تۇرپان كىشىلىرىنىڭ ئالاھىدىلىگى
مىزاجى: قۇرۇق سوغۇق، قۇرۇق ئىسسىق، ھۆل سوغۇق، ھۆل ئىسسىق دېگەن تەرتىپ بويىچە تىزىش مۇمكىن.
خىلىتى: خىلىت ئېتىبارىدىن تۇرپان كىشىلىرىنى سەۋدا، سەپرا، بەلغەم، قان دېگەن تەرتىپ بۇيىچە تىزىشقا بولىدۇ.
چىراي شەكلى: سېرىق، ئاق پىشماق، بەستلىك كېلىدۇ، ساقال- بۇرۇتلىرى شالاڭ، بۇرۇن تۆشۈكى چوڭ بولىدۇ، ئومۇمەن كۆپىنچىسى ئەينى دەۋىردىكى تۇرپان ۋە قەدىمكى ئۇيغۇر خانلىقى ئۇيغۇرلىرىنىڭ چىراي- شەكلىگە ۋارىسلىق قىلغان.
مېڭىش- تۇرۇشى: ئۇستىخىنى تەرەققى قىلغان، ئالدىراپ ماڭىدۇ، بىر قەدەر جىددى كېلىدۇ.
كىيىنىشى: ئاددى- ساددا كىيىنىدۇ، كىيىم ئارقىلىق ئىناۋەت- ئابرۇي قازىنىشنى ۋە كىيىمنى بەك پوزۇر كىيىشنى ياقتۇرمايدۇ.
بۇ مەزمۇن ئىز تورىدىن كۆچۈرۈلگەن
يېمەك- ئىچمىكى: زىرائەتلەردىن كېۋەز، بۇغداي، قوناق، تېرىق يېتىشتۈرىلىدۇ، كۆكتاتلاردىن سەۋزە، چامغۇر، تۇرۇپ، يېسىۋىلەك، ياڭيۇ قاتارلىقلار چىقىدۇ، مىۋىلەردىن ئۈزۈم (جۈجەم) ئاساسى ئورۇندا تۇرىدۇ، قوغۇن، تاۋۇز، جىگدە، ئۆرۈك قاتارلىق مىۋىلەر چىقىدۇ، تۇرپاندا ھازىرمۇ قەدىمكى تاماقلارنى ئۇچرىتىشقا بولىدۇ، كىشىلىرى ئەنئەنىۋى كۆكتات، مېۋە- چىۋىلەرنى ئاساس قىلىپ ئاساسەن بۇغداي، ئاق قوناق نېنى، سۈت چاي ئىچىشكە ئادەتلەنگەن، كۆپىنچە قۇرۇق يىمەكلىكلەرنى قورۇلغان سەي بىلەن يىيىش ئادىتى بار، ئاساسلىق تاماقلاردىن قوتۇرماچ، پۆرە، ئوماچ، شاھى پەتتا، لەغمەن، مانتا، پۇرچاق ئېشى قاتارلىقلار، قىشلىقى يىشىل ئۈزۈم، جۈجەم ۋە قوغۇننىڭ قۇرۇتۇلغا قېقىنى نان بىلەن يەيدۇ، جۇتاڭ (زاڭ) دېگەن تاماقمۇ كۆپ ئېتىلىدۇ.
قىممەت قارىشى: ئۇلار كيىىم كىچەكنى ئېھتىياج ئۈچۈن دەپ تونۇيدۇ، ميىمەك ئىچمەكنى بەك ئىشلەپ نەپىس تىزىپ ھەر خىل خۇرۇچ ۋە رەڭلەرنى سېلىپ تەييارلاشنى ئاۋارىچىلىق دەپ تونۇيدۇ.
ى ئىز تورى ئىز تورى ئىز تورى ئىز تورى
تۇرپان ئۇيغۇرلىرى ساددا، تۈز كېلىدۇ، ئارتۇقچە پايدا ئىلىش ۋە ئۆز ئارا بوزەك قىلىش قارىشى يوق دىيەرلىك، ھەشەمەتچىلىك، كىيىم ۋە قورۇ جاي ئارقىلىق سالاھىيىتىنى بىلدۈرۈش چۈشەنچىسى يوق، ئۇلار ئۇرۇقداشلىق تۈزۈمگە ئالاھىدە ئەھمىيەت بېرىدۇ، ئاتا- ئانا ۋە پەرزەنىتلىرى ئارا قاتتىق ھايا ساقلىنىدۇ، كونا شىۋىدە سۆزلەشنى ياقتۇرمايدۇ ھەمدە نەگىلا بارسا بۇ ئادىتىنى ئۆزگەرتمەيدۇ، ھەق- ناھەق ئىشىغا سەزگۈر كېلىدۇ، تەبىئى پەن ۋە ھەربى ئىشلارغا مايىل كېلىدۇ، سودا- سېتىق، ئاممىۋى مۇناسىۋەت ئىشلىرىنى تازا قاملاشتۇرۇپ كېتەلمەيدۇ.
كۈندىلىك مۇھىم پائالىيىتى: دېھقانچىلىق، قول- ھۈنەر، ئۈزۈمچىلىك، سودا- سىتىق، خىزمەت قاتارلىقلار.
ساغلاملىق كۆرسەتكۈچى: جىسمانى كېسەللەردىن سۆڭەك، تېرە، چاچ، ئۈپكە، ئۈچەي كېسەللىكلىرى كۆپرەك، روھى ۋە پسىخىك توسالغۇدىن بولىدىغان كىسەللىكلەرمۇ ئاز ئۇچرايدۇ.
