ېەسسا لامۇ ېەلەيكۇم! دوكتۇر يۈسۈف ېەلقەرداۋۈينۈڭ بۇ ماقالۈسۈ ھەر كۈنۈ يوللۈنۈدۇ!!
دۈنغا بولغان ېېھتۈياج


مدخل لمىرفە الإسلام

ېۈسلامنۈ چۈشۈنۈشكە مۇقەددۈمە

ېۈسلامنۈڭ ېاساسلۈرۈ، خۇسۇسۈيەتلۈرۈ، غايە-نۈشانلۈرۈ ۋە مەنبەلۈرۈ

يۈسۈف ېەلقاراداۋۈي

دۈننۈڭ مەنۈسۈ

بۈز، ېۈنسانۈيەتنۈڭ دۈنغا بولغان ېېھتۈياجۈ توغرۇلۇق بايانۈمۈزنۈ باشلاشتۈن بۇرۇن <<دۈن>> دېگەن سۆزنۈڭ تەبۈرۈ ېۈستۈدە توختۈلۈپ ېۆتۈمۈز.

بۈز تۆۋەندە تۈلشۇناسلارنۈڭ، دۈن تارۈخچۈلۈرۈنۈڭ، پەيلاسوپلارنۈڭ دۈن توغرۈسۈدۈكۈ بايانلۈرۈ ېۈستۈدە توختۈلۈپ ېولتۇرمايلا، بايانۈمۈزنۈ بۈۋاسۈتە باشلايمۈز.

ېۇستازۈمۈز مۇھەممەد ېابدۇللاھ دەرراز «دۈن ھەققۈدە» دېگەن كۈتابۈدا بۇ ھەقتە تەپسۈلۈي ېۈزدەنگەن ۋە دۈننۈ (مەيلۈ قانداق دۈن بولۇشۈدۈن قەتېۈينەزەر) يېغۈنچاقلاپ،  دۈنغا مۇنداق تەبۈر بەرگەن ېۈدۈ.

دۈن دېگەن: «ېۈنساننۈڭ كاېۈناتتا ھەممۈنۈ بۈلۈپ تۇرۈدۈغان، تاللاش ېۈختۈيارلۈقۈ بولغان، ېۈنسانغا ېالاقۈدار ېۈشلارنۈ باشقۇرۇپ، ېۇنۈ مۇستەقۈل بۈر تەرەپ قۈلالايدۈغان ېالۈي مەرتۈۋۈلۈك يوشۇرۇن بۈر زات بار دەپ ېېتۈقاد قۈلۈشۈدۇر. ېۈنسان بۇ خۈل ېېتۈقادنۈڭ تۈرتكۈسۈدە، ېۇ زاتنۈڭ رەھمۈتۈنۈ ېۈمۈد قۈلۈدۇ، ېازابۈدۈن قورقۈدۇ، ھەم ېۇ زاتقا ېۈتاېەت قۈلۈدۇ ھەم ېۇزاتنۈ ېۇلۇغلايدۇ» قۈسقا ېۈبارە بۈلەن ېېيتقاندا، دۈن دېگەن: «تاېەت-ېۈبادەتكە لايۈق بولغان ېۈلاھقا ېۈمان ېېيتۈشتۇر». بۇ، دۈننۈڭ ېۈنساننۈڭ دۈندار بولۇش جەھەتتۈكۈ روھۈي ھالەت نۇقتۈسۈدۈن چۈشەندۈرۈلۈشۈدۇر. ېەمما، دۈننۈ تاشقۈ ېامۈل سۈپۈتۈدە چۈشەندۈرگەندە، ېۇنۈ: «ېۈلاھۈي كۈچ–قۇدرەتنۈڭ خۇسۇسۈيەتلۈرۈنۈ نامايان قۈلۈدۈغان نەزەرۈيۈۋۈ تەلۈماتلارنۈڭ، شۇنداقلا ېۈلاھقا چوقۇنۇش ۋاسۈتۈلۈرۈنۈ دەلۈللەپ بېرۈدۈغان ېەمەلۈي قاېۈدە – تۈزۈملەرنۈڭ يۈغۈندۈسۈ» دېيۈشكە بولۈدۇ.

قۇرېان كەرۈمدە اللە تاېالا يالغان دۈنلارنۈمۇ دۈن، دەپ ېاتۈغان. بۇ ھەقتە اللە تاېالا مۇنداق دېگەن :«سۈلەرنۈڭ دۈنۈڭلار ېۆزۈڭلار ېۈچۈن، مېنۈڭ دۈنۈممۇ ېۆزۈم ېۈچۈن» (سۈرە «كافۈرۇن»، 6- ېايەت) ۋە: « كۈمكۈ ېۈسلام (دۈنۈدۈن) غەيرۈي دۈننۈ تۈلەيدۈكەن، ھەرگۈز ېۇ (يەنۈ ېۇنۈڭ دۈنۈ) قوبۇل قۈلۈنمايدۇ...» (سۈرە «ېال ېۈمران»، 85- ېايەتنۈڭ بۈر قۈسمۈ)

          ېۈسلام ېۆلۈمالۈرۈ دۈنغا تۆۋەندۈكۈدەك تەبۈر بەرگەن: «دۈن دېگەن: ېەقلۈ ساغلام كۈشۈلەرنۈ دۇنيادا ياخشۈلۈققا يېتەكلەيدۈغان، ېاخۈرەتتە نۈجاتلۈققا ېېرۈشتۈرۈدۈغان ېۈلاھۈي كۆرسەتمۈدۇر.»
داۋامۈ بار......
داۋامۈ  ېۈنكاس شەكلۈدە يوللۈنۈدۇ..!

ېاللاھ ېەجرۈڭۈزنۈ بەرسۇن ،،پۈتۈنلا قۈلۈپ تۈما قۈلۈپ يوللاۋەرمەي .

ېاخۈرۈنۈ داۋاملۈق يوللاڭ .ېاللاھ رەھمەت قۈلسۇن!

دۈن تەتقۈقاتچۈلۈرۈغا ېايانكۈ دۈن تۆۋەندۈكۈدەك ېۈككۈ قۈسۈمغا بۆلۈنۈدۇ:

1. ساماۋۈ دۈنلار: بۇ دۈنلارنۈڭ اللە تاېالا تەرۈپۈدۈن نازۈل قۈلۈنغان كۈتاپلۈرۈ بولۇپ، اللە تاېالا ېۈنسانۈيەتكە چۈشۈرگەن ھۈدايەت – كۆرسەتمۈلۈرۈنۈ ېۆز ېۈچۈگە ېالغان. مەسۈلەن: يەھۇدۈيلار ېۈچۈن مۇسا ېەلەيھۈسسالامغا نازۈل قۈلۈنغان تەۋرات؛ خۈرۈستۈيانلار ېۈچۈن ېېيسا ېەلەيھۈسسالامغا نازۈل قۈلۈنغان ېۈنجۈل ۋە مۇھەممەد ېەلەيھۈسسالامغا نازۈل قۈلۈنغان قۇرېان كەرۈملەردۈن ېۈبارەتتۇر.

ېۈسلام بۈلەن باشقا ساماۋۈ دۈنلارنۈڭ ېوتتۇرۈسۈدۈكۈ پەرق بولسا، ېۈسلامنۈڭ اللە تاېالا تەرۈپۈدۈن ېۈنسانۈيەتكە كەلتۈرۈلگەن ېەڭ ېاخۈرقۈ رۈسالە بولۇش خاسلۈقۈ تۈپەيلۈ اللە تاېالا ېۇنۈڭ ېەسلۈ مەنبەلۈرۈنۈ ېۈنسانلارنۈڭ بۇرمۈلۈۋېتۈشلۈرۈدۈن قوغدۈدۈ. ېەمما، باشقا ساماۋۈ دۈنلارنۈڭ كۈتاپلۈرۈ قوغدالمۈغانلۈقۈ تۈپەيلۈ، ېۇلارنۈڭ اللە تاېالا تەرۈپۈدۈن چۈشۈرۈلگەن ېەسلۈ بايان، مەزمۇنلۈرۈ ېاشۇ دۈنلارنۈڭ ېەگەشكۈچۈلۈرۈ تەرۈپۈدۈن ېۆزگەرتۈۋېتۈلگەن ياكۈ يوقۈتۈۋېتۈلگەن ېۈدۈ.

2. يالغان (باتۈل) دۈنلار: يەنۈ بۇ دۈنلارنۈ ېۈنسانلار ېۆزلۈرۈ پەيدا قۈلۈۋالغان. مەسۈلەن: جۇڭگو  ۋە ياپونۈيدۈكۈ بۇددا دۈنۈ، ھۈندۈستاندۈكۈ ھۈند دۈنۈ، قەدۈمكۈ ېۈراندۈكۈ ېاتەش دۈنۈ ... قاتارلۈقلار.

     ھەر بۈر قوۋمگە ېەۋەتۈلگەن ساماۋۈ دۈنلارنۈڭ شەرۈېەت ېەھكاملۈرۈ بۈر-بۈرۈدۈن پەرقلۈق بولسۈمۇ، بۈراق، اللە نۈ يەككە –يېگانە دەپ ېېتۈقاد قۈلۈشتۈن ېۈبارەت بولغان تەۋھۈد بۈرلۈكۈ ھەممە ساماۋۈ دۈنلارنۈڭ ېورتاقلۈقۈ ېۈدۈ. مانا بۇلارنۈ اللە تاېالا قۇرېان كەرۈمدە بايان قۈلغان: « اللە سۈلەرگە دۈندۈن نۇھقا تەۋسۈيە قۈلغان نەرسۈنۈ ساڭا (يەنۈ مۇھەممەد ېەلەيھۈسسالامغا) بۈز ۋەھۈي قلغان نەرسۈنۈ، ېۈبراھۈمغا، مۇساغا ۋە ېۈيساغا بۈز تەۋسۈيە قۈلغان نەرسۈنۈ بايان قۈلدۈ. سۈلەر دۈننۈ بەرپا قۈلۈڭلار، دۈندا تەپرۈقۈچۈلۈك قۈلماڭلار.» (سۈرە «شۇرا» 13- ېايەتنۈڭ بۈر قۈسمۈ) ۋە « سۈلەرنۈڭ ھەر بۈرۈڭلارغا بۈر خۈل شەرۈېەت ۋە ېوچۇق يول تەيۈن قۈلدۇق.» (سۈرە «ماېۈدە» 48- ېايەتنۈڭ بۈر قۈسمۈ)

دەرھەقۈقەت، قۇرېان كەرۈمدە اللە نۈڭ دۈنۈ بۈر ېۈكەنلۈكۈ بايان قۈلۈنۈدۇ. ېۇ بولسۈمۇ، «ېۈسلام» دۈنۈدۇر. اللە تاېالا ېۈسلام دۈنۈ بۈلەن بارچە ساماۋۈ كۈتاپلارنۈ نازۈل قۈلغان؛ ېۇنۈڭ بۈلەن بارچە پەيغەمبەرلەرنۈ ېۈنسانۈيەتكە ېەۋەتكەن ېۈدۈ. بۇ ھەقتە اللە تاېالا مۇنداق دېگەن :« ھەقۈقەتەن اللە نۈڭ نەزۈرۈدە مەقبۇل دۈن ېۈسلام (دۈنۈ ) دۇر.» (سۈرە «ېال ېۈمران» 19- ېايەتنۈڭ بۈر قۈسمۈ) شۇڭلاشقا بارلۈق پەيغەمبەرلەرمۇ مۇسۇلمان بولۇپ، ېۇلارنۈڭ ھەر بۈرۈ ېۆز قوۋمۈنۈ ېۈسلام دۈنۈغا دەۋەت قۈلغان ېۈدۈ. بۇ ھەقتە اللە مۇنداق دېگەن: «ېۈبراھۈم يەھۇدۈيمۇ ېەمەس، ناسارامۇ ېەمەس ۋە لېكۈن توغرا دۈنغا ېېتۈقاد قۈلغۇچۈ، اللە غا بويسۇنغۇچۈ (مۇسۇلمان) ېۈدۈ.» (سۈرە «ېال ېۈمران» 67- ېايەتنۈڭ بۈر قۈسمۈ)
«ېۈبراھۈم ۋە يەېقۇب ېۆز ېوغۇللۈرۈغا ۋەسۈيەت قۈلۈپ: ”ېۈ ېوغۇللۈرۈم! اللە سۈلەرگە مۇشۇ دۈننۈ (يەنۈ ېۈسلام دۈنۈنۈ) تاللۈدۈ، پەقەت مۇسۇلمان پېتۈڭلارچە ېۆلۈڭلار (يەنۈ ېۈمانۈڭلاردا مەھكەم تۇرۇڭلار تاكۈ ېۈمان بۈلەن  كېتۈڭلار“ دېدۈ». (سۈرە«بەقەرە» 132-ېايەت)
«مۇسا: ”ېۈ قەۋمۈم! ېەگەر اللە غا ېۈمان ېېيتقان بولساڭلار، اللە غا بويسۇنغان (مۇسۇلمان) بولساڭلار، ېۇنۈڭغا تەۋەككۈل قۈلۈڭلار (يەنۈ ھەممە ېۈشۈڭلارنۈ اللە غا تاپشۇرۇڭلار، ھەرقانداق ېەھۋالدا اللەغا يۆلۈنۈڭلار) دېدۈ. “». (سۈرە «يۇنۇس» 84- ېايەت)

مۇھەممەد ېەلەيھۈسسالام اللە تەرۈپۈدۈن ېۈسلام (ۋەھالەنكۈ، ېۈسلام دۈنۈ ېۇنۈڭدۈن ېۈلگۈرۈكۈ پەيغەمبەرلەرنۈڭمۇ ېورتاق دۈنۈي ېۈدۈ) بۈلەن ېۈنسانۈيەتكە ېەڭ ېاخۈرقۈ پەيغەمبەر بولۇپ ېەۋەتۈلدۈ، ھەمدە ېۆزۈدۈن ېۈلگۈرۈكۈ پەيغەمبەرلەرگە نازۈل قۈلۈنغان ساماۋۈ كۈتاپلارنۈ ېېتۈراپ قۈلغان ۋە ېۇ كۈتاپلار ېۆز ېۈچۈگە ېالغان دۈننۈڭ بۈيۈك ھەقۈقەتلۈرۈنۈ، گۈزەل ېەخلاقۈي دەۋەتلەرنۈ قايتۈدۈن تەكۈتلۈگەن ېۈدۈ. قۇرېان كەرۈمدۈن ېۈلگۈرۈ نازۈل قۈلۈنغان ساماۋۈ كۈتاپلار ېۆز ېەگەشكۈچۈلۈرۈ تەرۈپۈدۈن ېۆزگەرتۈۋېتۈلگەندۈن كېيۈن اللە تاېالا قۇرېان كەرۈمنۈ ېاشۇ كۈتاپلارغا شاھۈت بولغۇچۈ قۈلۈپ، ېېسۈل ېەخلاقۈي پەزۈلەتلەرنۈ كامالەتكە يەتكۈزۈش ېارقۈلۈق ېۈنسانۈيەتنۈ ھۈدايەت يولۈغا يېتەكلەش ېۈچۈن نازۈل قۈلغان ېۈدۈ.

بۇ ھەقتە اللە تاېالا مۇھەممەد ېەلەيھۈسسالامغا خۈتاپ قۈلۈپ مۇنداق دېگەن: «(ېۈ مۇھەممەد!) بۈز ساڭا ېۆزۈدۈن ېۈلگۈرۈ (ساماۋۈ) كۈتابلارنۈ ېېتۈراپ قۈلغۇچۈ ۋە ېۇلارغا شاھۈت بولغۇچۈ ھەق كۈتابنۈ (يەنۈ قۇرېاننۈ) نازۈ قۈلدۇق. (ېۈ مۇھەممەد!) ېۇلارنۈڭ ېارۈسۈدا ﷲ ساڭا نازۈل قۈلغان قۇرېان (ېەھكامۈ) بويۈچە ھۆكۈم قۈلغۈن، ساڭا كەلگەن ھەقتۈن بۇرۇلۇپ، ېۇلارنۈڭ نەپسۈ خاھۈشلۈرۈغا ېەگەشمۈگۈن.» (سۈرە «ماېۈدە» 48- ېايەتنۈڭ بۈر قۈسمۈ)
بۈز بۇ باپتا ېۈنسانۈيەتنۈڭ دۈنغا بولۇپمۇ ساماۋۈ دۈنلارنۈڭ ېەڭ ېاخۈرۈ بولغان ېۈسلام دۈنۈغا موھتاج ېۈكەنلۈكۈ ېۈستۈدە توختۈلۈمۈز.
داۋامۈ  بار......

ۋە ېەلەيكۇم ېەسسالام.
تۈمۈلۈرۈنۈڭ توختاپ قالماي داۋاملۈق يوللۈنۈپ تۇرشۈنۈ ېۇمۈت قۈلۈمەن.

بۇ پۈپايان ېالەم ېۈنسانغا ياتمۇ ېەمەس، ياكۈ ېۇنۈڭغا دۈشمەنمۇ ېەمەس. ېۇمۇ ھەم ېۈنسانغا ېوخشاش مەخلۇق بولۇپ، ېۇ ۋە ېۇنۈڭدۈكۈ مەۋجۇداتلار نۈشانسۈز ياكۈ ېۆز مەيلۈچە ېايلۈنۈپ يۈرمەيدۇ. ېۇنۈڭدۈكۈ ھەر بۈر نەرسە، ھەر بۈر مەۋجۇدات ېۈنچۈكۈلۈك بۈلەن، ېۆلچەملۈك بۈلەن يارۈتۈلغان ھەم شۇنداق ېايلۈنۈدۇ. مانا بۇلار اللە تاېالانۈڭ ېۈنسانۈيەتكە ېاتا قۈلغان پەزلۈ ۋە مەرھۈمۈتۈ. ۋە ھالەنكۈ، ېۈنسان اللە تاېالانۈڭ ېۇنۈڭغا بەرگەن نازۇ – نېمەتلۈۈرۈدۈن ۋە بەرۈكاتلۈرۈدۈن ېورتاق بەھرۈمەن بولۈدۇ. اللە نۈڭ كاېۈناتتۈكۈ روشەن دەلۈللۈرۈ ېۈستۈدە پۈكۈر يۈرگۈزۈپ، اللە تاېالا ھەققۈدە كەسكۈن دەلۈل – پاكۈتلارنۈ كەلتۈرۈدۇ. اللە تاېالا مۇنداق دېگەن: « اللە (پۈتۈن مەخلۇقاتنۈ) ياراتتۈ، (ېۇلارنۈ) بېجۈرۈم (يەنۈ چۈرايلۈق ۋە مۇناسۈپ شەكۈلدە) قۈلدۈ. مەخلۇقاتقا پايدۈلۈق ېۈشلارنۈ (تەقدۈرقۈلدۈ، ېۇلارغا پايدۈلۈنۈش يوللۈرۈنۈ) كۆرسەتتۈ.» (سۈرە «ېەېلا» 2 – 3 – ېايەتلەر) ۋە «شۇبھۈسۈزكۈ، ېاسمانلارنۈڭ ۋە زېمۈننڭ يارۈتۈلۈشۈدا، كېچە بۈلەن كۈندۈز نۈڭ نۆۋەتلۈشۈپ تۇرۇشۈدا ېەقۈل ېۈگۈلۈرۈ ېۈچۈن، ېەلۋەتتە، روشەن دەلۈللەر بار» (سۈرە «ېال ېۈمران» 190- ېايەت) ېۈنسان مۇشۇنداق ېەقۈدۈنۈڭ تۈرتكۈسۈدە بۈيۈك مەۋجۇدۈيەتكە ۋە مەۋجۇدۈيەتنۈڭ پەرۋەردۈگارۈ اللە تاېالاغا مەھكەم يېپۈشۈدۇ. بېكۈنمە ھالەتتە ياشۈمايدۇ. تەركۈدۇنيالۈق قۈلمايدۇ، ۋەھۈمە ېۈلكۈدە ېېسەنگۈرەپ يۈرمەيدۇ.

دۈن دېگەن ېۈنسانغا، ېۈنسان ھاياتۈي دۇنيادۈكۈ سەپۈرۈنۈ ېاخۈرلاشتۇرۇپ، ېۆلگەندۈن كېيۈن نەگە بېرۈپ توختايدۈغانلۈقۈنۈ بۈلدۈرۈپ قويۈدۇ. يەنۈ دۈن ېۈنسانغا ېۆلۈم دېگەن ھاياتلۈقنۈڭ پۈتۈنلەي ېاخۈرلۈشۈشۈ بولماستۈن بەلكۈ ېۇ قەبرە ھاياتۈ ېارقۈلۈق ېاخۈرەت يۇرتۈغا كۆچۈش بولۇپ، ېۇ يەردە ھەر بۈر ېۈنسان قايتۈدۈن تۈرۈلدۈرۈلۈپ، ھەر بۈر ېادەم دۇنيادا قۈلغان ياخشۈ – يامان ېەمەللۈرۈنۈڭ نەتۈجۈسۈنۈ تولۇق كۆرۈدۈغانلۈقۈنۈ؛ نەتۈجۈدە مەڭگۈ دەۋزاختا ياكۈ مەڭگۈ جەننەتتە قالۈدۈغانلۈقۈنۈ، ېەر بولسۇن، ېايال بولسۇن ھەر قانداق بۈر ياخشۈ ېۈش قۈلغۇچۈنۈڭ قۈلغان ېەمەلۈ بۈكار قۈلۈۋېتۈلمەيدۈغانلۈقۈنۈ؛ زومۈگەر – زالۈملارنۈڭمۇ ېەدلۈي ېۈلاھۈيۈدۈن قېچۈپ قۇتۇلالمايدۈغانلۈقۈنۈ بۈلدۈرۈپ قويۈدۇ. اللە مۇنداق دېگەن: «كۈمكۈ زەررۈچۈلۈك ياخشۈ ېۈش قۈلۈدۈكەن، ېۇنۈڭ مۇكاپاتۈنۈ كۆرۈدۇ. كۈمكۈ زەررۈچۈلۈك يامان ېۈش قۈلۈدۈكەن، ېۇنۈڭ جازاسۈنۈ تارتۈدۇ» (سۈرە «زەلزەلە» 7- 8- ېايەتلەر) ېۈنسان مۇشۇنداق ېېتۈقادنۈڭ تۈرتكۈسۈدە قەلبۈدە مەڭگۈلۈك تۇيغۇسۈ بۈلەن ياشايدۇ، ېۆزۈنۈڭ مەڭگۈلۈككە يارۈتۈلغانلۈقۈنۈ، ېۇ پەقەت ېۆلۈم ېارقۈلۈق بۈر ېالەمدۈن يەنە بۈر ېالەمگە كۆچۈپ بارۈدۈغانلۈقۈنۈ تونۇپ يېتۈدۇ.

دۈن دېگەن، ېۈنسانغا ېۆزۈنۈڭ نېمە ېۈچۈن يارۈتۈلغانلۈقۈنۈ، نېمە ېۈچۈن نۇرغۇن مەخلۇقاتلاردۈن ھۆرمەتلۈك، ېۈستۈن بولغانلۈقۈنۈ بۈلدۈرۈپ قويۈدۇ. يەنۈ دۈن ېۈنسانغا ېۇنۈڭ قانداق مەقسەت – غايە ېۈچۈن يارۈتۈلغانلۈقۈنۈ؛ ېۇنۈڭ زېمۈندۈكۈ ۋەزۈپۈنۈڭ نېمۈلۈكۈنۈ؛ ېۇنۈڭ بۈكار يارۈتۈلۈپ، ېۆز مەيلۈگە قويۇۋېتۈلمۈگەنلۈكۈنۈ؛ ېۇنۈڭ زېمۈندا اللەنۈڭ ېۈز باسارۈ بولۇش ېۈچۈن يارۈتۈلغانلۈقۈنۈ كۆرسۈتۈپ قويۈدۇ. ېۈنسان بۇنۈڭ تۈرتكۈسۈدە، زېمۈننۈ اللە بۇيرۇغان رەۋۈشتە ېاۋات قۈلۈدۇ، ېۇنۈڭ سۈر – ېەسرارلۈرۈنۈ ېېچۈپ، ېۇلارنۈ اللەنۈڭ رازۈلۈقۈ ېۈچۈن مۇسەخخەر قۈلۈدۇ، ېۆزگۈنۈڭ ھەقلۈرۈگە تاجاۋۇز قۈلمايدۇ، زېمۈننۈڭ ھالال نازۇ – نېمەتلۈرۈدۈن بەھرۈمەن بولۈدۇ، اللە نۈڭ ېۆزۈ ېۈستۈدۈكۈ ھەقلۈرۈنۈ مۇكەممەل رەۋۈشتە ېادا قۈلۈدۇ. ۋەھالەنكۈ، اللە نۈڭ ېۈنسان ېۈستۈدۈكۈ ھەقلۈرۈ: كۈشۈ پەقەت يەككە – يېگانە زات اللە قۈلا ېۈبادەت قۈلۈشۈ، ېۇنۈڭغا ھېچ نەرسۈنۈ شېرۈك كەلتۈرمەسلۈكۈ، اللە قا اللە ېۈنسانۈيەتكە توغرا يولغا باشلۈغۇچۈ، بېشارەتچۈ، ېاگاھلاندۇرغۇچۈ قۈلۈپ ېەۋەتكەن پەيغەمبەرلەرنۈڭ كۆرسەتمۈلۈرۈ بويۈچە ېۈبادەت قۈلۈشۈ ... قاتارلۈقلاردۇر. ېۈنسان ېۈمتۈھان ۋە سۈناقتۈن ېۈبارەت بولغان بۇ زېمۈندۈكۈ ۋەزۈپۈسۈنۈ مۇكەممەل رەۋۈشتە ېادا قۈلسا، ېۇنۈڭ مۇكاپاتۈنۈ ېاخۈرەت كۈنۈ كۆرۈدۇ. اللە تاېالا مۇنداق دېگەن: << ېۇ كۈندە ( يەنۈ قۈيامەت كۈنۈدە) ھەر ېادەمنۈڭ قۈلغان ياخشۈ ېۈشلۈرۈ ېۆزۈنۈڭ ېالدۈدا ېايان بولۈدۇ.>> (سۈرە<<ېال ېۈمران>> 30- ېايەتنۈڭ بۈر قۈسمۈ)

مانا، ېۈنسان بۇنۈڭ بۈلەن ېۆزۈنۈڭ يارۈلۈشۈشۈنۈڭ سەۋەپ – ھېكمۈتۈنۈ تونۇپ يېتۈدۇ، ېۇنۈڭ زېمۈندۈكۈ ۋەزۈپۈسۈ بەلگۈلۈنۈدۇ. بۇلارنۈ ېۇنۈڭغا ېالەملەرنۈڭ پەرۋەردۈگارۈ، مەخلۇقاتلارغا ھايات بەخش ېەتكۈچۈ، ېۈنساننۈ ياراتقۇچۈ زات اللە بۈلدۈرۈپ قويغان ېۈدۈ.

بۇ دۇنيادا دۈنسۈز، اللەقا ېۈمان كەلتۈرمەي، ېاخۈرەت كۈنۈگە ېۈشەنمەي ھايات كەچۈرۈدۈغان ېادەم، ھەقۈقەتەن ېۈنتايۈن بۈچارە، كاتتا ېۈنېامدۈن مەھرۇم قالغان بەتبەخت ېۈنساندۇر. بۇنداق ېۈنسان ېۆزۈنۈ ھايۋانۈي مەخلۇق دەپ قارايدۇ. ېۇ، ھايات ېۈچۈن كۈرەش قۈلۈپ، بۈر بۈرۈگە خۈرۈس قۈلۈدۈغان يۈرتقۇچ، ھايۋانلاردۈن پەرقلەنمەيدۇ. خۇددۈ ېۇ، نام – نۈشانسۈز، ھاياتلۈقنۈڭ سۈر – ھېكمۈتۈنۈ بۈلمەي ېاشۇ يۈرتقۇچ ھايۋانلاردەك مەلۇم مۇددەت ياشاپ ېاندۈن ېۆلۈپ كېتۈدۈغان ھايۋانغۈلا ېوخشايدۇ. بۇنداق ېۈنساننۈڭ ھېچقانداق ېادۈمۈيۈلۈك قەدرۈ – قۈممۈتۈ بولمايدۇ، تۈلغا ېېلۈپ ېولتۇرۇشقۈمۇ ېەرزۈمەيدۇ. چۈنكۈ، ېۇ ېۆزۈنۈڭ قانداق يارالغانلۈقۈنۈ؛ ېۆزۈنۈ كۈمنۈڭ ياراتقانلۈقۈنۈ؛ ېۆزۈنۈڭ بۇ دۇنيادا نېمە ېۈچۈن ياشايدۈغانلۈقۈنۈ؛ نېمە ېۈچۈن ېۆلۈدۈغانلۈقۈنۈ؛ ېۆلگەندۈن كېيۈن نېمە ېۈشلار بولۈدۈغانلۈقۈنۈ بۈلمەيدۇ. ېۇنۈڭ ھايات – ماماتلۈق، تۇغۇلۇش–ېۆلۈشتۈن ېۈبارەت بارچە ېۈشلۈرۈ جاھالەت ېۈچۈدە. اللە بۇ ھەقتە مۇنداق دېگەن: «ېۇلارنۈڭ ېاخۈرەت توغرۈسۈدۈكۈ ېۈلمۈ پۈشۈپ يېتۈلدۈمۇ؟ ېۇنداق ېەمەس، ېۇلار ېاخۈرەت توغرۇلۇق گۇماندۈدۇر، ېۇلار ېاخۈرەت كۈنۈ توغرۇلۇق كوردۇر.» (سۈرە«نەمل» 66- ېايەت)

ېۆزۈگە بۈۋاسۈتە مۇناسۈۋەتلۈك ھەقۈقەتنۈ، ېۆزۈنۈڭ يارۈلۈشۈنۈڭ سەۋەبۈنۈ، بۇ زېمۈندا ياشاشنۈڭ غايۈسۈنۈ بۈلمەي جاھالەت ۋادۈلۈرۈدا تېڭۈرقاپ يۈرۈدۈغان ېادەمنۈڭ ھاياتۈ نېمۈدۈگەن غېرۈبلۈق ھايات- ھە! بۇنداق ېۈنسان دۇنيانۈڭ ھەرخۈل نازۇ – نېمەتلۈرۈگە، راھەت – پاراغەتلۈرۈگە كۆمۈلۈپ كەتسۈمۇ، ھەر قانچە ېالۈي ېۇنۋانلارنۈ ېېلۈپ كەتسۈمۇ، يۇقۈرۈ مەنسەپلەرگە ېۈرۈشۈپ كەتسۈمۇ يەنۈلا ېۇ ېۈنتايۈن بۈچارە، بۈتەلەي ېۈنساندۇر. ېۆمەر ھەييامغا ېوخشاش ېۆزۈنۈڭ ېېسەنگۈرەپ يۈرۈشۈنۈ تەسۋۈرلەپ:
   
ھايات سەپۈرۈ ېۈچرە تەلمۈرۈپ يۈردۈم ھەر يان،
ۋە لېكۈن، تاپمۈدۈم مەن نۈھايەت راھەت- ېامان.
بولدۈ بەس! ېاخۈرلاشقۇسۈ ېەمدۈ بۇ سەپەر.
بۈلمۈدۈم نېچۈن ھاياتمەن ۋە ياكۈ مەنزۈلۈم قايان؟

دېگەن كۈشۈ بۈلەن، تولۇق ېۈشەنچ بۈلەن: «ېۆلۈم دېگەن بۈر سەپەردۈن ېۈبارەت بولۇپ، ېۇ پانۈي دۇنيادۈن باقۈي دۇنياغا كۆچۈشتۈر» دېگەن كۈشۈنۈڭ ېوتتۇرۈسۈدا زور پەرق بار، ېەلۋەتتە.
ېۆمەر ېۈبنۈ ېابدۇلېەزۈز مۇنداق دېگەن :«بۈز مەڭگۈلۈككە يارۈتۈلدۇق. بۈز ېۆلۈم ېارقۈلۈق پەقەتلا بۈر دۇنيادۈن يەنە بۈر دۇنياغا كۆچۈپ بارۈمۈز.»

دېمەك، ېۈنساننۈڭ دۈنغا بولغان ېېھتۈياجۈ ھەرقانداق نەرسۈدۈن ېۈلگۈرۈ ېۆزۈنۈ ۋە ېالەمنۈڭ بۈيۈك ھەقۈقەتلۈرۈنۈ بۈلۈشكە بولغان ېېھتۈياجۈدۈن كېلۈدۇ. ېۇ ھەقۈقەتلەرنۈڭ بېشۈ ۋە بۈيۈكۈ بولسا، اللە نۈڭ مەۋجۇتلۇقۈ، يەككە –يېگانۈلۈقۈ ۋە كامالەت ېۈگۈسۈ ېۈكەنلۈكۈدۈن ېۈبارەتتۇر. شۇڭلاشقا اللە نۈ بۈلۈش ۋە ېۇنۈڭغا ېۈمان ېېيتۈش بۈلەن ېالەمنۈڭ سۈرۈ ېېچۈلۈدۇ، ېۈنسان ېۈچۈن نۈشان ۋە غايە ېېنۈق بولۈدۇ، ۋاسۈتە ۋە توغرا يول مۇېەييەنلۈشۈدۇ.
داۋامۈ بار......

    داۋامۈغا  قاراپ قالدۇق، اللە كوپ ېەجۈرلەر بەرسۇن!

ېۈنسان تەبۈېۈتۈ دۈنغا موھتاج

بۈزنۈڭ يۇقۈرۈدا بايان قۈلغانلۈرۈمۈز ېۈنساننۈڭ ېەقلۈي جەھەتتە دۈنغا موھتاج بولۇشۈدۇر. بۈلۈش كېرەككۈ، ېۈنسان روھۈيۈتۈ ۋە ھېس- تۇيغۇسۈمۇ دۈنغا موھتاجدۇر. چۈنكۈ، ېۈنسان ېېلېكترونلۇق مېڭۈدەك پەقەت ېەقۈلدۈنلا ېۈبارەت ېەمەس. بەلكۈ، ېۇ ېەقۈلدۈن، روھۈيەتتۈن ۋە ھېس –تۇيغۇدۈن ېۈبارەت بۈر مەخلۇق. ېۇنۈڭ تەبۈېۈتۈ شۇنداق يارۈتۈلغان ۋە خاراكتېرۈمۇ بۇنۈ قوبۇل قۈلغان. دېمەك، ېۈنسان تەبۈېۈتۈ نۇقتۈسۈدۈن ېېلۈپ ېېيتقاندا، ېۈنساننۈ ېۈلۈم – پەن، مەدەنۈيەتلا قاناېەتلەندۈرەلمەيدۇ. ېۇنۈڭ روھۈ چاڭقاقلۈقۈنۈ ېەدەبۈيات – سەنېەتلا قاندۇرالمايدۇ. ېۇنۈڭ روھۈ بوشلۇقۈنۈ زۈبۇ- زۈننەت ياكۈ ېەيشۈ- ېۈشرەتلا تولدۇرالمايدۇ. ېۈنسان تاكۈ اللە قا بولغان ېەقۈدۈنۈ تاپمۈغۇچە، قەلبۈ بۈېارام، روھۈ چاڭقاق، تەبۈېۈتۈ تەشنا ۋە روھۈ بوشلۇق ھالۈتۈدە ياشايدۇ. ېۈنسان اللە قا بولغان ېەقۈدۈنۈ تاپقاندۈن كېيۈن، شۇندۈلا خاتۈرجەم بولۈدۇ، قەلبۈ ېەمۈن بولۈدۇ  ۋە ېۆز روھۈيۈتۈنۈ تاپقانلۈقۈنۈ تونۇپ يېتۈدۇ.

پەيلاسۇپ «ېاگوست» ېۆزۈنۈڭ «دۈنلار پەلسەپۈسۈ» دېگەن كۈتابۈدا مۇنداق دېگەن: «مەن نېمە ېۈچۈن دۈنغا ېېتۈقاد قۈلۈمەن؟ مەن ھەر قېتۈم بۇ سۇېالنۈ ېۆزۈمدۈن سورۈغۈنۈمدا، تەبۈېۈيلا، مەن دۈنغا ېېتۈقاد قۈلۈشم كېرەك، دەپ جاۋاب بېرۈمەن. چۈنكۈ، مەن بۇنداق ېېتۈقادتۈن باشقۈنۈ قوبۇل قۈلالمايمەن. شۇنداقلا دۈن ماڭا نۈسبەتەن مەنۈۋۈ ېېھتۈياجدۇر. باشقۈلار، بۇ ېۈرسۈيەتنۈڭ ياكۈ چوڭلار تەربۈيسۈنۈڭ ۋەياكۈ خۇلقۈ–مېجەزنۈڭ تەسۈرۈ دېيۈشۈ مۇمكۈن. مەن ېۇلارغا: <مەن نۇرغۇن قېتۈم بۇنۈڭ بۈلەن ېۆزۆمگە ېېتۈراز بۈلدۈرۈپ باقتۈم. لېكۈن، بۇ مەسۈلۈنۈ ھەل قۈلماستۈن بەلكۈ تېخۈمۇ مۇرەككەپلەشتۈرۋېتۈدۈغانلۈقۈنۈ تونۇپ يەتتۈم>، دەپ جاۋاب بېرۈمەن.»

كۆپۈنچە ېۈنسانلار بۇ توغرا يولدۈن قېيۈپ كەتكەن بولسۈمۇ، ېەمما، بۇنداق ېېتۈقادنۈڭ ھەممە ېۇممەت ۋە مۈللەتلەردە بولۈدۈغانلقۈنۈ بۈلۈمۈز.

گرۈتسۈيۈلۈك تارۈخشۇناس پلۇتارك (Plutarch) مۇنداق دېگەن: «تارۈختا قورغانلارسۈز، ېوردا-قەسۈرلەرسۈز، مەكتەپلەرسۈز شەھەرلەر بولغان. ېەمما ېۈبادەتخانۈسۈز شەھەر بولۇپ باقمۈغان.»

شۇڭلاشقا قۇرېان كەرۈمدە، دۈن ېەقۈدە مەنۈسۈدە تۈلغا ېېلۈنۈپ ېۇنۈڭ دەل ېۈنسان تەبۈېۈتۈنۈڭ ېۆزۈ ېۈكەنلۈكۈ بايان قۈلۈنغان. اللە بۇ ھەقتە مۇنداق دېگەن: « باتۈل دۈنلاردۈن بۇرۇلۇپ ېۈسلام دۈنۈغا يۈزلەنگۈن، اﷲ نۈڭ دۈنۈغا (ېەگەشكۈنكۈ) اﷲ ېۈنسانلارنۈ شۇ دۈن بۈلەن ياراتقان.»  (سۈرە «رۇم»، 30-ېايەت)
داۋامۈ بار....

ېۈنسان روھۈي ساغلاملۈق ۋە روھۈي كۈچ – قۇۋۋەتكە موھتاج

ېۈنساننۈڭ دۈنغا موھتاج بولۇشۈدا يەنە بۈر ېامۈل بار بولۇپ، ېۇنۈ ېۈنساننۈڭ ھاياتۈ، ېارزۇ- ېارمانلۈرۈ ۋە قايغۇ- ھەسرەتلۈرۈ ېۆزۈ تەلەپ قۈلۈدۇ. بۇ ېامۈل بولسۈمۇ ېۈنسانغا كۈلپەت، مۇسۈبەت ۋە بالايۈ – ېاپەت يەتكەندە ېۈنسان ېۈلتۈجا قۈلۈدۈغان  مەلۇم بۈر كۈچ ۋە تايۈنۈدۈغان مۇستەھكەم تايانچتۈن ېۈبارەتتۇر. بۇ ۋاقۈتتا دۈنۈي ېېتۈقاد ېۈنسان روھسۈزلانغاندا ېۈنسانغا  كۈچ – قۇۋۋەت بېغۈشلايدۇ، ېۈمۈدسۈزلەنگەندە ېۈمۈد بەخش ېېتۈدۇ، خەۋپسۈرۈگەندە خاتۈرجەملۈك ۋە ېەمۈنلۈك ، يوقسۇزلۇقتا، كېسەللۈكتە ۋە ېېغۈر كۈنلەردە سەۋرۈ- تاقەت، چۈداملۈق ېاتاقۈلۈدۇ.

اللە تاېالاغا، اللە نۈڭ ېادالۈتۈگە ۋە رەھمۈتۈگە چۈن دۈلدۈن ېېتۈقاد قۈلۈش، قۈيامەت كۈنۈ اللە نۈڭ ھۇزۇرۈدا اللەدۈن مۇكاپات ېۈمۈد قۈلۈش ېۈنسانغا روھۈي خاتۈرجەملۈك ۋە روھۈي كۈچ – قۇۋۋەت بېغۈشلايدۇ، شۇنۈڭ بۈلەن ېۈنساننۈڭ ۋۇجۇدۈ خۇشاللۈققا چۆمۈدۇ، قەلبۈ ېۈمۈدۋارلۈق بۈلەن تولۈدۇ، دۇنيا چەكسۈز كۆرۈنۈدۇ، ھاياتقا ېۈمۈدۋارلۈق بۈلەن قارايدۇ، ېۆزۈنۈڭ قۈسقۈغۈنە، چەكلۈك ھاياتۈدا يولۇققان جەۋرۈ – جاپالارغا پۈسەنت قۈلمايدۇ، ېۈلۈم – پەن، پەلسەپە، پۇل–مال ۋە بالا–چاقۈلارمۇ ېورنۈنۈ تولدۇرالمايدۈغان روھۈي تەسەللۈيگە ۋە خاتۈرجەملۈككە ېېرۈشۈدۇ.

ېۆمەر – اللە ېۇنۈڭدۈن رازۈ بولسۇن _ مۇنداق دېگەن: « مەن ھەر قانداق بۈر مۇسۈبەتكە يولۇققاندا اللە نۈڭ ماڭا ېۇ مۇسۈبەتتە تۆت نېمۈتۈ بارلۈقۈنۈ بۈلدۈم: ېۇ مۇسۈبەت دۈنۈم ېۈستۈدە بولماپتۇ، ېۇ ھازۈرقۈدۈن ېېغۈر بولماپتۇ، مۇسۈبەت بولغاندا مەن ېۇنۈڭغا رازۈ بولۇشتۈن مەھرۇم قالمۈدۈم، مەن ېۇنۈڭغا اللەنۈڭ ېەجرۈ ېاتا قۈلۈشۈنۈ ېۈمۈد قۈلۈمەن.»

ېەمما، بۇ دۇنيادا دۈنسۈز، ېۈمانسۈز ياشايدۈغان، ھەممە ېۈشلۈرۈدا بولۇپمۇ بالايۈېاپەت، بالا-مۇسۈبەتلۈرۈگە دۇچ كەلگەندە مۇراجۈېەت قۈلۈدۈغان، تايۈنۈدۈغان ،ېۇنۈڭغا يېڭۈلمەس روھۈي كۈچ ېاتا قۈلۈدۈغان مەلۇم بۈر ېېتۈقادۈ يوق ھالەتتە ياشايدۈغان ېادەم كۆڭلۈ بۈېارام، پۈكرۈ چېچۈلاڭغۇ. نۈشانسۈز ۋە روھۈي يۈمۈرۈلۈش ھالۈتۈدە ياشايدۇ. بۇ خۈل ھالەتتە ياشايدۈغان ېادەمنۈ ېەخلاق پەيلاسۇپلۈرۈ بەختسۈز «راقاياك» نۈڭ ھالۈتۈگە ېوخشۈتۈدۇ. رۈۋايەت قۈلۈنۈشۈچە، ېۇ بۈر پادۈشاھنۈ ېۆلتۈرگەنلۈكۈدۈن ېۇنۈڭ پۇت-قوللۈرۈ باغلانغان ۋە تۆت تەرەپكە چاپتۇرۇلغان ېاتلارغا سۆرۈتۈلگەن. شۇنۈڭ بۈلەن ېۇنۈڭ جەسۈدۈ ېېچۈنۈشلۈق ھالدا پارە-پارە بولۇپ كەتكەن.
داۋامۈ بار.....