خەنزۇچە خەتنىڭ سانى قانچە؟

ئەزھەر36

  1. خەنزۇچە خەتنىڭ سانى قانچە؟
/ T5 \% I$ ~2 R( W! S- Zئومۇمەن خەنزۇتىلى ئۆگىنىۋاتقان ئوقۇغۇچىلاردا خەنزۇچە خەتنىڭ سانىغا نىسبەتەن ئېنىق چۈشەنچە يوق .مۇتلەق كۆپ ساندىكى ئوقۇغۇچىلار خەنزۇچە خەت سان-ساناقسىز ،قانچە ئۆگەنسىمۇ ئۆگىنىپ بولالمايمىز دەپ قارايدۇ .بۇخىل كۆز قاراش ئۇلارنىڭ خەنزۇتىلىنى ياخشى ئۆگىنىشىگە روھىي جەھەتتىن زور توسالغۇ بولماقتا .ئوقۇغۇچىلارنىڭ بۇ جەھەتتىكى چىگىش سۇئاللىرىغا ئېنىق جاۋاپ بېرىش مەقسىتىدە ،بۇ مەزموندا خەنزۇچە خەتنىڭ ئومۇمىي سانى قانچە ،كۈندىلىك تۇرمۇشتا دائىم ئىشلىتىدىغان خەتنىڭ سانىچۇ ،بىر ئادەم زادى قانچىلىك خەت بىلسە خەنزۇچە خەتتىن ساۋادى چىققان بولىدۇ ،خەنزۇچە خەت ئۆگىنىشتە نېمىلەرگە دىققەت قىلىش كېرەك ،دىگەندەك سۇئاللار ئۈستىدە توختىلىمىز .
⑴ خەنزۇچە خەتنىڭ ئومۇمىي سانى
4 I! E. g! u# r/ p. ?( P1 V9 j, iخەنزۇچە خەتتىن زادى قانچىسى بار ؟ بۇ سۇئالغا جاۋاب بېرىش ئاسان ئەمەس ،چۈنكى بۇ سان توغرىسىدا تا ھازىرغا قەدەر ھېچكىم ئېنىق بىر سىتاتسىتىكا قىلىپ باققان ئەمەس .بۇ سۇئالغا جاۋاب بېرىش ئۈچۈن بىز قەدىمدىن تارتىپ تا ھازىرغا قەدەر بىسىلىپ چىققان خەت لوغەتلىرىدىكى خەتلەرنىڭ سانلىرىدىن پايدىلانساق ،بۇ سۇئالغا جاۋاب تاپالايمىز .ئۇنداقتا بىز تۆۋەندىكى لوغەتلەرگە كىرگۈزۈلگەن خەتلەرنىڭ سانىغا قاراپ باقايلى :
خەن سۇلالىسى دەۋرىدە شۈشېن (许慎 ) تەرىپىدىن تۈزۈلگەن «خەتلەرگە ئىزاھ»
* Z. t! O8 ]! i. Q6 S) 说文解字)لوغىتىگە جەمئىي 10516 خەت كىرگۈزۈلگەن ؛
  [8 E5 r: w1 uمىڭ سۇلالىسى دەۋرىدە (1716 –يىلى)چېن تىڭجىڭ (陈廷敬 )تەرىپىدىن تۈزۈلگەن «كاڭشى خەت لوغىتى »(康熙字典 )گە جەمئىي 47043 خەت كىرگۈزۈلگەن ؛
, l4 l: e1 `( p1 _/ S6 z" a" V  I1915-يىلى تۈزۈلگەن«جۇڭخۇا خەت لوغىتى»(中华大字典 )گە جەمئىي 48000 دىن ئارتۇق خەت كىرگۈزۈلگەن ؛
9 K% M5 v- A# q9 T1990-يىلى شۇ جوڭشۇ (徐中舒 )تەرپىدىن تۈزۈلگەن «خەنزۇچە خەت لوغىتى»         (汉语大字典)گە جەمئىي 54678 خەت كىرگۈزۈلگەن .
بۇ سانلاردىن شۇنى كۆرۋىلىشقا بولىدۇكى ،يىللارنىڭ ئۆتۈشىگە ،جەمئىيەتنىڭ تەرەققىي قىلىشىغا ئەگىشىپ خەنزۇچە خەتنىڭ سانى بارغانسېرى ئېشىپ ماڭغان .يۇقىرىدىكى «خەنزۇچە خەت لوغىتى»گە كىرگۈزۈلگەن خەتلەرنىڭ سانى خەنزۇچە خەتنىڭ ئۇمۇمىي سانىغا ئاساسىي جەھەتتىن ۋەكىللىك قىلالىسىمۇ ،لېكىن بەزى مۇتەخسسىسلەر يەنىلا خەنزۇچە خەتنىڭ ئومۇمىي سانى 60 مىڭ ئەتراپىدا دەپ پەرەز قىلىشماقتا .
خەنزۇچە خەتنىڭ سانى ھەقىقەتەن ناھايىتى كۆپ بولۇپ ،بۇ سان تارىختىن بۇيان توپلانغان خەنزۇچە خەتلەرنىڭ ھەممىسىنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ .ئەمما بۇ ساننىڭ ئىچىدىكى مۇتلەق كۆپ ساندىكى خەتلەر ئۆزىنىڭ ھاياتىي كۈچىنى يوقاتقان بۇلۇپ ،كۈندىلىك تۇرمۇشتا دائىم ئىشلىتىلمەيدۇ .ئالاقىدار مۇتەخەسسىسلەرنىڭ مۆلچەرلىشىچە ھازىرقى زامان خەنزۇ تىلىدا داۋاملىق ئىشلىتىلىۋاتقان (دائىم ئىشلىتىلمەيدىغانلىرىنىمۇ ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ )خەتلەرنىڭ سانى پەقەت 10 مىڭ ئەتراپىدا ئىكەن .مەسلەن ،ھازىر كىشىلەر كۆپ ئىشلىتىۋاتقان ،تەسىر دائىرىسى ناھايىتى چوڭ بولغان «ھازىرقى زامان خەنزۇتىلى لوغىتى»(现代汉语词典 )گە 10 مىڭ 297 خەت كىرگۈزۈلگەن .بەزى مۇتەخەسسىسلەرنىڭ سىتاتىسىتىكا قىلىشىچە ،بۇ خەتلەرنىڭ ئىچىدىكى ھازىر دائىم قوللىنىلمايدىغان خەتلەرنى ۋە مەشھۇر بولمىغان تاغ-دەريا ،يەر-جاي ناملىرىنى ھەمدە قەدىمكى ئادەم ئىسىملىرىنى چىقىرىۋەتكەندە پەقەت 5مىڭ 888 دانىلا خەت قالغان .
: f/ D( h! n; T0 k& u& h0 l7 r' sدىمەك ،يۇقىرىدىكى سان-سىفىرلاردىن شۇنى ئاسانلا كۆرۈۋالالايمىزكى،خەنزۇچە خەتنىڭ سانى ھەرگىزمۇ سان-ساناقسىز ئەمەس.بىزگە تونۇشلۇق بولغان بەزى داڭلىق ئەسەرلەردە ئىشلىتىلگەن خەتلەرنىڭ سانىغا دىققەت قىلىدىغان بولساق ،بۇ نوقتا تېخىمۇ ئايدىڭلىشىدۇ .مەسلەن،«قىزىل راۋاقتىكى چۈش»رومانى ئوخشاش بولمىغان 4462 خەت بىلەن ،لاۋشېنىڭ «شىياڭزى تۆگە»ناملىق ئەسىرى ئوخشاش بولمىغان 2413 خەت بىلەن ،سۈنجۇڭشەن ئەپەندىنىڭ «ئۈچ مەسلەك»ناملىق ئەسىرى ئوخشاش بولمىغان 2134 خەت بىلەن ،«ماۋزېدۇڭ تاللانما ئەسەرلىرى»نىڭ بەش تومى ئوخشاش بولمىغان 3136 خەت بىلەن يېزىلىپ پۈتكەن .
( Z  }6 p4 a; {: C' i8 k* W⑵   ھازىر كۈندىلىك تۇرمۇشتا دائىم ئىشلىتىلىدىغان خەتلەرنىڭ سانى
' n  L1 t" L+ O( ]& a) @; O% B$ ?خەنزۇچە خەتنىڭ ئومۇمىي سانى گەرچە ناھايىتى كۆپ بولسىمۇ ،لېكىن كۈندىلىك تۇرمۇشتا دائىم ئىشلىتىلىدىغان خەتلەرنىڭ سانى بۇنداق كۆپ ئەمەس .ھازىر كۈندىلىك تۇرمۇشتا دائىم ئىشلىتىلىدىغان خەتلەرنىڭ ئىچىگە ئادەم ئىسمى ،يەر-جاي نامى ۋە پەن-تېخنىكا مەخسۇس ئاتالغۇلىرىدىن باشقا خەتلەرنىڭ ھەممىسى كىرىدۇ  .ئۇنداقتا كۈندىلىك تۇرمۇشتا دائىم ئىشلىتىلىدىغان خەتلەرنىڭ سانى زادى قانچىلىك ؟ 1988-يىلى دۆلەتلىك تىل كومىتېتى بىلەن دۆلەتلىك مائارىپ كومىتېتى بىرلىكتە «ھازىرقى زامان خەنزۇتىلىدىكى دائىم ئىشلىتىلىدىغان خەتلەر جەدۋىلى»نى ئېلان قىلدى . بۇ جەدۋەلگە جەمئىي 3500 خەت كىرگۈزۈلگەن . بۇ 3500 خەت كۈندىلىك تۇرمۇشتا دائىم ئىشلىتىلىدىغان خەتلەر بۇلۇپ ،بۇ خەتلەر ھازىر نەشىردىن چىقىۋاتقان ئادەتتىكى كىتاب ۋە گېزىت-ژورناللاردا نەشىردىن چىقىۋاتقان خەتلەرنىڭ% 99.48  ىنى ئىگىلەيدۇ .ئالاقىدار مۇتەجەسسىسلەر دائىم ئىشلىتىدىغان بۇ 3500 خەتنىڭ ئادەتتىكى نەشىر بۇيۇملىرىدا ئىشلىتىلگەن قېتىم سانىنىڭ ئاز-كۆپلىكى بويىچە ئۈچ دەرىجىگە بۆلۈپ چىققان .بۇ ئۈچ دەرىجە مۇنداق :ئىشلىتىلىش قىتىم سانى جەمئىي 560 بولۇپ ،بۇ خەتلەر ئادەتتىكى نەشىر بۇيۇملىرىدا ئىشلىتىلۋاتقان خەتلەرنىڭ  %80 ىنى ئىگىلەيدۇ .ئىشلىتىلىش قېتىم سانى ئىككىنچى ئورۇندا تۇرىدىغان خەتلەرنىڭ سانى 940 ئەتراپىدا بولۇپ ،بۇ ساننى 560 قا قوشساق 1500 بولىدۇ .بۇ سان ئادەتتىكى نەشىر بۇيۇملىرىدا ئىشلىتىلىۋاتقان خەتلەرنىڭ % 96  تىن كۆپرەكىنى ئىگىللەيدۇ .ئىشلىتىش قىتىم سانى ئۈچىنچى ئورۇندا تۇرىدىغان خەتلەرنىڭ سانى 2000 بولۇپ ،بۇ ساننى يۇقىرىقى 1500 گە قوشساق ،3500 بولىدۇ .
& Q! g) V6 w3 Z4 W$ ?7 B- Qئەگەر بىر كىشى دائىم ئىشلىتىلىدىغان 3500 خەتنىڭ ھەممىسىنى بىلسە ،ئۇنداقتا ئۇنىڭ ئادەتتىكى گېزىت-ژورنال ۋە كىتابتىكى خەتلەرنى تۇنۇش نىسبىتى% 99.48 كە يېتىدۇ ،مۇنداق قىلىپ ئېيتقاندا ،ھەر 100 خەتنىڭ ئىچىدىن بىرنى تۇنۇماسلىق مۇمكىن .ھالبۇكى بۇ بىر خەت شۇ يۈز خەتنىڭ مەزمونىنى چۈشىنىشىمىزگە چوڭ تەسىر يەتكۈزەلمەيدۇ .
5 c% b# T' c; L8 K% i( H( y' P# f4 [
* O! u# h9 ?6 S6 o; ?⑶ خەنزۇچە خەت ئۆگىنىشتە نېمىلەرگە دىققەت قىلىش كېرەك
5 E3 ^( E" m3 l/ jخەنزۇ تىلىنى ئىككىنچى تىل سۈپىتىدە ئۆگخنىۋاتقانلار ئۈچۈن ئېتقاندا ،يۇقىرىدا تىلغا ئىلىنىغان 3500 خەتنى توغرا ئوقۇيالايدىغان ،خەت شەكلىنى ئېنىق پەرىقلەندۈرەلەيدىغان ،خەتلەرنىڭ مەنىسىنى چۈشىنەلەيدىغان ،خەتلەرنى توغرا يازالايدىغان ۋە ئىشلىتەلەيدىغان بولغاندىلا خەنزۇ تىلىدىن ساۋادى چىققان بۇلۇپ ھىسابلىنىدۇ .ئۇنداقتا دائىم ئىشلىتىلىدىغان بۇ خەتلەرنى قانداق ئۆگىنىش كېرەك ؟ دائىم ئىشلىتىلىدىغان بۇ خەتلەرنى ئۆگىنىشتە ئالدى بىلەن تاق خەتلەرنى ،ئاندىن بىرىكمە خەتلەرنى ئۆگىنىش كېرەك .دەسلەپتە تاق خەتلەرنى ئۆگىنىشنىڭ تۆۋەندىكىدەك بىرقانچە جەھەتلەردىن پايدىسى بار :
بىرىنچى ،3500 خەتنىڭ ئىچىدە تاق خەتنىڭ ئىگىللىگەن سانى جەمئىي 245 بولۇپ ،ئاران% 7 نى ئىگىلەيدۇ .تاق خەتلەرنىڭ سانى ئاز بولغاچقا ئۇلارنى ئۆگىنىش ئوڭاي بۇلۇپلا قالماستىن ،بەلكى يەنە ئۇلارنى ئەستە ساقلاشقا ،يېزىشقا ئاسان .چۈنكى بۇ خەتلەر بىۋاستە بىخۇالاردىن تەركىپ تاپقان بولغاچقا ،بىرىكمە خەتلەرگە قارىغاندا قۇرۇلمىسى نىسبەتەن ئاددىي بولىدۇ .
5 F$ k5 P/ m' O7 x5 j8 Y- `ئىككىنچى ،%90 تىن ئارتۇق تاق خەت بىرىكمە خەتلەرنىڭ يان بۆلەكلىرى بولالايدۇ .تاق خەتلەر بىرىكمە خەتنىڭ يان بۆلەكلىرى بولغاندا ،شۇ خەتنىڭ ئىچىدە يەنىلا ئۆزىنىڭ ئەسلى مەنىسىنى ساقلاپ قالىدۇ .مەسلەن :目 تاق خەت بۇلۇپ ،ئۇنىڭ بىلدۈرىدىغان مەنىسى كۆز .بۇ خەتنى يان بۆلەك قىلغان بىرىكمە خەتلەر يەنىلا كۆز ياكى كۆز ھەركىتى بىلەن مۇناسىۋەتلىك بولىدۇ .مەسلەن :瞎 (قارىغۇ،ئەما)،瞪 (ئالايماق)،睁 (كۆزىنى ئاچماق ) ،看 (قارىماق)قاتارلىقلار .دىمەك ،تاق خەت بىرىكمە خەتنى ئۆگىنىشىنىڭ ئاساسى ،تاق خەتنى پۇختا ئىگىلىسەك ،بىرىكمە خەتلەرنى ئۆگىنىشىمىز ئاسانلىشىدۇ .
5 |% q8 u* D; p0 F$ Wئۈچىنچى ،خەنزۇتىلىدا ئىككى تاق خەتتىن ھاسىل بولغان سۆزلەرمۇ ناھايىتى كۆپ .مەسلەن :人,大,工,上,下,山,厂 قاتارلىق خەتلەردىن,大人,人大,工人,人工
工厂,山上,上山,下山,山下 قاتارلىق سۆزلەر ھاسىل بولغان .دىمەك ،تاق خەتلەرنى ياخشى ئۆگەنسەك ،تاق خەتلەردىن ھاسىل بولغان سۆزلەرنى ئۆگىنىشىمىز ئوڭايلىشىدۇ .
2.خەنزۇچە خەتنىڭ ياسىلىشى
خەنزۇچە خەتلەر تۆت خىل ئۇسۇل بويىچە ياسىلىدۇ .تۆۋەندە بىز خەزۇچە خەت ياساشنىڭ بۇ تۆت خىل ئۇسۇلىنى كۆرۈپ ئۆتىمىز .
, v: H7 G' u. N5 I; ]7 s8 l) r⑴ مەلۇم شەيئىنىڭ شەكلىنى سىزىش ئارقىلىق خەت ياساش ئۇسۇلى
; y7 c3 X$ e7 ]; l" }بۇ خىل ئۇسۇلدا ئىپادىلىمەكچى بولغان شەيئىنىڭ شەكلى ۋە ئالاھىدىلىكى سىزىپ چىقىلىدۇ .سىزىپ چىقىلغان رەسىم شۇ شەيئىنى خاتىرلەيدىغان بەلگە يەنى خەت ئورنىدا قوللىنىلىدۇ .سىزىلىدىغان ئوبيېكتنىڭ ئوخشىماسلىقىغا ئاساسەن ،بۇ خىل ئۇسۇلنى تۆۋەندىكىدەك بىرقانچە تۈرگە ئايرىشقا بولىدۇ .
% X# V3 T6 B  R5 Z6 x$ b①     تەبىئەت ھادىسىلىرىنى ئىپادىلەيدىغانلار : 日(كۈن)،月(ئاي)،雨(يامغۇر)قاتارلىقلار .
& Y( H! R& J0 `" g: Z2 N②     تاغ-دەريالارنى ئىپادىلەيدىغانلار:                                     山(تاغ)،洲(چۆرىسى سۇ بىلەن ئورالغان قۇرۇقلۇق)قاتارلىقلار .
③     ئادەم ۋە ئادەمنىڭ تەن ئەزاسىنى ئىپادىلەيدىغانلار : 人(ئادەم)،目(كۆز)قاتارلىقلار.
④     ھايۋاناتلارنى ئىپادىلەيدىغانلار :                                              牛   (كالا يەنى كالنىڭ باش،مۈڭگۈز شەكلى)،羊(قوي يەنى قوينىڭ باش،مۈڭگۈز شەكلى)قاتارلىقلار.
6 q$ d/ b, |5 T; b6 v: M⑤     دەل-دەرەخ ۋە زىرائەتلەرنى ئىپادىلەيدىغانلار :                          木(دەرەخ يەنى ئۈستى دەرەخ شاخلىرىنى،ئاستى يىلتىز قىسمىنى بىلدۈرىدۇ). 禾(دانلىق زىرائەتنى يەنى ئۈستى باشاقنى ،ئاستى غول ۋە يىلتىز قىسمىنى كۆرسىتىدۇ)قاتارلىقلار .
⑥     ئىشلەپچىقىرىش ۋە ئۇرۇش قۇراللىرىنى ئىپادىلەيدىغانلار :                     网   (بىلىق تورى)،舟 (قېيىق)،戈 (بىرخىل ئۇرۇش قۇرالى)قاتارلىقلار .
; b( s9 O" @, G4 \6 nمەلۇم شەيئىنىڭ شەكلىنى سىزىش ئارقىلىق خەت ياساش ئۇسۇلى بىلەن ياسالغان خەتلەر ئادەتتە شەكىللىك خەت دەپ ئاتىلىدۇ .
⑵ مەنە ئىپادىلەيدىغان بەلگىلەرنى ئۆزئارا بىرىكتۈرۈش ئارقىلىق خەت ياساش ئۇسۇلى
# j$ o2 W& g  j& o; {3 N+ \بۇ خىل ئۇسۇلدا خەت ئىككى يول بىلەن ياسىلىدۇ .بىرى،شەيئىنىڭ شەكلىنى سىزىش ئۇسۇلى ئاساسىدا ياسالغان خەتنىڭ مەلۇم يېرىگە كۆرسىتىش رولىنى ئوينايدىغان بەلگە(يەنى چېكىت ،سىزىق)قۇيۇش ئارقىلىق يىڭى خەت ياسىلىدۇ .مەسلەن:刃 (بىس)بولسا 刀 (پىچاق) ئاساسىدا ياسالغان بۇلۇپ ،刀 (پىچاق)نىڭ بىس قىسىمىغا بىر چېكىت قۇيۇش ئارقىلىق پىچاقنىڭ بىسى ئېنىق كۆرسىتىپ بېرىلگەن ،بۇنىڭ بىلەن يىڭى بىر خەت  刃 ياسالغان .يەنە مەسلەن :دەل-دەرەخنى بىلدۈرىدىغان 木 خىتىنىڭ يېلتىز قىسمىغا بىر قىسقا توغرا سىزىق قۇيۇش (本)ئارقىلىق دەرەخ يىلتىزى بار ئورۇننى ئېنىق كۆرسىتىپ بەرگەن .بۇ خەت كىيىنچە ئۆز مەنىسىدىن باشقا يەنە مەنبە ،ئاساس دىگەندەك مەنىلەرنى بىلدۈردىغان بولغان .
يەنە بىرى ،ھىچقانداق مەنە ئىپادىلىمەيدىغان سىزىقلارنى ئۆزئارا بىرىكتۈرۈش ئارقىلىق بىر قەدەر ئابىستىراكىت مەنىنى بىلدۈرىدىغان خەتلەر ياسىلىدۇ .مەسلەن :بىر قىسقا سىزىقنى باشقا بىر ئۇزۇن سىزىقنىڭ ئۈستىگە قۇيۇش (二)ئارقىلىق ،ئورۇن-جاينى بىلدۈرىدىغان 上 (ئۈستى)خېتى ياسالغان .ئوخشاشلا بىر قىسقا سىزىقنى باشقا بىر ئۇزۇن سىزىقنىڭ ئاستىغا قويۇش ئارقىلىق ،ئاستى ياكى تۆۋەن تەرەپنى بىلدۈرىدىغان 下 خېتى ياسالغان .خەنزۇچە خەتلەرنى ئىچىدىكى 一(بىر)،二(ئىككى)،三(ئۈچ)،四(تۆت)،五(بەش)،六(ئالتە)،七(يەتتە)،八(سەككىز)،九(توققۇز)،十(ئون) ۋە 中 (ئوتتۇرسى) قاتارلىق خەتلەرمۇ مۇشۇ ئۇسۇل بىلەن ياسالغان .
⑶ بىرەر مەنىنى شەرتلىك بەلگىلەر بىلەن ئىپادىلەش ئارقىلىق خەت ياساش ئۇسۇلى
بۇ ئۇسۇلدا ئىككى ياكى ئىككىدىن ئارتۇق شەكىللىك خەتلەرنى (تاق خەتلەرنى )ئۆزئارا بىرلەشتۈرۈش ئارقىلىق يېڭى خەت ياسىلىدۇ .مەسلەن:
氵← 泪  (سۇ )،目 (كۆز) ← كۆزدىن چىققان سۇ← ياش ؛
亻←休( ئادەم)،木 (دەرەخ) ←ئادەم دەرەخنىڭ يىنىدا←دەم ئېلىش ؛
⑷ مەنە ئىپادىلەيدىغان شەكىل بىلەن ئوقۇلۇشىنى بىلدۈرىدىغان بۆلەكنى ئۆزئارا بىرلەشتۈرۈش ئارقىلىق خەت ياساش ئۇسۇلى
: l, F4 x  G! R* pبۇ خىل ئۇسۇلدا بىر خەت ئىككى بۆلەكتىن ياسىلىدۇ .ئۇنىڭ بىر بۆلىكى خەتنىڭ مەنىسىنى بىلدۈرسە ،يەنە بىر بۆلىكى شۇ خەتنىڭ ئوقۇلۇشىنى كۆرسىتىدۇ .مەسلەن ،枝 (شاخ )ئىككى بۆلەكتىن تەركىب تاپقان .ئۇنىڭدىكى 木 مەنە بۆلىكى بولۇپ،مەزكۇر خەتنىڭ دەل-دەرەخ كاتېگورىيىسىگە تەۋە بولىدىغانلىقىنى بىلدۈرىدۇ ؛支 بولسا تاۋۇش بۆلىكى بۇلۇپ ،شۇ خەتنىڭ ئوقۇلۇشىنى بىلدۈرىدۇ .بۇنداق خەتنىڭ مەنە بۆلىكى بىلەن تاۋۇش بۆلىكىنىڭ ئورنىنىڭ بىرىكىشى تۆۋەندىكىدەك ئالتە خىل بولىدۇ .
8 _& F7 X; h# l" d9 d$ i
! u* q8 Z4 X2 }( O; l: Xبۆلەك
* e. E6 G) f6 Vخەنزۇچە خەت ئىككى قۇرۇلمىدىن تۈزۈلىدۇ :بىرسى بىخۇا ،بىرسى بۆلەك .بىخۇا دىگىنىمىز خەنزۇچە خەتتىكى ئەڭ كىچىك قۇرۇلما ،بۆلەك بولسا بىخۇادىن تۈزۈلگەن بىر تەبىئىي ھەم يالغۇز قىسىم ،لېكىن خەنزۇچە خەتنىڭ پۈتۈن شەكلى ئەمەس .يەنە بىخۇانى يەككە خەتنىڭ قۇرۇلمىسى،بۆلەكنى بىرىكمە خەتنىڭ قۇرۇلمىسى دىيىشكىمۇ بولىدۇ .
* I' t, g, m2 _بۆلەكنى ئۆگەنگەندە ،بىرىكمە خەتنى بىخۇادىنلا تۈزۈلگەن دەپ قارىماي ، بىرنەچچە بۆلەكتىن تۈزۈلگەن دىسەكمۇ بولىدۇ ،مۇشۇنداق ئادەتنى يىتىلدۈرگەندە خەنزۇچە خەتنى تۇنۇشقا پايدىلىق،خەتنى ئەستە ساقلاشقىمۇ پايدىلىق .
* ^0 N. r( ~$ M
7 O4 z  e1 v& j5 w# s' c/ o+ lقۇرۇلما
( V% H6 v& H- A6 T9 ?- {5 z; Xبەزى خەنزۇچە خەتلەر ئىككى ئۈچ بۆلەك بىلەنلا چەكلەنمىگەنلىكتىن ،ئۇلارنىڭ قۇرۇلمىسىمۇ ئوڭ سول ئوتتۇرا ،ئالدى ئارقا ئوتتۇرا،قورشالغانلا بولمايدۇ .بەزى كۆپ بۆلەكلىك خەزۇچە خەتلەر سەل مۇرەككەپ خەت قۇرۇلمىسىنى شەكىللەندۈرىدۇ ،ئەمەلىيەتتە پەقەتلا ئوڭ سول ،ئاستى ئۈستى،قورشالغان ئۈچ قۇرۇلمىنى ئاساس قىلىدۇ ،ئىچىگە بىرخىل ياكى ئىككى خىل قۇرۇلما قوشۇلىدۇ .
) S' ]7 X4 ?, ~0 s( T" Rشەكلى ئوخشاش ئورنى ئوخشىمايدىغان شىڭپاڭ
4 w0 X3 M2 @2 k# |5 Xشىڭپاڭ خەنزۇچە خەتنىڭ ھەرقانداق ئورنىدا بولىدۇ ،لېكىن بەزى شىڭپاڭنىڭ ئورنى مۇقىم بولىدۇ ،مەسلەن “下” دائىم سولدا بولىدۇ . خەنزۇچە خەتتە بەزى شىڭپاڭلارنىڭ ئىككى ياكى ئىككىدىن ئارتۇق ئورنى بولىدۇ ،بەزىدە سولدا ،بەزىدە ئوڭدا بولىدۇ .تۆۋەندىكى جەدۋەلگە قاراڭ(سول تەرەپتىكى ئورنىنى ئۆز ئىچىگە ئالمايدۇ ) :
# |7 l0 B5 Z/ L, u9 i形旁                    位置             例子
口                      右边             知     和
) s9 k2 _8 p4 d0 T6 d. x口                      上边             号
口                      下边             合
& f- F( b" L2 u+ v" F9 \口                      里边             问
日                      上边             早   景  易
# S7 c4 t# L; N3 `0 j. R) W/ h日                      下边             春
日                      右边             期  朝
月                      下边             育
3 O3 U3 `6 j7 v" }$ Cبەزى يان بۆلەكلار كۆرىنىشتە ئوخشاپ كىتىدۇ ،ئاسانلا ئارلاشتۇرۇپ قويىمىز ،ئەمەلىيەتتە ئۇلار مەنىسى ھەم بىخۇا قۇرۇلمىسى جەھەتتە ئوخشىمايدۇ .ئەگەر ئۇلارنىڭ مەنىسىنى بىلىۋالساق ،قانداق خەتكە قانداق يان بۆلەك ئىشلىتىشنى بىلىۋالىمىز ،تۆۋەندە شەكلى ئوخشىشىدىغان يان بۆلەكنى كۆرۈپ باقايلى .
安       客        家          宿        完
空       窗        穷          究        容
ئوتتۇرىغا قىسىلىدىغان خەت
- ^& U& S; ?- ^; P2 T+ Wبۇرۇن بىزئىككى ئوخشاش بۆلەكلىك خەتلەرنى ئۆگەنگەن ،مەسلەن “从”, “行”   قاتارلىق .خەنزۇ تىلىدا قىزىقارلىق خەنزۇچە خەتكە ئوخشاپ كىتىدىغان خەت بار ،بىز ئۇلارنى ئارىغا قىسىلغان خەت دەيمىز.ئىككى ياكى بىرنەچچە بۆلەك بىلەن باشقا بىر بۆلەكنىڭ قىسىلىشىدىن ھاسىل بولغان خەتنى كۆرسىتىدۇ .مەسلەن “班”, “街”, “咖”, “器”, “坐”قاتارلىقلار .
) }  Z. [5 s0 ~. o$ h6 mخەنزۇتىلىنىڭ ئاھاڭ ئىپادىلەش ئىقتىدارى ئانچە كۈچلۈك ئەمەس ،بىراق شېنشىڭ خىتىدە ،شېنشىڭ بۆلىكى كۆپ ھاللاردا بىرىككەن خەنزۇچە خەتنىڭ يىقىنلاشقان ياكى ئوخشاش تەلەپپۇزىنى يەتكۈزۈپ بېرىدۇ .شېڭپاڭلارنى ئۆگىنىش خەنزۇچە خەتنى ئەستە تۇتۇشقا ياردىمى زور .
شېنشىڭ خىتىدە ،شېنشىڭ بەزى  بۆلىكى ھەرخىل ئوقۇلۇشنى ئىپادىلەيدۇ ،مەسلەن “工”，＂丁＂　　，＂分＂قاتارلىقلارنى شىڭپاڭ قىلغان خەنزۇچە خەتنىڭ ئوقۇلۇشى ئوخشىمايدۇ .
工　：江　　　　　　　（长江）
　　　红　　　　　　　（红色）
+ u& b3 ?, [( {* _5 b" P　　　空　　　　　　　（空气）
0 C2 ]$ S( B, f; Z9 O　　　功　　　　　　　（功课）
5 y& W$ h9 s1 i0 _  e, i% H丁　：顶　　　　　　　（山顶）
" h# D* i0 i1 _0 b& `　　　订　　　　　　　（预定）
　　　厅　　　　　　　（客厅）
　　　灯　　　　　　　（电灯）
　　　打　　　　　　　（打球）
8 [& F2 u  u7 a* Z- u% t分　：份　　　　　　　（一份菜）
　　　盼　　　　　　　（盼望）
　　　贫　　　　　　　（贫穷）
. E1 C. v* c! i9 S' [6 a& ]تاۋۇشى ئوخشاش شەكلى ئوخشاپراق كىتىدىغان خەتلەر
بەزى شىڭپاڭلارنىڭ  بىرلىشىشىدىن ھاسىل بولغان شېنشىڭ خەتلەرنىڭ ئوقۇلۇشى ئوخشىشىپ كېتىدۇ .مەسلەن ＂扬＂بىلەن ＂杨＂،　＂枪＂بىلەن                抢　＂  ＂قاتارلىقلار .خەت شەكلىمۇ ئوخشاپراق كىتىدۇ ،شۇ يان بۆلىكى ئوخشىمايدۇ .بۇنداق خەتنى تاۋۇشى ئوخشاش شەكلى ئوخشاپراق كىتىدىغان خەتلەر دەيمىز .
+ Y. @2 a. s4 d. T/ E. d- H扬　　　　　　　　（表扬）
杨　　　　　　　　（杨树）
6 ~: h# O( M/ ^: s7 Q) ]) l枪　　　　　　　　（手枪）
抢　　　　　　　　（抢购）
6 {  b$ Q$ L/ s  \6 ~5 I$ ~! E8 sتاۋۇشى ئوخشاش شەكلى ئوخشاپراق كىتىدىغان خەتلەرنى قانداق پەرىقلەندۈرۈش
تاۋۇشى ئوخشاش شەكلى ئوخشاپراق كىتىدىغان خەتلەرنى ئاسانلا ئارلاشتۇرىۋالىمىز، ئاھاڭى ئوخشاش شەكلى ئوخشاپراق كىتىدىغان خەتلەرنى پەرىقلەندۈرۈشتە ،ئىككى تەرەپتىن قولسالساق بولىدۇ ،بىرسى شىڭپاڭ ئارقىلىق خەنزۇچە خەتنىڭ مەنە تۈرىگە ھۆكۈم قىلىش ،ئىككىنچىسى ،خەنزۇچە خەتنىڭ جۈملىدىكى ئورنىغا ئاساسەن ھۆكۈم قىلىش .
: H; j& o' {5 n/ gشەكىلداش خەتلەر
) Y6 d" k6 T  s! O+ Vخەنزۇتىلىدا بىرقىسىم تاۋۇشى ئوخشاش شەكلى ئوخشاپراق كىتىدىغان خەتلەر بار،يەنە بىر قىسىم تاۋۇشى ئوخشىمايدىغان شەكىلداش خەتلەر بار .بۇ شەكىلداش خەتلەرنىڭ تاۋۇشى ئوخشىماسلىقى ،چۈنكى ئۇلارنىڭ شىڭپاڭىنىڭ ئوخشىماسلىقىدىن ،شەكىلداش بولسا شىڭپاڭىنىڭ شەكلى ئوخشاپراق كەتكەنلىكى ،يەنى شەكلى يىقىن تاۋۇشى ئوخشىمىغان شىڭپاڭدىن شەكىلداش خەت قۇرۇلغان .
بۇنداق شىڭپاڭلاردىن ＂未＂，　＂末＂بىلەن  ＂朱＂، ＂仓＂بىلەن           　＂仑＂قاتارلىقلار بار .مەسلەن :
1 {* a2 e* P: A3 b未　　　　　　　　　　（未来）
$ a' H4 z" k) q) G末　　　　　　　　　　（月末）
شەكىلداش خەتنى قانداق پەرىقلەندۈرۈش
, d. |; d" A' Zشەكىلداش خەتنى قانداق پەرىقلەندۈرۈشتە تۆۋەندىكى بىرقانچە ئۇسۇلنى قوللانساق بولىدۇ :بىرىنچى ،خەت شەكلى ،شېڭپاڭى ئوخشاش بولغان،شىڭپاڭى ئوخشىمىغان شەكىلداش خەت ،شىڭپاڭى ئوخشىمىغانلارنىڭ مەنىسىگە دىققەت قىلىش ،مەنىسى ئوخشىمىسا، شەكلىمۇ ئوخشىمايدۇ ؛ئىككىنچىسى ،تەلەپپۇزى ،شېڭپاڭى ئوخشىمىسا ،شەكلى ئوخشاش بولسىمۇ ،تاۋۇشى ئوخشىمايدۇ .ئوخشىمىغان تاۋۇشتىكى شېڭپاڭنىڭ شەكلىگە دىققەت قىلىش كېرەك ؛ئۈچىنچىسى ،شىڭپاڭ ئوخشىسۇن ،شېڭپاڭ ئوخشىسۇن ،شەكىلداش خەتنىڭ مەنىسى ئوخشىمايدۇ ،دىققەت قىلىش كېرەككى شەكىلداش خەتلەر ئوخشىمىغان مەنىدىكى شىڭپاڭلارغا ۋەكىللىك قىلىدۇ .يىغىپ ئېتقاندا ھەربىر خەتنى توغرا ئىشلىتىش كېرەك .
كۆپ مەنىلىك خەت
جەمئىيەتنىڭ تەرەققىياتىغا ئەگىشىپ ،كىشىلەر يىڭى شەيئىلەرنى بارغانچە ئىنچىكە تەسۋىرلەشكە باشلىدى،بۇنىڭ ئۈچۈن يىڭى شەيئى ،يىڭى ھالەتلەرنى كۆپلەپ تەسۋىرلەشكە توغرا كىلىدۇ ،بىراق خەتزۇتىلى بۇنىڭلىق بىلەن نۇرغۇن يىڭى خەتلەرنى ياساپ چىقمىدى ،بەلكى ئەسلىدە بار بولغان خەتنىڭ ئورنىغا دەسسىتىپ ،ئەسلىدىكى خەنزۇچە خەتنىڭ مەنىسىنى داۋاملاشتۇردى ،شۇڭا نۇرغۇنلىغان خەنزۇچە خەتنىڭ ئىككى ياكى ئىككىدىن ئارتۇق مەنىسى بار ،بۇنىڭلىق بىلەن نۇرغۇنلىغان كۆپ مەنىلىك خەتلەر بارلقىقا كەلدى .بۇ كۆپ مەنىلىك خەتنىڭ كۆپىنچىسىنىڭ ئوتتۇرسىدا مەلۇم مۇناسىۋەت بار .
; n" I0 q6 y# V6 y; J日出
日夜
& i9 ?/ ?& @' I! L4 N日报
日子
) Q  w- M6 Y: }5 u1 [6 w4 B/ i打人
3 m9 `9 G9 \" R0 Q打花瓶
, ?7 M4 f1 L( |打伞
打毛衣
9 W# s; M& y; R% }* u打电话
打篮球
表面
1 [( |5 ], K1 A/ B- u: n9 [表示
& V$ c# ^7 l! s* H" h; ], e表扬
% W/ k- r& E1 G8 a9 |! ~! i表演
. H0 G6 T1 w  a; `填表
8 V" l* N! V% W, k' }  V手表
% J/ [( F" n2 I/ C$ Q+ l5 O代表
成为
成功
- I) l4 Q3 P7 C/ o& Z成绩
6 S) k* {) v$ f" i7 f9 O. x6 V% t; h0 F成人
交费
交朋友
交往
交换
交流
" @& H% t7 C; U7 R; D4 o交通
1 u9 Z$ Z1 A/ n1 u音节
; s, D1 o- t- S2 g两节课
节日
节目
& g2 F5 J; a2 e( d, i% c过节
节约
# c3 D" ?6 Q0 ^* p" Y出生
; \+ O6 K: J; C' v一生
生瓜
  W! C# r( `0 L& r% [* n生肉
5 {9 f8 x5 ^* r' y3 d* ^& z生词
4 s9 i2 e3 i4 R7 T. d生病
% q% N, X! @  m师生
* v8 d! r( h  l6 [7 ^/ M发烧
发生
! s6 _% t2 g" x; Y* l发展
发言
/ u9 I( F, i  K9 o9 B6 a6 |出发
发电子邮件
发笑
, A$ }6 D# @/ x3 E安静
安全
5 u) `2 R: _. }6 f* y7 z安慰
安排
安心
% r, ^3 q+ ?" {كۆپ تاۋۇشلۇق كۆپ مەنىلىك خەت
بەزى كۆپ مەنىلىك خەتلەرنىڭ بىرلا ئوقۇلۇشى بار ،ئەمما بەزى كۆپ مەنىلىك خەتلەرنىڭ ئىككى ياكى ئىككىدىن ئارتۇق ئوقۇلۇشى بار .بەزى خەتلەرنىڭ ئىككى خىل ئوقۇلىشىنىڭ ھىچقانداق مۇناسىۋىتى يوق ،بەزىلىرىنىڭ مەنىسى ئاساسەن ئوخشاش ،ئىككى خىل ئوقۇلىشى بولىشى ئادەتتە سۆزنىڭ خارەكتىرىنى پەرىقلەندۈرۈش ئۈچۈن .مەسلەن :
了             着           干            好
' I! E! ^* S" ?, r他去了商店 ,
吃不了.拿不了 .
8 ~5 Q: m# @* w了解
8 R2 X9 N3 S) ^4 P8 p4 G: p" y坐着看书 .
睡着了.
干净
干什么 ?
* p. ^- r+ y  _9 K( T好书
0 X4 C) l2 Q) l. A; l5 [爱好

7 L: F, I$ r; x8 T* b( Yكۆپ تاۋۇشلۇق مەنىداش سۆزلەر
* x9 ]' V7 Q- T0 s7 F7 m( Hخەنزۇتىلىدىكى نۇرغۇنلىغان كۆپ تاۋۇشلۇق خەتلەر مەنىسى ۋە سۆز خارەكتىرىنىڭ ئوخشىماسلىقىدىن شەكىللەنگەن ،يەنە ئاز قىسىمدىكى كۆپ تاۋۇشلۇق خەتلەر ،پەقەت ئوخشىمىغان خەتلەر بىلەن بىرلەشتۇرگەندە ،ئوقۇلىشى ئوخشىمايدۇ ،ئەمما مەنىسى ۋە سۆز خارەكتىرى ئوخشاش .مەسلەن :
血                       薄                                吓
流血
血液
3 p' o$ D. w* W7 V  ^, `薄纸
薄饼
  L6 j/ \; C# N- d- g, f6 x# n5 p8 X薄弱
! N) Z1 ?9 Y1 c( j: \2 E吓一跳
恐吓
2 ?# t0 b! A+ e4 b  _# h& |0 cخەنزۇچە خەتنى قانداق ئۆگىنىش
& x. T) j1 i& t1 @9 i- Z9 ]. [خەنزۇچە خەتنى ئۆگىنىش بىر جەريان ،ئالدى بىلەن خەنزۇچە خەتنى توغرا تۇنۇش كېرەك ،ئاندىن خەنزۇچە خەتنى ئۈنۈملۈك ئەستە ساقلاش ،ئاخىرىدا خەنزۇچە خەتنى توغرا ئىشلىتىش .
خەنزۇچە خەتنى توغرا تۇنۇش،خەنزۇچە خەتنىڭ شەكلى ،ئوقۇلۇشى ،مەنىسىنى توغرا ئىگىلەشنى كۆرسىتىدۇ ،بۇلۇپمۇ خەنزۇچە خەتنىڭ شەكلى ،بىخۇاسىدىن باشلىنىپ ،بۆلەكدىن خەتكىچە ،ئىنىق ھەم توغرا كۆرىش كېرەك .
) N5 l3 A. I0 v/ b, Mخەنزۇچە خەتنى ئۈنۈملۈك ئەستە ساقلاش ،ھەربىر ئادەمنىڭ ئوخشىمىغان ،  ئۆزىگە ماس كىلىدىغان ئۇسۇلى بولىدۇ ،بىراق قانداقلا ئۇسۇل بولىشىدىن قەتئىينەزەر ،كۆپ كۆرۈپ ،كۆپ يېزىپ،قايتا-قايتا ئەستە ساقلىغاندىلا ،خەنزۇچە خەتنى ئۈنۈملۈك ئەستە ساقلىغىلى بولىدۇ .
خەنزۇچە خەتنى توغرا ئىشلىتىش ،بەزى خەتلەرنى ئىنىق ئەستە ساقلىيالمىغاندا ،ئەڭ ياخشىسى لوغەت ئىزدەش كېرەك .بەزىدە خەتلەرنى قىياس قىلسىمۇ بولىدۇ،مەسلەن شىڭپاڭغا ئاساسەن خەتنى قىياس قىلىشنىڭ ئەھمىيىتى قاتارلىقلار ،بىراق قىياس قىلىپ بولۇپ ،كىيىن يەنە لوغەتتىن ئىزدەپ توغىرلاش ،ھەم ئەستە ساقلاشنى كۈچەيتىش .

360

ۋاۋ...نىمانداق جېق!

سارسان

ياخشى تىما  بۇپتۇ   دىمىسمۇ  خەتلارنى خەتكە قۇشۇپ يىزىپ يىڭى خەتلەرنى ھاسىل قىلىدۇ شۇنىڭ بىلەن ئۇقۇلىشى ئۆزگىرىپ كىتىدۇ ئەمەسمۇ  ھەي........

تۇرسۇن

يەنە بىر يىڭى بىلىمگە ئىگە بولىۋالدىم ،نىمە دىگەن كۆپ سان بۇ،

نۇرلان

مەنمۇ بىر يېڭى بىلىمگە ئىگە بولدۇم. ئەجرىڭىزگە رەھمەت.

شىپا

ياخشى تىما  بۇپتۇ   بەك ياخشى يېزىپسىز   

شىرىزات

来自安卓客户端

شىرىزات

مەن نۇرغۇن خەنزۇچە ئۆگىندىغان دەرىسلىكنى كۆرگەن لىكىن بۇنداق چۇشەنچە بەرگەن دەرىسلىكنى كۆرمەپتىكەنمەن ئىنتايىن ياخشى يېزىپسىز راستىنلابىلىمىڭىز بار كەن  بۇلسا مۇشۇ خەنزۇچە ئۆگىنىدىغان بىر بىر دەرىسلىك تۇزۇپ چىقسىڭىز تېلفۇن ئوينىغاچ تېلفۇندا ئازراق بولسىمۇ خەنچە ئۆگەنسەك بۇ يالغۇز مەن ئۇچۇنلا ئەمەس نەچچە مىڭلىغان ئۇيغۇر مىلىتى ئۇچۇن بىر ياخشى ئىش بۇلاتتى ئاخىرىدا ئشلىرىڭىز نىڭ ئۇتۇغلۇق بۇلىشىنى تىلەيمەن،
来自安卓客户端

شىرىزات

# k; c3 l# Q( k2 l" p8 T2 f! d来自安卓客户端

ahat0902

خەنزۇتىلىنى ئۆگىنىشنىڭ ئۈنۈملۈك ئۇسولىدىن بىرنى سوۋغا قىلىپسىز. تېمىڭىزدىن ئىنتايىن سۆيۈندۈم. سىز تەۋىسيە قىلغان بۇ ئۇسول بويىچە بولغاندا خەنزۇچە خەتنى ئۆگىنىش قىيىنغا توختىمىغىدەك. رەھمەت  سىزگە