ئابدۇلئەھەد قادىرى: دوستلۇق نەزمىلىرى [ئۇلانما كۆچۈرۈش]

دوستلۇق نەزمىلىرى(1)



ئابدۇلئەھەد قادىرى



ئەرشىدىن راشىدىن گە(2)

        ( مۇۋەششەھ )



ئەزىم دەريا يۇرۇڭقاش بويلىرىدىن بىر يارنى ئىزدەيمەن ،

سېغىنغاندا يېنىمدا يوق ، دىلىمدا   بارنى   ئىزدەيمەن .



رىزالىق يوق ئۇنى تاپماي ، دېسەم بىمارىدەك ياتماي ،

ماڭا روھىي مەدەت بەرمىش يۆلەك - ھەمكارنى ئىزدەيمەن .



شامالدىن سورىسام چۆلدە ئېچىپ بوز ئالدىراش دەيدۇ ،

ئاۋامنىڭ دەردىگە دەرمان ، دىلى سەكپارنى ئىزدەيمەن .



ئىجات- مېھنەتتە شان قۇچقان، قەلەم - كەتمەننى تەڭ تۇتقان ،

تاپاي دەپ كۆيچى بۇلبۇلنى  ھامان گۈلزارنى ئىزدەيمەن .



دىلىدا ئەل - ۋەتەن زىكرى ،تېرەن ، ئويغاق خىيال - پىكرى ،

ئۇ يازغان ۋەزنى ئارۇزدەك ئېسىل ئەشئارنى   ئىزدەيمەن .



ئىدۇق بىز بەيگىدە چاپقان ،نېمىشقا  ئەمدى  ئۇ پىنھان ،

قەلەمنى تاشلىسا ئەپسۇس ، سۆزى ئىنكارنى ئىزدەيمەن .



نېسىپ بولسا ئۇنى تاپماق ، چېقىلساق تەڭ بولۇپ چاقماق ،

شىئېرىيەت كۆكىدە تالماس قانات شۇڭقارنى ئىزدەيمەن .

                                                            2000-يىلى 8-ئاينىڭ16-كۇنى



مۇتەللىپ سەيفۇللا غا

( مۇۋەششەھ )



مۇبارەك ئايىمى نەۋرۇز كۇنى بىر جاننى ئىزدەيمەن ،

دىدارلاشماققا بىتاقەت بولۇپ تۆت تامنى ئىزدەيمەن .



ئۇنى ئۇچراتسا كىم بەرسۇن خەۋەر، تەشنائى بىتاپمەن ،

ئاشۇ بىر چاغدا مەي ئىچكەن شىپالىق جامنى ئىزدەيمەن .



تونۇشتۇق قايسى چاغ، شۇندىن بېرى كەلدۇق بولۇپ ئەسرار ،

ئاكا- ئىنى قېرىنداشتىن  ئۆتە   ھەمقامنى ئىزدەيمەن .



ئەزەلدىن نەزمىگە ئاشىق ئىجادكار نەسلىدىن بولغاچ ،

بېرىپ كەلدى يەنە بەرمىش مەدەت - ئىلھامنى ئىزدەيمەن .



لاياقەت ھەم شىجائەتتە ئۇنىڭدىن كۆپ تۆۋەندۇرمەن ،

گۈزەل ئىنسانىي خىسلەتتە گوياكى شامنى ئىزدەيمەن .



لېۋىم گەز، يۈرىكىم زەرداپ ، ئىچىم ھەسرەتكە تولغاندا ،

ئاجايىپ مەنىلىك ئۆتكەن ئاشۇ ئاخشامنى ئىزدەيمەن .



ئىشەنمەڭلار، ئەمەل تۇتسا قەلەمنى دات بېسىپتۇ- دەپ ،  

ئىجاتتا چارچىماس ، ھارماس بىلى مەھكامنى ئىزدەيمەن .



پېقىرنىڭ ئىزگۈ ئارمانى - ئۆمۇردىن ھالقىسۇن دوستلۇق ،

قەلەمداشىم ، كۆڭۈل قەسرىمدىكى ئېھرامنى ئىزدەيمەن  !

                                                                          1999-يىلى 2-ئاينىڭ 8-كۇنى



شائىر كۈلكىسى

( شائىر مۇھەممەد كامال خۇشخۇيغا  مۇشائىرە )



جابدۇنۇپ چىققىنىمدا سەھەر   يولغا ،

بىر دوستۇم سوراپ قالدى: سەپەر نەگە ؟

گۇمىغا ماڭدىم دېسەم ، كاتتا تويغا ،

ئۇ دېدى :بەرمەكچىكەن كىمنى ئەرگە ؟



ياق ، دېدىم توي ئەمەس بۇ ئادەتتىكى ،

ئون يىللىق مەرىكىسى ئەدىبلەرنىڭ . (3)

ئاڭلايدۇ جاھان بۈگۈن ساداسىنى ،

بۇلاقتەك بۇلدۇقلىغان قەلبلەرنىڭ .



سۆزۇمنى ئاڭلاپ دوستۇم لىڭشىتتى باش،

ۋەيەنە سوراپ قالدى مۇنداق سوئال :

گۇمىدا شائىرغۇ كۆپ ، مەن بىرسىنى -

تونۇيمەن، ئىسمى ئۇنىڭ مەمەت كامال .



ئېيتقىنا، تەخەللۇسى <خۇشخۇي > تۇرۇپ ،

نېمىشقا بىر ئېچىلىپ كۈلمەيدۇ ئۇ ؟

ھەمىشە قاپاقلىرى تۈر*ۈك ئۇنىڭ ،

ۋەياكى كۈلۈش نېمە، بىلمەمدۇ ئۇ ؟



بولمامدۇ كۈلكە خۇمار شائىر دېگەن ،

ئەجىبا ، ئۇنىڭ چىراي- تۇرقى خاپا .

بارمۇ يە يۈرىكىدە ساقايماس دەرت ،

قىينامدۇ ياكى   ئۇنى بىر    بىۋاپا ؟



دوستۇمنىڭ سوئالىغا كۈلۈپ قويدۇم ،

نېمە دەي، بىر گەپ بارغۇ گەپ تېگىدە .

قىسقىسى، شائىر دېگەن شۇنداق بەندە ،

يىغلايدۇ   ھەم   كۈلىدۇ  يۈرىكىدە .



يۈرەكتىن ئۇرغىمىسا ئەگەر كۈلكە ،

نەھاجەت، ساختا، يالغان كۈلۈشلەرگە .

سەۋەپسىز كۈلمەس شائىر  پۇركىسەڭمۇ،

بويىنى ھەتتا ئالتۇن ، كۆمۇشلەرگە .



قەدىناس شائىر دوستۇم خۇشخۇيمۇ ھەم ،

ئاشىقتۇر  شىئېر  ئاتلىق    جانانىغا.

ئۇ قانداق كۈلەلىسۇن يەتمەي تۇرۇپ ،

كۆڭلىگە پۇككەن ئارزۇ - ئارمانىغا .



خۇشخۇينى <مۇز چىراي> دەپ ئەيىپ ئەتمەڭ ،

كۈلكىگە بايدۇر ئۇنىڭ مىسرالىرى .

ھەر قاچان قاپاق تۈرگەن پەھلىۋاننىڭ ،

جايىغا تىگەر ئاتقان پەشۋالىرى .



قانائەت ھاسىل قىلىپ جاۋابىمدىن ،

دوستۇمغۇ ماڭا ئاقيول تىلەپ قالدى .

ھە، ئەمدى خۇشخۇي دوستۇم نېمە دەر ،دەپ

شۇ تاپتا بولۇپ قالدىم يۈرەك ئالدى ...

                                                       2000-يىلى 3-ئاينىڭ 25-كۇنى

سالامنامە

(شائىر ئابدۇغېنى سىيىت ئەپەندىگە مۇشائىرە )



سالام ، ئابدۇغېنى دوستۇم  تېرەن دوستانە ھۆرمەتتە ،

ھەزىل - چاقچاقنى مىسراغا تىزىپ چىقتىم سالام خەتتە ،

مېنىڭ كۆڭلۇم ، مىجەز - پەيلىم ئاياندۇر سىزگە ئەلبەتتە ،

قەسەمبىللا ، بۇنى يازغان ئەمەسمەن غەيرى نىيەتتە ،

شۇڭا كەتسە تېگىپ ، يۇرمەڭ گىنە ساقلاپ ئاداۋەتتە .



سالامدىن سوڭ تىلەي سىزنى ئىلاھىم ساق - ئېسەن قىلسۇن ،

كۆڭۈللەر تۆرىدە چولپان ۋەيا ھەسەن - ھۈسەن قىلسۇن  ،

جىمى دەردۇ - بالا ،رەنجى- جاپالارنى ئاسان قىلسۇن ،

ئاقارغانچە ساقال - چاچلار ياشارتىپ نەۋقىران قىلسۇن ،

نېسىپ بولغاي يېتىپ - قوپماق باياشات ئۆي- ئىمارەتتە .



ئۇزۇن يىللار بولۇپ قالدى بۇرادەر بىز تونۇشقانغا ،

بولۇپ ھەمدەم ئىجات سەيناسىدا ئۇلپەت بولۇشقانغا ،

تەلەي- قىسمەتتە ئايلاندۇق گاھى شىر، گاھى توشقانغا ،

ۋەلەيكىن قايتمىدۇق ئارتقا ، ئۇنامدۇق ئەمدى توسقانغا ،

ئىلاھىم ، بىللە بولساقكەن ھامان بۇ جەڭگىۋار سەپتە .



قاچانكى ئۇچرىشىپ قالساق قىلارمەن بىمالال چاقچاق ،

سەۋەپكى، سىزمۇ مەن قىلغان ھەزىل - چاقچاققا بەك ئامراق ،

ھېسامدەك گەپكە پىششىقسىز، ۋەلەيكىن مەن تېخى خامراق ،

قىزارمايسىز ، تاتارمايسىز تېگىپ كەتسەممۇ سەل چىڭراق ،

نى ئارمان ياشىسا ئادەم بۇ يەڭلىغ خۇي - پەزىلەتتە .



ئۆتەرمىز ئۆي يېقىن ئەمما كۆرۇشمەي ھەپتىلەپ - ئايلاپ ،

كېلىپ تۇرمايدۇ، - دەپ سىزنى كېتەرمەن بەزىدە قايناپ ،

چۆكەرمەن گاھىدا غەمگە بۇرادەر سىزنى كۆپ ئويلاپ ،

نىچۇك ھالى، سالامەتمۇ ،ياتامدۇ ياكى ۋاي- ۋايلاپ ،

ئەگەر بىر ئىش بولۇپ قالسا قالۇرمەن ئاھ ، نادامەتتە .  



ئەزەلدىن بۇساراڭ تەقدىر كىشى رايىغا باقماسكەن ،

ھاياتلىق بىر ئەزىم دەريا، ھامان بىر خىلدا ئاقماسكەن ،

ۋاقىت ئۆتسە ، ئۆمۇر كەتسە ئەجەپ كەينىگە يانماسكەن ،

غەنىمەت ئۇشبۇ پۇرسەتلەر كۈتۈپ بىزلەرنى ياتماسكەن ،

شۇڭا كەلدىم  قىلىپ ئارمان، بولاي دەپ زىكرى - سۆھبەتتە .



مېنىڭغۇ سىزنى تەنبىھلەپ مازاقلاش مۇددىئايىم يوق ،

ئۆزەمنى چوڭ تۇتۇپ قەستەن قۇسۇر تاپماققا رايىم يوق ،

كۆيۇنمەي سىزگە بىر چەتتە  تۇراي قانداقمۇ لام - جىم يوق ،

ئىكەنمەن دوستىڭىز سىزنىڭ ، ئېغىز ئاچماي ئىلاجىم يوق ،

يېقىن دوست يىغلىتىپ ئېيتار دېگەن گەپ بارغۇ ئادەتتە .



خوتەندە كۆپ كىشى سىزنى ئېزىزلاپ مۆھتىرەم دەيدۇ ،

قەلەمكەش ئەھلىمۇ ھۆرمەت قىلىپ ساھىب قەلەم دەيدۇ ،

نىچۇنكى ، يازمىڭىزنى بىر كۆرۇپ :< بىر نەرسە كەم ... > دەيدۇ ،

بىلەمسىز ، نېمە كەم سىزدە ؟ ئۇنىڭ ئاتىنى <تەم > دەيدۇ ،

يېمەس ھېچكىم ئەگەر تەمسىز ئىكەن ھەتتا پولو - بەتتە .



شىئېرنىڭ تەمى - ھېسسىياتتۇر، ئۇنىڭ جانۇ - قېنى - چىنلىق ،

پىكىر ، ھېسسىياتى سۇس شىئېردا نە قىلسۇن جىلۋە - يارقىنلىق ،

ئىشەنسۇن كىممۇ < جۇت قىشنىڭ دېسەھاۋاسى بەك ئىللىق >،

دېمەك ، شائىر ئۇچۇن ئالى مىزاندۇر  توغرا - راستچىللىق،

يېزىڭ دوستۇم ، رېئال دۇنيا نەزەردىن قالمىسۇن چەتتە .



يېزىڭ ، ئەمما شىئېر يازماق ئۇچۇنلا شامدا ئولتۇرماڭ ،

قاچان ئولتۇرسىڭىز مەيلى ، چېنىپ ماڭدامدا ئولتۇرماڭ ،

ئىچىڭ ئاز- ئاز، بىراق تۇرمۇز قىلالماي جامدا ئولتۇرماڭ ،

ئۇچۇپ مەستلىكتە لەگلەكتەك  تۈۋى بوش تامدا ئولتۇرماڭ ،

مادامىكى ، تىرىك  شائىر  پەقەت  ئابروي - ئىناۋەتتە .



<سەيىد> ئەۋلادى مەن دەيسىز ، بۇ گەپلەر ئېيتىڭا راستمۇ ؟

ئەگەر شۇنداق ئىكەن ، ئەۋلاد ئۇرۇق نەسلىگە تارتماسمۇ ؟

ھامان ئىزدەپ رېئاللىقتىن ئۆزىنى ، ئويغا پاتماسمۇ ،

ۋەيا پەرۋانە ئاشقتەك   ئۆزىنى  ئوتقا    ئاتماسمۇ ،

دېمەك ، ھەركىم سىنالغاي ئۆز ئاتاسىغا  ساداقەتتە .



قاچانكى <جېق تۇغۇپ > يازغان شىئېر ئالقىش - چاۋاك تاپتى ،

شۇئان بىرسى < تۇغۇڭ ئاز > دەپ يېقىندىن سىزگە دوس تارتتى ،

مۇشۇنداق  يازمىڭىز  بەزەن  سورۇندا  سىزگە    ئەسقاتتى ،

ۋەلەيكىن بەزىلەر سىزنى < تۇغۇمچان > دەپمۇ گەپ تاپتى ،

بۇغۇ چاقچاق ، بىراق ئۆتمەڭ داۋام مۇنداق ئاھانەتتە .



يەنە سەنئەت دېسە تۇغما ھەۋەس - ئىلھامىڭىز باردۇر ،

ئۇسسۇلغا چۈشسىڭىز ھەي - ھەي ئەجەپ خۇش نازىڭىز باردۇر ،

خۇدايىم سىزگىلا بەرگەن  بەلەن ئاۋازىڭىز باردۇر ،

ئېلىپ رول سەھنىدە < شاۋاز ۋەزىر > ئوبرازىڭىز باردۇر ،

تارالدى داڭقىڭىز چولپان كەبى كۆپ خىل ماھارەتتە .



بىراۋدىن ئاڭلىسام  كىيمەك بولۇپسىز باشقا بىر بۆكنى ،

تۇرامسىز ھېلىمۇ دەملەپ ئىچىپ بابۇنە ، سوك - سوكنى ،

ئاسانمۇ شامدا ئولتۇرماق ، ئاۋايلاپ كەتكىلى توكنى ،

گېپىممۇ ئۇزىراپ كەتتى ، ۋەلەيكىن دېمىدىم يوقنى ،

ئىلاھىم ، تەندۇرۇس ، ساغلام ئۆتەرسىز  ئەمدى راھەتتە .



مېنىڭدىن مەسلىھەت شولكى :بىراۋ قىچقارمىسا بارماڭ،

بولۇڭ سەگەك ، بىراق مىش- مىش پاراڭلارغا قۇلاق سالماڭ ،

كۆرەلمەي بەزىلەر سىزنى قىلاركەن ئاۋۇتۇپ داۋراڭ ،

پىيادە ماڭغۇلۇق يولدا  ، مۇبادا بولمىسا  ھارۋاڭ ،

دېمەكچى : يۈرسىڭىز ياخشى ئەمەسمۇ چوڭ سالاپەتتە .



شارايىت بولمىغاچ ئۆيدە توخۇ - توشقان باقالمايسىز ،

ۋەيا بىر ، ئىككى قوي - ئۆشكە بېقىپ پۇلغا ساتالمايسىز ،

نەچارە ، ئازغىنا ئايلىق مائاشتا جان باقالمايسىز ،

بىراق ، شۇنداق پېقىر، نامرات شائىرلىقتىن تانالمايسىز ،

مېنىڭچە ھەممىدىن بايسىز  بىلىم ، ھېكمەت ، دىيانەتتە .



غېنى دوستۇم ، ئاتاپ سىزگە  مۇشائىرە  يېزىپ سۇندۇم ،

ۋاھالەنكى ، قەلەم چولتا ، ئۆزەمنى چاغلىماي قويدۇم ،

نەزەرگە ئالسىڭىز دەرمەن جاھانغا   قايتا    توغۇلدۇم ،

ئەھەدى دوست بىلىپ سىزگە دېگۇم بار گەپنى دەپ بولدۇم ،

قاچان چىققاي سادا سىزدىن ، كۈتەرمەن سەۋرى - تاقەتتە  !

                                                                                   2000-يىلى 3-ئاينىڭ 8-كۇنى



(1) << دوستلۇق نەزمىلىرى >> ماۋزۇلۇق  بۇ ئەسىرىم << يېڭى قاشتېشى >> يورنىلىنىڭ 2001-يىللىق  4-سانىدا ئېلان قىلىنغان ، 11- نۆۋەتلىك << خانتەڭرى ئەدەبىيات مۇكاپاتى>> غا نائىل بولغان .

(2) مەرھۇم شائىر ئەرشىدىن راشىدىن 1947-يىلى 8-ئايدا لوپ ناھىيە جىيا يېزىسىنىڭ قومباغ كەنتىدە  دىخان ئائىلىسىدە دۇنياغا كەلگەن ،ئۆزىنىڭ 35 يىللىق ئىجادىيەت ھاياتىدا  ئاز ئەمما ساز يازغان ، بولۇپمۇ  ئارۇز ۋەزنىدىكى ئىسىل غەزەللىرى ۋە بىر تۇر*كۇم ساتىرىك شىئېرلىرى بىلەن شىئېرىيەت ئاشىنالىرىنىڭ قەلبىدە  ئۆچمەس ئابىدە تىكلىگەن شۆھرەتلىك شائىر ئىدى ،2005 -يىلى 10-ئاينىڭ 22-كۇنى 58 يېشىدا ۋاپات بولغان.

(3) بۇ مۇشائىرە -2000-يىلى ئاپرىلدا  گۇما ناھىيىلىك يازغۇچىلار جەمىيىتى قۇرۇلغانلىغىنىڭ 10يىللىقى مۇناسىۋىتى بىلەن ئۆتكۇزۇلگەن داغدۇغىلىق مۇراسىمدا  ئوقۇلغان .

بۇ بىر يۈرۈش شېئىرلارنى چىرايلىق قىلىپ رەڭلەپ قويغان بولساق ئىدى-ھە...................

ئەسسالامۇ ئەلەيكۇم ئەھەدى ئاكا!
سىز بۇ دوستلۇق نەزمىلىرىڭىز بىلەن مېنى بۇنىڭدىن 10يىللار بۇرۇنقى ئەشۇ ئۇنتۇلماس دەقىقىلەر قوينىغا باشلاپ كەتتىڭىز...
كەمىنە مۇھەممەدتوختى دەل ئەشۇ زىكىر-تەۋسىپى بولۇنغان مەرھۇم قەلەم ساھىبى ئەرشىدىن راشىدىن ئاكا بىلەن بىر يۇرت،بىر مەھەللىدىن بولغىنىم ئۈچۈن،ئۇنىڭ بىلەن ئۆتكەن كۈنلىرىم ئېسىمگە كېلىپ كۆزلىرىمدىن ياش، يۈرىكىمدىن قان تامچىلىدى-قان!....
شائىر ئاكىمىزنىڭ ياتقان يېرى جەننەتتە بولغاي....

سالامەت بولۇڭ ئەھەدى ئاكا... دۇردانە يازمىلىرىڭىزنى ئايىماسلىقىڭىزنى ئۈمىد قىلىمەن.

ئەرشىدىننىڭ ياتقان يېرى جەننەتتىن بولغاي!

ھۆرمەتلىك ئابدۇئەھەد ئەپەندى:
مۇنۇ بېيىتقا بىر نەزەر سېلىپ باققايلا:
«ئەزىم دەريا يۇرۇڭقاش بويلىرىدىن بىر يارنى ئىزدەيمەن ، ）17（
سېغىنغاندا يېنىمدا يوق ، دىلىمدا   بارنى   ئىزدەيمەن .）16（»
«بويلىرىدىن» نى «بويىدىن»دېسەكچۇ!


بۇ يازمىنى ئاخىرىدا   alahidin تەھرىرلىگەن. ۋاقتى  2012-5-4 09:40  

ئىسىل كۈيلەر ئىكەن .ھوزۇرلاندىم.

بىر تۇركۇم  مۇۋەششەھ ھەم مۇشائىرىلەر كىشى كۆڭلىنى تولىمۇ سۆيۈندۇرىدىكەن ئەمەسمۇ؟
ناھايىتى يىقىملىق كۈي-چەشمىسى ئىكەن!ئاپىرىن ئەيبۇغا!