ئۇيغۇر دىئالېكتى توغرىسىدا _ لوپنۇر دىئالېكىت سۆزلۈكلىرى

مۇبارەك

	بۇ 19قەۋەتتىكىetikad يوللىغان 2011-03-05 00:41 غا قارتىلغان Re:ئۇيغۇر دىئالېكتى توغرىسىدا _ لوپنۇر دىئالېكىت سۆزلۈكلىرى : بۇ تىمىغا ھەممىمىز ئۆز شىۋىمىزنى يىزىپ قويساق بولامدۇ؟ مېنىڭچە چوقۇم بولىدۇ. مەن كەينى بارمىكىن (ھەممە يۇرتنىڭ) دەپ ئويلاپ قاپتىمەن. يازايلى ئەمىسە ...

مۇبارەك

	قومۇل شېۋىسىدە ئەدەبىي تىل تەركىبىگە كىرگەن نۇرغۇن سۆزلەر بار، كىرگۈزۈلمىگەنلىرى، شۇنداقلا كىرگۈزۈشكە تېگىشلىكلىرىمۇ نۇرغۇن. مۈڭەر ــ پېشانە، ماڭلاي. خامار ــ قاڭشار. قاچار ــ يۈز، مەڭزە. ئەرن ــ كالپۇك، لەۋ. جاناق ــ ئېڭەك. گەللە ھەم شىرلا ــ گەجگە. شىرا ــ قېلىن تېرە. شىراق ــ پۇتنىڭ ئاياغ تەرىپى. جوجەي ــ جاۋغاي. خىردەك ــ كانەي، كېكىردەك. سىينە ــ مەيدە. سۆجە ــ يانپاش. سەيە ــ ياڭيو. ماشقاق ــ پاچاق. سوڭ ــ ئەدەبىي تىلدا « ئۆكچە »، قومۇل شېۋىسىدە پۇت تاپىنىنىڭ كەينى تەرىپىنى كۆرسىتىدۇ. ئۈزەڭگۈلۈك ــ پۇتنىڭ يۈزى. سىڭىر ــ پەي. بوخۇلو ــ بۇغدىيەك. قالغاي ــ چاققاق ئوت. ئىرغاي ــ بىر خىل دەرەخ. پىرغاي ــ تولىماچ. ئوراي ــ چاچ يۆگىمىچى. كىلگىي ــ كېكەچ. دۆڭگە ــ كۆتەك. ئىگىچە ــ ئاچا. تۈڭكەلمەك ــ يېتىش، ئۇخلاش. ئەجىگىي ــ پىشلاق. ئەۋەسكەل ــ كالانپاي، كېلەڭسىز. غايلىماق ــ داجىماق، چەتنىمەك. كۆندۆ ــ جىلغا، تاغ ئېغىزى. كۆڭشۆ ــ كۆيۈك ھىدى. مانام ــ تۇمان. مايدان ــ چاقچاق. چور ــ كەپتەر قانىتىغا تاقايدىغان پۇشتەك. تۆزمەك ــ كۆنمەك، چىدىماق. توپچا ــ تۈگمە. تۈركۈك ــ تۈۋرۈك. قۇيقىلىماق ــ ئۈتلىمەك. شەلگا ــ گېپى تولا. ئىلىڭ - سىلىڭ ــ ئىش خۇشياقمايدىغان بولۇپ قېلىش. دىڭگىلچەك ــ ھارۋىنىڭ ئوقى. ئېلىش ــ ھارۋىنىڭ شوتىسى. مونو ــ ھاڭۋاقتى، گومۇش. قاپچى ــ يالغانچى. قاپ ــ يالغان. لېپىر ــ كونا، جۇلجۇل. گۆشۆنە ــ رەۋەن. چىينىمەك ــ ئۆلچىمەك. ئوق ــ ئۈلۈش، ھەسسە. ئۇقا ــ كاپالەت، كېپىللىك. بولۇشۇپ قالماق ــ ئەپلىشىپ قالماق. ئۆپۈم ــ يۇتۇم. ئوقلۇق ــ ئوقدان، ساداق. ئۆكسۈك ــ ئۈزۈكچىلىك. ئەندو ــ ئوڭ - تەتۈر. ئەرتمەك ــ تازىلىماق، ئادالىماق. ئۆڭلەنمەك ــ رەڭ تۈزمەك، رەڭلەنمەك. ئىسىركىمەك ــ ئاسىرىماق، كۆيۈنمەك. قىر-يىغا ــ ئەۋجىگە چىققان جىدەل-ماجرا. شىش ــ قىيىن تۈگۈچلەرنى يېشىدىغان كېيىك مۈڭگۈزى. يەزمەك ــ يەشمەك. يېزىلىش ــ يېشىلىش، ئەسلىگە كېلىش. تۆشەك ــ ئورۇن - كۆرپە. سۈرۈك-سۈرۈك ــ  توپ - توپ. تۇرما ــ تۇرۇپ. ماڭدار ــ بىر خىل زىيانلىق ئۆسۈملۈك. سىرتىق ــ خەۋەر، دېرەك، ئۇچۇر. پاچىق ــ لاي، پاتقاق. يادا ــ يامغۇر، يېغىن. يىزىخو ــ يېزىق ئوت، ئەلدۈرۈك. ئۆرۈك ــ تەبىر. يوپۇرغا ــ سۆرەم. تۇش ــ تەڭ، توغرىلاش. توش ــ شەپە. قۇۋاق ــ كاۋاك. چىشاڭ ــ چىشى كەمتۈك. قاتا ــ قېتىم. تۈگە ــ سوك، ئاقلانغان تېرىق. تاڭزىماق ــ يۈر - تومۇرلىرى قانغا تولماق. دورغا ــ يېزا باشلىقى. پىتپىتى ــ پىلپىل، مۇچ. يىگىنە ــ ئالتۇن ھالقا. قاچورا ــ قارىغاي. كۆرتە ــ كۈدە. جۈجەم ــ ئۈجمە. ئۆيلەڭ ــ سۇلۇق چىملىق، ساسلىق. ئەلكۈن ــ خالايىق، جامائەت. چىگىلە ــ چىلگە. چىڭكىرىش ــ ئاسانلىقچە بەك قويىۋەتمەيدىغان، جېنى چىڭ، چىداملىق. غۇجۇر ــ تۇيۇقسىز كەلگەن كۈچ. ياياق ــ پىيادە. مۇنايىم ــ مۇلايىم، ياۋاش. مۆڭ ــ ئۇتتۇرى، تۇغۇچى يوق. تۈرگۈن ــ چېچەن، دادىل. پۈرگۈچ ــ پۇشتەك. كۆكسۆ ــ كۆك يۆتەل ئادەمنى كۆرسىتىدۇ. كۆسك ــ كۆسەي. كۆشۈل ــ سۇس كۆك. ئاقامشۇل ــ ئاققا مايىل، سۇس ئاق. قارامتۇل ــ قارىغا مايىل. كۆندۈك ــ سېغىز لايدىن ياسالغان ئاشلىق ساندۇقى. قاغدال ــ قومۇش يىلتىزى. سۈررەڭ ــ پاختەك تۈكى رەڭ.

khan ھەقىي سالاھىيەتلىك ئەزا

	تازا ماڭا كېرەكلىك ماتېرىيال ئىكەندۇق بۇ تېما. ئەجەب كېچىكىپ كۆرۈپتىمەن. تېما ئىگىسىمۇ مۇشۇ تېمىنى يوللىغان پېتى ئەلكۈيىگە كىرمەي قويۇپتۇ. نېمە بولغاندۇ؟