ئايدىڭكۆل

◤pari◥

ئايدىڭكۆل

ئايدىڭكۆل -بۈگۈنكى كۈندە چىرايلىق نامى ،ئۆزگىچە جۇغراپىيەلىك تەبئى شارائىتى بىلەن تۇرپاندىكى داڭلىق سەيلىگاھ بولۇپ قالدى.
«ئايدىڭكۆل » دىگەن نام  پاقىراپ تۇرىدىغان سۈزۈك كۆل سۈينڭتەسۋىرىدىن ،تۇز كىرىستاللىرىنىڭ ئاي نۇرىغا ئوخشاپ كېتىدىغانلىقىدىن قويۇلغان ئىسىم بولۇپ ،بۇ كۆلنىڭ تۇز كىرىستاللىرى ۋە قاسراق تۇزلىرى داڭلىق .پەن -تېخنىكا خادىملىرىنىڭ قىياس قىلىشىچە ئون مىڭ يىل ئىلگىرى ئايدىڭكۆل  ئىنتايىن چوڭ تاتلىق سۇلۇق كۆل بولۇپ ، ئۇنىڭ كۆلىمى ھازىرقىسىدىن مىڭ ھەسسە چوڭ ئىكەن .ھازىرقى ئايدىڭكۆلنىڭ غەربى جەنۇپ تەرەپىدە ئازراق سۇ بولغاندىن باشقا ،قالغان يەرلىرى پۈتۈنلەي قۇرۇپ كەتكەن بولۇپ،كۆلنىڭ ئاستىنى قاپلاپ تۇرغان كىرىستال ھالەتتىكى كۆمۈشتەك ئاق تۇزلار قۇياش نۇرىدا پاقىراپ كىشىگە كېچە ئاسمىنىنى يورۇتۇپ تۇرغان تولۇن ئاينى ئەسلىتىدۇ . كۆلنىڭ مەنزىرسى ئۆزگىچە جۇغراپىيەلىك ئورنى ئالاھىدە بولۇپ ،ئۇ كەڭرى كەتكەن ساي بىر تۇپمۇ دەرەخ  ئۈنمەيدىغان چۆللۈكنىڭ ئوتتۇرسىغا جايلاشقان .
ئايدىڭكۆلنىڭسۇ يۈزى دېڭىز يۈزىدىن 154 مېىر تۆۋەن بولۇپ مەملىكەت بويىچە ئەڭ ئويمان جايغا جايلاشقان كۆلدۇر .دۇنيا بويىچىمۇ ئىئوردانيىدىكى ئۈلۈك دېڭىز (392 مېتىر تۆۋەن ) دىن قالسىلا 2- ئورۇندا تۇرىدۇ .
ئايدىڭكۆل --تۇرپان ئويمانلىقىمەركىزىنىڭ قىيپاش جەنوبىغا جايلاشقان بولۇپ ، تۇرپان ،توخسۇن ،پىچان ناھىيەلىرى بىلەن تۇتىشىدۇ .ئايدىڭكۆلنىڭ شەرىقتىن غەرىپكە ئۇزۇنكىقى تەخمىنەن 40 نەچچە كىلومېتىر ، جەنۇپتىن شىمالغا كەڭلىكى 8 كىلومېتىر كۆل ئويمانلىقىنىڭ مەيدانى 152 كۋادىرات كىلومېتىر كېلىدۇ .سۇ يۈزىنىڭ كۆرنۈشى سوزۇنچاق يۇمۇلاق ، شەرىقتىن غەرىپكە ئۇزۇنلىقى 7.5 كىلومېتىر جەنۇپتىن شىملغا كەڭلىكى 3 كىلو مېتىر ، ئوتتۇرچە چوڭقۇرلىقى 0.8 مېتىر كېلىدۇ .ئادەم  ، چارۋا-  مال ،ۋە يەرگە ئىشلىتىدىغان سۇنىڭ مىقدارى ئېشىپ ، ئايدىڭكۆلگە قۇيۇلىدىغان سۇ ئازلاپ كەتكەچكە يازدا سۇ يۈزىنىڭ ئورنى تۆۋەنلەيدۇ .قىش پەسلىدە يەر سۇغىرىشقا سەرىپ قىلىنىدىغان سۇ ئاز ، پارغا ئايلىنىش مىقتارىمۇ تۆۋەن  بولغاچقا ، سۇ يۈزىنىڭ ئورن خېلى يۇقۇرى كۆتىرىلىدۇ .
ئايدىڭكۆل -تۇرپان شەھىرىنىڭ شەرقى جەنوبىغا جايلاشقان بولۇپ ، شەھەر بىلەن بولغان ئارلىقى 30 كىلومېتىر كېلىدۇ .كۆل بىلەن تۇتىشىپ تۇرىدىغان يېزا كۆلنىڭ نامى بىلەن « ئايدىڭكۆل يېزىسى » دەپ ئاتالغان .ئايدىڭكۆلدە خېمىيە سانائەتنىڭ خام ئاشياسى بولغان تۇز ۋە شور بالىقى ئىنتايىن مول ، ئۇنىڭدىن باشقا ئۇزۇنلىقى نەچچە ئون كىلومېتىر كېلىدىغان بىر تۇزلۇق تاغمۇ بار .
ئىلگىرى ئايدىڭكۆلدە سۇ كۆپ بولغاچقا ،  ھاۋاسى ئىسسىق بولغان تۇرپاننىڭ كېلىماتىنى تەڭشەشتە موھىم رول ئوينىغان .يېقىنقى يىللاردىن بۇيان ،سۇ ئورنىنىڭ كۈنسېرى تۆۋەنلىشى ئارقىسىدا ئايدىڭكۆلدە ھەر يىلى 12-ئايدا سۇ پەيدا بولۇپ  ، ئەتىيازدا قۇرۇپ كېتىدىغان ۋەزىيەت شەكىللىنپ ،پەسىللىك كۆلگە ئايلىنىپ قالدى . ئايدىڭكۆل  گىياھمۇ ئۈنمەيدىغان يازدا قاتتىق ئىسسىق بولىدىغان ،چۆلگە جايلاشقان بولۇپ ، ئايدىڭكۆلنىڭ يول شارائىتى ناچار . لېكىن ئايدىڭكۆلنىڭ  نامى مەشھۇر بولغاچقا ، بۇ يەرگە ساياھەتچىلەر، ئېكىسكۇرسىيەچىلەر  ئۈزۈلمەي كېلىپ تۇرىدۇ .بۇ يەردە پىيادىلەر ياكى  ئېشەك ھارۋىسىدا كېلىپ تۇزلۇق سۇغا  چۈشۈپ داۋالىنىۋاتقان كىشىلەرنى پات -پات ئۇچراتقىلى بولىدۇ .
تېقىنقى يىللاردىن بۇيان تۇرپان ۋىلايىتى ئايدىڭكۆل ساياھەت رايونى ئېچىش ئىستىراتىگىيىسىنى يولغا قويۇپ ئەمىللەشتۇرۇشكە كىرىشمەكتە .

قەسىر

    ئايدىڭكۆلنىڭ نامىنى،
     ئاڭلاپ قالدۇق مۇنبەردە.
       رەببىم نىسىپ قىلارمۇ،
        بىر بېرىشقا شۇ يەرگە.

◤pari◥

قەسىر يوللىغان ۋاقتى  2013-1-13 12:52
ئايدىڭكۆلنىڭ نامىنى،
     ئاڭلاپ قالدۇق مۇنبەردە.
        ...

   بىر بېرىشقا شۇ يەرگە ،
   نىيەت بولسا سىز ، بىزدە ،
   ئەمەلگە ئاشماي قالمايدۇ،
   ئېتىقاتتىن سەۋەپ ئىزدە.

قەسىر

◤pari◥ يوللىغان ۋاقتى  2013-1-13 13:13
بىر بېرىشقا شۇ يەرگە ،
   نىيەت بولسا سىز ، بىزدە ،
   ئ ...

             توغرا دەيسىز ئاي پەرى،
               تەقدىرگە سەۋەب كېرەك.
            سەۋەب قىلمىساق ھەر ئىشقا،
            زەپەردىن بولامدۇ دېرەك؟!

◤pari◥

]

قەسىر يوللىغان ۋاقتى  2013-1-13 13:22
توغرا دەيسىز ئاي پەرى،
               تەقدىرگە سەۋەب  ...

   شائىر ئىكەن قەسىرجان ،
   ئەقلىڭىزگە بارىكاللا ،
   گەپ سۆزىڭىز يېقىشلىق ،
    ئىنكاسىڭىزغا ھەشقاللا .

   قىزغىن قارشى ئالىمىز ،
   يېڭى كەپسىز مۇنبەرگە ،
   تېما - ئىنكاسنى ئايىماي ،
    يوللاپ تۇرۇڭ مۇنبەرگە .

گۇلزار

ئايدىڭكۆلنى بىر كۆرۈش ئارزۇيۇم بار ئىدى. بۈگۈن مۇنبەردىمۇ بولسىمۇ كۆرۈشكە نېسىپ بووپتۇ  . رەھمەت دوستۇم .

◤pari◥

گۇلزار يوللىغان ۋاقتى  2013-1-13 14:32
ئايدىڭكۆلنى بىر كۆرۈش ئارزۇيۇم بار ئىدى. بۈگۈن مۇنبەرد ...

ئايدىڭكۆلنى بىر كۆرۈش ئارزۇيۇڭىز بولسا بۇ  ئاسان گەپقۇ  دوستۇم .
تېمامنى كۆزدىنكەچۈرگىنىڭىزگە كۆپ رەھمەت دوستۇم.

گۇلزار

◤pari◥ يوللىغان ۋاقتى  2013-1-13 14:37
ئايدىڭكۆلنى بىر كۆرۈش ئارزۇيۇڭىز بولسا بۇ  ئاسان گەپق ...

شۇ ئاسانلاشتۇرۇپ مۇنبەرگە يوللاپ قويۇپسىز دوستۇم .
رەھمەت سىزگە

◤pari◥

قەسىر يوللىغان ۋاقتى  2013-1-13 13:22
توغرا دەيسىز ئاي پەرى،
               تەقدىرگە سەۋەب  ...

كەچۈرۈڭ  خاتالىشىپتىمەن.

زەپەر

مەن بىر كۈرۈپ بېقش ئىرادەمگە كەلدىم . چۇقۇم بارىمەن ھە