بىلىمخۇمار: مەن قىلغان يېڭىلىق ناسا ژورنىلىدا

bilimhumar

ئەنۋەر يوللىغان ۋاقتى  2015-2-27 17:41
نوبىل! تىزىراق ئەمەلگە ئاشسا؟ھايات ۋاقتىمدا ئالغىنىڭى ...

ياخشى تىلەكلەر بىلەن ماڭا مەدەت بەرگىنىڭىزگە كۆپتىن-كۆپ رەھمەت ئۇكام!

بىلىۋال تور بېتى 2006-يىلى مەن بىلەن ئۆتكۈزگەن يازما سۆھبەتتە مەندىن نوبېل مۇكاپىتى توغرىسىدا بىر سوئال سورىغان بولۇپ، تۆۋەندىكىسى شۇ چاغدا مەندىن سورالغان سوئال بىلەن مېنىڭ ئۇنىڭغا بەرگەن جاۋابىم (1-سۆھبەت 10-سوئال).  قىزىقسىڭىز ئۇنى بىر قېتىم ئوقۇپ بېقىڭ.  

مەن مۇشۇ مۇناسىۋەت بىلەن ئەينى ۋاقىتتا ئاشۇ سۆھبەتنى ئورۇنلاشتۇرغان ئامېرىكىدىكى قۇربانجان رۇزى ئۇكىمىز، ھەمدە سوئال چىقىرىش ۋە مەن يازغان مەزمۇنلارنى تەھرىرلەپ چىقىش ئىشلىرىغا تۆھپە قوشقان ۋەتەندىكى بارلىق قېرىنداشلارغا چىن كۆڭلۈمدىن رەھمەت ئېيتىمەن.  مەن ئاشۇ ئىشقا كۈچ چىقارغان بارلىق ئۇكىلارنى داۋاملىق ئەسلەپ تۇرىۋاتىمەن.
= = ======================================= =
10. سوئال: يۇرتتىكى ياش-ئۆسمۈرلەر ئىلىم-پەن ساھەسىدە ئەڭ قىزىقىدىغان تېمىلارنىڭ بىرى نوبېل مۇكاپاتى. سىزچە كەلگۈسىدە ئۇيغۇرلاردىنمۇ نوبېل مۇكاپاتى ئالىدىغان ئادەم چىقارمۇ؟ بۇ توغرىدا ئويلىغانلىرىڭىزنى سۆزلەپ بەرگەن بولسىڭىز؟

جاۋاب: مەن ئالدى بىلەن نوبېل مۇكاپاتىنى قىسقىچە چۈشەندۈرۈپ ئۆتەي. نوبېل مۇكاپاتى 1-بولۇپ تەسىس قىلىنغان خەلقئارالىق مۇكاپات بولۇپ، ئۇ 1901-يىلى فىزىكا، خىمىيە، فىزىئولوگىيە ياكى مېدىتسىنا، ئەدەبىيات ۋە تىنچلىق قاتارلىق ساھەلەر بويىچە بېرىلىشكە باشلىغان. 1968-يىلى Sweden (شىۋېتسارىيە) بانكىسى Alfréd Nobél خاتىرىسى ئۈچۈن ئىقتىساد ئىلمى ساھەسىدىمۇ نوبېل مۇكاپاتىنى تەسىس قىلغان. ھەر بىر مۇكاپات بىردىن مېدال، خۇسۇسىي دىپلوما (گۇۋاھنامە) ۋە پۇلدىن تەركىب تاپىدۇ. نوبېل مۇكاپاتىنى ئەڭ كۆپ ئالغان ئالدىنقى 10 دۆلەت تۆۋەندىكىلەردىن ئىبارەت (1901-2002):

1.ئامېرىكا: (261)؛
2.ئەنگلىيە: (79)؛
3.گېرمانىيە: (61)؛
4.فرانسىيە: (28)؛
5.شىۋېتسارىيە: (22)؛
6.شىۋېدسىيە: (18)؛
7.روسىيە: (11)؛
8.گوللاندىيە: (9)؛
9.دانىيە: (8)؛
10.ياپونىيە: (7).
جۇڭگو تېخى بىرنىمۇ ئالالمىغان.

ياشلار ئۆزلىرىگە تۇرغۇزۇشقا تېگىشلىك نىشان 2 خىل بولىدۇ. ئۇنىڭ بىرى، ئۆزىنىڭ تالانتى بىلەن ئۆز تىرىشچانلىقىغىلا مۇناسىۋەتلىك بولۇپ، يېتەرلىك دەرىجىدە تىرىشسا، ئەمەلگە ئاشۇرغىلى بولىدىغان نىشاندۇر. مەسىلەن، ئەگەر سىز كىچىكىڭىزدىلا "مەن چوڭ بولغاندا چوقۇم بىر دوختۇر بولىمەن"، دېگەننى ئۆزىڭىزگە نىشان قىلىپ، شۇ نىشانغا يېتىش ئۈچۈن يېتەرلىك تىرىشچانلىق كۆرسەتسىڭىز، سىز چوقۇم دوختۇر بولالايسىز. بۇ جۇڭگودىمۇ، ئامېرىكىدىمۇ شۇنداق. مەن كىچىكىمدىن تارتىپ رادىئو ئېلېكترونىكا كەسپىگە قىزىققان ئىدىم. مانا ھازىر ئاشۇ كەسپنىڭ بىر تارمىقىدا ئىشلەۋاتىمەن. يەنە بىرى بولسا، ئۇ پەقەت ئۆز تىرىشچانلىقىڭىزغىلا مۇناسىۋەتلىك بولمىغان، دەرىجىدىن تاشقىرى رىقابەت ۋە بەلگىلىك دەرىجىدىكى تۇغما تالانت تەلەپ قىلىدىغان نىشاندۇر. مەسىلەن، بىر ناخشىچى بولۇش، ھولليۋودقا كېلىپ، كىنو چولپىنى بولۇش ۋە نوبېل مۇكاپاتى ئېلىش. 2-خىلدىكى نىشاننىڭ ئەمەلگە ئېشىش-ئاشماسلىقى پەقەت ئۆزىڭىزگىلا مۇناسىۋەتلىك بولمىغاچقا، ئۇنى ھەرگىز ئۆزىڭىزنىڭ ئاساسلىق نىشانى قىلماسلىقىڭىز كېرەك (ئەگەر سىزنىڭ ئاۋازىڭىز ياخشى بولسا، ناخشىچى بولۇشنى ئاساسلىق نىشان قىلسىڭىز ئەلۋەتتە بولىۋېرىدۇ). كۆپىنچە ئەھۋالدا، ئۆزىڭىزگە 1-خىلدىكى نىشاندىن بىرنى تۇرغۇزۇۋېلىپ، ئاندىن 2-خىلدىكىنى قوشۇمچە قىلىشىڭىز كېرەك.

نوبېل مۇكاپاتى ھەر يىلى ھەر بىر ساھەدە دۇنيا بويىچە پەقەت بىرلا ئادەمگە ياكى بىر گۇرۇپپا ئادەمگە بېرىلىدۇ. بۇ مۇكاپاتنى ئالغانلار كۆپىنچە ۋاقىتلاردا ئۆزلىرىنىڭ ئۇنى ئالالايدىغانلىقىنى تاكى ئەڭ ئاخىرىدا نوبېل مۇكاپاتى كومىتېتىنىڭ ئاۋاز بېرىش نەتىجىسى چىقمىغىچە بىلمەيدۇ. شۇڭا ئۇلار ھەرگىز ئۆمۈر بويى نوبېل مۇكاپاتى ئېلىش ئۈچۈن تىرىشقانلار ئەمەس. لېكىن، ئىلىم-پەننىڭ يۇقىرى پەللىسىگە چىقىش ئۈچۈن پۈتۈن ئۆمرىنى ئاتىغانلاردۇر. بۇ ئادەملەرنىڭ كۆپىنچىلىرى ئۈچۈن ئۇلارنىڭ ئەڭ ھوزۇرلىنىدىغان، ھەممىدىن مۇھىم ئىشى ئۆزلىرى شۇغۇللىنىۋاتقان ئىلمىي تەتقىقاتتىن ئىبارەتتۇر. شۇڭا، بۇ ئادەملەرنىڭ كۆپىنچىلىرى ئۈچۈن، مەن بۇ سۆھبەتنىڭ ئالدىنقى قىسمىدا بايان قىلغان ئىشلارنىڭ مۇھىملىق تەرتىپىنىڭ ئەڭ ئالدىدا ئۆزىنىڭ تەتقىقاتى تۇرىدۇ.

مەن يېقىندا بىر قېتىم Caltech (يەنى، "California Institute of Technology" دېگەن ئالىي مەكتەپنى دېمەكچى. بىزنىڭ ئىدارە JPL ئاشۇ مەكتەپكە قارايدۇ) زىيارەت قىلدىم. باكالاۋر ئوقۇغۇچىلىرىنىڭ ياتاقلىرىغا كىرىپ باقتىم. بۇ مەكتەپكە كىرگەن ھەر قانداق باكالاۋر ئوقۇغۇچىسى 1-يىلى چوقۇم مەكتەپ تەمىنلىگەن، مەكتەپنىڭ ئىچىدىكى ياتاقتا تۇرۇشى كېرەك ئىكەن. بۇ مەكتەپكە ھەر يىلى ئالىدىغان باكالاۋر ئوقۇغۇچىنىڭ سانى ئىنتايىن ئاز بولۇپ، 200 ئەتراپىدا ئىكەن. ھەمدە ئۇلارنىڭ كۆپىنچىسى تالانت جەھەتتىن "نورمال ئادەم" لەردىن ئەمەس بولۇپ، ئوتتۇرا مەكتەپتە بىرەر نەرسە ئىجات قىلىپ باققانلار ئىكەن. مەكتەپتىكى پروفېسسور بىلەن ئوقۇغۇچىنىڭ نىسبىتى 1:3 ئىكەن. يەنى، ھەر 3 ئوقۇغۇچىغا بىردىن پروفېسسور توغرا كېلىدىكەن. دېمەك، بۇ مەكتەپتىكى پائالىيەتنىڭ ئاساسىي قىسمى دەرس ئۆتۈش ئەمەس، پەن تەتقىقاتى ئىكەن. Caltech تە ھازىرغىچە نوبېل مۇكاپاتىغا ئېرىشكەنلەرنىڭ سانى 30 نەپەر ئىكەن.

مەن ئالدىنقى سوئالنىڭ جاۋابىدا ئېيتقاندەك، ئۇيغۇرلارنىڭ بۇ دۇنيادىكى باشقا مىللەتلەردىن ھېچ قانداق پەرقى يوق. ئۇيغۇرلارمۇ باشقا مىللەتلەر قىلالىغان ئىشنىڭ ھەممىسىنى قىلالايدۇ. يۇرتىمىزدىكى ياش-ئۆسمۈرلەر ئۈچۈن ھازىر "مەدەنىيەت ئىنقىلابى"، "قايتا تەربىيە ئېلىش" دېگەن ئىشلار بولمىغاندىكىن، ئۇلار ئىلىم-پەننىڭ يۇقىرى پەللىسىگە چىقىشقا ھەقىقىي ئىرادە باغلاپ، قاتتىق تىرىشسىلا، 28 ياشقا كىرمەي تۇرۇپ دوكتورلۇق ئۇنۋانىنى ئالالايدۇ. مانا شۇ ياشلارنىڭ ئىچىدىن، ھەمدە ھازىر چەت ئەلدە ياشاۋاتقان ئۇيغۇر پەرزەنتلىرىنىڭ ئىچىدىن ئامېرىكىدىكى خارۋارد، ستانفورد، Caltech ، مىت گە ئوخشاش داڭلىق مەكتەپكە كىرەلەيدىغانلىرى چىقىپ، ئاشۇ مەكتەپلەرنىڭ بىرەرسىدە تەتقىقات ئېلىپ بارسا، ئۇيغۇرلار ئىچىدىنمۇ نوبېل مۇكاپاتى ئالىدىغانلار چوقۇم چىقىدۇ. مەن بۇنىڭغا قەتئىي ئىشىنىمەن.

مەن بۇ يەردە تەكىتلەپ ئۆتۈپ كېتىشنى لايىق كۆرگەن مۇنداق بىر ئىش بار. بالىلارنى ئىلىم-پەننىڭ يۇقىرى پەللىسىگە چىقىشقا رىغبەتلەندۈرۈش، ھەرگىز ئۇلارنى باشلانغۇچنىڭ 1-سىنىپىدىن باشلاپ ھەر كۈنى 10 نەچچە سائەت ئۆگىنىش قىلىشقا مەجبۇرلاش دېگەنلىك ئەمەس. ئۇنداق قىلىش بالىلارنىڭ نورمال ئۆسۈپ يېتىلىشىگە ئىنتايىن زىيانلىق. ئامېرىكىدا باشلانغۇچ مەكتەپ بالىلىرىغا ئاساسەن تاپشۇرۇق بېرىلمەيدۇ. تولۇقسىز ئوتتۇرا مەكتەپتىمۇ تاپشۇرۇق بىر قەدەر يەڭگىل بولۇپ، تولۇق ئوتتۇرا مەكتەپكە چىققاندىن كېيىن تاپشۇرۇق ئېغىرلىشىدۇ. باشلانغۇچتا ئاتا-ئانىلاردىن پەقەت بالىلىرىغا كۆپلەپ كىتاب ئوقۇپ بېرىش ھەمدە بالىلىرىنى ئۆزلۈكىدىن كىتاب ئوقۇشقا رىغبەتلەندۈرۈش تەلەپ قىلىنىدۇ. بالىلارنىڭ ھەر كۈنى 3-4 سائەت ئوينىشىغا كاپالەتلىك قىلىش تەلەپ قىلىنىدۇ. ئامېرىكىدىكى ئاق تەنلىكلەرنىڭ بالىلىرىغا كىتاب ئوقۇپ بېرىش ۋە كىتاب ئوقۇتۇش ئادىتى ئىنتايىن ئومۇملاشقان بولۇپ، بەزىلەر قورسىقىدىكى تېخى تۇغۇلمىغان بالىلارغىمۇ كىتاب ئوقۇپ بېرىۋاتقىنىنى ئۆز كۆزۈم بىلەن كۆردۈم. ياش ئۆسمۈرلەر كىتابتىن نۇرغۇن كىشىلىك تۇرمۇش تەجرىبىلىرىنى ئۆگىنەلەيدۇ. شۇڭا ھەر بىر ئاتا-ئانا بۇ مەسىلىگە ھەرگىز سەل قارىماسلىقى كېرەك. ئەگەر ئىمكانىيەتلا يار بەرسە، بالىڭىزغا ئۇلار ياخشى كۆرىدىغان كىتابلارنىڭ ھەممىسىنى ئېلىپ بېرىڭ. ئامېرىكىدىكى ئاق تەنلىكلەرنىڭ كۆپىنچىسىنىڭ بىر ئورتاق ئالاھىدىلىكى، ئۇلار گەپ-سۆزگە، باشقىلار بىلەن مۇناسىۋەت قىلىشقا ئىنتايىن ئۇستا. ئۆزلىرى شىركەت ئېچىشقا ئىنتايىن ماھىر. شۇنداق بولغاچقا، ئۇلارنىڭ ئىچىدىكى بىر قىسىملار بىرەر ساھەدە ئالاھىدە ئىقتىدارنى يېتىلدۈرمىگەن تەقدىردىمۇ، ئۆزلىرىنىڭ راۋان تىلى ئارقىلىق باشقىلار بىلەن ئۈنۈملۈك مۇناسىۋەت قىلىش ئىقتىدارىغا تايىنىپ، ناھايىتى ئوبدان جان باقالايدۇ. بۇ جەھەتتە كىچىكىدىن تارتىپ كىتاب ئوقۇشقا ئادەتلىنىشنىڭ رولى ئىنتايىن چوڭ. جۇڭگو مائارىپىدا كىچىك ياش-ئۆسمۈرلەرگە بولغان بېسىم ھەددىدىن تاشقىرى يۇقىرى. بۇنى ئالىي مەكتەپكە كىرىشتىكى رىقابەتنىڭ كۈچلۈكلۈكى كەلتۈرۈپ چىقارغان بولۇپ، مېنىڭچە ياشلارنىڭ نورمال ئۆسۈپ يېتىلىشىگە ئىنتايىن ئېغىر زىيىنى بولۇۋاتىدۇ. يۇقىرىقىلاردىن باشقا، مەن ئالدىنقى قىسىملاردا ئېيتىپ ئۆتۈپ كەتكەن، ياش-ئۆسمۈرلەرنىڭ ئۆزى ياخشى كۆرگەن بىرەر ئۆي ھايۋىنىنى بېقىشى ۋە ئۆزلىرى ياخشى كۆرگەن بىرەر تەنتەربىيە ھەرىكەتلىرىگە قاتنىشىشىمۇ ئۇلارنىڭ ساغلام، ئىقتىدارلىق بولۇپ ئۆسۈپ يېتىلىشىگە ئىنتايىن پايدىلىق. مېنىڭ ئوغلۇم باشلانغۇچتا ئىشلىگەن بىر پروجەكت، ئۆزىنىڭ ئەڭ ياخشى كۆرىدىغان تۇغقىنى، دوستى، كىتابى، تامىقى، ئويۇنى، ئۆي ھايۋىنى، تەنتەربىيە تۈرى قاتارلىقلارنى رەسىملەر بىلەن بىر چوڭ تاختايغا تىزىپ، ئۇلار توغرىسىدا چۈشەندۈرۈش يېزىپ ئاندىن بۇ تاختاينى مەكتەپتە كۆرگەزمە قىلىش بولدى. دېمەك، ئامېرىكىدا كىتاب ئوقۇش، ئويناش، ئۆي ھايۋىنى بېقىش ۋە تەنتەربىيىگە قاتنىشىش قاتارلىقلار بالىلار ھاياتىدىكى كەم بولسا بولمايدىغان بىر تەركىبكە ئايلانغان.

ئامېرىكىدا ھەر قانداق ئادەم، "مەن كەلگۈسىدە ئامېرىكا پرېزىدىنتى بولىمەن" دېيەلەيدۇ. ھەمدە ئاشۇ يولنى بويلاپ، ئۆز ئىقتىدارى يار بەرگەن ئەڭ يۇقىرى پەللىگىچە چىقالايدۇ. ياش ئۆسمۈرلەردە ئۇلارنىڭ تىرىشسىلا ھەر قانداق ئىشنى قىلالايدىغانلىقى توغرىسىدىكى ئىشەنچسىنى يېتىلدۈرۈش ئىنتايىن مۇھىم. ئاتا-ئانىلار بالىلىرى كىچىك ۋاقتىدىن باشلاپلا، ئەگەر ئۇلار ياخشى ئوقۇسا، ئۇلار كەلگۈسىدە چوڭ ئالىم بولالايدىغانلىقى، چوڭ شىركەت قۇرالايدىغانلىقى توغرىسىدا سۆزلەپ تۇرۇشى كېرەك. شۇنداق قىلغاندا بالىلارنىڭ يۈكسەك غايىلەر بىلەن چوڭ بولۇشىغا ناھايىتى زور تەسىر كۆرسىتەلەيدۇ.

bilimhumar

LAQIN610 يوللىغان ۋاقتى  2015-2-28 02:39
ئىسىل تىما !!! ئەركىنكا ، سىزنىڭ يېڭى تىمىڭىزنى كۇندە كۈ ...

ماڭا سەمىمىي ئىنكاسلىرى بىلەن مەدەت بەرگەن بارلىق قېرىنداشلارغا كۆپتىن-كۆپ رەھمەت!

panidunya

ئەركىن سىدىق ئاكنىڭ ئىزدىنش تەتقىقات ئىچىدە ئۆتكەن ھاياتى نىمىدىگەن مەنىلىك ھە!ئاپىرىن ،ۋەتەن خەلق ئۈچۈن ،مائارىپ ئۈچۈن ،كەلگۈسمىز ئۈچۈن سىزدەك باش قاتۇرۋاتقان ،خەلق قەلب تۈرىدىن ئورۇن ئالغان ئالىم ساناقىلىق ؟! ئىلاھىم ئىشلىرىڭىزگە بەركەت ،ئائىلىڭىزگە ئامانىلىق تىلەيمەن.
نىمە ئۈچۈنكى سىز بىلەن گۈلەن ئوستازغا ھۆرمىتىم چوڭ .

urkesh

ئالىملارنىڭ يېنىمىزدىلا تۇرغىنىنى ھېس قىغىنىمىزدا مىجەز-كەيپىياتىمىزمۇ خېلى ئىلمىيلىشىپ قالىدىكەن. بىلىمخۇمار ئاكىنىڭ ئىشلىرىغا تېخىمۇ كۆپ ئۇتۇق ، ئېزىز تېنىگە سالامەتلىك ۋە ئائىلىسىگە خاتىرجەملىك تىلەيمەن..!!

LAQIN610

bilimhumar يوللىغان ۋاقتى  2015-2-28 11:27
ماڭا سەمىمىي ئىنكاسلىرى بىلەن مەدەت بەرگەن بارلىق قې ...

ئەركىن ئاكا ، راست ، مەن ھېلىقى سىزنىڭ «بالىڭىزغا توغرا كۆيۈنۈڭ » دىگەن يازمىڭىزنىڭ بىرىنجى قىسمىنى تاپالمىدىم ، سىز قالدۇرغان ئادېرىسلارنى ئاچسام ئېچىلمىدى ، مەن ئۇلارنى ساقلاپ قويۇپ ، قايتا - قايتا ئوقۇماقچىتىم ، چۇنكى مەن پات ئارىدا توي قىلىمەن ، شۇڭا بالا تەربىيىلەشكە تەييارلىق قىلاي دىدىم . سىزنىڭ باشقا يازمىلىرىڭىزنىمۇ ياقتۇرۇپ ئوقۇيمەن ، كەسپىم فىزىكا بولغاچقا ئۆزۇممۇ بەك قىزىقىمەن . ئەمما بالا تەربىيىلەش دىگەندەكلەرگە بىزدەكلەر بەك خام ئىكەنمىز ، سىزنىڭ مۇشۇ توغرىلىق يازمىڭىز ماڭا بەك يارىدى ، شۇڭا ئېغىر كۆرمەي بىرىنجى قىسمىنىڭ ئېچىلىدىغان ئادېرىسىنى قالدۇرۇپ قويغان بولسىڭىز ، رەھمەت ، يازما يازغان قوللىرىڭىزغا بەركەت بەرسۇن!

balamir

ئەركىن ئاكا رەھمەت سىزگە ، سىزنىڭ يات ئەلدىكى ھەربىر نەتىجىڭىز بىزنىڭ چاڭقىغان قەلبىمىزگە ھەرۋاقىت« كەۋسېرى زەم-زەم» بولماقتا، سىزنىڭ پەن سەھەسىدە تېخىمۇ چوڭ ئۇتۇقلارغا ئېرىشىشىڭىزگە ، بولۇپمۇ نوبېل مۇكاپاتىغا ساڭىل بولۇشىڭىزغا تىلەكداشمىز، سالامەتلىكىڭىزنىمۇ ئاسراڭ!

bilimhumar

LAQIN610 يوللىغان ۋاقتى  2015-2-28 16:16
ئەركىن ئاكا ، راست ، مەن ھېلىقى سىزنىڭ «بالىڭىزغا توغ ...

  


بالىڭىزغا توغرا كۆيۈڭ

(1-قىسىم)

http://bbs.izdinix.com/thread-61626-1-1.html

Pishamshan

eensan يوللىغان ۋاقتى  2015-2-27 18:30
ئەسسالامۇ ئەلەيكۇم ئەزىز قىرىنداشلار قەدىمدىن دۇنياغ ...

« ... ھازىر قى زاماننىڭ ئىلغار ئۈسكۈنىلىرى داۋالاپ ساقايتالمىغان ئەيدىز كىسىلىنىڭ دورىسىمۇ تىرىشچان ياشلارنىڭ تىرىشچانلىقى بىلەن دىيارىمىزغا كىرگۈزۈلۈپ, بۇ نىجىس كىسەلمۇ ئىنسانلارنىڭ تىنىدىن ئاجىراپ چىقماقتا . »
سىز جىددىي نوبېل مېدىتسىنا مۇكاپاتىغا تىزىملىتىڭ ، ناسادا ئەسلى سىز ئىشلىسىڭىز بوپتىكەن ، دۇنيا تېخى ساقايتالمىغان ئەيدىزنى ساقايتقاندىن كېيىن . ئېلان بەرسەڭلارمۇ مەزمونىنى ئەمەلىيەتكە ماس كېلىدىغانراق يازمامسىلەر