پاسئان: غەزەللەر   [ئۇلانما كۆچۈرۈش]

غەزەللەر

1

ئېغىزىڭدىكى بالا قۇشنى يېسەم

باھار قانداق قىلىدۇ

ئۇنىڭ چىڭ تۈگۈلگەن مۇشتۇمىدىن كۆكسۈڭنى چىقارسام

چاچلىرىڭ قانداق قىلىدۇ

شۆلگەيلىرى قەلبلەرنى ئاجرىتىدىغان بۇ ئاخشام

دېرىزىنى ئۇپۇقتىن يىراق كۆتۈرمەكتە

ئاينىڭ قورسىقىدا دۇنيانىڭ ئۇرۇقى بولسا

سەندە مېنىڭ نىقابىم بار

دولقۇننى ئۇزاتقۇچى بېلىقلىرىڭغا قارماق تاشلىغۇچىلار

بەڭباش سۆزلىرىمدۇر

ئۇلارنىڭ سېۋەتلىرىنى قۇرۇق قايتۇرساڭ

مەن قانداق قىلىمەن

2

مەھكۇملۇق مېنىڭ ئايىغىمدۇر

سەپەردە ماڭا بويسۇنىدۇ

مەھكۇملۇق مېنىڭ بېشىمدۇر

تۇرغاندا ماڭا بويسۇنىدۇ

مەھكۇملۇق كەڭرى دۇنيادۇر

ئۇنى ئەركىن قۇچقۇچىمەن

مەھكۇملۇق كىچىككىنە ئۇۋىدۇر

ئۇنى تۈجۈپلەپ ياسىغۇچىمەن

مەھكۇملۇق سەن دېمەكلىكتۇر

شۇڭا ھېچنېمە دېمەسمەن

مەھكۇملۇق مەن دېمەكلىكتۇر

شۇڭا تىلىمدىن چىقمايمەن

ئەگەر مەھكۇملۇق دەپ بىرنەرسە بولسا

باياۋاندىكى قۇدۇقمىدۇر ئۇ؟

3

ئۆلۈمنى نېمىدىن ياسايدۇ

شېئىرلىرىمدىن

قورقۇنچنى نېمىدىن ياسايدۇ

كىتابلىرىمدىن

قاراڭغۇلۇقنى نېمىدىن ياسايدۇ

چۈشۈمدىن

تەبىئەتنى نېمىدىن ياسايدۇ

بالىلىرىمدىن

شېئىرنى نېمىدىن ياسايدۇ

سەندىن

مېنى نېمىدىن ياسايدۇ

ئۆلۈمنى قۇرۇتۇپ...

4

نىگارىم، سېنى سۆيگۈدەك ئېغىزىم يوق

سەنمۇ ئېغىزىڭنى يوشۇر

نىگارىم، سېنى كۆرگۈدەك كۆزۈم يوق

سەنمۇ كۆزلىرىڭنى تاشلا

نىگارىم، ساڭا يەتكۈچە تېنىمدىن ئايرىلدىم

سەنمۇ كارىۋاتقا تېنىڭسىز چىققىن

نىگارىم، قۇچاق بولمىسا نەقەدەر ياخشى

بىرگە بولغىنىمىزنى ھېچكىم بىلەلمەس

نىگارىم، نىگارىم، نىگارىم دەپ ئۆرلەپ

ئەمدى قايتىپ چۈشمەسمىز، نىگارىم...

5

ھەرىكىتىمدىن باغ ئەھيا قىلدىم

دەل-دەرەخ ۋە گىياھلارنى ئويلىمىدىم

كۆز يېشىمدىن جىرالارنى تولدۇردۇم

ئۇنىڭدىن كونا دېڭىزچىلار پايدىلاندى

تۆپىلىكتە ئولتۇراقلاشماقچى ئىدىم

ئاچ قۇشلار گۆشلىرىمنى پارچىلاپ ئېلىپ كېتىشتى

دۇنيادىن چىقماقنى ئىستىگىنىمدە

قۇيۇق ھىدلىرىمىز ئۇچراشتى

ئويلىرىمنى بۇلۇتلارغا بېرىپ يەنە قايتىمەن

قاراڭغۇ ئورمان مېنىڭ ئۆيۈم

پادىچىلارمۇ بارمايدىغان ئۇ جايدا

بىرمۇ ئاسمان يوق

بۇ يازمىنى ئاخىرىدا   پاسئان تەھرىرلىگەن. ۋاقتى  2012-3-30 03:17  

پاسئان ئاكا راست گەپنى قىلغاندا بۇرۇنقى ئۆزڭىزگە (2007-يىلدىن بۇرۇنقى) پەقەت ئوخشىماي قېلۋاتسىز .
نەدىن تاپتىڭىزكىن شۇ ھېچنىمىزىم دىگەن ئاقماس نەرسىنى .



نىگارىم سىنى سۇيەرگە ئېغزىم يوق ،

سەنمۇ ئېغزىڭنى يۇشۇر .مۇشۇممۇ غەزەلما .....قارغاندا سىز ئۇيغۇر شئېىر شەكلىدىكى غەزەل شەكلىنى ئۇنتۇپ قالغان بولسىڭىز كىرەك .

ئابدۇرىشتكا سىز چۇشەنگەن ئوخشىمامسىز مۇشۇ غەزەلنى قارىغاندا . سىلەرنىڭ  مەھەلىدە غەزەل مۇشۇنداق يېزلامدا؟؟
بىراق بىزنىڭ مەھەلىدە غەزەلدىگەن مانا مۇنداق يېزلىدۇ .



جاھان رەنالىرى ئىچدە بىلىمدەك بىر گۈزەل يار يوق  ،
بىلىمدىن ئۆزگە تۇتقان يار بۇلۇر ئۇ گاھىدا بار يوق  .
قارا قاشلىق تولۇن ئايلار ساڭا بىر نەچچە كۈن يولداش ،
ئەگەر سەن پۇلدىن ئايرىلساڭ سىنى تاشلايدۇ ھېچ ئار يوق .

غەزەل يېزىشنىڭ قائىدسىنى ئۇگنىپ كىلىپ ئاندىن يېزىڭلار غەزەلنىڭ كۇرسىنى چۇشۇرمەي .   
ھە .........دەپ قويسا بەك ئېشۋالدىڭلار .....

پاسئان ئاكا راست گەپنى قىلغاندا بۇرۇنقى ئۆزڭىزگە (2007-يىلدىن بۇرۇنقى) پەقەت ئوخشىماي قېلۋاتسىز .
.

ساداقەت، بۇرۇنقى ئۆزۈمگە ئوخشىماسلىقىم مېنىڭ تېخىچە ھايات ئىكەنلىكىمنى بىلدۈرىدۇ.


نەدىن تاپتىڭىزكىن شۇ ھېچنىمىزىم دىگەن ئاقماس نەرسىنى ؟
بىرنېمە ئىزدەپ سەپەرگە چىققان ئادەم ھامان قۇرۇق قول قالمايدۇ. ئۇنىڭ ئۈستىگە تاپقانلىرىم ئۇلا ئەمەس.


نىگارىم سىنى سۇيەرگە ئېغزىم يوق ،

سەنمۇ ئېغزىڭنى يۇشۇر .مۇشۇممۇ غەزەلما .....قارغاندا سىز ئۇيغۇر شئېىر شەكلىدىكى غەزەل شەكلىنى ئۇنتۇپ قالغان بولسىڭىز كىرەك .

مەن ئۈچۈن مۇشۇمۇ غەزەل. يەنە بىرى، ئۇيغۇر شېئىر شەكلىدىكى غەزەل شەكلىنى ئۇنتۇپ قالمىدىم.

غەزەل يېزىشنىڭ قائىدسىنى ئۇگنىپ كىلىپ ئاندىن يېزىڭلار غەزەلنىڭ كۇرسىنى چۇشۇرمەي .   
ھە .........دەپ قويسا بەك ئېشۋالدىڭلار .....

ساداقەت، مەن ئۈچۈن غەزەلنىڭ مۇقىم قىلىپ يوق. چۈنكى شېئىرىي شەكىل شائىرلار تەرىپىدىن يارىتىلىدىغان نەرسە. ئەگەر سىزنىڭ ئۇلۇغلايدىغىنىڭىز غەزەلنىڭ شەكىل كۇرسى بولسا، ئۇ قارىشىڭىزغا ھۆرمەت قىلىمەن ھەمدە مېنىڭ كۆزدە تۇتۇۋاتقىنىمنىڭمۇ ئوخشاشلا شەكىل كۇرسى ئىكەنلىكىنى ئېسىڭىزگە سالىمەن.
ئېشىۋالغان بولسام ئەمدى ھە دېمەيلا قويۇڭ.

غەزەل بىزگە ئەرەپ-پارىس ئەدەبىياتىدىن كىرگەن بىر خىل شېئىر شەكلى. ئالدىنقى ۋاقىتلاردا سۇمۇرغ مۇنبىرىدە ئايتۇغدى تەرجىمىسى ئاستىدىكى بىر قىسىم غەزەللەر بىلەن ئۇچراشتۇق. بىز ئۇچراشقان ئۇ غەزەللەردە ماۋزۇدىكى «غەزەل» دېگەندىن باشقا غەزەلگە ئوخشايدىغان يەرنى تاپالماي گاڭگىراپمۇ قالدۇق-يۇ، غەزەللەردىكى سىرلىق شېئىرىي ئوردا بىزنى ماگنىتتەك تارتتى. شۇنىڭ بىلەن بىزدە «غەزەل دېگەننى مۇنداق يازسىمۇ بولىدىكەنغۇ» دەيدىغان ئاسىي چۇقان شەكىللەندى...
ئەمەلىيەتتە بۇ يەردە كاللىدىن ئۆتمەيۋاتقىنى باشقا نەرسە ئەمەس دەل شۇ شەكىل مەسىلىسى. بىز نېمىشقا بۇ توغرىلىق خاس قاراشلىرىمىزنى ئوتتۇرىغا قويۇپ باقمايمىز؟ باشقىلار ياراتقان شەكىلنى بۇزۇپ بېقىشقا، بۇزۇش ئارقىلىق ئۆزىمىزگە خاس يېڭى «شەكىل» نى مەيدانغا كەلتۈرۈشكە ئىنتىلىپ باقمايمىز؟! بۇ يازمىنى ئاخىرىدا   abdurexit eli تەھرىرلىگەن. ۋاقتى  2012-3-30 13:01  

مۇشۇ كۈنلەردە قەلىمىمىزمۇ ئۆزىگە ئوخشىماي قالدى...قانداق زامانلاردا ياشاپ قالغىنىمنى ھېچ چۈشىنەلمىدىم

ئۇيغۇر چاچما  شىئىريىتىدە يۇكسەك ئۇرۇنغا ئىگە شائىر ئادىل تۇنىياز ئاخىرى يەنە ئۆزگە قايتىپ كەلدى . بوپتۇمىڭىپ بىېقڭلار  . ئەمما ھامىنى قايتىپ كىلسىلەر . ساقالدىكى ئاشقا قورساق تويمايدۇ .

پاسئان ئاكا ۋاقىت چىقرىپ  ئەلكۇيى مۇنبىردىكى  ئۇيغۇرزادە يازغان . ئە.ئوسمانغا تەنقىد ئاۋانگارلىق گۇمراھلىقمۇ دىگەن . مۇنازىرنى باشتىن ئاياغ  ئۇقۇپ بىقىڭ .

غەزەل بىزگە ئەرەپ-پارىس ئەدەبىياتىدىن كىرگەن بىر خىل شېئىر شەكلى. ئالدىنقى ۋاقىتلاردا سۇمۇرغ مۇنبىرىدە ئايتۇغدى تەرجىمىسى ئاستىدىكى بىر قىسىم غەزەللەر بىلەن ئۇچراشتۇق. بىز ئۇچراشقان ئۇ غەزەللەردە ماۋزۇدىكى «غەزەل» دېگەندىن باشقا غەزەلگە ئوخشايدىغان يەرنى تاپالماي گاڭگىراپمۇ قالدۇق-يۇ، غەزەللەردىكى سىرلىق شېئىرىي ئوردا بىزنى ماگنىتتەك تارتتى. شۇنىڭ بىلەن بىزدە «غەزەل دېگەننى مۇنداق يازسىمۇ بولىدىكەنغۇ» دەيدىغان ئاسىي چۇقان شەكىللەندى...
ئەمەلىيەتتە بۇ يەردە كاللىدىن ئۆتمەيۋاتقىنى باشقا نەرسە ئەمەس دەل شۇ شەكىل مەسىلىسى. بىز نېمىشقا بۇ توغرىلىق خاس قاراشلىرىمىزنى ئوتتۇرىغا قويۇپ باقمايمىز؟ باشقىلار ياراتقان شەكىلنى بۇزۇپ بېقىشقا، بۇزۇش ئارقىلىق ئۆزىمىزگە خاس يېڭى «شەكىل» نى مەيدانغا كەلتۈرۈشكە ئىنتىلىپ باقمايمىز؟!

ئابدۇرېشىت ئەپەندى ئايتۇغدىنىڭ تەرجىمە «غەزەللىرى» نى كۆرگەندە تەرجىمىنىڭ كەمچىلىگى ۋە تەرجىماندىكى مەسىلىلەر ھەققىدە ئويلىنىپ باقمىدىڭىزمۇ؟ يېڭى شەكىل يارىتىشقا كونا نەرسىلەرنى بۇزۇپ بىقىشقا تامامەت بولىدۇ. ئەمما بۇنداق بۇزۇش، يېڭىلىق يارتىشى چوقۇم كونا نەرسىلەرنى تولۇق چۈشىنىش ئاساسىدا بولغىنى ياخشى. كونىچە ئىشنى ئوڭشاپ قىلالماي ، تۇرۇپ ئىچىلىپ قالغان يەرلىرىمىزنى يېڭىلىق يارىتىش، ئۆزگەرتىپ بىقىش ياكى يېڭىلاش دەپ قارىساق لۈشۈن ئەسەرلىرىدىكى بەزى پىرسۇناژلارغا ئوخشاپ قالارمىزمىكىن....

غەزەلنىڭ ئەسلى مەنىسى ناخشا، كۈي دېگەنلىكقۇ؟ ناخشا پەقەت ئارزۇ ۋەزىندە يېزىلغان مىسرالارنىلا تىكىست قىلىپ ئۇرنلىنىۋاتقىنى يوق. ئۇنداقتا يۇقارقى مەسىلىنى قانداق چۈشىنىش كېرەك؟

ئۇيغۇر چاچما  شىئىريىتىدە يۇكسەك ئۇرۇنغا ئىگە شائىر ئادىل تۇنىياز ئاخىرى يەنە ئۆزگە قايتىپ كەلدى . بوپتۇمىڭىپ بىېقڭلار  . ئەمما ھامىنى قايتىپ كىلسىلەر . ساقالدىكى ئاشقا قورساق تويمايدۇ .

پاسئان ئاكا ۋاقىت چىقرىپ  ئەلكۇيى مۇنبىردىكى  ئۇيغۇرزادە يازغان . ئە.ئوسمانغا تەنقىد ئاۋانگارلىق گۇمراھلىقمۇ دىگەن . مۇنازىرنى باشتىن ئاياغ  ئۇقۇپ بىقىڭ .  
..........................................................................................................................................
قىزىل سىزىقتا بوياپ قويغان ئاۋۇ گەپ سېپى ئۆزىدىن «قارا قوساق» گەپ بوپتۇ.

شەكىلۋازلىقنى ئۈنۈم دەپ چوڭ بولغانلار ئۇنىمايدۇ، ئەمەلىيەتتە بىر خەلق ناخشىسىنى ئوقۇپ بەر دېسە بېشى بىلەن ئايىغىنى تاپالمايدۇ.
  ساداقەت ئىنىم،
       ئۇ گەپلەرگە ئىشنەمسىز، ئەلكۈيىدىكى گەپلەرگە؟
  بۇ ھەقتە مۇشۇ يەردە ئايرىم مۇنازىرە قىلساقمۇ بولىدۇ، مانا پاسئانمۇ تۇرۇپتۇ...

كەلگۈسىدە پاسئاننىڭ مۇشۇ ‹‹غەزەللىرى›› ئۇيغۇر خەلق ناخشىلىرىغا ئايلىنىپ كەتسە،ھە؟!...

« غەزەل » دىگەن سۆزمۇ  ئەرەپچە  سۆز.  ئەرەپلەردىن كىرگەن ئارۇز  ۋەزىننى «يوق» قىلغاندىكىن ماۋزۇ «غەزەل »  دەپ ئېلىنماسلىقى كېرەك ئىدى.شۇنداق بولغاندا تولۇق «يېڭىلىق » دىيىلىشكە « مۇناسىپ » كېلەر ئىدى.
    «ئىچىمدە مىڭ پىقىرايمەن،تېشىمدا ئۆزۈم شۇ » دەپ «كونىنى بۇزۇش» ئاسان ئىش ئەمەس.ئۇ روھى زىمىنغا سىڭىپ روھنىڭ بىر قىسمىغا ئايلىنىپ كەتكەن.7-ئايدا ئىسسىق بەلباغدا قار ياغقاننى كىم كۆرگەن؟ 12-ئايدا  دەرەخ چېچەك بولغانلىقىنى كىم كۆرگەن؟ ياز  كۈنلەپ،مىنۇتلھپ ئۇزۇندا كېلىدۇ.قىشمۇ شۇ. پاسىئاننىڭ ئاتالمىش « غەزەل» لىرى خۇددى ھەسەن-ھۈسەندەك ھەيرانلىق قوزغىۋېتىپ يوقاپ كېتىدۇ.....كۆپ گەپ قىلماي.

ئەسسالاممۇ ئەلەيكۇم قاسىمجان ئاكا ياخشىمۇسىز  ... شۇ ماقالىنى كۆپەيىتىپ يوللاپ قوياي  دىسەم ،  سوئال بەلگىسىگە ئايلىنىپ قېلىپ نۇرمال كۇرۇنمىدى .(مىنىڭ كومپىيوتىرىم دىكى مەسلە بولسا كىرەك.سىزمۇ كۆرۇپ بولدىڭىز بۇ چاققا  )  ئۇيغۇرزادە ئۇ ماقالىدە تۇلۇق دەلىل پاكىتلار بىلەن  ئۆز-كۆز قارشىنى  ئوتتۇرغا قۇيۇپتۇ . مەنمۇ ھەم شۇ قاراشتا .  دىمسىمۇ  يېقىنىقى يىللاردا يېزىلغان بىرقىسىم شىئېرلار سەل بىنۇرمال . ئەلۋەتتە ئۇشبۇ غەزەللەرنىڭ ئاپتۇرى پاسئانمۇ بۇنىڭدىن مۇستەسنا ئەمەس . (ماقالىنى ئۇقۇغاندىن كىيىن بۇ نوقتىنى تېخىمۇ  ھىس قىلدىم .)


مەن سىزنىڭ ئۇيغۇرزادىنىڭ پىكرىنى قوللىمايدىغانلىقىڭىزنى بىلمەن  . شۇڭا بۇ ھەقتە سىز بىلەن مۇنازىرە قىلغۇم يوق . ھەم ئۇنداق سالاھىتىممۇ يوق . لىكىن سىز ئويلاپ باقتىڭىزمىكىن  ئۇيغۇرزادە ئوتتۇر قويغان مەسلىنى ئەستايىدىلراق ئويلىنىپ بېقىشقا بۇلدۇ . مەن مۇنداق ئويلىدىم خەلقىمىزنىڭ %85 نۇپۇسى ئاساسەن دىھقانچىلىق ،ئۇششاق تىجارەت بىلەن شۇغللىنىدۇ .  لىكىن ئۇلارنى پۇتۇنلەي ساپاسىزلارغا چىقىرىۋىتىشكە بولمايدۇ . شۇڭا ئامال بار شىئېىرنى  ئاممىباب چۇشنۇش لۇكرەك قىلىپ ،خەلق تىلغا يېقىنراق قىلىپ يازغان ياخشىمىكىن .  ئە.ئوسماننىڭ بەزى شىئېىرلاردا قوللانغان ئاتالغۇللىرى ( مەن ئىلاھ ، ئالاھلىقىمىزنى جاكارلايمەن .  قۇدۇقتىكى پاقا قاتارلىق ئاتالغۇلار ) ھەقىقەتەن چەكتىن ئېشىپ كەتكەن دەپ قاردىم .

خەلقىمىزنىڭ، رۇزى سايىت ، زۇنۇن قادىرى ، قاتارلىق مەرھۇم ئەدىبلىرمىزنىڭ خەلقىمىز قەلبىدە  ھەرۋاقىت يادلىنىپ تۇرشى ئۇلارنىڭ ئەسەرلىرىنىڭ ئاممىباب چۇشنۇشلىك يېزىلغانلىقىدامىكىن دەيمەن .
يۇشۇرماي دىگەندە بەزى شائىرلارنى شىئېىرلىرنى ئۆزدىن باشقا ئادەم چۇشەنمەيدۇ (بەلكىم ئۆزمۇ چۇشەنمەسلكى مۇمكىن ) ئۇلارنىڭ قاشىچە  بۇنداق يېزىش ، ئۇسلۇب ياراتقانلىق . ئۆزنى تۇنۇغانلىق  .

مەن مۇشۇ يەرگىچە  سۆزلەي قاسىمجان ئاكا خوش ئەمسە  ئامان بۇلۇڭ . يەنىمۇ سىل شىئېىرلارنى يېزشىڭىزغا تىلەكداشمەن .

بۇ بالا توغىرسدا « ئەل كۈيى» دە نۇرغۇن گەپلەر بولۇۋاتسا، غېمىدە يوق بۇ يەردە ئويناپ يۈرۈپتۇغۇ؟
« ئېشەك ئۆلىۋاتسا قوڭىنى غىجەك تارتىپتۇ» دىگەن شۇ ئوخشايدۇ.

غەزەل ، تەخمىس.... دىگەن تەۋەررۇك ناملارغا رەھىم قىلايلىچۇ...
بۇ يازمىنى ئاخىرىدا   ئەھەدى تەھرىرلىگەن. ۋاقتى  2012-3-31 16:27