قولدا ۋە پۇتتا: قولىنى ھارامغا ئۇزاتمايدۇ، پۇتلىرى بىلەن دىنىغا مەنپەئەت بولىدىغان مەنزىللەرگە قەدەم قويىدۇ. بۇ ئىشلارنى باشقىلارغا كۆزـ كۆز قىلىپ بىجىرمەيدۇ. رىياغا يول قويمىغاندىلا ئۇ ھەقىقى مۆئمىن ھىساپلىنىدۇ. 
  بۇنى ياخشى بىلگەن مۆئمىن ئاللاھتىن قورقۇش دىگەندە قەلىبگە دەھشەت سالىدىغان، ئىنساننى ئەقىل - ھۇشىدىن ئايرىيدىغان، قورقۇشنى ئەمەس، بەلكى نەفسىنىڭ ھاۋايى ھەۋەسلىرىگە بىرىلمەي، ئاللاھ قايتۇرغاندىن قايتىش، ئەمىر قىلغانلىرىنى قەتئىي بىجىرىش، ئاللاھنى كۆرۈپ تۇرغاندەك ئىخلاس بىلەن جەھەننەم ئازابىدىن پاناھ بىرىشنى سوراپ، دۇئا ئىلتىجا قىلىشنى چۈشىنىدۇ.
ئاللاھنىڭ رەھمىتى بىلەن تەپەككۇر قىلىش بەختىگە ئىرىشكەنلەر، داستىخاندىكى بارچە نىئمەتلەرنىڭ ئۆزىگە يارىشا ھېكمەتلىرى بارلىقىنى بىلىدۇ. ئۇنىڭدا نان، ھەسەل، چاي، قەھۋە، سۈت، تۇخۇم ۋە شۇنىڭغا ئوخشاش تەمى، رەڭگى ھەرخىل بولغان يىمەكلىكلەر تۇرۇپتۇ. ئويلاپ كۆرۈلسە، بۇلارنىڭ ھەربىرى ئالاھىدە بىر نىئمەت. ئۇلارنىڭ پايدىسى، ئىنىرگىيە قۇۋۋەتلىرىمۇ تۈرلۈك. ئۇلار بەدىنىمىزنى ياغ، ئاقسىل، ۋىتامىن ۋە مىنىراللار بىلەن تەمىنلىگۈچى ۋاستىدۇر. بۇ نىئمەتلەرنىڭ يارىتىلىشىدا بۈيۈك مۆجىزە بار. مىسال ئۈچۈن ھەسەلنى ئالايلى. ھەسەل تەركىبىدە فىراكتوزا، گىلىكوزا بىلەن بىر قاتاردا ئاز مىقداردا يود، تۆمۈر ۋە سىنىك ماددىسى بار. بىز ئۇنى ئىستىمال قىلۋاتقىنىمىزدا، ئۇنىڭ بىزلەرگە يىتىپ كىلىش جەريانىغا قىزىقمايمىز. ھەسەلنىڭ يارىتىلىشى مۆجىزە ئىكەنلىكى ھىچكىمنىڭ خىيالىغا كەلمەيدۇ. ئەسلىدە ئېغىرلىقى بىر نەچچە گىرام، گەۋدىسى بىر نەچچە سانتىمىتىر كېلىدىغان ھەسەل ھەرىسىنىڭ بىزلەر ئۈچۈن توننىلاپ ھەسەل يىتىشتۈرۈپ بىرىشىنىڭ ئۆزى بىر مۆجىزە. لىكىن ئۇ ھەسەلنى قانداق قىلىپ يىتىشتۈرىدۇ؟ بۇ ھەقتە «نەھىل» سۈرىسىدە ئاللاھ تائالا شۇنداق مەرھەمەت قىلغان:
  «پەرۋەردىگارىڭ ھەسەل ھەرىسىگە ئىلھام بىلەن بىلدۈردى:‹تاغلارغا، دەرەخلەرگە ۋە (كىشىلەرنىڭ ھەسەل ھەرىلىرى ئۈچۈن) ياسىغان ئۆيلىرىگە ئۇۋا تۈزگىن. ئاندىن كىيىن تۈرلۈك مىۋىلەر (يەنى گۈل چىچەكلەر) دىن يىگىن، پەرۋەردىگارىڭنىڭ يوللىرىغا ئىتائەتمەنلىك بىلەن كىرگىن›. ئۇنىڭ (يەنى ھەسەل ھەرىسىنىڭ) قارنىدىن ئىنسانلارغا شىپا بولىدىغان خىلمۇـ خىل رەڭلىك ئىچىملىك (يەنى ھەسەل) چىقىدۇ. بۇنىڭدا (ئاللاھنىڭ قۇدىرتىنىڭ چوڭلۇقىنى) تەپەككۇ قىلىدىغان قەۋىم ئۈچۈن ئىبرەت بار»(سۈرە نەھىل 68،69ـ ئايەتلەر).

ھەسەل نىئمىتىدىن بەھرىمان بولىۋاتقان مۆئمىن ئۇنىڭ بىزلەرگە مۇنداقلا يىتىپ كەلمىگىنىنى، ئۇنىڭ پەيدا بولىشىنىڭ بۈيۈك مۆجىزە ئىكەنلىكىنى بىلىدۇ. ھەسەل ھەرىسىنىڭ ئۆزى كىچىككىنە تۇرۇپ، ئاللاھقا بولغان چەكسىز ئىتائىتىدىن،پىكىر يۈرگىزىدىغانلار ئۆزلىرىگە كىرەكلىك خۇلاسىلەر چىقىرىدۇ. كىچىككىنە جىسمىغا مۇۋاپىق قانچىلىك ئەقلى بارلىقى ئىنىق بولمىغان ھەسەل ھەرىسى قەتئىي تەرتىپتە تىنماي ھەركەت قىلىپ، پەرۋەردىگارى ئەمرىنى خاتاسىز بىجىرۋاتسا، ئەقىل ۋە تەپەككۇر قىلىش قابىلىيىتىگە ئىگە بولغان، يەر يۈزىدىكى ھەممە نەرسە ئۇنىڭ خىزمىتىگە بوي سۇندۇرۇلغان ۋە ئاللاھنىڭ يەر يۈزىدىكى خەلىپىسى، ئورۇن باسارى بولغان ئنسان، رەببىسىنىڭ ياراتقۇچى ئىكەنلىكىنى تەن ئالمىسا قانداق بولار؟...

ئاللاھ تائالا بەندىلىرى بەھرىمان بولىشى ئۈچۈن گۆش، سۈت، پىشلاق، سارماي، تۇخۇمغا ئوخشاش نىئمەتلەر ھەققىدە قۇرئان كەرىمدە:
   «چارۋىلاردا ھەقىقەتەن سىلەرگە ئىبرەت بار، ئۇلارنىڭ قورسىقىدىكى نەرسىلەر (يەنى سۈتلەر) بىلەن سىلەرنى سۇغۇرىمىز، ئۇلاردا سىلەر ئۈچۈن نۇرغۇن مەنپەتلەر بار، ئۇلارنىڭ گۆشىنى يەيسىلەر»(سۈرە مۆئمىنۇن21ـ ئايەت).

 
ئايەتتە ئىنسانلارنىڭ ھايۋانلاردىن ئالىدىغان پايدىللىرى ھەققىدە دىيىلگەندە،«قورسىقىدىكى سۈت بىلەن سۇغۇرىمىز»، دىيىلگەن. تەسەۋۋۇر قىلىڭ، سىيىرنىڭ قورسىقىدا يىگەن يىمەكلىكى، ئىچكەن سۈيى، تومۇرلىرىدا ئېقىۋاتقان قېنى، ئىچكى ئەزالىرى بولىدۇ. شۇنچە ئارىلاش نەرسىلەر ئىچىدىن مەزىلىك، ۋىتامىن ۋە ئاقسىللارغا بەكمۇ تويۇنغان سۈتنىڭ ئاجىرىلىپ چىقىشى ئاللاھنىڭ مۆجىزىسى ئەمەسمۇ؟ ئاللاتائالانىڭ چەكسىز ئىلىمىگە يەنە بىر ئىسپات: بۇ ئاپپاق رەڭدىكى سىيىر سۈتىنىڭ مەنبەسى يىشىل ئوتلار، قۇرىغان سېرىق، جىگەر رەڭدىكى يەم - خەشەكلەردۇر.
ئاللاھنىڭ سۈت بەرگۈچى ھايۋانلارنى يارىتىشىدىكى چەكسىز قۇدرىتى قۇرۇق خەشەك ۋە يىشىل رەڭدىكى ئوتلاردىن سۇيۇق ۋە ئاپئاق نىئمەت ــ سۈت چىقىشىدا ھەم نامايەن بولىدۇ.
   «ھايۋانلاردا سىلەر ئۈچۈن ھەقىقەتەن ئىبرەت بار، سىلەرنى ھايۋانلارنىڭ قارنىدىكى ماياق - تېزەكتىن ۋە قاندىن ئايرىلىپ چىققان پاكىز ۋە تەملىك سۈت بىلەن سۇغۇرىمىز»(سۈرە نەھىل 66ـ ئايەت).

  ھايۋانات ئالىمى سەۋەپلىك بەھرىمان بولۇنىۋاتقان نىئمەتلەردىن يەنە بىرى ئۆزى كىچىك، لېكىن ئىنىرگەيە قۇۋۋىتى كۈچلۈك بولغان تۇخۇمدۇر.  تەتقىقاتچىلارنىڭ پىكىرىگە كۆرە، بىر كۈندە بىر دانە تۇخۇم ئىستېمال قىلغان كىشىلەرنىڭ باشقىلارغا نىسبەتەن ئىممۇنىت كۈچى يۇقرى بولىدىكەن. ئىنسان تىنىگە بىر كۈندە 300 مىللىگىرام خولىستېرىن كېرەك. بىر تۇخۇمدا 70 مىللىگىرام خولىستېرىن بار، ئۇنىڭدىن باشقا تۇخۇمدا ئەستە ساقلاش ۋە ئەقىل يۈرگۈزۈش پائالىيىتىنى مۇستەھكەملەيدىغان ماددىلار بار.

  ئىنسان ئۈچۈن ئەنە شۇنداق مۇھىم ۋىتامىن ۋە مىنىراللار مەنبەسى بولغان تۇخۇمنىڭ بىزلەرگە يىتىپ كىلىشىگە ئۆزىگە خاس مۆجىزە بار. ھىچقانداق ئەقلى بولمىغان توخۇ ھەر كۈنى تۇخۇم كاكىلايدۇ ۋە كاكىلىغان تۇخۇمنى ئېھتىياتچانلىق بىلەن بېسىپ ياتىدۇ. تۇخۇم ئىچىدىكى سۇيۇقلۇق قانداق قىلىپ ئۇنىڭ شاكىلى ئەتراپىدا توپلانغىنى ياكى ھىچقانداق تۆشۈكى بولمىغان ھالدا شاكال ئىچىدا قانداق قىلىپ سۇيۇقلۇق پەيدا بولغىنىنى ئويلاش، ئاللاھنىڭ يارىتىش سەنئىتىگە بولغان ھەيرانلىقنى ئاشۇرىدۇ.

  داستىخىنىمىزدا ھەركۈنى پىشلاق، ياغ ۋە تۇخۇم بولماسلىقى مۇمكىن. لېكىن چاي ئەلۋەتتە بولىدۇ. ئۇ چاي ئۆسۈملىكىدىن ئېلىنىپ، ئۇنىڭ بەرگىللىرى قايتا ئىش قوشۇش ئارقىلىق ئاخىرىدا يېقىملىق، مەززىلىك ئىچىملىك ۋاستىسىگە ئايلىنىدۇ. بۇ ھەقتە «ئەنئام» سۈرىسىدە ئاللا تائالا:

  ئاللاھ بىدىشلىك ۋە بىدىشسىز باغلارنى بەرپا قىلدى، مېۋىلىرى، دانلىرى (رەڭگى، تەمى، ھەجىمى ۋە پۇرقى) بىرـ بىرىگە ئوخشىمايدىغان خورما دەرەخلىرىنى، زىرائەتلەرنى، (رەڭگى ۋە شەكلى) بىر بىرىگە ئوخشايدىغان، (تەمى) ئوخشىمايدىغان زەيتۇن ۋە ئانارنى ياراتتى...»(سۈرە ئەنئام 141ـ ئايەت).

  شۇنى ئېيتىپ ئۆتۈش جايىزكى، ئاللاھ بەندىللىرىنى ئۆزى خالىغانچە رىزىقلاندۇرىدۇ. بەزىلەرنىڭ داستىخىنى تۈرلۈك نازۇ - نىمەتلەرگە تولۇق بولسا، باشقا بىرەيلەننىڭكىدە ساناقلىق يىمەكلىك بولىشى مۇمكىن. دۇنياۋى ھاياتتا ئاللاھ ئىنسانلارنى تۈرلۈك ئۇسۇل بىلەن سىنايدۇ. شۇنداق سىناقلارنىڭ بىرى بەندىللىرىنى بايلىق ۋە پەقىرلىك بىلەن سىناشتۇر. بۇ سىناقلارنى گۈزەل خۇلۇقى بىلەن قارشى ئالغان بەندىسىگە ئاللاھ جەننەت خۇش - خەۋرىنى بەرگەن. پەقەت مۆئمىنگە قانداق ھالدا بولىشىدىن قەتئىي نەزەر، ئاللاھ رازى بولىدىغان ھەركەتنى قىلىدۇ ۋە ئۇنىڭغا سەمىمىيەت بىلەن شۈكۈر قىلىدۇ. باي بولسا، ئۇنىڭ شۈكىرىنى قىلىپ، كىبىرلەنمەيدۇ. پەقىرلىك كەلسە، چۈشكۈنلىشىپ، خاپا بولۇپ كەتمەيدۇ.
ئاللاھنىڭ نىئمەتلەرنىڭ يارىتىلىشىدىكى مۆجىزە ۋە ھېكىمەتلىرىنى بىلگەن ئىنسان، بۇ نىئمەتلەرنى ئىستىمال قىلىشتا بىزلەرگە قۇلاي بولىشى ئۈچۈن، ياردەم بەرگۈچى ئاغزىمىزنىمۇ يادىغا ئالىدۇ. يىمەكلىك يىيىشتە لەۋ، چىش، تىل، شۆلگەي، ئاشقازان، ئۈچەي ۋە مىليونلىغان ھۈجەيرىلەر ئىشقا چۈشىدۇ. بىر قوشۇق لوقمىنى ئاغزىڭىزغا يېقىنلاشتۇرشىڭىز بىلەن، شۆلگەي بەزلىرى ئىشقا چۈشىدۇ. چىشلار خىزمەتكە تەييارلىنىپ، لوقمىنى پارچىلاشقا باشلايدۇ. بۇ شۇنداق بىر جەريانكى، ئۇنىڭدا بىر ۋاقىت ئىچىدە بىر قانچە ئىشلار تەڭ بىجىرلىدۇ. چىش لوقمىنى چىشلەپ پارچىلاۋاتقاندا. تل ئۇنى تەكرار - تەكرار چىش ئارىسىغا يەتكۈزۈپ تۇرىدۇ. بۇ ۋاقىتتا ئاجىرلىپ چىققان شۆلگەيلەر چىشنىڭ چايناش پائالىيىتىگە ياردەم بىرىپ، تىل بىلەن ئۇيغۇنلىقتا ھەركەت قىلىدۇ. لەۋلىرىمىز بولسا يەۋاتقان نەرسىمىزنىڭ چىقىپ كەتمەسلىكى ئۈچۈن ئاغزىنى يېپىش ــ قورغان ۋەزىپىسىنى ئۆتەيدۇ. شۇنىڭدەك چىشلىرىمىزنىڭ جايلىشىش ئورنىغا قاراپ، ئۇدۇلقى چىشقا ئۈزۈپ ئېلىش، ياندىكى چىشلارغا چايناش ۋەزىپىسى بىرىلگەن. چىشلىرىمىز بىجىرىلىشى لازىم بولغان ۋەزىپىسىگە ماس ھالدا ئۇيغۇنلۇق بىلەن جايلاشتۇرۇلۇپ، ئۇلارنىڭ ھەممىسى بىرلىكتە ھەركەت قىلىدۇ. لوقمىنى چايناش جەريانىدا ئاغزىمىزدىكى بەزلەردىن سۇيۇقلۇق چىقىپ لوقمىغا ئارلىشىدۇ ۋە خىميە قائىدىللىرىگە بىنائەن ئۇنىڭ ھەزىم بولىشىغا ياردەم بىرىدۇ. تىل بۇ لوقمىنى يىغىپ ئېلىپ، قىزىل ئۆڭگەچ ئارقىلىق ئاشقازانغا ئەۋەتىدۇ. ئاشقازاندىمۇ ئۇنىڭ دېۋارلىرىدىن باشقىچە سۇيۇقلۇق چىقىپ ئارلىشىدۇ، بۇ سۇيۇقلۇق «ئاشقازان ئىشقارى» دىيىلىدۇ. بۇ سۇيۇقلۇق تائامنى پۈتۈنلەي ئۆزگەرتىدۇ. كىيىن تائام ئاشقازاندىن ئۈچەيلەرگە ئۆتىدۇ. بەدەنگە كىرەك بولمىغان تائام چىقىش يوللىرى بىلەن ئاشقازاندىن چىقىپ كىتىدۇ. بەدەن ئۈچۈن زۆرۆر بولغان بىر قىسىم تائام سۈزۈلۈپ قانغا ئۆتىدۇ، نەپەس يوللىرى بىلەن كىرگەن ھاۋاغا ئارلىشىپ، تەن ھارارىتىنى تەشكىل قىلىدۇ. ئەلۋەتتە، تېنىمىزدىكى تىل، چىش لەۋ، ئېڭەك، ئاشقازان، ئۈچەي كەبى ئەزالارغا ھىچقانداق ئەقىل بىرىلمىگەن. ئىنسان ۋۇجۇدىنىڭ يارىتىلىشىمۇ ئاللاھنىڭ مۈكەممەل ئىجاد ساھىبى ئىكەنلىكىگە تولۇق دەلىلدۇر.

    « ئاللاھ ھەممە نەرسىنى ياراتتى، (ئاندىن ئۆزىنىڭ خاھىشى بويۇنچە) ئۇنىڭغا مۇناسىپ ئۆلچەمنى بەلگىلىدى»(سۈرە فۇرقان 2ـ ئايەتىڭ بىر قىسىمى).

   ئاللاھ بۇلارنىڭ ھەممىسىنى ئىنسانغا ئاسان بولىشى ئۈچۈن مۈكەممەل، نۇقسانسىز قىلىپ يارىتىپ قويغان. بىر مىسال، ئاغزىمىزدىكى چىشلارنى ئالايلۇق: ئۇنىڭ قەدرىنى يېشى چوڭىيىپ، چىشلىرى چۈشۈپ، ماك - ماك بوپ قالغانلاردىن سوراڭ. دىققەت قىلغان بولسىڭىز، يېشى چوڭايغان كىشىلەر تائامنى ئۇزاق چايناپ ئولتۇرشىدۇ، تاماق يىيىشى كۆپ ۋاقىتنى ئالىدۇ. چالا چايناپ يۈتۈلگەن تائام تۈرلۈك ئاشقازان - ئۈچەي كېسەللىكلىرىنى كەلتۈرۈپ چىقىرىشىدۇ. زامانىۋى چىش دوختۇرلىرى ياساپ چىققان سۈنئىي چىشلار ئۆز ۋەزىپىسىنى ئاللاھ ئىجاد قىلغان چىشلار دەرىجىسىدە تولۇق بېجىرەلمەيدۇ.

  تاماق يەۋاتقاندا مۆئمىننىڭ دىققىتىنى ئۆزىگە تارتىدىغان يەنە بىر مۆجىزە پۇراش ۋە تەمىنى بىلىش مۆجىزىسىدۇر. ئەلۋەتتە، ئىنسانلارنىڭ كۆپچىلىك قىسمى تائامنىڭ ھىد ۋە تەمىنى ھىچقانداق قىيىنچىلىقسىز بىلەلەيدۇ. ھىد ۋە تەم بىلىش خۇسۇسىيىتى ئىنسان ئۆمۈرىنىڭ ئاخىرغا قەدەر خاتاسىز، دەم ئالماستىن ئىنسان مەنپەئەتى ئۈچۈن خىزمەت قىلىشى كۆزدە تۇتۇلغان. ئەگەر ئاللاھ ھىد ۋە تەم ھىدايىتىنى بەرمىگەن بولسا، ئىستىمال قىلىۋاتقان گۆش، تۇخۇم، مىۋە - چېۋە، شىرىنلىق ۋە باشقا نازۇ نىئمەتلەرنىڭ بىز ئۈچۈن ھىچقانداق ئەھمىيىتى قالماس ئىدى. ئەھمىيىتى بولمىغاچ، ئۇلارنى يىيىش ئويىمىزمۇ يوقالغان بولاتتى. ئاقىۋەتتە تېنىمىز ئىھتىياجلىق بولغان ۋىتامىن ۋە ئاقسىللارنىڭ كۈندىلىك مىقدارى قاندۇرۇلماي، ھەرخىل كېسەللىكلەرگە گىرىپتار بولىشىمىز مۇمكىن. شۈبھىسىزكى ئاللاھ نىئمەتلىرىنىڭ ھەرـ بىرىنىڭ  ئۆزىگە خاس ھىدى ۋە تەمىنى خاتاسىز بىلىش، ئۇ زاتقا بولغان شۈكۈرنىڭ كۈچىيىشىگە سەۋەپ بولىدۇ. قۇرئان بىلەن خۇلۇقلانغانلار، ئەلۋەتتە، بۇ ھالدا ئاللاھ تائالانىڭ تۆۋەندىكى كالامىنى داۋاملىق يادىدا تۇتقۇچى ۋە شۈكۈر قىلغۇچىلاردىن بولۇشقا ھەركەت قىلىدۇ:

      «ئۆلۈك (يەنى قۇرغاق) زىمىننى (يامغۇر بىلەن) تېرىلدۈرۈپ، ئۇنىڭدىن ئۇلار يەيدىغان ئاشلىقنى ئۆستۈرگەنلىكىمىز ئۇلارغا (ئاللاھنىڭ قۇدىرتى كامىلەسىنى كۆرسىتىدىغان) ئالامەتتۇر. بىز زىمىندا نۇرغۇنلىغان خورما باغلىرىنى، ئۈزۈم باغلىرىنى بەرپا قىلدۇق، شۇ زىمىندا بۇلاقلارنى ئېقىتتۇق.  ئۇلار ئۇنىڭ (يەنى باغلارنىڭ) مېۋىسىنى يىسۇن، (بۇ مىۋىلەرنى) ئۇلارنىڭ قوللىرى ياراتقان ئەمەس، ئۇلار ئاللاھنىڭ نىئمەتلىرىگە شۈكۈر قىلمامدۇ؟»(سۈرە ياسىن 33،34،35ـ ئايەتلەر).

   «ئۇلار بىلمەمدۇكى، ئۇلار ئۈچۈن ھايۋانلارنى (قۇدرەت) قولىمىز خەلق ئەتتۇق.  ئۇلار ھايۋانلارنى باشقۇرۇپ تۇرغۇچىلاردۇر. ھايۋانلارنى ئۇلارغا بوي سۇندۇرۇپ بەردۇق، ئۇلار ئۇ ھايۋانلارنىڭ بەزىسىنى مىنىدۇ، بەزىسىنى يەيدۇ. ئۇلار شۇ ھايۋانلاردىن پايدىلىنىدۇ ۋە سۈتلىرىنى ئىچىدۇ، ئۇلار پەرۋەردىگارىنىڭ بۇ نىئمەتلىرىگە شۈكۈر قىلمامدۇ؟»(سۈرە ياسىن 71،72،73ـ ئايەتلەر).

مۆجىزە ئىزلىسەڭ ۋۇجۇدۇڭغا قارا، دەيدۇ ئالىملار.  ھازىرقى زامان ئالىملىرىنىڭ ئىنىقلىشىچە، ئادەم ئاددىي كۆز بىلەن ئوچۇق قاراڭغۇ تۈندە ئاسمانغا قاراپ، 6000 (ئالتە مىڭ) غا يېقىن يۇلتۇزنى كۆرەلەيدىكەن.  ئىنسانغا كۆرۈش ھىدايىتىنى ئاتا قىلغان ئاللاھ :
    «ئۇ ئىككى دېڭىزنى(بىرى تاتلىق، يەنە بىرى ئاچچىق) ئاققۇزدى، ئۇلار ئۇچۇرشىدۇ. ئۇلارنىڭ ئارىسىدا توسما بولۇپ، بىر بىرىگە قوشۇلۇپ كەتمەيدۇ»(سۈرە رەھمان 19،20 - ئايەتلەر)، بۇ ئايەتلەر ئارقىلىق زىمىندىكى ئىككى دېڭىزنىڭ يانمۇيان ئاقىدىغانلىقى، بىرىنىڭ سۈيىنىڭ شورلۇق، يەنە بىرىنىڭ تاتلىق بولۇپ، ئۇلار يانمۇيان ئاقسىمۇ قوشۇلۇپ كەتمەيدىغانلىقىنى بىلدۈرگەن.

  ئىنسان ۋۇجۇدىدىمۇ ئىككى دېڭىز بار. بىرى كۆز يېشى ــ شورلۇق. ئىككىنجىسى كۆز قارچۇقىنىڭ سۈيى ــ تاتلىق. بۇلار ئىككىسىمۇ بىر جايدا، ئەمما ئۇ ئىككىسى بىر بىرىگە قەتئىي قوشۇلۇپ كەتمەيدۇ. چۈنكى كۆزنىڭ ئەسلى ياغ بولۇپ، تۇزغا مۇھتاجدۇر. كۆز قارچۇغىنىڭ سۈيى شىرىن. ئەگەر كۆز يېشى شىرىن بولمىسا ئىدى، كۆز پۇراپ كىتەتتى. كۆز قارچۇغىنىڭ سۈيى شىرىن بولمىسا، كۆز كۆرمىگەن بولاتتى.

  دەرۋەقە، جەھەننەم ئوتى ناھايىتى شىددەتلىك. ئۇنىڭدا تاشمۇ، بىر پارچە قەغەزمۇ، ئادەممۇ بىر خىلدا كۆيىدۇ. ئۇ يەرنىڭ ئوت ئۆچۈرگۈچىللىرى يوق. ئۇنداق شىددەتلىك ئوتنى ئۆچۈرەلەيدىغان سۇنىمۇ تاپقىلى بولمايدۇ. ئەمما بىر تامچە سۇ ئۇ ئوتنى ئۆچۈرەلەيدۇ. پەقەت ۋە پەقەت بىر تامچە كۆز يېشى. بۇ كۆز يېشى بۇ دۇنيادا ئاللاھتىن قورقۇپ، يالغۇز قالغان، كىشى كۆرمىگەن يەردە تۆكۈلگەن بىر تامچە ياشتۇر... پەقەت شۇ سۇ دوۋزاخنىڭ ئوتىنى ئۆچۈرەلەيدۇ. ئەي قېرىندىشىم، سىزنى كۆيدۈرۋاتقان شۇ دوۋزاخنىڭ ئوتىنى ئۆچۈرۈش ئۈچۈن، يالغۇز قالغاندا،  ئاللاھتىن قورقۇپ بىر تامچە ياش تۆكۈپ باقتىڭىزمۇ؟