ئىنگلىزچە-ئۇيغۇرچە: «سالغا تېشى» [ئۇلانما كۆچۈرۈش]

(بۇ بىرپارچە ئىنگلىزچە ئەسەر بۇغدا ئابدۇللانىڭ «سالغا تېشى» داستانى بولۇپ، مېنىڭ تۇنجى چوڭ ھەجىملىك، ئىنگلىزچە تەرجىمەم ھېسابلىنىدۇ.)

Sling stone

By Bughda Abdulla

Translated by Abdumijit muhammat

The Tamarisk’s songs are not few,
Though，they never float among the familiar echoes.
They spoil themselves at the forest’s skirt or the strand of the sea,
But are never more than spans away from dullness.
If even colors steadily lose their signs,
If even the world feels awful in the powder,
Oh, Lord! What power keeps them alive?
Moments will die, but they live forever.
Where have the dinosaurs gone?
Only their eggs are calcified in the hovel.
Of course, the grey areas are their confidants,
Though, they are not clear before the weasel.
To the blue waves of the Danube and the Nile,
Equal its first prelude.
Its food was born in wild land,
It was opened as a wind,
Before the human era.
They brought the fire in their hearts
They are the Prometheus of grasses,
The wild land comes in to their will.
Time never returns inside emptiness,
The life of the desert is without beginning or end.
Vitality emerges from their blood,
Seeds don’t break stones without spirit.
The sling stones of fortune,
Are desert and human,
They have been created and stuck,
Still surviving, miraculously.
Is their totem their ambition?
Is satisfaction the root of their vigor?
Is poor soil their sustenance?
Is it from their sons and daughters their power comes?
Sacrifice .willingness, forgotten,
Exhaust, missing, struggle,
Recall, belonged, rise
Burn, frustrate, anxious,

  Ⅱ

The cloth, tied on the holy tree,
As the leaves of wishes and desires.
The horn of the ram was faded by wind.
As the herald of the world without a spell.
People will return to the flagged stalks,
The spirit is washed in the desert.
The breath will begin from the silence
As the bonfire becomes gold in the blaze.
Night in the darkness of the desert,
Sound comes from the evil wars.
this is a sight without wisdom.
Don’t let me see it, Lord!
Like the stones in the gulley, dried skulls,
if buried a thousand cubits down, will never be jewels.
Opened by wind, grows like a ball
(Maybe it is, maybe it isn’t hatred or revenge)，
Crashing together savagely.
The bones erupt among the howls,
This is not a star which is falling.
This is not single combat.
Is this the shadow of history?
Is this the result of denial?
Is this the punishment of being conceived?
Is this the celebration of victory?
Is this the fruit of failure?

all that is will be buried in nature,
all that is will be absorbed in nature.
distant, continuing ,
connecting to eternity.
Wind will stop, everything will be still,
The desert will flow without mud, clean.
The dreams of tamarisk are right,
Never knowing pollution .
Nature and fitness
Like sugar favors the undistinguished camel thorn
No more, no less,
This land is like a polished jewel .\
The homeland makes a horn its beacon,
Its stories are the golden key.

It was kept between teeth,
As renewed leaven dough
Listen to the earth with clear ears,
A rhythm will be found among dap tunes.
The swift horse’s running is not lifeless,
Not broken but perfect.
Wild stone caves are not lit but
Can be seen among the grotto paintings.
Then move into the eyes of deer
Will be connected to Noah increasingly’
It will pass ‘through the eyes of thousand pound hoe’
Even the handles of the plough
Even through the breath of shoeless feet.

One end is connecting to the orbit of a planet in the universe.
Sounds are chasing each other.
Like a fish swimming against a stream.
Even a moth or a shadfly,
Is not excepted from those lines.
The cicada’s breath will come to live again,
After knowing that wisdom.
It is a deep quietness,
There is a sparkling droplet in it .
Grow, as growing in a row
Being priceless day by day.

Ⅲ

Days and nights are increased beside streams,
They wrapped themselves in sheep’s skin .
they ride the wild pig like a cow
singing Mukam with all their might.
From whence was this holiness born?
Either from blood and sweat,
Or the result of magic,
Or the chest of Hatem.
Water: a shinning jade,
Desert: a thirsty gourd.
Wind: a trouble maker,
Time : a camel thorn with flown cotton.
The soil flows in its ancient furrow,
The ancient good smell never melts,
There is a holiness even on its Hiyabanidimu
Green grass lives proudly.
Flown, gathered, fixed,
Erected, lived, and collapsed.
Born, drew, drawn,
Struggled, progressed, and ate Nan.
From Karakuerum to the Idikut,
Palaces, temples, gold Idols and gold candles,
Knowers say it is right, the ignorant say it is a tale.

The Urhun flowed farther and farther away.
The Tarim flowed here.
The Tangri Tighi are a great backbone,
A mother toiling with a cradle.

From the juice of the mother tongue,
The children suckling obtained comfort.
Their minds floated on clouds and on the sea,
Laughing in great joy.

Mahmut is riding on the white Pegasus,
He is travelling among the homeland and crowds.
Catching words on his feather pen,
The definitions are not unclear.
Yusup is adding “good luck” to “wisdom”
The future follows his words from the past.
There is a clever carpet under his feet,
The confetti are flying over his body.
Another one is an astrologer - counting stars,
One is a kimyager ,
One is a theologian,
One is a momyager.
The past is a secret concept,
It never asks for any explanation .
Maybe it was left among marrow,
Life is swaying with its power.
Is wildness also ancient?
Humanity comes in ages.
Maybe they know themselves or not,
They seem ignorant of their definition.
they always live with regret,
This is their gap between birth and death.
As the fire dies with a puff of gray,
Eye lids lose their energy,
Is its value in certain jewels?
Or is pride its value?
Or is lying its value?
Or is mystery its value?
The sprout is still greening,
The peace raises its head.
The opening is auspicious for the years,
The good wishes are paths and companions.
The storks fly over the magic,
Seeming to be near to something,
The Snowbird fades in to the valley,
Seeming to be far away from something.
It is said Hizir is walking the outskirts,
Going to bury the earth, if it will be opened.
Don’t be a fox’s hole,
It’s said he is praying in the dawn-the morning,
There was, from destination to destination,
Snakes moving one after another,
The bombing sounds,
Echoes of strange stuff,
Shaking time and earth.
Homeland and homelands,
The frightened people in the trees,
Living, shocked, morning after morning.
With the past customs,
As magic, strange to every creature.
This is a gustless dust devil,
It is time that can’t be known.
Nature is like opaque string,
Standing balanced among the unbalanced matter.

Ⅳ

Sand is cascading continuously night after night,
(It is said this is the year of the rabbit .)
Kitik city, walls and palaces ,
Markets, treasuries, gardens are merely
Left in destruction and darkness.
Mosques, towers, tombs,
Their unimaginable deeds are left, dried in the rooms.
They are uncovered by wind now and then
Like a fallen sparrow ,
A quiet life is left far behind.
The survivors left for their lives,
The northern mountains beckoned, “Come! Come!”.

The sand is exploding around them,
it is an unconceivable mystery.
How many dreams were forgotten?
Sought after only now and then.
Stacked to the summit are
Mountains, Zadival and Tash Qovuq.
Nameless grasses are the beauty of last fall.
Red hot are the hooves of the flying horses,
The water god shows his power
Like a froza
A falcon’s heart grows on the cliffs,
Its wings are strengthened by the sky.

Ⅴ

Taklimakan: not an uncivilized place,
Its name soaked in to it like a drop of water,
As a fitted crown,
Or an embroidered cap.
Sand is a wild fleeing camel,
A camel is another a sling stone,
It is landing for this ground,
It is burning for this soil.
The silent are not failures,
It is not hard heartedness to be walking in the desert.
Winds try to bury their tracks,
Their stability is their boldness.
In the desert they come to life again,
As horses come to life with a wind at their backs.
As cows come to life heading for their watering hole,
As sheep come to life, scenting their salt lick
Their eyes shine like a rabbit fur,
White hot sands and they are one.
As a story of an edge.
It is going to be in fashion today or tomorrow.
We are human in pride.
With a Heavenly Spirit, we continue our fight.
Let time tell who is to blame,
We are no match for heaven.
They are ancients which continue today,
Yes, they’ve gone to the far sea.
To half-asleep Europe,
Yes, they covered her in silk.
Homer’s lyrics are not unfamiliar,
They brought Plato to us.
They drove the people to pray, catching their collars in their teeth (FOOT NOTE)
They have built a firm bridge,
Laden with a burden of hope,
They bore our father’s supplications.
Leaping across and sinking into the sea,
Their crying reached to the fish,
Bones and tombs are forgotten,
On the other side of this world.
One way roads are their punishment,
For sucking hard at their mother’s breast. (FOOT NOTE)
The globe rotates beneath their feet,
In the world they both mourn and cause others to mourn.
Maybe the times made them angry,
As if to say “Take your city!” (FOOT NOTE: “sour grapes!”)
Their fate can not be shared.
The earth is full of sin,
That is why regret and prayer are made,
Yet they will be wiped away.
They will be cleaned again and again.
Eh, dromedary camel,
Only you know everything.
You are said to be the ship of the desert,
Is there any ending to your journey?
You are the small idol, buried,
Your groaning is under the sand.
Are double humps your power to shame?
There are good intentions under your feet.
You gaze afar but are silent,
Are the unknown sounds your companions?
Ancient Kayas city,
Who knows but that this is your base?
In your ears is the sound of the rushing river.
The Arqa River fell asleep.
You don’t want to go any more,
To the washes or valleys,
Invite the cool breeze for life,
And feel drunk from it every day,
Keep on your life’s flowing path,
You have your God indeed.

Ⅵ

The desert lies without jealousy,
Having been refined a thousand times like a phoenix.
Its drunkenness is without question or response ,
The century can be seen as the tail of a shark.
This is Tarim,
Calling to mind the color of human skin,
It is this land that makes the dry branches grow!
Sprinkled with holy water, the poplars,
Can live for a thousand years standing,
Can live for a thousand years lying,
And another thousand years in the earth.
They still remain, perhaps, as a green spirit .
Floating beautiful and fragile,
How many scarifies has he paid?
Even dreams can’t convey it properly.
How many of them embrace the ground,
As if dreaming of their rebirth.
The travail of the mother tree is bitter,
Because in her palm she sees the souls’ playing.
At the thorn of every gasp,
Streams of sweat make a great wave,
At the edge of blazing eyes.
Her screaming stops and breaks out again…
There is grass and human aboard the ship of fate,
They are often challenged.
Fate threatens that age of Man,
Its wisdom looks like a stable human.
Why does a leaf need a hook?
It is on top , and heavy.
A naïve life is perfect
Its life can’t survive from a skylight,
It’s stuff comes from the good Samaritan,
The adding fat to the kidneys. (FOOT NOTE)
If you want to give them a meal, take the plate,
Never drive them to the bottle.
The goddess of beauties eye lash and brow,
Will not curl into a frown and
Jewels drop from her chest.
They are not filthy or awfulness.
Greeks created the daughters of Athens,
Uyghurs created their own beauties around them.
If the ship raised its sail among the sands,
Byron would have been amazed, for a moment.
Girl: a white crane in the Tarim,
Heaven: Given to God by himself.
The angles grow from Tamarisks.
Then flew out every where…
The great fathers, knowing something
Hid themselves in side of the desert.
Looking at them with present eyes,’
We see they made no mistake.
Their spirit never asks for grattitude,
They have already returned to the soil.
Their dust is a crown on your head.
Know it is your Kabba, and the direction of your prayers
People who search for it actually look for themselves,
Even as the horn is pride of a ram.
The foundation of the tower is not in the sky,
Tips are top, roots are under foot.
Is rubber necking really necessary?
Is it the destination which we look toward?
The mood of the desert is silent as a river ,
You will not know it until it is born as a lion.
Its fruit is gold, leaf is silver
It’s scent is the Desert Date.
The “Seven Daughters” still live, (FOOT NOTE)
If they burn their torches steadily.
Qurimish Ata, and Tölamish Ata ,
Brave father is a white ship of malghay.
Upon which cliffs will it crash?
Is it possible there is no hope on the edge?
Frighten by its own description
To act like this will be called a sin.
The wolf’s ankle is a lucky charm
It will lend support if a devil attacks.

Ⅶ

Piles of sands are under the moon,
Seeming dim and cold.
Only ice and wind are in the caves ,
Every breath is a sacred tune:
Reminiscent of the tinkling of the golden bell,
Reminiscent of the groaning of the Oak tree ,
Reminiscent of the reflection of pearls,
Reminiscent of the painted sky,
Being unfettered is like a miracle,
It’s suddenness is like a miracle,
Remaining it becomes water,
Remaining it becomes a root,
It is a purpose,
It is an immortal story.

19th January,1994  written in shayar - Urumqi .
17th January 1995  corrected in Urumqi
18th may 2009  interpreted into English in Urumqi , by Abdumijit  Muhammat.
5th july, 2009 the translation is corrected in Urumqi , by Mr. McKay barrow(us citizen)  and Mr. Abdumijit

بۇ يازمىنى ئاخىرىدا   قوشتاغ تەھرىرلىگەن. ۋاقتى  2012-5-3 00:01  

سالغا تېشى
         داستان
   (بۇغدا ئابدۇللا)

               (1)
يۇلغۇننىڭ ناخشىسى ئاز ئەمەس،
كۆنۈك سادالار ئىچرە لەيلىمەس،
ئەركىلىتەر ئۆزىنى تۇقاي، ساھىلدا،
بىزارلىقتىن يىراق، غېرىچ چەتنىمەس.
رەڭلەر يوقاتسا بارغانچە بەلگىسىنى،
توزاندا بۇرۇقتۇم بولسا بۇ ئالەم،
ھەيھات، نېمە كۈچكىن ئۇنى ساقلىغان،
دەقىقىلەر ئۆلەر، ئۇ تىرىك ھەر دەم.
دىنوزاۋۇرلار قالدى قاياقتا،
غار ئاراتۇخۇملىرى پولتىيىپ قاتقان.
بىنەپشە رەڭلەر ئەسرار ئەلۋەتتە،
دېرەك ئالدىدا ئەمەس ئاغمىخان.
نىل ۋە دوناينىڭ كۆك شاۋقۇنىغا،
تەڭشىلىپ تۇرىدۇ تۇنجى مەرغۇلى.
ياۋايى ۋادىدا تۇغۇلغان رىسقى،
بوراندەك ئېچىلىپ بارىدۇ يولى.
مىلادى دەم تۇرۇشتىن بۇرۇن،
ئوتنى تېڭىپ كەلگەن باغرىغا.
ئۇ گىياھلارنىڭ پرومىتىسى،
چوللەر كىرىپ كەلگەن ئىختىيارىغا.
بوشلۇق ئىچىدە قايتماس ۋاقىت،
دەشت ھاياتى باش ۋە ئاخىرسىز.
تىرىكلىك ئۇرغۇيدۇ قىنىدا،
يارمايدۇ تاش ئۇرۇقمۇ روھسىز.
تەقدىرنىڭ سالغا تىشىغا،
ئوخشاپ قالىدۇ چۆل بىلەن ئىنسان.
ئۇنىڭدا بار يارىلىش، ئۇدۇم،
كەلدى ياشاپ مۆجىزىسىمان.
ئىنتىلىش كۈچى-تۇتىمىدىمۇ؟
سۆيۇنۇش كۈچى -يىلتىزىدىمۇ؟
ھاياتىي كۈچى-شور تۇپراقتىمۇ؟
بايلىق كۈچى ئوغلان-قىزدىمۇ؟
بەدەل، قىيماسلىق، ئۇنتۇلۇش،
ھالسىراش، سىغىنىش، كۈچەش.
ئەسلەش، سوزۇلۇش، ئۆرلەش .
كۆيۇش، تىڭىرقاش، تىرەجەش.

                (2)
مۇقەددەس دەرەخكە چىگىلگەن لاتا،
ئارزۇ-ئۇمىدنىڭ ياپراقچىسىدەك.
قوچقار مۈڭگۈزى شامالدا ئۆڭگەن،
ئەپسۇنسىز دۇنيانىڭ جاكارچىسىدەك.
قايتار ئادەملەر تۇغ-شادىغا،
روھ يۇيۇلۇپ تۇرىدۇ قۇملۇقتا.
سەبىيلىكتىن باشلىنار نەپەس،
گۇلخان ئايلانغاندەك ئالتۇنغا ئوتتا.
كىچە، قۇملۇقنىڭ قاراڭغۇسىدا،
كېلىدۇ ياۋايى جەڭلەردىن سادا.
بۇ ئەقىلدىن غەيرى كۆرۈنۈش،
كۆرسەتمە خۇدا!
ساينىڭ تىشىدەك تۇرغان باش سۆڭەك،
مىڭ گەز كۆمۈلسىمۇ گۆھەر بولالماس.
بوراندا ئېچىلىپ كۆكلەيدۇ توپتەك،
(بەلكى شۇ بەلكى ئەمەس ئاداۋەت قىساس!)
بىر-بىرىگە سوقۇلار دەھشەت،
ھۇۋلاشنىڭ ئىچىدە چاچرار ئۇستىخان.
بۇ يۇلتۇز ئەمەس ئاققان،
بۇ ئەمەس يەكمۇ-يەك مەيدان.
بۇ تارىخنىڭ كۆلەڭگىسىمۇ؟
بۇ ئىنكارنىڭ خۇلاسىسىمۇ؟
بۇ تۆرىلىشنىڭ جازاسىمۇ؟
بۇ غالىبىيەتنىڭ تەنتەنىسىمۇ؟
بۇ مەغلۇبىيەتنىڭ مېۋىسىمۇ؟
ھەممە كۆمۈلىدىكەن تەبىئەتكە،
ھەممە سىڭىدىكەن تەبىئەتكە.
ياتلىشىپ، داۋاملىشىپ،
ئۇلىشىدىكەن ئەبەدىيەتكە.
بوران توختار، جىمىيدۇ ھەممە،
ئاقار قوملۇق لايلانماي پاكىز.
يۇلغۇنلارنىڭ چۈشلىرىمۇ ئوڭ،
بۇلغىنىشنى بىلمەيدۇ ھەرگىز.
تەبىئىيلىك ماسلىققا چوپقەت،
بەلگىسىز يانتاققا ياققاندەك شىكەر.
كەم-كۆتىسى يوق يا ئارتۇقى،
جۇلالانغان ياقۇتتەك بۇ يەر.
مۈڭگۈزلەرنى مەشئەل قىلغان يۇرت،
رىۋايەتلىرى بىر ئالتۇن ئاچقۇچ.
ساقلانغان چىشلارنىڭ ئاراشلىرىدا،
يىڭىلانغاندەك خىمىرتۇرۇچ.
تىڭشا زىمىننى قۇلاق يىقىپ،
بايقىلىدۇ داپ ئارا رىتىم.
ھالسىز ئەمەس، تۇلپار يورغىسى،
كەمتۈك ئەمەس، بىجىرىم.
ياۋايى تاش ئۆڭكۈرلەر ئۆچكەن،
كۆرىنەر مىڭ ئۆيلەرنىڭ بويىقى ئارا.
كۆچەر ئاندىن كېيىكلەرنىڭ كۆزىگە،
نوھقا تۇتۇشىدۇ بارا-بارا.
ئۆتىدۇ ئۇ
مىڭ پاتمان كەتمەننىڭ كۆزىدىن،
ساپانلارنىڭ قۇلىقىدىن،
يالاڭ ئاياغلارنىڭ تىنىقىدىن.
ئۇلىشىپ تۇرىدۇ بىر ئۇچى،
بۇرۇجدىكى سەييارىنىڭ ئايلىنىشىغا.
قوغلىشىدۇ ئاۋازنى-ئاۋاز،
بىلىق ئاققاندەك سۇنىڭ بىشىغا.
پارقىراق كۇمۇتا، پەرۋانە ھەتتا.
شۇ سىزىقتىن ئەمەس تاشقىرى،
تومۇزغىنىڭ نەپىسى تىرىلەر،
شۇ ھىكمەتنى بىلگەندىن بېرى.
چوڭقۇر بىر سۈكۈت،
ئۇنىڭ ئىچىدە بىر سۈزۈك تامچە،
ئۆسۈپ-ئۆسكەندەك سەدەپتە.
بىباھا بولىدۇ بارغانچە.

             (3)
ئېقىن بويلىرىدا ئاۋۇدى كۈن -تۈن،
يېپىنىپ يۈرگىنى قوي تىرىسى،
ياۋايى توڭگۇزنى مىنەر كالىدەك،
ھايقىيىپ توۋلىغىنى مۇقام-ناخشىسى.
مۇقەددەسلىك تۇغۇلىدۇ نىمىدىن؟
يا قان-تەردىن،
يا خىسلەتنىڭ خاتىمىسىدىن،
يا ھاتەملەرنىڭ كۆكسىدىن.
سۇ-يورۇپ تۇرغان قاشتىشى،
دەشت-ئۇسساپ تۇرغان بىر قاپاق.
بوران ئۆرۈپ-چۆرىگۈچى،
ۋاقىت-پاختىسى ئۇچار بىر قامقاق.
قەدىم ئىزدا ئاقىدۇ تۇپراق،
قەدىم خۇشبۇيلۇق كەتمەيدۇ ئېرىپ.
يۈكسەكلىك بار خىياباندىمۇ،
كۆك قىياق ياشايدۇ مەغرۇرلىنىپ.
ئاققان، قوشۇلغان، يۇغۇرۇلغان،
تىكلەنگەن، ياشىغان، گۈمۈرۈلگەن.
تۇغۇلغان، سورىگەن، سۆرەلگەن،
تىرماشقان، قىر ئاشقان، نان يېگەن.
قارا قۇرۇمدىن-ئىدىقۇتقىچە،
خان سارايلىرى، ئىبادەتخانە
ئالتۇن مەبۇد ۋە ئالتۇن چىراغ،
بىلگەن راست دەر، بىلمىگەن ئەپسانە.
ئورخۇن ئاققان يىراق-يىراقتا،
تارىم دەريا ئاققان بۇ ياقتا،
تەڭرىتاغ بۈيۈك ئۇمۇرتقا،
بۆشۈك بىلەن ھەپىلەشكەن ئانا،
ئانا تىلنىڭ شەربەتلىرىدىن،
تامشىپ-تامشىپ ئالغاندا لەززەت،
دېڭىز بولۇتىدەك تۇرغان مىڭە
ئېچېلىپ ۋىلىقلاپ كۈلەتتى پەرزەنت.
ئاق ئارغىماق ئۈستىدە مەھمۇد،
ئارىلاپ يۈرگىنى يۇرت-قەۋىم.
پەي قەلەمدە قوناتتى سۆزلۈك،
چۈشەنچىلەر ئەمەس ھېچ مەۋھۇم.
قۇت»نى قوشار «بىلىك»كە يۈسۈپ،
كېلەچەك يىللارغا كىرىپ ئالدىدىن.
ئايىغىدا ئوتقاش پايانداز،
چاچقۇلار ئايلىنار ئۈستى-بىشىدىن.
بىرى مۇنەججىم-يۇلتۇز سانار،
بىرى كىمىياگەر،
بىرى مۇھەندىس،
بىرى مومياگەر.
قەدىم دىگەن سىرلىق بىر ئۇقۇم،
تەلەپ قىلماس ھېچ بىر ئىزاھات.
بەلكى قالغان يىلىكلەر ئارا،
كۈچى بىلەن ئىرغىيدۇ ھايات.
ياۋايىلىق قەدىمىيلىكمۇ؟
زامان بىسىپ كىلىدۇ ئىنسان.
ئۇ ئۆزىنى بىلەر ھەم بىلمەس،
خۇددى مۇجىمەل بىر تەبىرسىمان.
قالىدىكەن ئەپسۇس يەپ ئاخىر،
بۇ تۇغۇلۇش-ئۆلۈش ئارىسى.
قىزىرىپ ئۆچكەندەك تۆمۈر ئاتەش،
ھالىدىن كېتەر كۆزىنىڭ قارىسى.
يا جاۋاھىردىمۇ قىممەت؟
يا كىبىردىمۇ قىممەت؟
يا يالغاندىمۇ قىممەت؟
يا سىردىمۇ قىممەت؟
يۇمرانلىق تۇرىدۇ كۆكۈرۈپ،
خاتىرجەملىك كۆتۈرىدۇ باش.
ئوچۇقلۇق-يىللارغا بەرىكەت،
ئىزگۈ نىيەت-يول، قاياش.
تىلسىم ئۈستىدە ئۇچار لەيلەكلەر،
نىمىگىدۇ يېقىنلاشقاندەك،
كەكلىك ئىدىرغا سىڭەر بولغاندەك،
نىمىدىندۇر ئۇزاقلاشقاندەك.
خىزىر يۈرەرمىش چەت-ياقىدا،
كۆمەرمىش ئېچىلىپ قالسا زىمىن.
تۈلكە تۆشىكى بوپ كەتمىسۇن دەپ،
سەھەر-تاڭلاردا قىلارمىش ئامىن.
بۇ يەردە مەنزىلدىن-مەنزىلگە،
كۆچكەن يىلانلار ئىلگىرىلەپ.
گۈلدۈرلىگەن ئاۋازلار،
غەلىتە نەرسىنىڭ ساداسى.
لەرزىدە زىمىن-زامانە،
ماكان-ماكانە،
قورققان ئادەملەر دەرەختە،
تاڭ قېتىپ تۇرۇشقان سەھەرلەپ.
ئۇزاپ كەتكەن شۇ يوسۇن بىلەن،
سىرلىق غەلىتە ھەممە-ھەممىسى.
بۇ بىر قۇيۇنسىز قۇيۇن،
ۋاقىت-سائىتىنى بولمايدۇ بىلىپ.
تەبىئەت بىر مەۋھۇم تاردەك،
تۇرىدۇ ئەيتاۋۇر
تەڭشەكسىزلىك ئىچىدە تەڭشىلىپ.

                (4)
تۇن بويى توختىماي يىغىپ تۇردى قۇم،
(توشقان يىلى دەر بۇنى رىۋايەت)
كېتىك شەھىرى، سىپىل، قەلئەلەر،
رەستىلەر، خەزىنە، باغ-ۋاران پەقەت،
قالدى ۋەيرانلىق، قاراڭغۇلۇقتا،
مەسچىتلەر، مۇنارلار، گۈمبەزلەر،
ئۆيلەردە ئۆلۈكلەر قاتقان غارايىپ،
(شامالدا ئېچىلار بەزەن-بەزىلەر)
قۇشنىڭ بىشىغا كەلگەندەك ئەجەل،
چۆككەن بىر ھايات قالدى ئارقىدا.
ئامان قالغانلار كۆچتى جان ئىلىپ،
تاغلار كەل-كەل دەپ تۇردى شامالدا.
نىرىسىدا گۈرۈلدەيدۇ قۇم،
خىيال يەتمەس بىر تىلسىمات.
قاچان چۈشلەر قالدى قەيەردە،
ئىزدەپ قويىشار پات-پات.
ئىگىزلىكتە مىنگىشىپ تۇرغان،
زەدەۋال تاغ، تاش قوۋۇق تېغى.
نامسىز ئوتلار كەچكۈزگە ھۆسىن،
تۇلپارلارنىڭ قىزار تۇيىقى.
سۇ ئىلاھى قۇدرەت-كۈچىنى،
كۆرسىتىدۇ فىروزەسىمان.
لاچىن كۆڭلى ئۆسەر قىيادا،
قانىتىنى بۆلەيدۇ ئاسمان.


             (5)
تەكلىماكان-ئەمەس ياۋايى ئۇقۇم،
ئۆزىگە سىڭگەن نام سۇ تامچىسىدەك.
ئۆزىگە ياراشقان ئالتۇن تاجىدەك،
ۋەيا زەر باسقان دوپپىدەك.
قۇم -چېپىپ يۈرگەن ياۋايى تۆگە،
تۆگە-يەنە بىر سالغا تېشى،
بۇ يەر ئۈچۈن چۈشۈشى،
بۇ يەر ئۈچۈن كۆيۈپ-پىشىشى.
ئۇتتۇرۇش ئەمەس زۇۋانسىزلىقى،
چۆلدە يۈرگىنى ئەمەس غاپىللىقى.
ئىزىنى كۆمۈمەن دەيدۇ شاماللار،
باتۇرلىقى-جاھىللىقى،
ئۇ تىرىلىدۇ دەشتتىن،
ئات تىرىلگەندەك شامالدىن،
كالا تىرىلگەندەك سۇدىن،
قوي تىرىلگەندەك شوردىن.
كۆز نۇرى توشقان يۇڭىدەك،
ئاتەش قۇم بىلەن بولغان بىر گەۋدە،
ئۇ باغرىنىڭ ھىكايىسىدەك،
تارالغۇسى بۈگۈن ۋە ئەتە،
بىز ئىنسان بىز كىبىر ئىچىدە،
روھى بىلەن كەلدۇق ئېتىشىپ.
كىم ئەيىبلىك سۆزلىسۇن زامان،
ئۇ ئەرىشتە بولماس تەڭلىشىپ،
ئۇ بۇگۇنگە ئايلانغان قەدىم،
يىراق دىڭىزغىچە بارغان، راست.
يىرىم ئۇخلاق ياۋرۇپاغا
يىپەك يېپىندۇرغان، راست.
گومىرنىڭ كۈيلىرى ئەمەس ناتونۇش،
ئەپلاتۇننى ئىلىپ كەلگەن ئۇ.
سورۇنلارغا ياقا تۇتتۇرۇپ،
سۇنماس كۆۋرۈك سېلىپ كەلگەن ئۇ.
ئاڭا ئارتقان ئۈمىد يۈكىنى،
يەنە ئەجداد قىلىپ ئىلتىجا.
دىڭىز ئاتلاپ دىڭىزغا چۆككەن،
بىلىقلارغا يەتكەن ئىدى ئاھ،
قالدى سۆڭەك، غېرىب قەبرىلەر،
بۇ ئالەمنىڭ نىرىقى چىتىدە.
بارسا كەلمەس يوللار، گۇناھى
ئانىنى قاتتىق ئەمگەنلىكىدە.
ئايىغىدا چۆرگىلەر ئالەم،
رەنجىش-رەنجىتىش ئىچىدە دۇنيا.
زامانلار تەككەن چىشىغا بەلكى،
«ئال شەھىرىڭنى!» دىگەندەك،
قىسمەتلىرى شىرىكسىز تاكى،
دۇنيا پاتقان ئىغىر گۇناھقا،
شۇ ۋەجىدىن توۋە-ئىستىغپار
بولۇپ يەنە يۇيۇلۇپ تۇرار،
ئۇ ساقىتتۇر تەكرار ۋە تەكرار.
ئەي بابا تۆگە،
ساڭا تونۇش ھەممە-ھەممىسى.
دەيدىغۇ سېنى چۆل كېمىسى،
سەپىرىڭنىڭ بارمۇ پەللىسى؟
سەن كۆمۈلگەن كىچىك ھەيكەلچاق،
قۇم تېگىدە پەريادلىرىڭ بار،
جۈپ ئۆركىشىڭ نۇمۇس كۈچۈڭمۇ؟
تاپىنىڭدا ئاق نىيەتلىرىڭ بار.
تىكىلىسەن يىراق ۋە ئۈنسىز،
غايىپ ئاۋازلار ھەمراھىڭمىدۇر؟
قەدىمكى قاياس شەھىرى،
كىم بىلىدۇ بارگاھىڭمىدۇر.
قۇلىقىڭدا دەريا شاۋقۇنى،
ئارقا دەريا پاتقان ئۇيقۇغا.
يەنە تۇرۇپ سىلجىغىڭ كەلمەس،
يارداڭلىققا، توقايغا،
ھاياتبەخش شامالنى چىللاپ
ھەم مەست بولۇپ ئۇنىڭدىن كۈندە،
ياشاۋەرگىن ئاققان يولۇڭدا
سېنىڭمۇ بىر خۇدايىڭ بار-دە!

           (6)
چۆل ياتىدۇ ھەسەتسىز،
مىڭ تاۋلىنىپ تاۋۇستەك.
مەستخۇشلىقى سۇئالسىز، جاۋابسىز،
كۆرۈنەر ئەسىر لەھەڭ قۇيرۇقىدەك.
بۇ تارىم
ئىنسان تىرىسىنى تۈسلەتكەن،
بۇ يەر قۇرۇق قەلەمچىنى تا
سانجىپ قويسا كۆكلەتكەن!
ئابىھايات تامغان توغراقلارغا
مىڭ يىل ياشايدۇ تىك تۇرۇپ،
مىڭ يىل ياشايدۇ يانچە يىتىپ،
مىڭ يىڭ ياشايدۇ قىغى، تۆرىلىپ...
توغراق، توغراق يىشىل روھمىكىن،
لەيلەشلىرى كۆركەم ھەم نازۇك،
ئۇ تۆلىدى قانچىلىك بەدەل،
يىشەلمەيدۇ خىيال ھېچ تۈزۈك.
قانچە بىرى يەر بىغىرلىغان،
تەسەۋۋۇر قىلغاندەك تۇغۇلىشىنى؛
ئانا دەرەخنىڭ تولغىقى ئاچچىق،
كۆرۈپ ئالقىنىدا جاننىڭ ئوينىشىنى،
ھەر ھاسىراشنىڭ تىكەنلىرىدە،
بۇژ-بۇژ تەرلەر بولىدۇ ئېرەن.
چەكچەيگەن كۆزىنىڭ چاناقلىرىدا
توختاپ-توختاپ قالىدۇ سۈرەن...
تەقدىر كىمىسىدە گىياھ ھەم ئىنسان،
تاللىنىش ئىچىدە تۇرىدۇ ھامان.
قىسمەت ۋەھىمىسى: زامان ئادىمى،
ئەقىل بالاغىتى بىر تەلۋەسىمان.
يوپۇرماقلارغا نە كىرەك كانار،
تۇرسۇن ئىگىزلىك، كەڭلىكتە.
ساددا بىر ھايات تەكەممۇل،
جېنى تىرىلمەيدۇ تۈڭلۈكتە.
سىخىينىڭ قولىدىن چىققىنى،
ماي يىغىپ قويىدۇ بۆرەككە،
ئۇنىڭغا ئاش تارتساڭ لىگەن ئال،
بىراق ھىچ زورلىما كومزەككە.
بۇ يەردە تۈرۈلۈپ قالمىسۇن،
گۇزەللىك ئىلاھىنىڭ قاپاق-قاشلىرى.
قوينىدىن تۆكۇلۇپ تۇرار دۇردانە،
ئەمەس خۇنۈكلۈكنىڭ داشقاللىرى،
ئافىنا قىزىنى ياراتقان گرىك،
گۈليانىدە جانان ياراتتى ئۇيغۇر.
قۇم ئارا يەلكەن چىقارسا كىمە،
بايرۇن تاڭ قېتىپ قالاتتى بىر قۇر،
قىز-تارىمدىكى ئاققۇسىمان،
جەننەت-تەڭرى ئۆزىگە قالدۇرغان.
پەرىشتىلەر-يۇلغۇندىن كۆكلەر،
قاناتلىنىپ كېتىشكەن ھەريان...
بابالار بىلىپتىكەن بىر نىمە ،
قۇملۇقنىڭ ئىچكىرىسىگە پانالىنىپ.
ئەمدىكى كۆز بىلەن قارىساق،
يۈرمەپتىكەن خاتا قىلىپ.
روھىي رەھمەت قىلمايدۇ تاما،
كەتتى تامام تۇپراققا ئايلىنىپ.
زەررىسى باش ئۈستۈڭدە تاج،
كەبىتۇللاھ بىل، سەجدىگاھ قىلىپ.
ئىزدىشەر، ئىزدىگەن ئۆزىنىڭ ئىزى،
قوچقارغىمۇ شەرەپ مۈڭگۈزى.
مۇنارنىڭ تۈۋى يوق ئاسماندا،
ئۇچى-ئۇچ، تۈۋىدە يىلتىزى.
بويۇن ئاسقۇمۇ كۆرۈنگىنىلا،
مەنزىلمۇ يەتسەم دەپ تەلپۈنگىنىلا.
چۆل مىجەزى جىمجىت دەريادەك،
بىلىسەن شىر بولۇپ تۆرەلگەندىلا
مىۋىسى ئالتۇن، ياپرىقى كۈمۈش،
جىگدە دەرىخى گۈپۈلدىسە،
«يەتتە قىزلىرىم» تۇرىدۇ ھايات،
ياندۇرغان مەشئىلىنى تەۋرەتمىسە.
قۇرمىش ئاتا، تۆلەمىش ئاتا،
پالۋان ئاتا-بىر ئاق كىمە مالخاي.
ئۇرۇلدى بىر قايسى قىياغا،
مۈمكىنمۇ جىيەكتە ئىستەك بولۇنماي؟!
چۆچۈيدۇ تەسۋىر ئىبارىسىدىن،
ئۇنداق قىلسا گۇناھ بولىدۇ.
ئوغلانلارغا بۆرە ھوشۇقى تۇمار،
داۋان داۋىسا ھەمراھ بولىدۇ.

               (7)
ئايدىڭدا بارخان-بارخان قۇم،
كۆرۈنىدۇ بەك غۇۋا، سوغۇق.
غارلاردا پەقەت مۇز بىلەن شامال،
ئاھاڭلار تىنىق، ئىلاھى، تولۇق:
ئالتۇن قوڭغۇراقنى ئەسلىتىپ،
چىرىسلىغان ئارچىنى ئەسلىتىپ،
مەرۋايىت نۇرىنى ئەسلىتىپ،
ھاۋارەڭ-بوياقنى ئەسلىتىپ،
تارسىزلىقى مۆجىزىدەك،
قارارسىزلىقى مۆجىزىدەك،
تۇرىدۇ ئۇ سۇغا ئايلىنىپ،
تۇرىدۇ ئۇ يىلتىزغا ئايلىنىپ،
ئۇ نىيەت
ئۇ توزىماس رىۋايەت.

(«مەنبە: «سالغا تېشى». مىللەتلەر نەشرىياتى 1998-يىل 3-ئاي نەشرى)

بۇ يازمىنى ئاخىرىدا   قوشتاغ تەھرىرلىگەن. ۋاقتى  2012-5-3 00:05  

كونا مۇنبەر، ئەيبۇ ياقۇپ يۇقارقى تېما 63-قەۋەتكە قالدۇرغان ئىنكاسى. مەزكۇر تېما ئۈچۈن قىممەتلىك دەپ قارالغاچقا يۆتكەپ كىلىندى:
  جەنۇپ شەھەر گېزىتى: شىئېرلىرىڭىز كۆپ خىل تىللارغا تەرجىمە قىلىنىپتۇ، شىئېرنىڭ تەرجىمە قىلىنىش مەسىلىسىگە قانداق قارايسىز؟

     ئەدىنۇس: شىئېرنى بەزىدە تەرجىمە قىلىشقا بولمايدۇ،بۇ مەنىدىن ئېيتقاندا، تەرجىمان قىلغىلى بولمايدىغان بىر ئىش بىلەن شۇغۇللىنىۋاتقان بولىدۇ. بەزى شىئېرلارنىڭ تەرجىمىسىدە ئەسلىسىگە بەكمۇ سادىق بولۇپ كېتىپ ئۇنىڭدىكى شىئېرىي تۇيغۇنى يوقۇتۇپ قويىدىغان، يەنە بەزى تەرجىمىلەردە چەكتىن ئاشۇرىۋېتىدىغان، ئەسلىسىنى خالىغانچە پارچىلاپ ئۇنى تونىغىلى بولمايدىغان ھالغا كەلتۈرۈپ قويىدىغان ئەھۋاللار مەۋجۇت.

     مېنىڭچە تەرجىمان مۇنداق ئۈچ شەرتنى ھازىرلىشى كېرەك. بىرىنچىدىن، ئۇ ئۆز ئانا تىلىغا پۇختا بولۇشى كېرەك، ئۇ شىئېرنى ئانا تىلىدا ئىپادىلىگەنلىكى ئۈچۈن ئۇنىڭ ئانا تىل سەۋىيەسى چەت تىل سەۋىيەسىدىن ئۈستۈن تۇرۇشى كېرەك.ئىككىنچىدىن، ئۇ تىلنىلا بىلىپ قالماي، شىئېرىي دۇنيانىمۇ بىلىشى كېرەك. شىئېرنى بىلمەي تۇرۇپ ئۇنى تەرجىمە قىلىمەن دىيىش بولسا قۇرۇق بىر گەپ. ئۈچۈنچىدىن، تەرجىماننىڭ ئۆزىمۇ ھەقلىق ھالدا شائىر.

     جەنۇپ شەھەر گېزىتى:سىز شىئېرنى جەزمەن شائىر تەرجىمە قىلىشى كېرەك دىمەكچىمۇ؟

     ئەدىنۇس: ئۇنىڭ شىئېر يېزىش، يازماسلىقى مۇھىم ئەمەس. شىئېر يازىدىغانلارنىڭ ھەممىسىنىڭ شائىر بولۇشى ناتايىن.بەزىلەر شىئېر يازمىسىمۇ ئۇلارنى شائىر دىيىشكە بولىدۇ. ئۇلار لوگىكىنىڭ، قىياسنىڭ ھەتتا مەنپەئەتنىڭ كۆزى بىلەن ئەمەس، شىئېرنىڭ كۆزى بىلەن دۇنياغا نەزەر سالىدۇ.يەنە بىر مۇھىم نۇقتا، تەرجىمان ئەسلى شىئېر ئاساسىدا ئۇنى قايتا ئىجاد قىلىدۇ.ئالايلى، ئەرەپ تىلىدىكى «ئاي»بىلەن ئىسپان تىلىدىكى «ئاي»نىڭ كىشىگە بېرىدىغان تۇيغۇسى پۈتۈنلەي ئوخشىمايدۇ.چۈنكى ھەر بىر مەدەنىيەتتە ئايغا بولغان ئوخشاشمىغان مۇزىكا، تارىخ، مەنىۋىلىك ۋە ئەسلىمىلەر يوشۇرۇنغان.بۇنى لۇغەتتىن شۇ سۆزنى ئىزدەپ تېپىپلا بولدى قىلىشقا بولمايدۇ. تەرجىمان بارلىق ماھارىتىنى ئىشقا سېلىپ، ئۆز مىللىتىنىڭ تارىخى، مەدەنىي ئەسلىمىلىرى ئاساسىدا ئۇنى تەرجىمە قىلىشى كېرەك.شۇنداق تەرجىمە قىلىنغان شىئېرلاردىلا ھاياتى كۈچ بولىدۇ.

بۇ يازمىنى ئاخىرىدا   قوشتاغ تەھرىرلىگەن. ۋاقتى  2012-5-3 10:47  

ئەسلى تېما 154-قەۋەت ئەيدا نىڭ ئىنكاسى:
ئەمىسە مەن "سالغا تېشى"نىڭ ئەسلى نۇسخىسىنى نەزەردىن ساقىت قىلىپ، تۇنجى قېتىم بۇ ئەسەرنى سىزنىڭ تەرجىمىڭىزدىن بىلگەن بولۇپ دەپ باقاي، ئارلاشما يېزىپ يۈرگەندىن كۆرە، ئۆزەمنىڭ commentلىرىمنىمۇ ئاددى قىلىپ ئېڭگىلىزچىلا يازسام توغرا چۈشىنەرسىز. رەخمەت:-)

-------------------------------------------------------------

Those are my immidiate reaction to the poem,line by line

The Tamarisk's songs are not few

The Tamarisk makes many sounds

Though they never float among the familiar echoes.

But they aren't familiar.

They spoil themselves at the forest's skirt of the strand of the sea.

They are wasted at the edge of the forest,or near the sea

But are never more than spans away from dullness.

They grow in dull places.

If even colors steadily lose their signs,

Even if their colors become muted.

If even the world feels awful in the powder,

Even if the sand grates againt them.

Oh, Lord! What power keeps them alive?

They somehow still live. How?

Moments will die, but they live forever.

Moments will die but they will be remembered.( You can't say something is dead and lives together in the same sentence. It's like saying something is hot and cold Maybe replace die with wither or fade.

Where have the dinosaurs gone?

Ameteor impact. This is a silly rhetorical question. Everyone knows what happened to the dinosaurs.If you want to introduce dinosaurs into your translation, do not do it in this way.

Only their eggs are calcified in the hovel.

Not eggs,bones? What hovel? This is very unclear.

Of course, they grey areas are their confidants,

It's pretty line I admit but I don't know what grey areas are?

Though, they are not clear before the weasel.

What is weasel. This is still unclear. weasel is also an ugly word in English,try to avoid it.

To the blue waves of the Danube and the Nile

Ok, the oldest rivers.

Equal its first prelude.

Were there at the same time.

Its good was born in wild land.

Very unclear what u really wanna say here.

It was opened as a wind,

Winds aren't known to "open"

Before the human era.

They brough the fire in their hearts

Who ,the rivers or the dinosaurs?

They are the Prometheus of grasses,

Oh, The Rivers. Don't use Prometheus as in English this is only assosiated with fire and invention. To use it as a metaphor that River's created grass is too strange.

The wild land comes into their will.

Time never returns inside empitiness,

Return inside empitiness? You use time as an object going into a spatial dimension, and this is confusing. Im not sure what empitiness is or wht time never returns.

The life of the desert is wothout beginning or end.

Vitality emerges from their blood,

By blood do you mean the rivers?

Seeds don't break stones without spirit.

Seends can't break stones? I don't understand what this means.

,The sling stones of fortune

Are desert and human,

They have been created and stuck.

Still surviving ,miraculously.

I don't know what is happening.

Is their totem their ambition?

Who's ambition o whose? What Totem? Like Inception Totem?joke

Is satisfaction the root of their vigor?

Are we talking about Nietzches will to power?

Is poor soil their sustenance?

Is it from their sons and daughters their power comes?

Sacrifice ,willingness,forgotten,

Exhaust,missing,struggle,

I still don't understand what's happening but in this line you are mixing present tenses with a gerund.

Recall, belonged,rise

And here again you are mixing present tense with past tense here.

كۆزنەك بەك كىچىككەن،بەك ئىچىم پۇشتى رەڭلەپ بولغۇچە.

بۇ يازمىنى ئاخىرىدا   قوشتاغ تەھرىرلىگەن. ۋاقتى  2012-5-3 10:51  

بۇغدا ئابدۇللانىڭ قىسقىچە تەرجىمىھالى

بۇغدا ئابدۇللا، ئەر، 1941-يىلى لەنجۇدا تۇغۇلغان.(ئەسلى يۇرتى قەشقەر يېڭىسار) باشلانغۇچ، تولۇقسىز ۋە تولۇق ئوتتۇرا مەكتەپلەرنى ئۈرۈمچىدە ئوقۇغان. 1960-يىلىدىن 1965-يىلىغىچە شىنجاڭ ئۇنىۋېرسىتېتى تىل-ئەدەبىيات كەسپىنىڭ تولۇق كۇرسىدا ئوقۇغان. 1965-يىلىدىن ھازىرغىچە شىنجاڭ ئۇنىۋېرستېتى تىل-ئەدەبىيات فاكۇلتېتى ۋە ھازىرقى فىلولوگىيە ئىنىستىتۇتى ئەدەبىيات فاكۇلتېتىدا ئوقۇتۇش، ئىجادىيەت ۋە تەتقىقات خىزمىتى بىلەن شۇغۇللىنىپ كەلمەكتە. ئۇ 1987-يىلى دوتسىنتلىق ئۇنۋانىغا، 1998-يىلى 6-ئايدا پروفېسسورلۇق ئۇنۋانىغا ئېرىشكەن.

  بۇغدا ئابدۇللا 37يىللىق ئوقۇتقۇچىلىق ھاياتىدا، 1980يىلى يۈننەن ئۇنىۋېرسىتېتىدا «جۇڭگو ئاز سانلىق مىللەتلەر ئەدەبىيات، نەزەرىيە تەتقىقاتى» كەسپىدە بىلىم ئاشۇرۇپ كەلگەندىن سىرت، ئىزچىل تۈردە ئالىي مەكتەپ ئوقۇتۇش ئىشلىرى بىلەن شۇغۇللىنىپ كەلدى. ئۇ، بۇ جەرياندا، ئىلگىرى-كېيىن بولۇپ، مەخسۇس كۇرس، تولۇق كۇرس ۋە ئاسپرانت ئوقۇغۇچىلارغا «ھازىرقى زامان ئۇيغۇر تىلى»، «يېزىقچلىق»، «يېزىقچىلىق ئىلمى»، « ئۇيغۇر شېئىرىيىتى تەتقىقاتى» قاتارلىق دەرسلەرنى ئۆتتى. ئۇ ئوقۇتۇش ئەمەلىيىتى جەريانىدا ئۆزى ئۆتۈۋاتقان دەرسلەرنىڭ ئالاھىدىلىكىنى پۇختا ئىگىلەپ، ئىلگىرى-كېيىن بولۇپ، «ئالىي مەكتەپ تىل-ئەدەبىيات ئوقۇتۇش پروگراممىسى» (ئۆزلۈكىدىن ئۆگەنگۈچىلەر ئۈچۈن)، «يېزىقچىلىق ئوقۇتۇش پروگراممىسى» قاتارلىقلارنى تۈزۈشكە قاتناشقاندىن سىرت، «يېزىقچىلىق توغرىسىدا» (1983-يىل ) ناملىق دەرسلىكنىمۇ تۈزۈپ چىقتى. مائارىپ ئىسلاھاتىنىڭ تەلىپىگە ئۇيغۇنلىشىش، ئوقۇتۇش ئۆستۈرۈش مەقسىتىدە، ئۇ يەنە 1996-يىلى ئاپتۇنۇم رايۇنلۇق مائارىپ كومىتېتى دەرسلىك باشقارمىسىنىڭ ھاۋالىسىغا ئاساسەن، ئالىي مەكتەپلەر ئۈچۈن «يېزىقچىلىق ئىلمى» ناملىق دەرسلىك كىتابنى تۈزۈپ چىقتى. بۇ كىتاب بۇغدا ئابدۇللانىڭ ئۇزاق مۇددەتلىك مائارىپ، ئوقۇتۇش ۋە تەتقىقات ئەمەلىيىتىنىڭ مەھسۇلى بولۇپ، 2000-يىلى 1-ئايدا مائارىپ مىنىستىرلىكى تەرىپىدىن «1999-يىللىق پۈتۈن مەملىكەتلىك ئالىي، ئوتتۇرا تېخنىكوم مەكتەپلەر ئاز سانلىق مىللەتلەر يېزىقىدىكى مۇنەۋۋەر دەرسلىك» لەرنى باھالاشتا 2-دەرىجىلىك مۇكاپاتقا ۋە شىنجاڭ ئۇيغۇر ئاپتۇنۇم رايۇنلۇق ئىككىنچى نۆۋەتلىك كىتاب مۇكاپاتى بويىچە 1-دەرىجىلىك مۇكاپاتقا ئېرىشتى.

  يېزىقچىلىق ئوقۇتۇشى نەزەرىيە ۋە ئەمەلىيەتچانلىقى كۈچلۈك پەن بولۇپ، بۇ ئاساسلار پۇختا بولمىسا ئوقۇغۇچىلارنىڭ ئەمەلىي يېزىقچلىق ئىقتىدارى ۋە ساپاسىنى ئۆستۈرۈشتىن سۆز ئاچقىلى بولمايدۇ. بۇ نۇقتىنى تونۇپ يەتكەن بۇغدا ئابدۇللا ئوقۇتۇش ئەمەلىيىتىگە بىرلەشتۈرۈپ، ئىلمىي تەتقىقات بىلەنمۇ داۋاملىق شۇغۇللىنىپ كەلدى. ئۇنىڭ «مىللىي تۇپراق-لىرىكا»، «بەدىئىي ئوبرازنىڭ مۇكەممەللىكى»،«قۇرۇلما سەنئىتى»، «شېئىرىي ئوبيېكت ۋە غۇۋالىق ئىچىدىكى شېئىر»، «21-ئەسىردىكى ئۇيغۇر شېئىرىيىتى» قاتارلىق ئىلمىي ماقالىلىرى بۇنىڭ تىپىك مىسالى.

  بۇغدا ئابدۇللا يېڭى دەۋر ئۇيغۇر ئەدەبىياتىنىڭ كۆزگە كۆرۈنگەن ۋەكىللىرىدىن بىرى. لىرىك شائىر 13يېشىدىن باشلاپ شېئىرىيەت دۇنياسىغا كىرىپ كەلگەن بولۇپ، ھازىرغا قەدەر ئۇنىڭ «باھار غۇنچىلىرى» (1978-يىل)، «يەلكەن»(1983-يىل)، «چۈش كۆرىدۇ بىر تۈپ ئانارگۈل» (1988-يىل)، « قىز قەلئەسى» (1993-يىل)، «سالغا تېشى» (1998-يىل) قاتارلىق شېىئىرىي توپلاملىرى نەشىر قىلىندى. بۇ توپلاملارغا كىرگۈزۈلگەن «مەلىكە ئاماننىسا»، «مەريەم»،«جۇڭغار يۇلتۇزى»، «يېتىم قىز ھەققىدە چۆچەك»، «شالدىراق گۈل»، «سالغا تېشى» قاتارلىق داستانلىرى جەمئىيەتتە بەلگىلىك تەسىر قوزغىغان. رىۋايەت تۈسىنى ئالغان «سالغا تېشى» ناملىق بۇ داستانى ھەققىدە، 1997-يىلى ئۈرۈمچىدە مەخسۇس ئىلمىي مۇھاكىمە يىغىنى ئۇيۇشتۇرۇلغان. بۇلاردىن سىرت، بۇغدا ئابدۇللانىڭ شېئىرلىرى خەنزۇ تىلىدىن باشقا، رۇس، قازاق، ئۆزبېك تىللىرىغىمۇ تەرجىمە قىلىنىپ، بۇ تىللاردا چىقىدىغان ژورناللاردا ئارقىمۇ ئارقا تونۇشتۇرۇلغان. بولۇپمۇ ئۇنىڭ ئەسەرلىرى ئاپتۇنۇم رايۇنىمىز دائىرىسىدە باشلانغۇچ مەكتەپتىن تارتىپ ئالىي مەكتەپكىچە بولغان دەرسلىك كىتابلارغا كىرگۈزۈلۈپ ياخشى باھاغا ئېرىشكەن. ئۇ، بۇ نەتىجىلىرى بىلەن 1988-يىلى 5-ئايدا جۇڭگو يازغۇچىلار ئۆمىكى تەركىبىدە پاكىستان ئىسلام جۇمھۇرىيىتىدە زىيارەتتە بولغان ۋە «جۇڭگو ئەدەبىيات قامۇسى» نىڭ 2-تومىدا تونۇشتۇرۇلغان.

  بۇغدا ئابدۇللا 40يىلغا يېقىن ئوقۇ-ئوقۇتۇش، ئەدەبىي ئىجادىيەت جەريانىدا، بىر تىرىشچان ئوقۇتقۇچىغا ۋە ئۆزىگە تەلەپنى قاتتىق قويغان بىر شائىرغا خاس پەزىلەت بىلەن كەڭ جامائەتچىلىككە تونۇلدى.ئۇ ھازىر جۇڭگو يازغۇچىلار جەمئىيىتىنىڭ ئەزاسى، شىنجاڭ يازغۇچىلار جەمئىيىتىنىڭ ئەزاسى ۋە ئۈرۈمچى شەھەرلىك يازغۇچىلار جەمئىيىتىنىڭ دائىمىي ھەيئەت ئەزاسى.

مەنبە: شىنجاڭ ئۇنىۋىرستېتى ئىلمىي ژۇرنىلى

بۇ يازمىنى ئاخىرىدا   قوشتاغ تەھرىرلىگەن. ۋاقتى  2012-5-3 10:56  

Short Introduction of Professor Bughda Abdulla

          Uyghur writer, poet Bughda Abdulla was born in Lanzhou, Gansu, in 1941; his family was from Kashgar. He completed his primary and secondary education in Ürümqi, Xinjiang. From 1960-1965 he studied at Xinjiang University in Ürümqi, receiving a BA in Language and Literature. From 1965 to the present he has worked as a professor, writer, and researcher at Xinjiang University, first in the Language and Literature Department and then in the Philology Institute's Literature Department. In 1987 he achieved the rank of Docent, and in 1998 became a full professor.

          Aside from the period he spent in 1980 receiving continuing education at the "Chinese Minority Language and Theory Research" program at Yunnan University, he has worked in higher education for the last 37 years. During this time he has taught vocational students, undergraduates, and master's students courses including "The Modern Uyghur Language," "Writing," "The Craft of Writing," and "Uyghur Poetry Research." On the basis of his years of teaching experiences, he participated in the composition of such textbooks as A College Literature Instructional Program (For Self-Study) and A Writing Instruction Program, he also wrote the textbook On Writing (1983). In keeping with the pedagogical reform program of improving the quality of instruction, he also composed the textbook The Craft of Writing for the Autonomous Region Education Committe's Textbook Office. This textbook, the product of Professor Abdulla's lengthy experience as a teacher and researcher, was in 2000 honored with the 2nd-level award for "Outstanding Minority-Language Higher Education Textbook in China," as well as the 1st-level award in Xinjiang Uyghur Autonomous Region's second annual Book Prize.

          Teaching writing requires a strong practical and theoretical basis, without which improving students' skills is impossible. Realizing this, Bughda Abulla has combined scholarly research with his teaching. Testament to this are his many scholarly articles, including "National Soil - The Lyric," "Perfection of Literary Character Portrayal," "The Art of Structure," "Return to Poetry," "The Object of Poetry and the Darkness-Shrouded Poem," "Uyghur Poetry in the 21st Century."

          Bughda Abdulla is one of the most prominent figures on the current Uyghur literary scene. This lyrical poet began composing verse at thirteen, and has published numerous poetry collections, including Spring Buds (1978), Sail (1983), The Pomegranate Flower Will Dream (1988), Girl Castle (1993), Slingshot (1998), and Girl Carrying a Clay Pot (2004). The epic poems included in these volumes have aroused great interest in Uyghur society: Princess Amannisa, Meryem, Star of Dzungaria, Story of the Orphan Girl, Rustling Flower, Slingshot, and others. In 1997, a special scholarly conference was held in Ürümqi on the mythic epic poem Slingshot. Aside from this, Bughda Abdulla's poems have been translated into Chinese, Russian, Kazakh, and Uzbek, and have appeared frequently in journals in these languages. His works have been much-loved by Xinjiang students from elementary school to college who read them in their literature textbooks. Due to these achievements, he visited the Islamic Republic of Pakistan in May 1988 as one of a group of delegates representing Chinese writers, and was introduced in the second volume of the Encyclopedia of Chinese Literature. In 2005 he received the "Tulpar" award.

          In almost forty years of teaching, studying, and literary creation, Bughda Abdulla has become known to the public as a man who holds himself to a strict standard of diligence and excellence in both pedagogy and poetry. He is currently a member of the Chinese Writers' Association and the Xinjiang Writers' Association, as well as a member of the Standing Committee of the Ürümqi City Writers' Association.

بۇ يازمىنى ئاخىرىدا   قوشتاغ تەھرىرلىگەن. ۋاقتى  2012-5-3 10:56  

مەزكۇر تېما 270-قەۋەت، مەمەت تۇرسۇن زۇنۇن ئەپەندىنىڭ ئىنكاسى:
سالام  ئابدۇمىجىت مۇھەممەت

تەرجىمە ئەسىرىڭىزنى بىر قۇر كۆرۈپ چىقتىم، ھەقىقەتەن تېرىشىپسىز، ئەسلىدە تەپسىلى  سېلىشتۈرمىلىق بىر كۆرۈپ چىقاي دېگەن ئىدىم ۋاقىت يار بەرمەي قويدى، شۇنداقتىمۇ ئارىدىكى كۆزۈمگە چېلىققان بىر نەچچە سۆزگە تۈزىتىش كىرگۈزۈشنى لايىق كۆردۈم.

بىرى كىمىياگەر    One is a Alchemist ,  

يەنە بىرى بىرى مومىياگەر .  One is a momyager.

بۇنى بىلىشىمچە  mummy maker  دېيىلەتتى ئەمما قولۇمدىكى ماتېرياللارددا ئىشەنچلىك بىر ئۇچۇرغا ئىگە بولالمىغاچقا ھازىرچە قويۇپ تۇردۇم.

‘خىيابان’ گەرچە  road, street, green street  دەپ ئالساقمۇ يەنىلا ھىيابان ئىپادىلىگەن مەنانى ئىپادىلەپ بېرەلمەيدىكەن، (تۈ*ركچە ئىنگلىزچە ، ئوسمانلىچە ئىنگلىزچە سۆزلۈكتىمۇ بۇ توغرىسىدا قانائەتلىنەرلىك جاۋابقا ئېرىشەلمىدىم. شۇڭا     even on its     Hiyabanidimu نىڭ ئورنىغا   even on   its street    ياكى   even on its hiyaban   دەپ ئالساق چۈنكى  even on its دېگەن ئۆزى  idimu (ئىدىمۇ) ئۇقۇمىنى ئىپادىلەيدۇ.

خاس ئىسىملارغا كەلسە  Orhun, (Orkhun), Karakorum, Idikut , Tengritagh  ياكى  tengri mountain  خەلقارادا بىرلىككە كەلگىنى بويىچە ئالساق بولۇۋېرىدۇ.

froza مەن ئۇنىڭ ئۇيغۇرچە مەنىسىنىمۇ بىلمەيدىكەنمەن.

Malixay نى ئىنگلىزچىدە ئۆز ئىپادىسى بىلەن بەك بولمىسىمۇ ئەمما ئۇنى  wooly hat دەپ ئالسېمۇ بولىدۇ ئەمما،  بۇ سۆزنى يەنىلا ئۆز پېتى ئېلىپ ئاخىرىدا ئىزاھلىغاننى لايىق كۆردۈم.



تەرجىمە ئەسىرىڭىزنى تور بېتىمدە ‘ئۇيغۇر تىلى تەتقىقاتى’ تور بېتىدە  سېلىشتۇرمىلىق چاپلاپ قويدۇم، ئەسلى ۋە تەرجىمىسى ئىمكانىيەتنىڭ يار بېرىشىچە قۇرمۇ قۇر ئېلان قىلىندى، ئاخىرىدا ئەسلى ئەسەر ۋە تەرجىمە ئەسەر ئايرىم ئايرىم بېرىلدى.

ئىنكاسلارنى باشتىن كۆرۈپ چېقىشقا ئىمكانسىز قالدىم.

سەمىڭىزگە . ئەگەر باشقا بىر پىكhر تەلەپ بولسا ئالاقىلاشقايمىز.

www.uyghur.co.uk/forum ئەدەبىيات سەھىپىسى سېلىشتۇرمىلىق/ Comparative / Karşılaştırmalı  بۆلۈمىدە

رەھمەت



مەمەت تۇرسۇن زۇنۇن ئوقيا

مەن بۇ تېمىنىڭ يوللانغانلىقىدىن خۇرسەن بولدۇم.يېڭى مۇنبەر دەسلەپ ئېچىلغان كۈنلەردە «يازغۇچىلار لۇغىتى»دە يازغۇچىلار قاتارىدا « بۇغدا ئابدۇللا » ماۋزۇسى بېرىلگەن.ئىنكاس بوشلۇقىدا «سالغا تېشى» نىڭ ئۇيغۇرچە ۋە ئېنگىلىزچە نۇسخىسى بېرىلگەن ئىكەن.ئويلاپ باقسام يۇقۇرقى ماۋزۇغا جەمى 6 تېما ( 1-بۇغدا ئابدۇللا  2-بۇغدا ئابدۇللانىڭ شئېىرلىرىنىڭ ئالاھىدىلىكى 3-ئۇيغۇرچە«سالغا تېشى »4-ئېنگىلىزچە «سالغا تېشى» 5-ئابدۇمىجىت مۇھەمەت ۋە ئۇنىڭ ئېنگىلىزچىغا تەرجىمە قىلىش قابىليىتى،6ئۇيغۇرچە شئېىرلارنى ئېنگىلىزچىغا بىۋاستە تەرجىمە قىلىش ھەققىدە مۇھاكىمە) مۇجەسەملەنگەنگەن ئىكەن.ئەپسۇس شۇنداق چوڭ،شۇنداق زۈرۈر بىر تېمىنى كۆرگۈچىلەر ساننى ئەينى ۋاقىتتا 100 قېتىمغا يەتمىگەن بىلەن « پاسىئان غەزىلى»«يورۇڭغۇ تەخمىسى» نى كۆرگۈچى تورداشلار ناھايىتى كۆپ بولغان.
        مېنىڭ پاسىئانغا ۋە ئۇ يازغان «غەزەل» گە ئۆچمەنلىكىم قوزغالغان ئەمەس.لىكىن ئابدۇمىجىت بىلەن پاسىئاننىڭ ئەمگىگى ئاسمان،زىمىن پەرقلىنەتى.ئابدۇمىجىتنىڭ تەرجىمىسىنى (ئۇيغۇرچىسىنى قوشۇپ) كۆرگۈچىلەر سانى 40،50 مىڭغا يېتىپ كەتسىمۇ ھەيران قالارلىق ئىش ئەمەس ئىدى.چۈنكى ئۇنىڭ موھىملىغى بىز ئۈچۈن تاغدەك ئىدى!ئەپسۇس بىزنىڭ ساددا ،نادان،گۆل،ئەخمەق،ماھايەتنى چۈشىنىشتىن يىراق بولغان تور ھەۋەسكارلىرىمىز پاسىئاننىڭ «غەزىلى»نى كۆرۈشكە دۈم چۈشكەن.ئەگەر ھەقىقىي يېڭىلىق،زور-چوڭ ئەمگەك دىيىشكە توغرا كەلسە «سالغا تېشى»نى ئېنگىلىز تىلىغا تەرجىمە قىلىشنى دىسە بولىدۇ.ئېتراپ قىلماي بولمايدۇكى ئابدۇمىجىتنىڭ شۇ ئەمگىگى ئالدىدا پاىسىئاننىڭ «غەزىلى» بىر تۈگمە ئىدى.
     مەن شۇ سەۋەپ ۋە باشقا چوڭ زۈرۈريەتلەرنى كۆزدە تۇتۇپ «تۆگىنىڭ ئالدىغا ئۆتۈپ قالغان تۈگمە » ناملىق تەقرىزنى  يازغان.شۇ چاغدا شۇ تەقرىزىم رىسالەت مەردان ،كۆك تۇلۇن،ئاتقۇچى قاتارلىقنىڭ نارازىلىقىنى قوزغىغان ئىدى.
ئۇيغۇر ئەدەبىياتىدا قىلىشقا تېگىشلىك ئىشلار كۆپ،چوڭ ئىشلارمۇ كۆپ....ئۇلارنىڭ ئالدىدا «غەزەل» ماھىيەت جەھەتتىن موھىم ئەمەس.
      مەن ئۇكىمىز ئابدۇمىجىتنىڭ كەمتەرلىكىدىن ھالقىپ كەتمەي،ئەھمىيەتلىك ئىزدىنىشىنى داۋاملاشتۇرىشىنى،نەتىجىلەرنى داۋاملىق مەسۇليەت دەپ بىلىشىنى ئۈمىد قىلىمەن.

توردىكى قىممىتى بار، نادىر ئەسەرلەرنىڭ بىر چەتتە بويۇن قىسىپ قالىدىغانلىقىنى مەن «تورچىلىق» قىلىش جەريانىدا بىلگەن بولدۇم. ئەكسىنچە سەل پورۇخ ھىدى بار، ئانچىكىم يازمىلارغا ھەممىمىز يېپىشىۋالىدىكەنمىز. مەيلى قانداقلا بولمىسۇن، نادىر تېمىلارنى ئىزدەپ كۆرگۈچىلەر چىقىدۇ. ئۇلارنىڭ مۇنبەردە تۇرۇشى مۇنبىرىمىزنىڭ قىممىتىنى ئاشۇرىدۇ.

‹‹سالغا تېشى ››نىڭ ھەقىقەتەن  قىممىتى بار، ھازىرغىچە بۇ ئەسەرنى 3قېتىمدەك ئۇقۇپ چىقتىم . موھىمى بۇ شئېردا چۇڭقۇر مىللى روھ ئەكىس ئەتكەن . مىنىڭچە ‹‹سالغا تېشى›› نى تەقرىزچىلەر يەنىمۇ قىدىرىپ بېقىشى كىرەك.ھەر بىر  شائىر ئۆز  ئۆمرىدە ‹‹سالغا تېشى ››چىلىك ئەسەر يازالىسا قايتا    ئەسەر يازىمەن دەپ يۈرمىسىمۇ بولىدۇ .  ئاخىردا ئۇستاز شائىر بۇغدا ئابدۇللانىڭ تىنىگە سالامەتلىك تىلەيمەن.

ئىزدىنىشلىرىڭىز ئۇتۇقلۇق بولسۇن !

مەن ئىنگىلىزچە بىلمەيمەن، ئەگەر بىلگەن بولسام ئوقۇپ ھوزۇرلىنىپ ئۇستاز بۇغدا ئابدۇللا ئاكىغا سۆزلەپ بېرەتتىم. تەرجىمانغا رەھمەت، قەلىمى ھارمىغاي! شۇنىڭ بىلەن بىللە ئۇستاز شائېرىمىز بۇغدا ئابدۇللا ئاكىغا سالامەتلىك، ئۇزۇن ئۆمۈر تىلەيمەن.