7-يىللىق 2-قىسىم جۇغراپىيە دەرىسىدىكى مۇھىم نوقتىلاردىن ئىزاھات

كىرئيە

7-يىللىقلارنىڭ 2-قىسىم جۇغراپىيە دەرىسىدىكى مۇھىم نوقتىلار
1. دۇنيا بۇيىچە يەر مەيدانى ئەڭ چوڭ ،جايلاشقان جۇغراپىيىلىك كەڭلىكى ئەڭ كەڭ ،شەرىق بىلەن غەرىپنىڭ ئارلىقى ئەڭ ئۇزۇن بولغان قىتئە –ئاسىيا قىتئەسى .
2. ئاسىيا قىتئەسى ياۋرۇپا قىتئەسى ،ئافىرىقا قىتئەسى ئوكئانىيە قىتئەلىرى شەقى يېرىم شارغا جايلاشقان .شىمالى ئامىرىكا ۋە جەنۇبى ئامىرىكا قىتئەلىرى غەربى يېرىم شارغا جايلاشقان .ئانتاراكتىكا قىتئەسى ھەر ئىككى يېرىم شارغا ئورتاق جايلاشقان .
3. زىمىنى ئىككى يېرىم شارغا جايلاشقان قىتئەلەر بولسا –ئاسىيا ،ئوكئانىيە ۋە ئانتاراكتىكا قىتئەلىرىدىن ئىبارەت .
4. ئاسىيا قىتئەسى بىلەن ياۋرۇپا قىتئەسى بىر ماترىك ئۈستىگە جايلاشقان بۇلۇپ ئۇ ياۋرۇ-ئاسىيا ماترىكى دىيىلىدۇ .بۇ ئىككى قىتئە بولسا ئۇرال دەرياسى ،ئۇرال تېغى ،كاۋكاز تاغ تىزمىسى ،قارا دېڭىز ،تۈركىيە بۇغۇزى قاتارلىقلارنى چىگىرا پاسىلى قىلىدۇ . ئاسىيا قىتئەسى بىلەن شئمالئي ظامئركئنئڭ چئگراسئ بىرئڭ بذغذزئ . ئاسىيا قىتئەسى بىلەن ظا فرئقئنئڭ  چئگراسئ سإؤەيئش قانئلئ  .
5. يەتتە قىتئەنى يەر مەيدانىنڭ چوڭلىقى جەھەتتە رەتكە تىزساق ئۇلار –ئاسىيا ،ئافىرىقا ،شىمالى ئامىرىكا ،جەنۇبى ئامىرىكا ،ئانتاراكتىكا ،ياۋرۇپا ۋە ئوكئانىيەدىن ئىبارەت .
6. جۇغراپىيىلىك ئۇرۇن جەھەتتىن ئاسىيا قىتئەسى ---شەرقى ئاسىيا ،شەرقى جەنۇبى ئاسىيا ،جەنۇبى ئاسىيا ،ئوتتۇرا ئاسىيا ،غەربى ئاسىيا ۋە شىمالى ئاسىيادىن ئىبارەت ئالتە رايۇنغا بۈلۈنگەن .
7. ئاسىيا قىتئەسىنىڭ يەر شەكلى ئالاھىدىلىكى –ئوتتۇرا قىسمى ئىگىز تۆت ئەتراپى پەس بۇلۇشتەك ئالاھىدىلىككە ئىگە .شۇڭا دەريالارمۇ ئوتتۇرا قىسىمىدىكى ئىگىزلىك ؤە تاغلئقلاردئن باشلئنئپ تۆت ئەتراپقا نۇر شەكىلدە چېچىلغان .
8.دۇنيادىكى ئەڭ ئىگىز بولغان ئىگىزلىك ئاسىيا قىتئەسىدىكى چىخەي شىزاڭ ئىگىزلىكى،دذنيادئكئ ظەڭ چوڭ ظئگئزلئك بئرازئليە ظئگئزلئكئ  ،ئاسىيادىكى ئەڭ چوڭ تۈزلەڭلىك غەربى سىبىر تۈزلەڭلىكى، دۇنيادىكى ئەڭ چوڭ تۈزلەڭلىك بئرازئليەدئكئ  ظامازذن تۈزلەڭلىكى ،ئاسىيادىكى ئەڭ ئۇزۇن دەريا چاڭجاڭ دەرياسى ،دۇنيادىكى ئەڭ ئىگىز ھەم چوڭ تاغ تىزمىسى ھىمالايا تاغ تىزمىسى .،دۇنيادىكى ئەڭ ئىگىز تاغ چۇقىسى بولسا ھىمالايا تېغىدىكى جۇمۇلاڭما چۇقىسى .دۇنيادىكى ئەڭ چوڭ كۆل شۇنداقلا ئەڭ چوڭ تۈزلۇق كۆل –كاسپى كۈلى، دۇنيادىكى ئەڭ چوڭ تاتلئئق سذلذق كۆل سذپىرئظور  كۈلى .دۇنيادىكى ئەڭ چوڭقۇر كۆل –ئاسىيادىكى بايقال كۈلى .دۇنيا قۇرۇقلۇق يۈزىدىكى ئەڭ پەس جاي –غەربى ئاسىيادىكى ئۈلۈك دېڭىز .دۇنيادىكى ئەڭ چوڭ يېرىم ئارال –ئەرەپ يېرىم ئارىلى دۇنيادىكى ئەڭ چوڭ تاقىم ئارال –مالاي تاقىم ئاراللىرى .دۇنيادىكى ئەڭ چوڭ ئىچكى قۇرۇقلۇق دۆلىتى ئاسىيادىكى قازاقىستان .دۇنيادىكى ئەڭ ئۇزۇن دەريا ئافىرىقىدىكى نىل دەرياسى .دۇنيادىكى ئەڭ ئۇزۇن ئىچكى دەريا ۋولگا  دەرياسى، ياۋرۇپادىكى ظەڭ ظذزذن دەريا ،رذسلارنئڭ ظانا دەرياسئ--  ۋولگا  دەرياسى .سذ مئقدارئ ظەڭ كأپ دەريا – ظامازذن دەرياسئ .
9.ئاسىيا قىتئەسىنىڭ زىمىنى تىروپىك بەلۋاغ ،سۇپتىروپىك بەلۋاغ ،مۆدىتىل بەلۋاغ ۋە سۇغۇق بەلۋاققا تارقالغان .شەرىق ،شىمال جەنۇپ ئۈچ تەرىپى ئوكيانغا تۇتىشىدۇ .
10. ئاسىيا ئىقلىمىنىڭ ئۈچ مۇھىم ئالاھىدىلىكى –ئىقلىمى مۇرەككەپ ۋە خىلمۇ –خىل .مۇسۇن ئىقلىمى روشەن .قۇرۇقلۇق خارەكتىردىكى ئىقلىمىنىڭ جايلىشى كەڭ بۇلۇشتەك ئالاھىدىلىككە ئىگە .
11.ئاسىيا قىتئەسىدىكى جايلىشىش دائىرىسى ئەڭ كەڭ بولغان ئىقلىم تىپى بولسا مۆدىتىل بەلۋاغ قۇرۇقلۇق خارەكتىردىكى ئىقلىم تىپىدىن ئىبارەت ..ئافىرىقا قىتئەسىدىكى ئەڭ كەڭ تارقالغان ئىقلىم تىپى بولسا تىروپىك بەلۋاغ ئوتلاق ئىقلىمى .
12. دۇنيادا 2000-يىلى بار بولغان نۇپۇس 6مىليارىت 680مىليۇن نۇپۇس بۇلۇپ، ئاسىيادىكى نۇپۇس دۇنيا نۇپۇسىنىڭ %61نى ئىگەللەيدۇ .
13. ئاسىيادا نۇپۇسى 100مىليۇندىن ئاشىدىغان دۆلەتتىن 6سى بار بۇلۇپ ئۇلار –جۇڭگۇ ،ھىندىستان ،ياپۇنيە ،پاكىستان ،بىنگال .ھىندىنوزىيە قاتارلىقلاردىن ئىبارەت ،بۇنىڭ ئىچىدە دۇنيا بۇىچە نۇپۇسى ئەڭ كۆپ بولغان دۆلەت –جۇڭگۇ ،2-ئۇرۇندا تۇرىدىغىنى بولسا ھىندىستان .
14.دۇنيا بۇيىچە نۇپۇسىنىڭ تەبىئى كۈپۈيىش نىسپىتى ئەڭ يۇقۇرى بولغان قىتئە بولسا –ئافىرىقا قىتئەسى .2-ئۇرۇندا تۇرىدىغىنى –جەنۇبى ئامىرىكا قىتئەسى ،3-ئۇرۇندا تۇرىدىغىنى –ئاسىيا قىتئەسىدىن ئىبارەت .نۇپۇسنىڭ تەبىئى كۈپۈيىش نىسپىتى ئەڭ تۈۋەن بولغان قىتئە –ياۋرۇپا قىتئەسىدىن ئىبارەت . نۇپۇس ئەڭ كۆپ قىتئە- ئاسىيا.
15. ئىنسانىيەت مەدەنىيىتىنىڭ ئاسىيادىكى ئۈچ بۈشۈكى بولسا –خۇاڭخې دەرياسى ۋە چاڭجاڭ دەرياسىنىڭ ئوتتۇرا تۈۋەن ئېقىن رايۇنى ،ھىندى دەريا ۋادىسى ،مئسسئپوتامئيە تإزلەڭلئكئ (يأؤفئرات ؤە تىگرئس ) دەريا ۋادىسى قاتارلىقلاردىن ئىبارەت .
16. ئاسىيادىكى تەرەققى تاپقان دۆلەتلەر بولسا ياپۇنيە ،سىنگاپۇر ،كورىيە قاتارلىقلاردىن ئىبارەت .نىفىت ئىكىسپورت قىلىپ بېيىغان دۆلەتلەر –سەئۇدى ئەرەبىستان ،كۇۋەيىت ،ئەرەپ بىرلەشمە خەلىپىلىكى قاتارلىقلار .
17. ئۈچ خىل كەسىپنىڭ بۈلىنىش ---يېزا ئىگىلىكى بولسا بىرىنجى كەسىپ ،سانائەت ۋە بىناكارلىق بولسا 2-كەسىپ .ئوبوروت تارماقلىرى ۋە مۇلازىمەت تارماقلىرى ئۈچۈنجى كەسىپ دىيىلىدۇ .تەرەققى تاپقان دۆلەتلەردە 3-كەسىپىنىڭ ئىگەللىگەن نىسپىتى يۇقۇرى بۇلىدۇ .مەسىلەن ياپۇنيەدە %61نى ئىگەللەيدۇ .
18.ياپۇنيە شەرقى ئاسىياغا جايلاشقان تاقىم ئارال دۆلىتى بۇلۇپ ئۇنىڭ پايتەختى –توكيو .
19. ياپۇنيەنىڭ زىمنى شىمالدىن جەنۇپقا قاراپ خوككايدۇ .خونسىيو ،سىكوكو ۋە كىيو سىيودىن ئىبارەت تۆت چوڭ ئارالدىن تەشكىل تاپقان .بۇنىڭ ئىچىدە يەر مەيدانى ئەڭ چوڭ بولغىنى –خونسىيو ئارىلى
20 .ياپۇنيەنىڭ يەر مەيدانى 337مىڭ كۇۋادىرت كىلومىتىر ،نۇپۇسى 127مىليۇن .ياپۇنيەدىكى داڭلىق تاغ چۇقىسى –فۇجى تېغى .دۆلەت گۈلى بولسا نۇرۇز گۈلى .ئەڭ چوڭ تۈزلەڭلىك كانتۇ تۈزلەڭلىكى .
21. ياپۇنيە ئوكيان بۈلۈكى بىلەن قۇرۇقلۇق بۈلۈكىنىڭ ئۇچراشقان ئورنىغا جايلاشقان بولغاچقا يەر تەۋرەش ۋە يانار تاغ پائالىيىتى كۆپ يۈز بىرىدۇ .
22.ياپۇنيەنىڭ ئاساسلىق سودا ئۇبۇكتى بولسا –ئا ق ش .غەربى ياۋرۇپا ،شەرقى ئاسىيا ۋە شەرقى جەنۇبى رايۇنلىرىدىن ئىبارەت .
23.ياپۇنيەظئگئلئكئنئڭ ظالاەئدئلئكئ:تەرەققئ قئلغان پئششئقلاپ ظئشلەش سودا ظئقتئسادئ ياكئ  سانائىتىنىڭ ئاساسلىق ئالاھىدىلىكى بولسا –ئىمپورت قىلىش –پىشىقلاپ ئىشلەش –ئىكىسپورت قىلىش تىپىدىكى ئىگىلىكىتىن ئىبارەت .
24.ياپۇنيەنىڭ ئاساسلىق ئىمپورت مەھسۇلاتلىرى –نىفىت ،تەبىئى گاز  ،كۈمۈر ،تۈمۈر رودىسى ،پاختا قاتارلىقلار .ئىكىسپورت مەھسۇلاتلىرى –مۇتىسكىلىت ،پىكاپ ،ياغاچ ماتىرياللىرى قاتارلىقلار .ياپذنيە ساناظئتئنئڭ جايلئشئشئ مذنداق:  تئنئچ ظوكيان بويلئرئ ؤە سئتو ظئچكئ دىڭئز بويلئرئغا جايلاشقان .
25. ياپۇنيەنىڭ مىللىتى ياماتو مىللىتىدىن ئىبارەت ،ئۇلارنىڭ ئەنئەنىۋى كىيىمى بولسا كىمونو .
26.ياپۇنيەنىڭ تەبىئى بايلىقلىرى ئىنتايىن كەمچىل ،كۆپ قىسمىنى سىرىتىتىن ئىمپورت قىلىدۇ .بىراق ئورمان بايلىق ۋە سۇ ئىنىرگىيە بايلىقى ئىنتايىن مول .
27. شەرقى جەنۇبى ئاسىيا بولسا تىنچ ئوكيان بىلەن ھىندى ئوكياننى ئاسىيا بىلەن ئوكئانىيەنى باغلايدىغان تۆت كۇچا ئېغىزىغا جايلاشقان جۇغراپىيىلىك ئورنى ئىنتايىن مۇھىم .
28.شەرقى جەنۇبى ئاسىيانىڭ زىنىنى ھىندىىچىنى يېرىم ئارىلى ۋە مالاي تاقىم ئاراللىرىدىن ئىبارەت ئىككى قسىمدىن تەشكىل تاپقان .
29.مالاككا بۇغۇزى شەرقى جەنۇبى ئاسىيادىكى سۇماترا ئارىلى بىلەن مالاي يېرىم ئارىلى ئارلىقىغا جايلاشقان ،تىنىچ ئوكيان بىلەن ھىندى ئوكياننى بىرى بىرىگە باغلايدىغان ئەڭ قىسقا مۇھىم سۇ قاتناش يۇلى ھىساپلىنىدۇ .
30.شەرقى جەنۇبى ئاسىيادىن ئەڭ كۆپ چىقىدىغان زىرائەتلەر بولسا –كاۋچۇك ،مايلىق پالما ،كۇكۇس ۋە مانىلا كەنىدىرى قاتارلىق تىروپىك بەلۋاغ زىرائەتلىرى بۇلۇپ شەرقى جەنۇبى ئاسىيا دۇنيا بۇيىچە تىروپىك بەلۋاغ زىرائەتلىرى ئەڭ كۆپ چىقىدىغان جاي ھىساپلىنىدۇ .
31.شەرقى جەنۇبى ئاسىيالىقلار گۈرۈچ تامىقى يىيىشنى ياخشى كۈرىدۇ ،گۈرۈچنىڭ مەھسۇلات مىقتارى يۇقۇرى ،گۈرۈچ كۆپ تېرىلىدۇ .
32. مالايسىيا دۇنيا بۇيىچە پالما مېيىنى ئەڭ ۆكپ ئىشلەپچىقىرىدىغان دۆلەت شۇڭا ئۇنىڭ  «دۇنيادىكى ماي پادىشاھى »دىگەن نامى بار .ھىندىنوزىيە كۇكۇسنى ،فېلىفىن مانىلا كەندىرىنى ،تايلانىد كاۋچۇكنى ئەڭ كۆپ ئىشلەپچىقىرىدىغان ۋە ئىكىسپۇرت قىلىدىغان دۆلەتلەردۇر .
33. شەرقى جەنۇبى ئاسىيادىكى  ھىندىىچىنى يېرىم ئارىلى تىروپىك بەلۋاغ مۇسۇنلۇق ئىقلىمغا مالاي تاقىم ئاراللىرى تىروپىك بەلۋاغ يامغۇرلۇق ئورمان ئىقلىمىغا تەۋە .
33.شەرقى جەنۇبى ئاسىيانىڭ يەر شەكلىدە شىمال تەرىپى تاغلىق جەنۇبى قىسمى پەس بولغاچقا دەريالار شىمالدىن جەنۇپقا قاراپ ئاقىدۇ .دەريالىرى چوڭقۇر بۇلۇپ سۈيى تىز ئاقىدۇ .
34. شەرقى جەنۇبى ئاسىيا دۇنيا بۇيىچە سېرىق تەنلىكلەر مەركەزلىك تارقالغان رايۇنىلارنىڭ بىرى بۇلۇپ جۇڭگۇ مۇھاجىرلىرى ۋە جۇڭگۇلۇقلار ئەڭ كۆپ مەركەزلەشكەن رايۇن ھىساپلىنىدۇ .ظذلار گذاڭدذڭ ؤە فذجئيەندئن كەلگەنلەرنئڭ ظەؤلاتلئرئ بذلذپ  بذ2 ظألكئنئڭ مذەاجئرلار يذرتئ دئگەن نامئ بار .
35. چوڭ ئالتۇن مۇنار بېرىمىنىڭ پايتەختى رانگۇندا .بوربوردۇ مۇنارى ھىندىنوزىيدە .ئاڭكور غارى كامبۇدىژادا .سۇ ئۈستى بازىرى –تايلاند پايتەختى باڭكوكتا .خۇالۇڭ قولتىقى ۋىيتنامدا ،شىر شەھرى ياكى گۈلزار شەھەر سىنگاپۇر .
36.ھىندىستان دۇنيا بۇيىچە نۇپۇسىنىڭ كۆپلىكى جەھەتتە 2-ئۇرۇندا تۇرىدىغان ،جەنۇبى ئاسىيادىكى ئەڭ چوڭ دۆلەت .پايتەختى –يېڭى دىھلى .تاج مەھەل مەقبەرىسى ؤە گانگ  دەرياسئ –ھىندىستاندا،قذيذلذش ظىغئزئ بىنگالدا..ئىقلىمى تىروپىك بەلۋاغ مۇسۇنلۇق ئىقلىمنى ئاساس قىلىدۇ .قورغاقچىلىق ۋە ھۆلچىلىك ئاپىتى كۆپ يۈز بىرىدۇ .ەئندئ دەرياسئ پاكئستاندا.
37. ھىندىستاننىڭ ئاشلىقتا ئۈزىنى تەمىنلەپ ئىشىنىش ئىمكانىيىتىگە ئىگە قىلغان تەدبىر بولسا –يېشىل ئنقىلاپ .ئاشلىق زىرائىتى بولسا شال ۋە بوغداي .
38 .دۇنيا بۇيىچە ھۆل يېغىن ئەڭ كۆپ يۈز بىرىدىغان جاي بولسا –ھىنىدستاندىكى چىراپونجى .دۇنيا بۇيىچە ئەڭ ئىسسق جاي لىۋىيەدىكى ئەزىزىيە .
39. ھىنستاننىڭ پاختا تۇقۇمىچىلىق مەركىزى بومباي .كەندىر تۇقۇمىچىلىق مەركىزى كالكۇتتا .يۇڭ تۇقۇمىچىلىق مەركىزى يېڭى دىھلى .يىڭئدئن گإللەنگەن ساناظەت مەرگئزئ – بانگالذر .
40. ھىندىستان دۇنيا بۇيىچە ئامىرىكىدىن قالسا يۇمشاق دىتال ئىشلەپچىقىرىدىغان 2-چوڭ دۆلەت ھىساپلىنىدۇ . ھىنستاننىڭ سىرئق كەندئر مەەسذلاتئ دذنيادا 1- ظذرذندا، پاختا مەەسذلاتئ دذنيادا 2- ظذرذندا.
41. دۇنيا بۇيىچە يەر مەيدانى ئەڭ چوڭ دۆلەت –روسىيە بۇلۇپ ئۇنىڭ پايتەختى –موسكۇۋا .ئۇ تىپىك ياۋرۇپا دۆلىتى ھىساپلىنىدۇ .130دىن ئارتۇق مىللەت ئولتۇراقلاشقان .ئۇنىڭ تەبىئى بايلىقلىرى مول تۈرى تۇلۇق ئۈزىنى تەمىنلەپ ئىشىنىدىغان ئاز ساندىكى دۆلەتلەرنىڭ بىرى ھىساپلىنىدۇ .
42. شىمالى يېرىم شارنىڭ سۇغۇق قۇتۇبى دەپ ئاتالغان جاي روسىيەنىڭ سىبىريىدىكى ئويمىياكۇن بۇلۇپ تىمپىراتۇرسى نۆلدىن تۈۋەن 73سىلسىيە گىرادۇسقا چۈشكەن . روسىيەنىڭ ظىغئر ئىنتايىن تەرەققى قىلغان.
43.روسىيەنىڭ ياؤرذپادئكئ زئمئنئ پإتإن زئمئنئنئڭ      نئ،نذپذسئ پإتإن نذپذسنئ       نئ ظئگەللەيدذ،.130دىن ئارتۇق مىللەت ئولتۇراقلاشقان .نذپذسنئ % 83 رذس مئللئتئ بذلذپ روس تئلئنئ ظئشلئتئدذ .رذسئيەنئڭ ظاساسلئق يەرشەكئللئرئنئڭ نامئ ؤە دەريالئرئنئ خەرئتئندئن كأرسئتئڭ 41- بەت.
44. ياۋرۇپادىكى ئەڭ ئۇزۇن دەريا روسىيەدىكى ۋولگا دەرياسى بۇلۇپ روسىيەلىكلەر ئۇنى «ئانا دەريا »دەپ ئاتايدۇ .ئۇ دۇنيادىكى ئەڭ ئۇزۇن ئىچىكى دەيا ھىساپلىنىدۇ . روسئيەنئڭ ظەڭ چوڭ ساناظەت بازئسئ –موسكذانئ مەركەزقئلغان اناظەت بازئسئ.يەنە ظورال،سانكئت پىتئربذرئك(لىنئنگئرات )،يىڭئ سئبئريە (كوزباس )ساناظەت رايذنئ بار.
45. روسىيەنىڭ ئۈچ چوڭ پۇرتى –سانكىت پېتىربوروگ بالتىق دېڭىز بۇيىغا جايلاشقان .مورمانىسكى –شىمالى مۇز ئوكيان بۇيىغا جايلاشقان (مۇز توڭلىمايدۇ ) .ۋىلادىۋىستوك –تىنىچ ئوكيان بۇيىغا جايلاشقان .
46. ئوتتۇرا شەرىق دۇنيا بۇيىچە نىفىت زاپاس مىقتارى ئەڭ مول ،ئەڭ كۆپ ئىشلەپچىقىرىدىغان ،ئەڭ كۆپ ئىكىسپورت قىلىدىغان رايۇن ھىساپلىنىدۇ .بۇ رايۇننىڭ نىفىتى پارىس قولتۇقىغا جايلاشقان .دېڭىز يۇلى ئارقىلىق ئاق ش .غەربى ياۋرۇپا ،ياپۇنيەگە تۇشىلىدۇ .
47. ظوتتذرا شەرعق  رايذنئنئڭ  قئزئق نوختارايذنئ بذلذش سەؤەبئلئرئ: 1.جايلاشقان ظورنئ مذەئم بذلذپ قاتناش ئەۋزەل( ئۈچ ئوكيان ،بەش دىڭىز) 2. نېفىت مول ( نېفىت تالىشىش)، 3. سۇ كەمچىل( سۇ تالىشىش تۇقۇنۇشلېرى)، 4. مەدەنىيەت پەرقى ( دىننىي تۇقۇنۇشلار).
48 ئوتتۇرا شەرىق ئىسلام دىنى ،خىرىسىتان دىنى ۋە يەھۇدى دىنى بارلىققا كەلگەن ۋە ئۆز ئارا تەسىر كۆرسىتىدىغان رايۇن بۇلۇپ ئىرۇسالىم ئۈچ چوڭ دىنغا ئىتىقات قىلىدىغانلار «مۇقەددەس شەھەر »دەپ قارايدۇ .ظاەالئسئ ظاق تەنلئك .
49. ياۋرۇپانىڭ غەربى قىسمىدا بىر دانە رايۇن خاركتىرلىك تەشكىلات ياۋرۇپا ئىتتىپاقى بار بۇلۇپ ھازىر بۇنىڭغا 25دۆلەت ئەزا بولدى، ياۋرۇپا ئىتتىپاقىنئڭ ظئكئسپورتئ دذنيانئڭ %40.5نئ ظئمپورتئ دذنيانئڭ %38.3نئ ظئگەللەيدذ.ئۇلارنىڭ ئورتاق ئىشلىتىدىغان پۇلىنىڭ بىرلىكى «ياۋرۇ » .بۇ رايۇندا ياساش كەسپى تەرەققى قىلغان بۇلۇپ ئۇ سانائەت ئىنىقلاۋىنىڭ بۈشۈكى ھىساپلىنىدۇ .دۇنيا بۇيىچە تەرەققى تاپقان دۆلەتلەر ئەڭ كۆپ جايلاشقان رايۇن ھىساپلىنىدۇ ،يەر شەكلى تۈزلەڭلىكىنى ئاساس قىلىدۇ .كأپ قئسئم رايذنلارنئڭ ظئقلئمئ مأتئدئل بەلؤاغ دىڭئز ظوكيان  ظئقلئمئغا تەؤە.
50. ياۋرۇپالىقلار –سۈت مەھسۇلاتلىرى ۋە كالا –قوي گۈشىنى ئىنتايىن ياخشى كۈرىدۇ .بۇ ئۇلارنىڭ چارۋىچىلىقىنىڭ تەرەققى قىلغانلىقى بىلەن زىچ مۇناسىۋەتلىك ،چارۋىچىلىق مەيدانلىرى ئىنتايىن كەڭرى تارقالغان .بذجايدئكئ ظوت-چأپلەرنئ ‹‹يىشئل ظا لتذن ››دەيدذ.دذنيادئكئ ظەڭ كئچئك دألەت –ؤاتئكان.
51. ئەنگىلىيىدە چارۋىچىلىق مەھسۇلات قىممىتى پۈتۈن يېزا ئىگىلىك مەھسۇلات قىمىتىنىڭ %70نى ئىگەللەيدۇ .گوللاندىيە ،دانىيە قاتارلىق دۆلەتلەر دۇنياغا مەشھۇر مۇھىم سۈت چارۋىچىلىق دۆلەتلەر ھىساپلىنىدۇ .
52. ياۋرۇپانىڭ غەربى قىسىمىدا ساياھەتچىلىك ئىنتايىن گۈللەنگەن .مۇناسىۋەتلىك مەزمۇنلار دەرىسلىك كىتاپنىڭ 65-بېتىگە قارالسۇن .
53. ئافىرىقىنىڭ سەھرايى كەبىرنىڭ جەنۇبىدىكى قىسىمىنىڭ ئاھالىسى قارا تەنلىك بولغاچقا بۇ رايۇن «قارا تەنىلىكلەر يۇرتى »ياكى «قارا ئافرىقا »دەپ ئاتالغان .%90تىن كۆپرەكى قارا تەنلىكتىن ئىبارەت.سەەرايئ كەبئرنئڭ شئمالئدئكئ ظافرئقابولسا ظئسلام دئنئنئ قذبذل قئلغان ظەرەپ دذنياسئنئڭ بئر بإلئكئ بذلذپ ظاق تەنلئك.
54. ئافىرىقىنىڭ تىروپىك بەلۋاغ ماتىرىكى دىگەن نامى بار .بۇ جايغا دۇنيا بۇيىچە ئەڭ چوڭ چۆل سەھرايى كەبىر چۈلى جايلاشقان .ئۇنىڭ يەنە تىروپىك بەلۋاغ ھايۋانات پادىشالىقى دىگەن نامىمۇ بار .قذل سودئسئ 15- ظەسئردئن باشلانغان .
55. سەھرايى كەبىرنىڭ جەنۇبىدىكى ئافىرىقا رايۇننىڭ ئىگىلىكى بىرلەمچى مەھسۇلاتلارنى ئاساس قىلغان بىرلا خىل تاۋار ئىگىلىكىنى ئاساس قىلىدۇ .سانائىتى تەرەققى قىلمىغان ،نامرات رايۇندۇر .بۇ رايۇندىكى كىشىلەر دۇچ كەلگەن ئاساسلىق مەسىلە ---ئاشلىق بىلەن تەمىنلەشنىڭ يىتىشمەسلىكى. بۇ رايۇندىكى ئاساسلىق مەسىلە نۇپۇسنىڭ ھەدىدىن زىيادە تىز كۈپۈيىشى .ئاشلىق يىتىشمەسلىكىتىن كىلىپ چىققان ئاچارچىلىق ،مۇھىتنىڭ بۇزغۇنچىلىققا ئۇچرىشىدىن ئىبارەت .بۇ جايدىكى سەھرايى كەبىر چۈلى دۇنيا بۇيىچە ئەڭ چوڭ چۆل ھىساپلىنىدۇ .بۇ جايدىكى ئەڭ ئىگىز تاغ چوققىسى بولسا كىلىمانجارۇ تېغى .
56. دۇنيادىكى تىرىك قاتمىلار مۇزىيى بولسا ---جەنۇبى يېرىم شارغا جايلاشقان ئەڭ چوڭ دۆلەت شۇنداقلا ئۈزى يالغۇز چوڭ بىر قۇرۇقلۇقنى ئىگەلەپ تۇرغان دۆلەت ----ئاۋىستىرالىيەدىن ئىبارەت .ئۇنىڭ پايتەختى –كانبىرا.ئاۋىستىرالىيەجەنذبئي يىرئم شاردا،تئروپئك بەلؤاغدا،قئشلئق تەتئل ظالدئدا.
57. ئاۋىستىرالىيەنىڭ دۆلەت بايرىقىغا –كىنگورو بىلەنظئمذ قذشنىڭ رەسىمى چۈشۈرۈلگەن .
58. قويغا مىنگەن دكلەت بولسا ---ئاۋىستىرالىيە بۇلۇپ بۇ جايدىكى داڭلىق قوي سورتى –مىرنوس قۇيى .ئۇ دۇنيا بۇيىچە قوينى ۋە قوي يۇڭىنى ،كالا گۈشى ،بۇغداينى ئەڭ كۆپ ئىكىسپورت قىلىدىغان دۆلەت ھىساپلىنىدۇ .
59. ئاۋىستىرالىيەدىكى ئەڭ ئۇزۇن دەيا بولسا موررى دەرياسى .ئۇ دۇنيا بۇيىچە كان مەھسۇلاتلىرىنى ئەڭ كۆپ ئىكىسپورت قىلىدىغان دۆلەت .كانچىلىق سانائىتى تەرەققى قىلغان ،شۇڭا ئۇ «كان ۋاگۇنىغا ئولتۇرغان دۆلەت »دەپ تەرىپلىنىدۇ .
60. ئاۋىستىرالىيەنىڭ نۇپۇسى ۋە شەھەرلىرى ئاساسلىقى شەرقى جەنۇبى قىسىم دېڭىز بۇيىغا جايلاشقان .سېدنى -ئەڭ چوڭ سانائەت مەركىزى .پورت شەھرى . مېلبورىن  2-چوڭ شەھەر.
61.ئاق ش نىڭ يەرلىك ئاھالىسى ئىندىئانلار بۇلۇپ ئۇلار سېرىق تەنلىككە تەۋە . ئا ق ش دا 278مىليۇن نۇپۇس بار بۇنىڭدىن باشقا 1مىليۇن 600مىڭ ئەتراپىدا جۇڭگۇلۇق ۋە جۇڭگۇ مۇھاجىرلىرى بار .بۇلار ئاساسەن لوس ئانژىلىس ۋە سان فىرانسىسىكوغا جايلاشقان .
62. ئا ق ش دا %84ئادەم ئاق تەنلىك ،%13ئادەم قارا تەنلىك .%3ئادەم باشقا ئىرىققا تەۋە .پايتەختى ۋاشىنگىتون ،ئەڭ چوڭ شەھرى –نىيو يۇرۇك .
63. دۇنيادىكى ئەڭ چوڭ تاتلىق سۇلۇق كۆللەر توپى ئا ق ش دا بۇلۇپ ئۇلار سوپىر ىئور كۆلى ،مىچىگان كۆلى ،ئېرى كۆلى ،ھورۇن كۆلى ،ئونتارىئۇ كۆلى قاتارلىقلار .بۇنىڭ ئىچىدە سوپىر ىئور كۆلى دۇنيا بۇيىچە ئەڭ چوڭ تاتلىق سۇلۇق كۆلى ھىساپلىنىدۇ ،بەش چوڭ كۆل ئىچىدە مىچىگان كۈلى ئاق ش زىمىندا قالغانلىرى كانادا ۋە ئا ق ش چىگىرىسىغا جايلاشقان .
64.دۇنيا بۇيىچە ئەڭ چوڭ تاغ سېستىمىسى –شىمالى ئامىرىكا ۋە جەنۇبى ئامىرىكا قىتئەسىنىڭ غەربىدىن شىمال جەنۇپ يۈنۈلىشىدە سۇزۇلغان كوردىللىيىر تاغ سېستىمىسىدۇر .
65.دۇنيا بۇيىچە تېرىلغۇ يەر مەيدانى ئەڭ كۆپ بولغان دۆلەت ئاق ش دىن ئىبارەت،ظذنئڭ تىرئلغذ يئرئ دذنيانئڭ %10نئ ظئگەللەيدذ.ئۇ دۇنيا بۇيىچە ئەڭ چوڭ يېزا ئىگىلىك دۆلىتى ھىساپلىنىدۇ .ئۇ يەنە دۇنيا بۇيىچە يېزا ئىگىلىك مەھسۇلاتلىرىنى ئەڭ كۆپ ئىكىسپورت قىلىدىغان دۆلەت بۇلۇپ ئۇنىڭ يېزا ئىگىلىكى رايۇنلار بۇيىچە مەخسۇسلاشقان .
66. ئا ق ش نىڭ50شئتاتئ بذلذپ ظاساسئ زئمئنئ بئلەن تذتاشمايدئغان 2شئتاتئ بار . سۇغۇق بەلۋاققا جايلاشقان،شئمالئي مذز ظوكيان بئلەن تذتذشئدئغان  شىتاتى بولسا –ئالياسكا ،تىروپىك بەلۋاققا جايلاشقان،تئنئچ ظوكياندئكئ  شىتاتى بولسا ---ھاۋاي دىن ئىبارەت .
67. ئا ق ش دۇنيا بۇيىچە ئەڭ چوڭ سانائەت دۆلىتى بۇلۇپ دۇنيادىكى يۇقۇرى يېڭى تېخنىكىلىق كەسىپلەر بازىسى ھىساپلىنىدۇ .ظەڭ بذرذن قذرذلغان كإلئمئ چوڭ يۇقۇرى يېڭى تېخنىكىلىق كەسىپلەر مەرگئزئ—سئلسئيلئق جئلغا(كىرمىنىي جىلغسى) دەپ ئاتالغان بۇلۇپ سان فىرانسىسىكونئڭ شەرقئ جەنذبئيغا جايلاشقان .
68. ئاق ش دۇنيا بۇيىچە ئىقتىسادى جەھەتتە 1-ئۇرۇندا تۇرىدىغان دۆلەت بۇلۇپلا قالماي يەنە دۇنيادا بايلىق سەرپىياتى ئەڭ چوڭ ،كىرەكسىز ماددىلارنى ئەڭ كۆپ چىقىرىدىغان دۆلەت ھىساپلىنىدۇ .ظەڭ چوڭ ساناظەت رايذنئ –شەرقئ شئمال ساناظەت رايذنئ .
69.بىرازىلىيە-لاتىن ئامىرىكىسىدىكى يەر كۈلىمى ئەڭ چوڭ ،نۇپۇسى ئەڭ كۆپ دۆلەت ،شۇنداقلا دۇنيادىكى ئاز ساندىكى چوڭ دۆلەتلەرنىڭ بىرى ھىساپلىنىدۇ .پايتەختى –بىرازىلىيە . يەرلىك ئاھالىسى بولسا ئىندىئانلاردىن ئىبارەت . ئىندىئانلار مايا مەدئنئيئتئنئ ياراتقان.
70. بىرازىلىيە ئاھالىسىنىڭ كۆپ قىسىمى ئارلاش قانلىقلار بۇلۇپ ئاق تەنىلىكلەر يېرىمىدىن كۆپرەكىنى ئىگەللەيدۇ .نىگىرلار بىلەن ئاق تەنىلىكلەرنىڭ ئارلاشمىسى %40نى ،نىگىرلار %6نى ئىگەللەيدۇ .ئىندىئانلار %1گىمۇ يەتمەيدۇ .
71.سامبا ئۇسۇلى –بىرازىلىيەلىكلەرنىڭ ياخشى كۈرۈپ ئوينايدىغان ئەل ئىچى كۈڭۈل ئېچىش پائالىيتى .(ئەسلى پورتىگلىيە خەلقىنىڭ ناخشىسى ) بىرازىلىيە ئاھالىسى پورتىگال تىلىدا سۆزلەيدۇ .باشقا لاتىن ئامىرىكىسى مىللەتلىرى بولسا ئىسپان تىلىدا سۆزلەيدۇ .
72.كارنىۋال بايرىمى ئەسلىدە كاتولىك دىنىدىكىلەرنىڭ بايرىمى ھەر يىلى فىئۇرال ئېيىنىڭ ئاخىرىدا داغدۇغىلىق ئۆتكۈزۈلىدۇ .
73. بىرازىلىيەنىڭ تۈمۈر رودىسىنىڭ زاپىسى مول ،سۈپىتى ياخشى ،مەھسۇلات مىقتارى ۋە ئىكىسپورت مىقتارى دۇنيادا ئالدىنقى قاتاردا تۇرىدۇ .بىرازىلىيەدىكى ئەڭ چوڭ ئۈستى ئۇچۇق كۈمۈر كان بولسا ئىتابىرا ئۈستى ئۇچۇق تۈمۈر كېنىدۇر .ئىتايپۇ سۇ ئىلىكتىر ئىستانسىسى بىرازىلىيە بىلەن پاراگۋاي بىرلىشىپ قۇرغان دۇنيا بۇيىچە ئەڭ چوڭ سۇ ئىلىكىتىر ئىستانسىسى بۇلۇپ ئۇ پارانا دەرياسىدا قۇرۇلغان. %90تذك سذكإچئگە تايئنئپ چئقئرلئدذ.
74. بىرازىلىيەنىڭ مەھسۇلات مىقتارى دۇنيا بۇيىچە 1-ئۇرۇندا تۇرىدىغان يېزا ئىگىلىك مەھسۇلاتلىرى بولسا –قەھۋە ،شىكەر قۇمۇشى ،سىتىروس قاتارلىقلار .تاشقى پىرۋوت يارىتىدىغان مۇھىم مەھسۇلاتلىرى بولسا –قەھۋە پۇرچىقى ،قۇمۇش شىكىرى ،ئاپلىسىن شەربىتى قاتارلىقلار .
75. دۇنيا بۇيىچە ئەڭ چوڭ تۈزلەڭلىك –بىرازىلىيەدىكى ئامازۇن دەرياسى ،دۇنيا بۇيىچە ئەڭ چوڭ ئىگىزلىك –بىرازىلىيە ئىگىزلىكى .بىرازىلىيەدىكى دۇنيا بۇيىچە 2-چوڭ دەريا بولسا –ئامازۇن دەرياسى .بذ سذ مئقدارئ ظەڭ كأپ دەريا.
76.دۇنيا بۇيىچە تىروپىك بەلۋاغ يامغۇرلۇق ئورمىنى ئەڭ كەڭ تارقالغان جاي –بىرازىلىيەدىكى ئامازۇن دەريا تۈزلەڭلىكى بۇلۇپ بۇ ئورمانلىق يەرشارىنىڭ ئۆپكىسى دىيىلىدۇ .دذنيا خەلقئ بئرازئليئدئن تىروپىك بەلۋاغ يامغۇرلۇق ئورمىنىنئ قوغداشنئ ظإمإت قئلئدذ .
77. 1992-يىلى ئىيۇندا بىرلەشكەن دۆلەتلەر تەشكىلاتى مۇھىت تەرەققىيات يىغىنى بىرازىلىيەنىڭ رىئودۇ ژانىرۇ شەھرىدە ئۆتكۈزۈلدى .يىغىندا سىجىل تەرەققىيات مۇمكىنچىلىكى يادرو قىلىنغان «21-ئەسىر قارالمىسى »ماقۇللاندى .بۇنىڭدا تىروپىك بەلۋاغ يامغۇرلۇق ئورمىنى قوغداش تەششەببۇس قىلىندى .
78. بىرازىلىيەنىڭ شەھەرلىرى ۋە نۇپۇسى شەرقى قىسىمدىكى دېڭىز بۇيىغا مەركەزلەشكەن .شەھەر نۇپۇس پۈتۈن مەملىكەت نۇپۇسىنىڭ 4/3قىسمىنى ئىگەللەيدۇ .سان پاۋلۇ بىرازىلىيەنىڭ ئەڭ چوڭ شەھرى ؤە ظەڭ چوڭ ساناظەت مەرگئزئ ھىساپلىنىدۇ .
80. ئارىكىتىكا ۋە ئانتاراكىتىكا رايۇنى شىمالى ۋە جەنۇبى قۇتۇپ چەمبەرلىرىنىڭ (شىمالى ۋە جەنۇبى كەڭلىك 66.5گىرادۇسنىڭ شىمالى ۋە جەنۇبىدىكى رايۇنلار ) ئىچىگە جايلاشقان بۇلۇپ يۇقۇرى كەڭلىككە جايلاشقان .بۇ جايدا قۇتۇپ كىچىسى ۋە قۇتۇپ كۈندۈزى ھادىسىسى يۈز بىرىدۇ .ئانتاراكتىكا رايۇنىدا قۇتۇپ كۈندۈزى ھادىسى يۈز بەرگەندە ئارىكتىكا رايۇنىدا قۇتۇپ كىچىسى ھادىسىسى يۈز بىرىدۇ .قۇتۇپ كۈندۈزى ھادىسىسى يۈز بەرگەن رايۇنلاردا كىچنىڭ ۋاقتى 0سائەت بولسا كۈندۈز ۋاقتى 24سائەت بۇلىدۇ .
81. ئارىكتىكا (شىمالى قۇتۇپ )رايۇنىغا شىمالى مۇز ئوكيان جايلاشقان بۇلۇپ ئۇنىڭ ئەتراپىنى ئاسىيا ،ياۋرۇپا ۋە شىمالى ئامىرىكا قىتئەلىرى قورشاپ تۇرىدۇ .بۇ جايدىن قارىغاندا يەرشارىنىڭ ئايلىنىش يۈنۈلىشى سائەت سىتىرلكىىسىغا قارشى يۈنۈلىشتە بۇلىدۇ .بۇ جاينىڭ ئۆزگىچە ھايۋىنى –شىمالى قۇتۇپ ئېيىقى .بۇ جايدا ئىننوئىتلار ۋە ئىسكىموسلاردىن ئىبارەت مىللەتلەر ياشايدۇ ،ئۇلار مۇز ئۆيلەردە ئولتۇرىدۇ .ئۇلار سېرىق تەنلىككە تەۋە .
82. ئانتارىكتىكا (جەنۇبى قۇتۇپ  )رايۇنىغا ئانتاركتىكا ماترىكى  جايلاشقان بۇلۇپ ئۇنىڭ ئەتراپىنى تىنىچ ئوكيان ھىندى ئوكيان ۋە ئاتلانتىك ئوكيان  ، قورشاپ تۇرىدۇ .بۇ جايدىن قارىغاندا يەرشارىنىڭ ئايلىنىش يۈنۈلىشى سائەت سىتىرلكىىسىنىڭ ئايلىنىش  يۈنۈلىشتە بۇلىدۇ .بۇ جاينىڭ ئۆزگىچە ھايۋىنى –پىنگىۋىن(ئانتاراكتىكانىڭ خۇجايىنى )  .كۆك كىت .بۇ جايدائادەم ئولتۇراقلاشمىغان .
83.ئانتاركىتكا رايۇننىڭ تەبىئى مۇھىتى ياكئ ظئقلئمئ بولسا –قاتتىق سۇغۇق بۇلۇش ،بۇران چاپقۇنلۇق بۇلۇش قار –شىۋىرغانلىق بۇلۇش تىن ئىبارەت .
84. ئانتاركىكا رايۇننىڭ «قار مۇز ئىگىزلىكى » «ئاق رەڭلىك چۆل » دىگەن نامى بار .ئۇ دۇنيا بۇيىچە دېڭىز يۈزىدىن ئىگىزلىكى ئەڭ يۇقۇرى بولغان قىتئە ھىساپلىنىدۇ .ظوتتذرچە 2000مئتئر قىلئنلئقتا مذز قاپلاپ تذرئدذ.
85. ئىلىمىز ئانتاركىتكا رايۇنىدا قۇرغان تەجىربە پونكىتلىرىدىن سەددىچىن پونكىتى ،جۇڭىشەن پونكىتى ،يېڭىدىن قۇرۇلغان كوئىنلۇن پونكىتى قاتارلىقلار بار .بۇ جايدا ئىلمى تەكشۈرۈش ئېلىپ بارغىلى بۇلىدىغان ۋاقىت ھەر يىلى 11-ئايدىن كىيكى يىلى 2-ئايغىچە بۇلىدۇ.چإنكئ بذؤاقئت بئرقەدەر ظئللئق بذلذپ قذتذپ كإندإز ەادئسئسئ بذلئدذ. .
86. ئانتاراكتئدا ماترىكىدىن چىقىدىغان قېزىلما بايلىقلاردىن –نىفىت ،تەبئى گاز ،كۈمۈر ،تۈمۈر قاتارلىقلار بار .
87. ئانتاراكتىكانىڭ ئىكولوگىيىلىك مۇھىتىنى قوغداش ۋە ئۇنىڭدىن تىنىچ يول بىلەن پايدىلىنىش ئۈچۈن 1959-يىلى دىكابىردا ئاۋىستىرالىيە ،ئارگنىتىنا قاتارلىق 12دۆلەت «ئانتاراكىكا شەرتنامىسىنى »ئىمزالىدىن ئىلىمىز بۇ شەرتنامىگە 1983-يىلى رەسمى قاتناشتى .18 دألەتنئڭ 140دئن كأپ پونكئتئ بار.
88. ظانتاراكتئداغا ظەڭ يىقئن قئتظە جەنذبئي ظامئركا قئتظەسئ بذلذپ بذ قئتظە ظارقئلئق بارساق بذلئدذ..
89. شەرقئي ظاسئيا (جذڭگذ،ياپذنئيە ...)،شەرقئي جەنذبئي ظاسئيالئقلار سىرئق تەنلئك  بذلئدذ.غەربئي ظاسئيا، ظوتتذرا شەرئق  ظافرئقئنئڭ شئمالئي(ظەرەپلەر ) ،ياؤرذپا ،شئمالئي ظامئركا (ظا  ق ش ،كانادا..) ظاق ظىرئق .بئرازئليە%50ظاق ظىرئق%40ظارلاش قانلئق .سەەرايئ كەبئرنئڭ جەنذبئدئكئ ظافرئقا نئگئرلار يذرتئ %90 قارا تەنلئك.
90.مذەئم قانال ؤە بذغذزلار: پاناما قانئلئ- شئمالئي ظامئركاقئتظەسئ بئلەن جەنذبئي ظامئركاقئتظەسئنئڭ چىگراسئ بذلذپ ،تئنئچ ظوكيان بئلەن ظاتلانتئك ظوكياننئ تذتاشتذرئدذ.سإؤەيئش قانئلئ- ظاسئياقئتظەسئ بئلەن ظافرئقا قئتظەسئنئڭ چىگراسئ بذلذپ ،قئزئل دىڭئز بئلەن ظوتتذرا دىڭئزنئ تذتاشتذرئدذ. تإركئيە بذغئزئ - ظاسئياقئتظەسئ بئلەن ياؤرذپا قئتظەسئنئڭ چىگراسئ بذلذپ ،قارا دىڭئز بئلەن ظوتتذرا دىڭئزنئ تذتاشتذرئدذ.جەبئلتارئق  بذغذزئ ظافرئقا قئتظەسئ بئلەن ياؤرذپا قئتظەسئنئڭ چىگراسئ بذلذپ ،ظاتلانتئك ظوكيان  بئلەن ظوتتذرا دىڭئزنئ تذتاشتذرئدذ. بىرئڭ بذغئزئ - ظاسئياقئتظەسئ بئلەن شئمالئي ظامئركا قئتظەسئنئڭ چىگراسئ بذلذپ ،تئنئچ ظوكيان بئلەن شئمالئي مذز ظوكياننئ تذتاشتذرئدذ. ما لاككا  بذغئزئ – سذماترا ظارئلئ  بئلەن كالئمانتان  ظارئلئنئڭ ظارئسئغا جايلاشقان  بذلذپ سئنگاپور بار ،تئنئچ ظوكيان بئلەن ەئندئ  ظوكياننئ تذتاشتذرئدذ. ما لاككا  بذغئزئنئ ياپذنلار دىڭئزدئكئ ەاياتلئق يذلئ دەپ ظاتايدذ.
90.مذەئم خەرئتئلەربار بەت :   2-،3-،4-،7-،9-،18-،20-،22-،23-،27-33،35-،37-،40-،41-،51-،53-،63-،64-65،75-،82-،85-،86-،90-،93-،101-،102- بەتلەردئكئ خەرئتئلەر .

گۈلزار

ئوقۇتقۇچى - ئوقۇغۇچىلارغا ياخشى تەكرارلاش ماتىريالى ئېلىپ كېلىپسىز رەھمەت .  
بۇ تېمىڭىزغا قارىغاندا سىزنىڭ  خىزمەتتە ناھايىتى تىرىشچان ھەم ئەستايىدىل  ئوقۇتقۇچى ئىكەنلىكىڭىزنى كۆرۈۋالغىلى بولىدۇ .  بۇندىن كېيىنمۇ مانا مۇشۇنىڭغا ئوخشاش پايدىلنىش قىمىتى يوقۇرى بولغان تېمىلارنى يوللاپ تۇرىشىڭىزنى ئۈمىد قىلىمىز . رەھمەت

pari

ياخشىمۇ سىز ؟
جۇغراپىيە دەرسىدىكى موھىم نوختىلارنى تىزىپ چىقىپسىز ، بەك جاپا چېكىپسىز ، ئوقۇتقۇچىلار تەكرارلاشتا چوقۇم ياخشى پايدىلانغۇسى .....رەھمەت .

كېمىر

يۇقارىقى جۇغراپىيىە دىكى مۇھىم مەزمۇنلار بەك ياخشىكەن

كېمىر

بەك ياخشى تەييارلىق ئىكەن ئۇ قۇتقۇچى - ئوقۇغۇچىلارغا ياخشى تەكرارلاش ماتىريالى ئېلىپ كېلىپسىز رەھمەت .  
بۇ تېمىڭىزغا قارىغاندا سىزنىڭ  خىزمەتتە ناھايىتى تىرىشچان ھەم ئەستايىدىل  ئوقۇتقۇچى ئىكەنلىكىڭىزنى كۆرۈۋالغىلى بولىدۇ .  بۇندىن كېيىنمۇ مانا مۇشۇنىڭغا ئوخشاش پايدىلنىش قىمىتى يوقۇرى بولغان تېمىلارنى يوللاپ تۇرىشىڭىزنى ئۈمىد قىلىمىز . رەھمەت