تارىم:مەھمۇد كاشغەرىي ئاددىيلا لۇغەت تۈزگۈچىمۇ؟

TOR

ئۈمۈد غېنى -دەل مۇشۇنداق ئىشنى كۆزلەپ بايىقى ‹‹چاقچاق››نى قىلغانىدى...

begmurad

YOQSUL يوللىغان ۋاقتى  2015-2-11 11:22
ئۇخەرىتىنى مەھمۇد كاشغەرىنىڭ سىزغانلىقى توغرىسىدا ئې ...

مەن قەدىمكى ئۇيغۇر يىزىقىنى ئۇقۇپ چۈشىنەلمىدىم ئەرەپ يېزىقىنى تىخىمۇ چۈشىنەلمىدىم. بۇ خەرىتە ئەرەپچە ئوخشايدۇ. تۈركىي تىللار دىۋانى 1- تومىنىڭ 113-بىتىدە خەرىتە بۇلۇپ مىنىڭچە بۇنىڭ زادى قانداق ئىش ئىكەنلىكىنى تارخچىلار ۋە تۈركولۇگلار بىر نەرسە دىسە بولغۇدەك. ئەمما ئىشەنچىلىك پاكىتلار بولمىغۇچە مەن ئۆز كۆز قارىشىمنى ئۆزگەرتمەيمەن.

toyota

TOR يوللىغان ۋاقتى  2015-2-11 13:22
ئۈمۈد غېنى -دەل مۇشۇنداق ئىشنى كۆزلەپ بايىقى ‹‹چاقچاق ...

‏ئووووو، ئىش چېڭىغا چىققاندا ماندا دەپ تۇرۋالدىغان گەپ ھە..

toyota

urkesh يوللىغان ۋاقتى  2015-2-11 10:36
نېمىشكە بەزىلەر نەق ئېدىيەنىڭ ئۆزىگە كەلمەي بىر ئېغىز  ...

ئىدىيەنىڭ ئۆزىگە كىلىش بىلەن بىرگە نۇقسانلارنىمۇ ئايرىپ چىقىشنىڭ خاتاسى يوق دەپ ئويلايمەن ئۆزەمچە .

sheydai

دىۋانغا روسسىيە پەنلەر ئاكادىمىيىسىنىڭ بىر دوكتورى «تۈركىي تىللار دىۋانى تۈركولوگىيە ئىلىمى تەتقىقاتىدىكى تەڭداشسىز چاقنىغان يورۇق يۇلتۇز بولۇش سۈپىتى بىلەن، دۇنيا تىلشۇناسلىق ئىلىمى، جۇغراپىيە ئىلىمى، مەدەنىيەتشۇناسلىق ئىلىمى، جەمىيەتشۇناسلىق ئىلىمى، تىببىي ئىلىم، تارىخ ئىلىمى، ئەدەبىياتشۇناسلىق، پەلسەپە ئىلىمى قاتالىق بىر قاتار زامانىۋىي ئىلىملارنىڭ بەزىلىرىنىڭ ئاساسى، بەزىلىرىنى تەتقىق قىلىشتا بىرىنچى قول ماتىرياللار بىلەن تەمىنلەيدىغان تەڭداشسىز يىگانە قامۇستۇر» دەپ تەرىپلىگەن. ئەمما ئۆزىمىزنىڭ خەلقى قەلبىدە زىيالىي دەپ چاغلايدىغان بەزى شەخىسلەر ئاپتورغا قارىتا ئۆز كۆز قارىشىنى ئىپادىلەش بىلەن دىۋانغا بولغان چۈشەنچىسىنىڭ قانچىلىك دەرىجىدە ئىكەنلىگىن ئاشكارىلاش بىلەن بىرلىكتە، ئۆزىنىڭ بىلىم سەۋىيىسىنىمۇ ئىپادىلەپ بەردى. ئەمما ھېچۋاقاسى يوق. تىرىشسا، ئۆز خاتالىغىنى تونىسىلا بولىدۇ. ئەمما تاتىلاشنىۇڭ ھاجىتى يوق.
تۈركىي مىللەتلەر ئۆز تارىخى، تىلى، مەدەنىيىتى، جۇغراپىيىسىنى ھەتتا ئۆز كىملىگىنى تەقىق قىلىشتا مۇراجەت قىلىنىدىغان بىردىن بىر قامۇس «تۈركىي تىللار دىۋانىدۇر.

jiwle

مەھمۇد قەشقىرى يالغۇز بىر لۇغەتلا تۈزگەن ئەمەس. ئۇنىڭدا ئاستىرنومىيە، تىبابەت، شۇ زاماندىكى ئىدىلوگىيە قاتارلىق نۇرغۇن مەزمۇنلار مۇجەسسەملەنگەن. ئەينى زاماندا شۇنىڭغا ئوخشاش لۇغەتلەردىن كۈرمىڭى تۈزۈلگەندۇ، لېكىن ئىنسانلارنىڭ تا ھازىرغىچە بېشىدا كۆتىرىپ كېلىۋاتقىنى بىر پەقەت تۈركى تىللار دىۋانى. مانا بۇ مەھمۇد قەشقىرىنىڭ مۇۋەپپەقىيىتى.
يەنە 20-30يىل ئۆتمەستىنلا ‹مەھمۇد قەشقىرى يالغۇز بىر لۇغەت تۈزگەن› دېگەنگە ئوخشىغان گەپلەرنى قىلغانلارنى كىشىلەر ئۇنتۇپ كېتىدۇ، ئۇلارنىڭ ئىدىيىلىرى ھېچكىمگە تەسىر قىلماس بولىدۇ، لېكىن مەھمۇد قەشقىرى ۋە ئۇنىڭ تۈركى تىللار دىۋانى يەنە ئەسىردىن ئەسىرگە، ئېرادىن ئېراغا كىشىلەر تەرىپىدىن ئەتىۋارلىنىدۇ، ساقلىنىدۇ. شۇ ۋاقىتتا كىمنىڭ غالىپ، كىمنىڭ مەغلۇب بولغانلىقىنى بىلىش تەس ئەمەس.
لېكىن بىز ھازىرقى ئەۋلادلار ھەم شۇنى ئۇنۇتماسلىقىمىز كېرەككى، بىز يالغۇز ئۇلاردىن پەخىرلىنىپلا قالماستىن، ئۇلارنىمۇ بىزدىن پەخىرلەندۈرىشىمىز كېرەك. ئۆزىمىزگە تەۋە نەتىجىلەرنى قولغا كەلتۈرۈپ ‹مانا مەن ئۇيغۇر، مەن مەھمۇد ئەۋلادى› دېيەلەيدىغان بولىشىمىز لازىم. بىزنىڭ ئارىمىزدىنمۇ ئەنە شۇنداق بۈيۈك كىشىلەر چىقىشى كېرەك، ئۇلارنىڭ روھىنى خۇرسەن ۋە ئەمىن قىلىشىمىز كېرەك.

atakan

abdukeram- يوللىغان ۋاقتى  2015-2-11 12:06
ھەي بىركىشى بىلىپ تۇرۇپ خاتا يولغا ماڭسا ،ئۇنۇڭ قىلىۋ ...

گىپىم توغرا دەپ ،مۇنبەرمۇ مۇنبەر تاقىتىپ يۈرۈش ياخشى ئىشما.بۇ تېما بىلەن ھىچبىر مۇناسىۋىتى يوقكەن.توردا جاۋاپ ساقلىغانلىق كۆتەك تۆۋدە توشقان كۈتدەكلا بىر ئىش. بېرپلا يۈز تۇرانە دەڭلار.باياتىن گىپىم ئېغىر كىتىپتۇ كۆڭلىڭىزگە ئالماڭ.

bozqir

« تۈركىي تىللار دىۋانى»  دېگەن مۇشۇ ئىسىمنىڭ خەنزۇچىغا تەرجىمە قىلىنىشىدا مەسىلە بار . بۇ يەردىكى  « دىۋان » خەنزۇچىگە " لۇغەت"-词典    دەپ ئۆلۈك تەرجىمە قىلىنغان.  ئەسلىدە 百科全书-«قامۇس » ياكى «ئىنىسكلوپىدىيە» دەپ تەرجىمە قىلىنىشى كېرەك ئىدى.
« تۈركىي تىللار قامۇسى-ئىنىسكلوپىدېيىسى » نىڭ ئۆزىدىن ئايانكى ، ئۇ نوقۇل سۆزلۈكلەر لۇغىتى بولۇشتەك تار دائىرىدىن ھالقىپ ئەدەبىيات ، تىلشۇناسلىق ، جۇغراپىيە ، ئېتمىلوگىيە ، ئاتالغۇشۇناسلىق ، مەدەنىيەتشۇناسلىق ، جەمئىيەتشۇناسلىق تارىخ، يەر ناملىرى ، تىبابەتچىلىك ... قاتارلىق ئىلىم تۈرلىرىنىڭ ھەممە ساھەلىرىگە چېتىلىدۇ. شۇڭا ئىسمى-جىسمىغا لايىق قامۇس -ئىنىسكىلوپېدىيە بولۇشقا تامامەن سالاھىيىتى توشىدۇ.
مەن ئۇزۇندىن بۇيان مۇشۇنداق بىر  كاتتا قامۇسنىڭ قانداقلەرچە « لۇغەت» دېگەندەك سەلبىيلەشتۈرىلىش مەنىسىدە خەنزۇچىگە تەرجىمە قىلىنغانلىقىغا ھەيران بولۇپ كېلىۋاتقانىدىم. بۇ جەھەتتە شۇنچە نوپۇزلۇق ئالىم -مۇتەخەسىسلىرىمىزنىڭ بۇ ھەقتە بۇ چاغقىچە بىر نېمە دېمىگەنلىكىگە تېخىمۇ ھەيرانمەن.
ئېنىقكى ، « لۇغەت » دېگەن بۇ ئىسىم بۇ قامۇس-ئېنىسكىلوپىدىيەنى خۇنۈكلەشتۈرۈش رولىنى ئوينىغاچقا ھەر قانداق ئادەمدە ئۈمىد غەنىيدەك تۇيغۇ پەيدا قىلىپ قويۇشى تەبىئىي . بەلكىم نۇرغۇن خەنزۇلار بۇ ئەسەرنىڭ ماۋزۇسىغا قاراپلا ئانچە قىزىقمىغان بولۇشى مۇمكىن.
ئەمما ، بۇ قامۇسنى ئوقۇپ باققانلار ئۇنىڭ دەرۋەقە تېپىلغۇسىز ، دۇنياۋى كاتتا ئەسەر ئىكەنلىكىگە قايىل بولماي تۇرالمايدۇ ، ئەلبەتتە.