ئۇيغۇر دىئالېكتى توغرىسىدا _ لوپنۇر دىئالېكىت سۆزلۈكلىرى

osmanli

	مەن خوتەن گۇمىنىڭ يەرلىك شېۋىسىنى قالدۇرۇپ قوياي. ھەممىمىز ئۆز يۇرتلىرىمىزنىڭ يەرلىك شېۋىلىرىنى يىزىشىپ باقايلى. خىۋىلىپ:- خەۋەر ئېلىپ، قوغداپ، مۇھاپىزەت قىلىپ. ھامىسا:- ھارمىغايلا. خەخلە:- ئەللەر، باشقىلار. بايىپ:- بىرىپ. مايەك بولسۇن:- مۇبارەك بولسۇن. ئاندا بولسۇن:- بىرگە بولسۇن، ئۆزلىرىدىن بولسۇن. ساغۇلۇق:- سەي- كۆكتات. بوتۇ:- بولىدۇ. سۈپىگە:- سۈپۈرگە. ئېغىل:- قوتان ئاچقۇ:- ئاچقۇچ. شىشە:- بوتۇلكا( بۇ بوتۇلكا ئەسلىمۇ روسچە سۆز) بويان:- بوران، بويۇن. كەپشە:- ساپما كەش. زاغى:- زاغرا. ياغلىغ توقاچ:- مايلىق نان. سائات:- سائەت. ئولتۇيۇڭ:- ئولتۇرۇڭ. ئىغىزمىنىم:- دۈمبەم. يانىمنىڭ باشى:- يانپىشىم. يوبدان:- قوناق ئۇنىدا ئېتىلىدىغان بىر خىل تاماق.( بەزى يەرلەردە سىقماق ئاش دەيدىكەن) زاڭ:- قوناق ئۇنىدا ئېتىلىدىغان بىر خىل تاماق. ئىيىق:- ئىرىق، ئىيىق. قۇلپا:- قۇلۇپ. دوستىغان:- داستىخان. چاغ:- چىراق. گۇگۇت:- سەرەڭگە. تاسما:- كەمەر. ھۈزلۈك:- ئۈزۈك. تىماق:- تىرناق. دىيەخ:- دەرەخ. سىيىغ:- سىرىق. زۆتۈن:- چەيزە رەڭ(بىنپشە رەڭ). چىيەك:- چارەك( بىر چارەك ئون كىلوغا تەڭ) بىژ:- بىر. بىژمە:- بىرنىمە. چىپ:- كىرىپ. پىشنىماق:- چۆمۈلمەك(سۇغا) ھوقۇۋىتى:- ھامان بىر كۈنى، چوقۇم. ئامان ئاماي:- داۋاملىق. توختىماي..... ئۈژۈك:- ئۈرۈك. شويا:- شورا. مەختەپ:- مەكتەپ(ياشانغانلارنىڭ گىپى) تەللە:- بوخچا، سومكا( ياشانغانلارنىڭ گىپى) ھايۋا:- ھارۋا. مىشىت:- مەسچىت. زىياتلىق:- قەبرىستانلىق. قەۋى:- قەبرە. داۋزا:- دەرۋازا. ژۇگىماق:- يۈگرىمەك. ئىسىمگە كەلگەنلىرى مۇشۇنچىلىككەن، بىلىدىغان تورداشلار تولۇقلاپ قويارسىلەر.

attela

	لوپنۇر  خەلقى ئۇزۇن تارىخقا ئىگە تىرىشچان، ئەمگەكچان خەلىق بۇلۇش سوپىتى بىلەن مېھمان دوسىت خەلق. ئۇزۇن تارىخـتىن بۇيان تەكىماكان قۇملىقىغا، تارىم دەرياسىغا ھەمرا بۇلۇپ ياشاپ، سىىرىتقى جايلار بىلەن كۆپ ئالاقە قىلمىغاي، بېلىقچىلىق، ئوۋچىلىق، چارۋىچىلىق ۋە ئانچە كۆپ بولمىغان دېھقانچىلىق بىلەن ياشاپ، ئۇيغۇر تىلىدىكى ئاجايىپ گۈزەل بىر شىۋىنى ساقلاپ قالغان. لوپنۇر دىيالىكىتىنىڭ تەركىۋىدە قەدىمقى ئۇيغۇر تىلى،قەدىمقى تۈرۈك تىلى، ساك، سوغدى، توخار، قەدىمقى خوتەن تىلى (ياكى قەدىمقى خوتەن ساك تىلى)، قەدىمقى ھىندى تىلى، موڭغۇل تىلى قاتارلىق تەركىپلەر ساقلىنىپ قالغان، سوزلۇكلەرنىڭ تۇرلىنىشى، تاۋۇشلارنىڭ ئاجىزلىشىشى، قاتارلىق بىرقىسىم گىرامماتكىلىق جەھەتتە ھازىرقى ئۇيغۇر تىلىدىن كۆرە قەدىمقى ئۇيغۇر تىلىغا بەكرەك يېقىنلىشىدۇ. ئۇلارنىڭ بەزى سوزلىرى ئىنتايىن چۇچۇمەل(يېقىملىق) تۇيۇلىدۇ. مەسىلەن: سەل كىچىك باللارنى ئاۋو پوزا ياكى ئاۋۇ پوزۇ، ياكى بولمىسا ئاۋۇ چىراق دەپ ئاتاشلىرى بەك يېقىملىق تۇيۇلىدۇ. 1996-يىلى لوپنۇردا 3 ئاي پىراكتىكا قىلىش پۇرسىتى بىلەن لوپنۇرنىڭ دوڭقۇتان چارۋىچىلىق مەيدانىدا تۇرغان چېغىمدا بىر قىسىم سۆزلۈكلەرنى توپلىغان، ئەمما مىنىڭ كەسپىم چارۋىچىلىق بولغاچقا تېىخىمۇ ئىچكىرلەپ تەتقىق قىلىشنى ئويلىماپتىكەنمەن. بىراق مىنىڭ كەسپىم تىلشۇناسلىق بولمىغاچقا بەك ئەھمىيەت بەرمىگەن،  ئۇقۇش پۇتتۇرۇپ يۇرتۇمدا خىزمەتكە چۇشكەندىن كىيىن تاسادىبى پۇرسەتتە تىلشۇناسلىققا قىزىقىپ قالدىم. شۇ مۇناسىۋەت بىلەن ئابدۇراپ پولات، ئىسراپىل يۇسۇپ، ئابلىكم ياسىن قاتارلىق بىرقىسىم تىلشۇناسلارنىڭ ئەسەرلىرىنى كۆرۇپ چىقىپ ئۆزەمنىڭ چاغتاي تىلىنىڭ شەكىللىنىش ۋە ئىستىمالدىن قېلىشى دىگەن ماقالامنى روياپقا چىقاردىم. ئەمما ئەينى چاغدا لوپنۇر دىيالىكىتىنى كۆپلەپ توپلاپ ۋە تەتقىق قىلمىغىنىمغا بەكلا ئۇكۇندۇم. ھازىز ئۇيغۇر ئەدەبى تىلىنىڭ ئۇمۇملىشىشى، مەكتەپلەردە مەركىزى دىيالىكىتنىڭ دەرىسلىك قىلىنىشى، لوپنۇر خەلىقنىڭ ئىقتىزادى، ئىجتىمائى ئالاقىسىنىڭ سىرىتقى جايلارغا كېڭىيىشى ئارقىلىق لوپنۇر دىيالىكىتىمۇ خىرىسقا دۇچ كەلدى. گەرچە بىر قىسىم تىلشۇناسلىرىمىز ئاز بولمىغان ئەمگەكلىرى ئارقىلىق لوپنۇر دىيالىكىتىنىڭ خۇسۇيەتلىرىنى تەتقىق قىلىپ، ئاز بولمىغان نەتىجىلىرىنى قالدۇرغان بولسىمۇ بۇ يەنىلا يىتەرلىك ئەمەس، قايسى يىلى شىنجاڭ تېلىۋىزىيە ئىستانسىسى لوپنۇر توغرىسا مەخسۇس تېمىدا نەچچە سان پىرگۇرامما ئىشلەپ تارقاتتى، لوپنۇر مەشرىپىمۇ ئۆزگىچىلىكىنى نامايەن قىلىپ، مەشرەپلەر ئىچىدىكى نادىرلىرىدن بۇلۇش بىلەن بىرگە، ئېيىتلىغان ناخشا، قوشاقلىرىدا ئىمكانىيەتنىڭ بېرىچە لوپنۇر دىيالىكىتىنى ئاساس قىلدى. بۇلار لوپنۇر دىيالىكىتىنى قوغداشتىكى مۇھىم خىزمەتلەرنىڭ بىرى ھەم ياخشى باشلىنىش، بۇ خىزمەتلەر تۈرلۈك شەكىللەر ئارقىلىق يەنىمۇ ياخشى ئىشلىنىشى، بىزنىڭ تىلشۇناسلىرىمىز ئىتىبارىنى كۆپرەك قارىتىشى لازىم. تىلشۇناسلىق نوختىسىدىن ئېلىپ ئېيىتقاندا ئۆلگەن تىللارنى ئەسلىگە كەلتۈرۈش مۇمكىن ئەمەس، ئەمما تىرىشچان يەھۇدىلار ئىبراي تىلىنى ئەسلىگە كەلتۈرۈپ، بۇ قاراشقا رەدىيە بەردى. بىزنىڭ قۇلىمىزدىن گەرچە توخار تىلى، ساك-سوغدى تىللىرىنى ئەسلىگە كەلتۈرۈش كەلمىسىمۇ ئۇيغۇر تىل شىۋىلىرىنى توپلاش، رەتلەش، تەقىق قىلىش، قوغداش چۇقۇم كىلىدۇ. لوپنۇر ھەقىقەتەن سىرلىق ۋە جەلىپكار ماكان. بىرقىسىم جايلاردا ھازىرمۇ ئوۋچىلىق، بېلىقچىلىق، چارۋىچىلىق ئاساس قىلىنىدۇ، ئۇلاردا ئادەم ئىسىملىرى ئارقىلىق يەر ناملىرىنى ئاتاش ئادىتى خېلى ئۇملاشقان، ھەقىقەتەن سەمىمى خەلىق. ھەممە ئەر كىشىنىڭ لەقىمى بۇلىدۇ، لەقىمى ئارقىلىق بىر بىرىنى چاقىرىش، ئۆز ئارا چاقچاق قىلىش ئادىتى بار، ئەممە رەنجىشىپ سۇقۇشۇپ قالمايدۇ. بىراق بىر سۆزى ماڭا تازا ياقمىغان سىرىتىن كەلگەن ئىشلەمچىلەرنى لاۋشاڭ(老乡)، باشقا يۇرۇتلاردىن كەلگەن مۇساپىرلارنى ماڭلىيۇ(盲流)دىيىش ئادىتى. ئەمما ھازىرمۇ پىراكتىكا قىلغان ئاشۇ چاغلارنى ئەسلەيمەن. مۇمكىن بولغاندا مەنمۇ قايتا بېرىپ، ياكى مۇناسىۋەتلىك ئىككىنجى قول ماتىرياللار ئارقىلىق لوپنۇر دىيالىكىنى تەتقىق قىلىپ باقىمەن. تېما ئىگىسىگە رەخمەت قارا قاشىڭ نەم يەرلەرنىڭ قىياقى، باراي دىسەم بۇ يوللارنىڭ يىراقى. كىچىلەرنى چولپان بۇلۇپ يۇرۇتقان، گۇزەل يارىم بۇ يۇرتۇمنىڭ چىراقى.

gvzal3.8

	شالدامچى _ بوۋاقلارنىڭ ئالدىغا تارتىپ قويۇلىدىغان لاتا، شالداما، شالدۇرۇق.    شان _ بەلگە.  قوشاقتا مۇنداق كەلگەن:    تەلۋىلەرنىڭ شانىغۇ،    ھەردەم يەرشان سۆزلىمەك،    بۇ ساڭا ئادەت بولامدۇ؟    ئۆتكەن ئىشنى تەگىمەك.    شەددە _ ئۆلۈكلەر بېشىغا(قەۋرە بېشىغا) بەلگە قىلىپ قويۇلغان ياغاچ.    شىنە _ شىرنە، ۋارىنا، مۇراببا.    غارغالتا _ پورت، كېمە توختايدىغان يەر.    غارىشتامال _ شەپەرەڭ.    غالدىران قامۇش _ ئېگىز ئۆسۈپ قۇرۇپ قالغان، بورا توقۇيدىغان قۇمۇش.    غالىس _ ئۈستۈن، يۇقۇرى، قالتىس.    غوزۇ _ مەڭگەن، بۇغداي پاخىلى.    غۇچچۇق _ قىچىق، غىجىق. قاراچى _ پۇقرا، ئاددىي خەلق. قارا سىڭەك _ چىۋىن. قاراق _ كۆز قارىچۇغى. قارا قاراق _ كۆز قارىشى. قارىشقۇ _ بۆرە، قاشقىر. قاقما _ مىتىن (تاش چوقۇيدىغان ئەسۋاب). قاۋۇشماق _ جەم بولماق، بىر يەرگە يىغىلماق. قوشۇماچ _ بوقۇسا، ساپان. قولۇشتۇق _ مۇھەببەت، سۆيگۈ. قۇرتقا _ ئانىسىنىڭ ئانىسى، مومىسى. قۇلاي _ يىڭناغۇچ.  كەپ _ تور توقۇشتا ئىشلىتىلىدىغان ياغاچ ئەسۋاب. كەمچەك _ كەمچەن ئۆلچەم، سۈيۈقلۇق ئۆلچىگۈچ. كودەي _ قۇمۇش. كۇسكا چاشقان _ چاشقاننىڭ بىر خىلى. كۇلاڭ _ ئوچاقنىڭ كۈل چۈشىدىغان يېرى. كۆركۈتمە _ كوزا-كوزاڭ، كۆز-كۆز. كۆرگە _ چۆلدە ئۆسىدىغان يانتاقسىمان بىر خىل ئۆسۈملۈك. كۆزگۈنەك _ كۆكىنەك (جاغالۋاي تىپىدىكى بىر خىل قۇش). كۆكەر _ سۇ قاچىسى، سۇدان. كۆكيار _ ياۋا ئېشەك. كۆلۈگەچ _ شولا. كۆۋىلىگۈچ _ ئات، ئېشەك، خېچىر ئېغىنايدىغان يەر. كۈنچىچەك _ ئاپتەپپەرەس. كىرىشەك _ تاڭلاي.   داۋامى بار...

ibniabbas

	رەھمەت ! گۈزەل 3.8  سىڭلىم ،  ئاللاھ قوللىرىڭىزغا دەرت بەرمىگەي ،  ھەرقايسى يۇرتتىكىلەر ئاۋاز قوشايلى ،

bargiya

	گۈزەلنىڭ مۇشۇنداق تېتىملىق تېمىلىرى  مۇنبەرگە ئۆزگىچە ھۆسۈن ۋە تەم قوشۇدۇ دىسە... غۇلجا شىۋىسىگە كەلگەندە مەن تارانچى پەدىسىدە ئاكتىپ ئاۋاز قوشۇمەن..

gvzal3.8

	گۆكۈ - بېلىق تۇتىدىغان قارماق.   گۆلمۈ - بېلىق تۇتىدىغان تور.   گۈن - چوڭقۇر، تېرەن.   گېلىكتەمەك - گىرە سېلىپ تۇتماق.      لاپچىن - يوپۇرماق.   لاشىن - ئات-ئۇلاغ باغلايدىغان خادا، موما ياغاچ.   لاغلى - تاغار.   لاقۇ - سىرتىدا قاسرىقى بولمايدىغان بىر خىل بېلىق. بۇنداق بېلىق تارىم دەرياسىدا كۆپ بولىدۇ(`` لوخو``مۇ دېيىلىدۇ).   لايچى - سۈيۈق پاتقاقتا ياشايدىغان بىر خىل بېلىق.   لاي يېگەك - لاي يەيدىغان بىر خىل بېلىقسىمان جانىۋار.   لوۋيا - جاڭدۇ.   لۆكەن - ئۆركەش، لوكا.   ماشاش - خام گۆشنى پارچىلىماق.   ماقات - قەۋرە. مالامەت - بىراۋنى قارىلاپ، ئەيىبلەپ ئېيتىلغان سۆز.   ماچتا - كېمىنىڭ موما ياغىچى.   مانجار - تار بوغۇزدىكى ئېقىن سۇغا سېلىپ قويۇپ بېلىق تۇتىدىغان تالدىن توقۇلىدىغان تەتۈر ئېغىزلىق سىۋەت.   مانجا - سىمكار، ھۆنەرۋەنلەرنىڭ ئىش ھەققى.   مويەر - چوتكا.   مۇرۇللۇغ - ۋەدىلەشكەن، باغلىنىپ قالغان.   مۇلغۇي - موزدۇزنىڭ شىلىمى.   داۋامى بار...

lopnuri

	ياخشىمۇ سىز گۈزەل؟ئۇزۇن بوپتۇ،تېمىلىرىڭىزنى كۆرمىگىلى.نادىر تېمىلىرىڭىز بىلەن ھەممىمىزنىڭ ھۆرمىتىگە سازاۋەرسىز.جۈملىدىن بۇ تېمىڭىزمۇ،ناھايىتى ئەھمىيەتلىك بوپتۇ.لىكىن مەن ئۆزۈم بىلگەن دائىردە ئازراق پىكىر قىلاي دېدىم.تېمىنىڭ مەزمۇنىدا ھېچقانداق مەسىلە يوق.ئەمما مېنىڭچە ماۋزۇسىدا ئازراق مەسىلە بار.لوپنۇردا دىئالىكىت مەۋجۈت،ئەمما شىۋە يوق.سىز بەلكىم غولام غۇپۇرنىڭ "ئۇيغۇر شىۋىلىرى سۆزلۈكى"دېگەن كىتابىدا شۇنداق ئېلىنغان دىيىشىڭىز مومكىم.ئۇ كىتاپنى مەنمۇ كۆرگەن،ئۇ كىتاپتا نەق سىز دېگەندەك لوپنۇر شىۋىسى دىيىلىپ خاتا ھالدا چىقىپ كەتكەن.دىئالىكىت بىلەن شىۋە بىر-بىرىدىن پەرقلىنىدۇ.دىئالىكىت مەلۇم بىر تىلنىڭ رايۇن خاراكتىرلىك تارمىقىنى كۆرسەتسە،شىۋە دىئالىكىتنىڭ ئىچكىي قىسمىدىكى رايۇن ياكى مەھەللىۋىي تارماقنى كۆرسىتىدۇ.ئۇيغۇر تىلىدىكى مەركىزىي دىئالىكىت بىلەن خوتەن دىئالىكتىدا ھەققىقەتەن ئوخشىمىغان شىۋىلەر بار.لىكىن لوپنۇر دىئالىكتىدا ھازىرغىچە شىۋە بارلىقى ھېچقانداق كىتاپتا تىلغان ئېلىنغىنى يوق.مېنىڭچە بۇ تېمىنى "لوپنۇر دىئالىكىت سۆزلۈكلىرى" دەپ ئۆزگەرتسەك ياخشى بولارمىكىن دەيمەن.

gvzal3.8

	بۇ 16قەۋەتتىكىlopnuri يوللىغان 2011-02-24 22:40 غا قارتىلغان  : ياخشىمۇ سىز گۈزەل؟ئۇزۇن بوپتۇ،تېمىلىرىڭىزنى كۆرمىگىلى.نادىر تېمىلىرىڭىز بىلەن ھەممىمىزنىڭ ھۆرمىتىگە سازاۋەرسىز.جۈملىدىن بۇ تېمىڭىزمۇ،ناھايىتى ئەھمىيەتلىك بوپتۇ.لىكىن مەن ئۆزۈم بىلگەن دائىردە ئازراق پىكىر قىلاي دېدىم.تېمىنىڭ مەزمۇنىدا ھېچقانداق مەسىلە يوق.ئەمما مېنىڭچە تېمىسىدا ئازراق مەسىلە بار.لوپنۇردا دىئالىكىت مەۋجۈت،ئەمما شىۋە يوق.سىز بەلكىم غولام غۇپۇرنىڭ "ئۇيغۇر شىۋىلىرى سۆزلۈكى"دېگەن كىتابىدا شۇنداق ئېلىنغان دىيىشىڭىز مومكىم.ئۇ كىتاپنى مەنمۇ كۆرگەن،ئۇ كىتاپتا نەق سىز دېگەندەك لوپنۇر شىۋىسى دىيىلىپ خاتا ھالدا چىقىپ كەتكەن.دىئالىكىت بىلەن شىۋە بىر-بىرىدىن پەرقلىنىدۇ.دىئالىكىت مەلۇم بىر تىلنىڭ رايۇن خاراكتىرلىك تارمىقىنى كۆرسەتسە،شىۋە دىئالىكىتنىڭ ئىچكىي قىسمىدىكى رايۇن ياكى مەھەللىۋىي تارماقنى كۆرسىتىدۇ.ئۇيغۇر تىلىدىكى مەركىزىي دىئالىكىت بىلەن خوتەن دىئالىكتىدا ھەققىقەتەن ئوخشىمىغان شىۋىلەر بار.لىكىن لوپنۇر دىئالىكتىدا ھازىرغىچە شىۋە بارلىقى ھېچقانداق كىتاپتا تىلغان ئېلىنغىنى يوق.مېنىڭچە بۇ تېمىنى "لوپنۇر دىئالىكىت سۆزلۈكلىرى" دەپ ئۆزگەرتسەك ياخشى بولارمىكىن دەيمەن.   ياخشىمۇ سىز لوپنۇرى، ئالتۇن تېنىڭىز ئامانمۇ؟   مۇشۇ تېمىنى يېزىۋاتقىنىمدا سىزنى ئەسلەپ قالغانىدىم، ئۇزۇندىن بۇيان سىز بىلەن ئۇچرىشالماي، كۆڭلۈم باشقىچە بوپقالغان، خۇداغا شۈكرى، مۇشۇ تېما بىلەن ئۇچراشتۇق.   راست دەيسىز، دېئالىكت بىلەن شىۋە دېگەن سۆزنىڭ بىر-بىرىدىن پەرقلىنىدىغىنىنى مۇشۇ تېمىنى يېزىش جەريانىدا ھېس قىلغانىدىم، لېكىن راستىنلا كىتاب ئىگىسىگە بولغان ھۆرمەت يۈزىسىدىن ئەينى پېتى ئالغانىدىم. مەنبەنى ئۆز ئەينى ئەسكەرتىپ، ماۋزۇنى سىز دېگەندەك ئۆزگەرتىپ قوياي.

gvzal3.8

	ناسات _ نەسىھەت.  قوشاقتا مۇنداق كەلگەن:    ئالتىنچى ئايدا ياز بولۇپ،    تۇتقان يارىم ئۇچۇپ كەتتى غاز بولۇپ.    ماڭا ناسات قىلماڭلار تۇققانلىرىم،    كېتەدىمەن كارگانلارغا باش بولۇپ.    نامۇزۇن _ تەمسىز، لەززەتسىز، تېتىقسىز.    نوغۇچ _ يىپ ئايرىش تاياقچىسى.    ھۆلتەن _ تىرىك جان.    ئوتالغۇ _ ئوتاق.  م: قوناق ئوتالغۇسى، كېۋەز ئوتالغۇسى.    ئورۇجەك _ روجەك.    ئونىماق _ ئويلىماق، خىيال قىلماق، ئەسلىمەك.  قوشاقتا مۇنداق كەلگەن:    ئاقىپ كەلدى باش مەللەنى تارىمى،    ئاڭلاپ تۇردۇم كۆڭلۈڭۈززۈ يارىمى.    ئوناپ ياتسام چۈشۈمگىما كىرمەيسىز،    بىر مەللەدە يالغۇز ئۆينۈ غارىۋى.    ئۇجۇل _ يېكەننىڭ گۈلى.  قوشاقتا مۇنداق كەلگەن:    قىزىل گۈلۈم نەدە توزۇپ يۈرۈيسىەن،    كۈزدە ئۇجۇل قاسرىغىنى ئاچقاندەك.    ئۇسقاق _ چۆمۈچ، ساپلىق.    ئۇلاي _ پار، ھور، بۇس.    ئۆيە _ مەڭگەن، بۇغداي پاخىلى.    ئۈدۈگەن _ ئاغمىخان.    ئېجە _ ئاچا، ھەدە.    ئېگىن-كېچەك _ كىيىم-كېچەك.  قوشاقتا مۇنداق كەلگەن:    ئېگىن-كېچەك تال بويۇڭغا ياراشىپ،    پۇلى بارلار ئالىپ كەتتى تالاشىپ.    قىزىل گۈلۈم سەن ئاڭڭا سەپەر قىلدىڭ،    بىز ئامالسىز يىلغاپ قالدۇق قارلاشىپ.    ئېنە _ ئانا، ئاپا(ئۆزىنىڭ تۇغقان ئاپىسى).    ئېنىمەك _ ئەن سالماق، ئاتىماق.  قوشاقتا مۇنداق كەلگەن:    يارىم مىنگەن ئاتىڭڭى،    قىزىڭڭا بەرگىن ئېنەپ.    ئىڭڭىلىك _ زىرە، ھالقا.    ئىلەك _ دەريانىڭ تارمىقى، تارماق ئېقىن.  قوشاقتا مۇنداق كەلگەن:    كېچە-كۈندۈز قىلارمەن،    يارىممى تىلەگىنى.    ئۈچ كۈن ياقالاپ مېڭىپ،    ئۆگەننى ئىلەگىنى.    ئاڭىز يالاپ كەتكەندۇر،    گۈلۈممۇ بىلەكىنى.       يارانماق _ ياخشى كۆرمەك، يارىماق.  قوشاقتا مۇنداق كەلگەن:    قارىپ قالسام يۈرۈيمەن،    تىرەك ئاسا تايانىپ.    ئونلۇقتىن بالىق توشۇپ،    ئاداشىمغا يارانىپ.    ياغ دادا _ بوۋا، ئاتىسىنىڭ ئاتىسى.    ياقا-ياۋان _ چەت-ياقا.    ياڭسۇڭ _ نامەرد.    ياڭشىماق _ سايراپ كەتمەك؛ كۆپ سۆزلىمەك.    ياياق _ پىيادە.  قوشاقتا مۇنداق كەلگەن:    تىكەنلىككە تىكەن دەسسەپ ياياق كەلدىم،    ھەمرايىم يوق غارىپ يالغۇز يىلغاپ كەلدىم.    بىر ئىل بولدى سەن بۇ ياقتا ياتقالى،    غارىپ كۆڭلۈم بىلەن سېنى يوقتاپ كەلدىم.    يەر توزغاق _ موگۇ، قوزىقارنى.    يەل يار _ سىپلىس.    يۆگۈمەچ _ يۆگۈمەچ قىلىپ قاسقاندا پىشۇرىدىغان ھور نان، خۇاجۈەر.    يۈدۈمچى _ ھاممال، مال توشۇغۇچى.    يېزەك _ دەككە.     يىلغاماق _ يىغلىماق.     يىمەن _ باياۋان، چۆل، دەشت.  قوشاقتا مۇنداق كەلگەن:     نەگە يۈرسەڭ سېنى بىلەن بارۇرمەن،     كۆز ياشىمغا كېمە سالىپ ئۆتۈرمەن.     خۇدايتالا جۈپتۈنۈ ئايرىماسۇن،     غارىپ بولسام شۇ يىمەندە ياتۇرمەن. تۈگىدى.

etikad

	بۇ تىمىغا ھەممىمىز ئۆز شىۋىمىزنى يىزىپ قويساق بولامدۇ؟