«يىلان كۆندۈرگۈچى»ناملىق شېئىر ئۈستىدە قىسقىچە باھا [ئۇلانما كۆچۈرۈش]

«يىلان كۆندۈرگۈچى»ناملىق شېئىر ئۈستىدە قىسقىچە باھا

شېئىر ئىجادىيتى جەريانىدا شائىر بىلەن ئوقۇرمەن بۇ پائالىيەتنىڭ ئىككى قۇتۇبىغا ۋەكىللىك قىلىدۇ.ئەسەر ئۇلارنى تۇتاشتۇرغۇچى كۆۋرۈك. شائىر بىلەن ئوقۇرمەننىڭ گۈزەللىك قارىشىدا ،ئېستىتىك سەۋىيسىدە پەرق بولغاچقا ، ئۇلار ئوتتۇرسىىدا ھامان بولشلۇق بولىدۇ. شۇڭا شېئىر  ئوقۇش تېگىدىن ئالغاندا زېھىن تەلەپ قىلىدىغان جاپالىق ئەمگەك لىكىن، شېئىر كوچىسىغا كىرگەن ئاشىقلار بۇ يولدائۆزىگە يارىشا تەۋەككۇلچىلىق قىلىپ باقىدۇ. بۇ جەرياندا يا شائىر مەغلۇپ بولىدۇ يا ئوقۇرمەن. ئەمما بىر پارچە شېئىرنى ۋۇجۇتقا چىقارغۇچى شائىر بىر ، بەھىرلەنگۈچى  ناھايىتى نۇرغۇن بولغانلىقتىن، شېئىرنىڭ ئاخىرقى تەقدىرى مۇتلەق كۆپ ھاللاردا شائىرغا باغلىق بولۇپ قالىدۇ.
ئاممىباب شائىر پىكىرنىڭ ئېنىق، شېئىرى تىلنىڭ جانلىق ،ئۇدۇل ،مۇزىكىلىق تۈسىنىڭ قويۇق بولىشىنى قوغلىشىدۇ.ئاۋانگارتلىق يولىدىكى شائىر ھامان شېئىر پىكىرنى غۇۋالاشتۇرىدۇ، شېئىرى تىلنى يېڭىلايدۇ، ئىجادىيەت جەريانىدا تىل سېھرىگىرىگە ئايلىنىپ ، تىلنىڭ نورمال سىمانتىكىلىق مەنىسىنى ئۆزگەرتىپ، يېڭى مەنە يارىتىدۇ، بۇ يېڭى مەنە ئىپادىلەنگەن سۆز «سىموۋل» ، بۇنىڭدا ئىپادىلەنگەن مەنە «سىموۋللۇق مەنە» دۇر . بايا «شىنجاڭ يازغۇچىلار تورىدا» يىلان
كۆندۈرگۈچى»ناملىق شېئىرنى ئوقۇدۇم، شېئىرغا چۈشكەن ئىنكاسلار ناھايتى يۇقىرى بولۇپ، شېئىرنى ئەخمەتجان ئوسماننىڭ «يىلان مېھرى»ناملىق شېئىر بىلەن تەڭ ئورۇنغا قويۇلغان.
شېئىر شەكىل جەھەتتىن ئەنئەنىۋىي ئۇيغۇر شېئىرىيتىنىڭ بارماق ۋەزىنىدە يېزىلغان بولسىمۇ، ئەمما ئىپادىلەش ئۇسۇلىدىن قارىغاندا سىموۋلىستىك ئالاھىدىلىككە ئىگە بولۇپ، يوشۇرۇن شېئىرىي مەنىنى ئىپادىلىگەن.مانا بۇ ئىپادىلەنگگن يوشۇرۇن مەنە ناھايتى چوڭقۇر بولۇپ ھەقىقەتەن كىشىنى ئويلىنىشقا سالىدۇ. بىز شېئىرنى قىسقىچە تەھلىل قىلىپ باقايلى.
«يىلان كۆندۈرگۈچى»دېگەن بۇ ماۋزۇدىكى «يىلان»سىموۋللۇق مەنىگە ئىگە . گەرچە بۇ سىموۋل ئانچە يېڭى سىموۋل بولمىسىمۇ ،  يەنىلا بىر خىل ئەنئەنىگە قارىشى ئىپادىلەشتۇر. شېئىردىكى« يىلان» بولسا «ئەر» ياكى «ئەرلىك»كە سىموۋل قىلىنغان . «كۆندۈرگۈچى» بولسا ،»ئايال»ياكى «ئاياللىق»قا سىموۋل قىلىنغان،

سايرايسەن ئىشىكى ئوچۇق قەپەزدە،

نى چۈنكى ئۇ يەردىن چىقىپ باقمايسەن.

ھىجرانغا كۆنۈككەن يۈرىكىڭ يارا،

ۋىسالنىڭ سۈيىدە ئېقىپ باقمايسەن.


شېئىردا  «يىلان» «كۆندۈرگۈچى»نىڭ «يىلان»نى كۆندۈرۈش ئۇياقتا تۇرسۇن، «يىلان»تەرىپىدىن مەھكۇملۇققا ئۇچرىغانلىقى بايان قىلىنغان، ئېنىق قىلىپ ئېيتقاندا ، ئەرنى ئۆزىگە كۆندۈرگۈچ بولغان ئايالنىڭ ئائلىدە تەقىپ ئاستىدا قالغانلىقىدەك  سىموۋللۇق مەنە ئىپادىلەنگەن، بۇ مەنە بىزگە توساتتىن ئۇيغۇر پىروزىچىلىقىدىكى مۇنەۋۋەر ئەسەر «ئوربىتا» ئەسلىتىدۇ. بۇ يردە «ئوربىتا»نىڭ مەزمۇنىنى تەكرارلاپ يۈرۈش ھاجەتسىز. شېئىردىكى «يىلان»بىلەن ئەخمەتجان ئوسمانىڭ« يىلان» نى ئوتتۇرسىدا سىموۋل ئورتاقلىقى بولسىمۇ ئەمما ئىپادىلەش ۋە مەزمۇن جەھەتتىن تۈپتىن ئوخشىمايدۇ. شېئىردىكى مەزمۇن «ئوربىتا» بىلەن ئوخشاشلىققا ئىگە بولسىمۇ ،ئىپادىلەش جەھەتتىن تۈپتىن ئوخشىايدۇ ، بۇ جەھەتتە شېئىر ئۆزىنىڭ يۈكسەك ئىخچاملانغان تىل ئىكەنلىكىنى ھەقىقەتەن نامايان قىلىدۇ.

كۆنگەندەك بىلىنگەچ ساڭا بەزىدە،

ئۇنتۇيسەن يىلاننىڭ تەبئىتىنى.

تويۇقسىز ئۇرغاندا باغرىڭغا نەشتەر،

كەچمەكچى بولىسەن يا كېچەلمەيسەن،

ئىچىڭگە يۇتىسەن ھەممە، ھەممىنى.

ئاخىرىقى مىسرالار  ھېسابلانغان بۇ كۇپلىتتا  «يىلان كۆندۈرگۈچى »بولغان ئايالنىڭ ئامالسىزلىقى ئىپادىلەنگەن . شېئىر گەرچە بىر  ئايالنىڭ خۇسۇسىي كەچمىشىنى ئىپادىلەۋاتقاندەك قىلسىمۇ ئەمما شېئىردا پۈتكۈل ئۇيغۇر ئاياللىرىغا  ئورتاق بولغان تۇيغۇ ياكى ئۇيغۇر ئاياللىرىنى بۈگۈنكى ئائىلە رىئاللىقى سىموۋللۇق ئىپادىلەنگەن. بۇ جەھەتتىن شېئىر ئۆزىگە ناھايتى كەڭ، چوڭقۇر مەنىنى سىغدۇرغان بولۇپ ھەقىقەتەن ياخشى يېزىلغان بىر پارچە شېئىر ھېسابلىنىدۇ، ئەمما ئۆزۈمنىڭ شېئىرىيەت قارىشىم بويىچە قارىغاندا شېئىرنىڭ ئون ئىككىنچى مىسراسىدا ئازراق سەۋەنلىك ساقلانغان. بۇ مىسرادا قوللىنىلغان ئىستىلىستىكا شېئىردىكى سىموۋلنىڭجەلىپ قىلىش كۈچىنى سەل ئاجىزلىتىۋەتكەن. بۇ يەردە كەلگەن «يىلان» ئەسلى مەنىدە كەلگەن بولۇپ، شېئىردىكى سىموۋل بىلەن ئاساسەن باغلىنىشى يوق. بۇ يەردە ئازابلىنىش «يىلان چىقىۋىلىشقا»ئوخشىتىلغان بولۇپ، سىموۋللۇق سۆزنى باشقا مەنىدەبىھۇدە  تەكرارلىغان. بۇ تەكرارلاشنىڭ بىھۇدىلىكى دەل ئازابلىنىشنى ، يىلان چىقىۋىلىشتىن بۆلەك نوقتىدىن ئىپادىلەش ئىمكانىيتىنىڭ ناھايتى كۆپلىكىدە. ناۋادا شائىر بۇ يەردە باشقىچە بىر ئوخشىتىش قوللانغان بولسا شېئىر نوقسانسىز بىر شېئىر بولاتتى.

ئاپتورىنى ئەسكەرتىڭ.

مۇشۇنداق ئىجادى تەھلىل تورىمىزنىڭ يۈكسىلىش سۇپىسى...

شېئىرنىڭ مەنبەسى :
forum.php?mod=viewthread&tid=10333


بۇ قىسقا باھا  مۇنبەرنىڭ تىما يوللاش  كۆزنىكىگە بىۋاستە يېزىلغان بولغاچقا ،  ئىملا خاتالىقى باركەن . تۈزۈتۈپ ئوقۇغايسىلەر .
كىلەر قېتتىم دېققەت قىلاي
بۇ يازمىنى ئاخىرىدا   ئارىيان تەھرىرلىگەن. ۋاقتى  2014-1-30 17:17  

     مەن يۇقىرىدا ئوتتۇرغا قويۇلغان ئەسەرلەرنىڭ ھېچقايسىسىنى ئوقۇپ باقماپتىكەنمەن، قايسى يول ئارقىلىق تېپىپ ئوقۇسام بولىدۇ، بىلىدىغانلار ئۇچۇر بەرگەن بولساڭلار، رەھمەت !

ئارىيان يۇتۇپ كەتمەي مىكرو ئوبزورلىرىڭىزنى يوللاپ تۇرۇڭ.سىزگە ئىشىنىمەن.ئەجرىڭىزنىڭ  ھامان مىيۋىسىنى كۆرسىز.