ئاپتونوم رايونىمىزدىكى داڭلىق مەدەنىيەت –ساياھەت باغچىلىرى(2)

XAM

شىنجاڭ ئۇيغۇر ئاپتونوم رايونىمىزدىكى  داڭلىق مەدەنىيەت –ساياھەت باغچىلىرى(2)

باي ناھيىسىدىكى بىر قىسىم ساياھەت نۇقتىلىرى
ئېكولوگىيىلىك كەنت

      باي ناھىيە بازىرىدىن چىقىپ ، ناھىيە بازىرىنىڭ شەرقىي شىمالىغا قاراپ تەخمىنەن 30 كىلومېتىر ماڭغاندىن كېيىن ، كۆز ئالدىڭىزدا كەڭ كەتكەن بىر بوستانلىق نامايەن بولىدۇ . بۇ بىر كەنت بولۇپ، بۇ كەنتتە بىر كونا تۈگمەن بار . بۇ تۈگمەن كەنت سىرتىدىكى ئۆستەڭدە بولۇپ، ئۇنىڭ سۈيى كەنتنىڭ يېنىدىكى بۇلاقتىن كېلىدۇ . كەنتتە يەنە قەدىمىي قەبرىستانلىق بار بولۇپ، قەبرىستانلىق ئەتراپىدا نۇرغۇن ھايۋانات مۈڭگۈزى، فار– فۇر بويۇملارنىڭ پارچىلىرىنى ئۇچراتقىلى بولىدۇ. مۇشۇ كەنتتىكى بىر دېھقاننىڭ ئېيتىشىچە ، ياتۇر يېزىسىنىڭ تەبىئىي ئېكولوگىيىلىك كەنتى بولغان گۈلئاتامازار دېگەن بۇ كەنت چەت–ياقا جاي بولغىنى بىلەن، بۇ يەرنىڭ تەبىئىي مۇھىتى ئاجايىپ گۈزەل ، ھاۋاسى ساپ. ھەر  يىلى ياز كېلىشى بىلەن ئۇيغۇر مەدەنىيىتى تەتقىقاتچىلىرى ، مۇتەخەسسىس، ئالىملار بۇ يەرگە كېلىپ ، بۇ يەردىكى  قەدىمىي شامان دىنىيغا تەۋە قەبرىستانلىق، ھايۋانات  مۈڭگۈزى، 500 يىللىق  كونا تۈگمەن ، سېرىق ئېچىلىدىغان ئازغان گۈلى قاتارلىقلارنى تەتقىق قىلىدۇ ، فىلىم ئىشلىگۈچىلەر سرتقى كۆرۈنۈش ئۈچۈن سۈرەتكە ئالىدۇ.  يېقىنقى يىللاردىن بۇيان ، بۇ يەرگە كېلىدىغان ساياھەتچىلەر كۆپىيىشكە باشلىغان  . ساياھەتچىلەرمۇ كېلىشكە باشلىغان ، مۇشۇنداق تەبىئىي ئېكولوگىيىلىك مۇھىتتا، گۈزەل مەنزىرىگە ئىگە بولغان بۇ كەنت ھەقىقەتەنمۇ ئىسمى جىسمىغا  لايىق تەبىئىي ئېكولوگىيىلىك كەنت ھېساپلىنىدۇ .

   قىزىل مىڭ ئۆي

     قىزىل مىڭئۆيلەر ئېگىز تاغ باغرىدا بولۇپ ، جۇغراپىيىلىك ئالاھىدىلىك بۇ يەرنى تېخىمۇ سىرلىق كۆرسەتكەن . قىزىل مىڭئۆي 3– ئەسىردە ياسىلىشقا باشلىغان . ئۇنىڭ قىزىل يېزىسىنىڭ مەركىزى بىلەن بولغان ئارىلىقى يەتتە كىلومېتىر كېلىدۇ . قىزىل مىڭئۆي ئېلىمىزدىكى مەشھۇر‹‹ تۆت  چوڭ غار›› نىڭ بىرى. ئۇ 1961– يىلى دۆلەت دەرىجىلىك نۇقتىلىق قوغدىلىدىغان مەدەنىي يادىكارلىق ئورنى قىلىپ بېكىتىلگەن . قىزىل مىڭئۆينىڭ ئومۇمىي كۆلىمى 10 مىڭ كۋادىرات مېتىردىن ئاشىدۇ. ھازىر  بۇ يەردىكى تىزىمغا ئېلىنىپ، نومۇر قويۇلغان غار 632 بولۇپ، 135 غاردىكى تام رەسىملىرى مۇكەممەلرەك ساقلانغان. بۇ غارلاردىن ئون نەچچىسىلا ساياھەتچىلەرگە ئېچىۋېتىلگەن . بەزى غارلار ئىبادەت قىلىدىغان ، تاماق ئېتىدىغان ئۆي ئورنىدا پايدىلانغاچقا ، بۇ غارلاردا ئېتىكاپ ئورنى ۋە ئوچاقلار بولۇپ، ئىسلىشىپ كەتكەن تاملاردا رەسىم بار–يوقلىقىنى بىلگىلى بولمايدۇ . ئازادلىقتىن ئىلگىرى بەزى غارلاردىكى خېلى كۆپ بۇتنى چەتئەل ئېكىسپېدىتسىيىچىلىرى ئېلىپ كەتكەن . قىزىل مىڭئۆينى دۇنخۇاڭدىكى موگاۋ غارلىرىغا سېلىشتۇرغاندا ، تارىخى دۇنخۇاڭدىكى موگاۋ غارلىرىدىن ئۇزۇن . تاغ باغرىدا كوماراجىۋانىڭ قارا كاسايا كىيگەن ، ئوڭ قولى يالىڭاچ ، يالىڭئاياغ ، سول پۇتى ئىچىگە ، ئوڭ پۇتى سىرتىغا  ئىگىلگەن ھالدا ئولتۇرغان ھالەتتە ئىشلەنگەن مىس ھەيكىلى بار .

   قىزىل سۇ ئامبىرى

     قىزىل سۇ ئامبىرىنىڭ‹‹ جەنۇبىي شىنجاڭدىكى 1–لەيلەتمە›› دېگەن نامى بار. قىزىل سۇ ئامبىرى سۇچىلىق مىنىستىرلىكى بىۋاستە مەبلەغ سالغان قۇرۇلۇش بولۇپ، قىزىل كۆلى بىلەن تۇتىشىدۇ. قىزىل سۇ ئامبىرىنىڭ ئومۇمىي كۆلىمى 44.6 كۋادىرات كىلومېتىر، سىغىمچانلىقى 640 مىليون كۇب مېتىر، پايدىلىنىش سۈيىنىڭ سىغىمچانلىقى 477 مىليون كۇب مېتىر ، دامبىنىڭ ئېگىزلىكى 44 مېتىر ، سۇ ئېلىكتېر ئىستانسىنىڭ گېنراتور سىغمچانلىقى 26  مىڭ كىلوۋات سائەتتىن كۆپرەك . قىزىل سۇ ئامبىرى1991- يىلى  پۈتكەندىن  بۇيان، كەلكۈندىن مۇداپىئە كۆرۈش، سۇغىرىش، توك تارقىتىش، ساياھەتچىلىك تۈرى جەھەتتە ئاپتونوم رايونىمىز  بويىچە ئەڭ چوڭ سۇ ئامبارلىرىنىڭ بىرىگە ئايلاندى .

ئونباش مىڭئۆيى

     ئونباش يېزىسىدا بولۇپ ، ئونباش يېزا مەركىزىگە تەخمىنەن يەتتە كىلومېتىر كېلىدۇ . ئونباش مىڭ ئۆيى قىزىل مىڭئۆيىدەك بولمىسىمۇ ، ئۇ ھازىرغىچە سىرلىق قەدىمىيلىكنى يوقاتمىغان . چۆلتاغ جىلغىسىنى بويلاپ ئىچكىرىلەپ ماڭغاندا چۆلتاغ باغرىدا چوڭ–كىچىكلىكى ئوخشىمىغان غارلار كۆرىنىدۇ . يىللارنىڭ ئۆتۈشى بىلەن كۆپلىگەن غارلارمۇ گۈمۈرۈلۈپ چۈشكەن . غارلاردىكى تام رەسىملىرىمۇ قىزىل مىڭئۆيىدىكى رەسىملەرگە ئوخشىمايدۇ . غارلار تار بولۇپ ، غاردىكى بۇت ۋە رەسىملەردىكى كىشىلەرنىڭ كىيىنىشى قەدىمكى زاماندىكى ئەرەبلەرگە ئوخشايدۇ . ئۇزاق يىللار ئۆتكەچكە تام رەسىملىرىنىڭ رەڭگى سۇسلىشىپ كەتكەن . تام رەسىملىرىنىڭ سۇيۇلغان جايلىرىمۇ ئىنتايىن كۆپ.   
    باي ناھىيىسى ئۇزاق تارىخقا ئىگە يۇرت بولۇپ، تارىختا قەدىمكى يېپەك يولىدىكى مۇھىم بازار بولغان. ئۇ قويۇق مەدەنىيەت تارىخى، شۇنداقلا كۈسەن مەدەنىيىتىنىڭ تارقىلىش مەنبەسى بولۇش سۈپىتى بىلەن ھازىرمۇ مەشھۇر.

قاناس سەيلىگاھى قىشلىق تەنھەرىكەت تۈرلىرىمىزگە ‹‹ماركا›› بولدى

تۇرسۇنجان ھامۇت خەۋىرى : قاناس مەملىكەت ئىچى – سىرتىغا داڭلىق سەيلىگاھ بولۇش سۈپىتى بىلەن، ئاپتونوم رايونىمىزنىڭ ئەڭ داڭلىق ساياھەت ماركىسى. بۇ ‹‹ساياھەت ماركىسى›› ئەمدى بۇنىڭدىن كېيىنكى بەش يىلدا ئاپتونوم رايونىمىزنىڭ قىشلىق تەنھەرىكەت تۈرلىرىگىمۇ ‹‹ماركا›› بولىدۇ. قاناس مەنزىرە رايونىنى باشقۇرۇش كومىتېتى 18 – ماي ئاپتونوم رايونلۇق تەنتەربىيە ئىدارىسى بىلەن كېلىشىمنامە ئىمزالاپ، شىنجاڭ تېز سۈرئەتتە مۇز تېيىلىش كوماندىسى بىلەن شىنجاڭ چاڭغا تېيىلىش كوماندىسىنىڭ 2014 – يىلىغىچە بولغان نام ھوقۇقىنى يىلىغا 260 مىڭ يۈەنگە سېتىۋالدى.
     بۇ قېتىم قاناس مەنزىرە رايونىنى باشقۇرۇش كومىتېتى شىنجاڭ تېز سۈرئەتتە مۇز تېيىلىش كوماندىسى بىلەن شىنجاڭ چاڭغا تېيىلىش كوماندىسىنىڭ مەشق، قاتناش، مۇسابىقىگە قاتنىشىش، مەشق ئۈسكۈنىلىرىنى سېتىۋېلىش قاتارلىقلارغا يىلىغا 260 مىڭ يۈەن ئاجرىتىپلا قالماي، يىلدا بىر قېتىم چوڭ تىپىتىكى چاڭغا تېيىلىش مۇسابىقىسى ياكى ماھارەت كۆرسىتىش پائالىيىتى ئۇيۇشتۇرۇپ، ئاپتونوم رايونىمىزنىڭ قىشلىق تەنھەرىكەت تۈرلىرىنىڭ تەسىرىنى كېڭەيتىدىكەن، مەملىكەتلىك مۇسابىقىلەردە ياخشى نەتىجىگە ئېرىشكەن تەنھەرىكەتچىلەرنى كاتتا مۇكاپاتلايدىكەن، شىنجاڭ تېز سۈرئەتتە مۇز تېيىلىش كوماندىسى بىلەن شىنجاڭ چاڭغا تېيىلىش كوماندىسىىمۇ شىنجاڭ ‹‹قاناس›› كوماندىسى دېگەن نامدا تۈرلۈك مۇسابىقىلەرگە قاتنىشىدىكەن.

نارات ئىلى ئوبلاستىنىڭ ساياھەت ماركىسىغا ئايلاندى

ئىختىيارىي مۇخبىرىمىز كامال جامال خەۋىرى ، فوتوسى : كۆنەس ناھىيىسىنىڭ نارات مەنزىرە رايونى رەڭدار يايلاق مەدەنىيىتى ۋە ئۆزگىچە گۈزەللىكى بىلەن ‹‹نارات››ماركىسىدىن ئىبارەت داڭلىق ساياھەت ماركىسىنى بەرپا قىلدى.
       مەملىكەت بويىچە 4A دەرىجىلىك ساياھەت رايونى بولغان نارات مەنزىرە رايونىنىڭ ئومۇمىي كۆلىمى 960 كوۋادرات كىلومېتىر بولۇپ ، دېڭىز يۈزىدىن 1800 مېتىر ئېگىزلىككە جايلاشقان . مەنزىرە رايوننىڭ يىللىق ھۆل–يىغىن مىقدارى 880 مىللىمېتىر بولۇپ ، تۆت پەسىلنىڭ ھەممىسىدە ساياھەت قىلىشقا ماس كېلىدۇ . مەنزىرە رايوندا ، ياپيېشىل قارغايلار بىلەن ئورالغان تاغلار ، كۆز يەتكىسىز يېشىل يايلاق ، تاغ گۈللىرى ، مۇڭغۇل ۋە ئويسۇن قەبىلىسىنىڭ تارىخى ئابىدىلىرى بار . قەدىمىي يىپەك يولىنىڭ يايلاق يولى ۋە تەڭرىتاغ يولىنىڭ مۇھىم تۈگۈنى بولغان نارەت مەنزىرە رايونى ، مەنزىرە ، يايلاق مەدەنىيىتى ۋە قويۇق مىللىي ئۆرپ–ئادەت مەدەنىيىتى بىلەن ئىلى ئوبلاستىنىڭ ساياھەتچىلىكىدىكى كۆزنەك ئورۇنغا ئايلاندى . بولۇپمۇ نارات ساياھەت ئايرودرومىنىڭ تەسىس قىلىنىشى نارات مەنزىرە رايونىنىڭ ساياھەتچىلىك كەسىپىنى يۇقىرى دولقۇنغا كۆتۈردى . جۇڭگو شەھەر لايىھەلەش تەتقىقات ئاكادېمىيىسى لاھىيىلىگەن ، نارات يايلاق سەيلىگاھ قۇرۇلۇش ئومۇمىي پىلانى بۇ يىلنىڭ بېشىدا مۇتەخەسىسلەرنىڭ باھالىشىدىن ئۆتۈپ ، نارات سەيلىگاھى تۈنجى قېتىم خەلقئارالىق ئىسسىق بەلۋاغ يايلاق سەيلىگاھى تىپىدىكى ساياھەت نۇقتىسى قىلىپ بېكىتىلدى . بۇ پىلاندا نارات سەيلىگاھىدىكى 137 ساياھەت نۇقتىسى قېزىپ چىقىرىلغان بولۇپ ، سەيلىگاھلاردا تۇرمۇش رايونى ، سەيلى–ساياھەت رايونى ، ئېكولوگىيىلىك مۇھىتنى قوغداش رايونى قاتارلىق تۆت چوڭ رايون بەرپا قىلىش تۈرى يولغا قويۇلدى .

ئاينۇر

باي ناھىيىسىمۇ قەدەمي ناھىيەلەرنىڭ بىرسى، ئۇ يەردىمۇ مەنزىرلىك جايلاپ كۆپكەن!!!