بىلىمخۇمار: ئالەم بوشلۇقىدىكى سەپەر ۋە نىسپىيلىك نەزەرىيىسى

bilimhumar

akim888 يوللىغان ۋاقتى  2014-12-8 07:41
بۇ نەزىريە 1980-يىللاردا {تار مەنىدىكى نىسپىلىك نەزىريەس ...

تۆۋەندىكى تور بېتىدە كۆرسىتىلگىنىدەك، بۇ نەزەرىيە ئىنگلىزچە «Special theory of relativity» دەپ ئاتىلىدۇ.  مېنىڭچە ئىنگلىزچە «special» دېگەن سۆزنىڭ ئاساسلىق مەنىسى «ئالاھىدە» بولۇپ، مەن ئۇنىڭ «خۇسۇسى» ياكى «تار مەنىدىكى» دېگەندەك مەنىسىنى ئۇچرۇتۇپ باقمىدىم.   يۇلغۇن تور لوغىتىدە «special» دېگەن سۆز « ئالاھىدە، باشقىچە، ئۆزگىچە، پەۋقۇلئاددە، مەخسۇس، ئالاھىدە باھا، ئالاھىدە نەرسە » دەپ ئىزاھلىنىپتۇ.  
http://www.einstein-online.info/spotlights/Twins

ziya

راسىت،ئاۋۇ ئاتالغۇدىن مەنمۇ قايمۇقۇپتىمەن.«ئالاھىدە نىسپىيلىك نەزەرىيىسى» دېيلگىنى تار مەنىلىك نىسبىلىك نەزەريىسى ئىكەندە.مەن كەڭ مەنىلىكنى كۇزدە تۇتۇۋاتقان چېغى دەپ قاپتىمەن.

bilimhumar

ziya يوللىغان ۋاقتى  2014-12-8 09:51
راسىت،ئاۋۇ ئاتالغۇدىن مەنمۇ قايمۇقۇپتىمەن.«ئالاھىدە  ...

يەنە بىر نىسپىيلىك نەزەرىيىسى ئىنگلىزچە «General relativity» ياكى «General theory of relativity» دەپ ئاتىلىدىغان بولۇپ، ئۇ ئەينىشتېيىن 1916-يىلى ئېلان قىلغان تارتىش كۈچىنىڭ گېئومىتىرىيىلىك نەزەرىيىسىدىن ئىبارەت.  مەن ھازىرغىچە بۇ نەزەرىيىنى «ئومۇمىي نىسپىيلىك نەزەرىيىسى» دەپ ئاتاپ كەلگەن ئىدىم.

General relativity
http://en.wikipedia.org/wiki/General_relativity

kurt01

akim888 يوللىغان ۋاقتى  2014-12-8 07:41
بۇ نەزىريە 1980-يىللاردا {تار مەنىدىكى نىسپىلىك نەزىريەس ...

ئەركىن ھەركەت قىلىۋاتقان ھەرقانداق بىر كۈزەتكۈچىگە نىسپەتەن ئېيتقاندا، ئۇ قايسى يۆلىنىشتە، قانداق ھەركەت قىلىشتىن قەتئى-نەزەر يورۇغلۇقنىڭ تېزلىگى ئۆزگەرمەيدۇ. كۈزەتكۈچىنىڭ ھەركىتى يورۇغلۇقنىڭ تېزلىگىگە تەسىر كۆرسىتەلمەيدۇ.
مانا بۇ تار مەنىدىكى نىسپىلىك نەزىريەسىكەن. يورۇغلۇق تېزلىگىگە يېقىن تېزلىكتە، يورۇغلۇققا قارشى ھەركەت قىلىۋاتقان ئالەم كېمىسىدىكى كۇزەتكۈچىمۇ پەقەتلا يورۇغلۇقنىڭ سىكىنوتىغا 300000 مىڭ كېلومېتىرلىق سۈرئىتىنى ئۆلچىيەلەيدىكەن. بۇ ئۆزگەرمەيدىغان ئالەم قانونىيىتى ئىكەن. رىيال تۇرمۇشتىكى سائىتىگە 100 كېلومېتىرلىق سۈرئەت بىلەن مېڭىۋاتقان ئىككى ماشىنىنىڭ ئۆز-ئارا يېقىنلىشىش تېزلىگى 200 كېلومىتىر بولىدىغانلىغىنى ھەممىمىز بىلىمىز. لېكىن يورۇغلۇق تېزلىگىگە يېقىن تېزلىك بىلەن مېڭىۋاتقان ئالەم كېمىسىنىڭ تېزلىگى بىلەن، ئۇنىڭغا قارشى مېڭىۋاتقان يورۇغلۇنىڭ تېزلىگىنى قوشقاندا يىغىندا تېزلىك ئوخشاشلا سىكىنوتىغا 300000 مىڭ كېلومېتىر بولىدىكەن. ئالەم كېمىسىنىڭ تېزلىگى نەلەگىدۇر قىسقىراپ كېتىدىگەن.
ئارلىقنى ۋاقىتقا بۆلسە تېزلىك چىقىدۇ. بۇ تەڭلىمە ئارقىلىڭ ئالەم كېمىسىنىڭ تېزلىگىنى ھېساپلىغاندا، قىسقىراپ كەتكەن تېزلىك، ۋاقىتنىڭمۇ قىسقىرىشىنى كەلتۈرۈپ چىقىرىدىكەن. بۇ خىل ئەھۋالدا ئالەم كېمىسىدىكى  قوش-گېزەكلەرنىڭ ئىنىسىغا نىسپەتەن ۋاقىت ئاز ئۆتكەن بولىدىكەن .
1915-يىلى ئېينىشتىيىن ۋاقىت بوشلۇقنىڭ ئېگىلىشىدىن ئىبارەت ئۇقۇمنى قوشۇش ئارقىلىق  نىسپىلىك نەزىيىسىنى كېڭەيتكەن. بۇ <<كەڭ مەنىدىكى نىسپىلىك نەزىريىسى>> دەپ ئاتىلىپتۇ.  

ziya

تار مەنىلىك نەزەريىسىنىڭ ئىككى ئاساسى ئۇقۇمى بولۇپ،بىرى نىسبىلىك پىرىنسىپى.ھالبۇكى،ئېينىشتېيىنچە نىسبىلىك پىرىنسىپى ئالەمنىڭ كېڭىيىۋاتقانلىغى،ئالەمدە غايەت چوڭ ھەقىقى بوشلۇق قاتلاملىرىنىڭ مەۋجۈتلىكى.. ...قاتارلىقلارنىڭ بايقىلىشى ۋەجىدىن ئۇزىدىكى ئاجىزلىقلارنى ئاشكارىلىدى.ئالەم نەگە كېڭىيىۋاتىدۇ؟دىگەن بۇ سوئالغا نىيوتۇنچە مۇتلەق ماكانغا،دەپ جاۋاپ بەرمەي باشقا چارە يوق.مۇبادا نىيوتۇنچە بوشلۇق ھەقىقەتەن مەۋجۈت بولسا ئۇنىڭغا ئاساسلىنىپ فىزىكا قانۇنلىرىنى تۇرغۇزۇشنى ئېينىشتېيىن ئۇزىمۇ رەت قىلمىغان.بۇنداق ئەھۋالدا تارمەنىلىك نىسبىلىك نەزەريىسىنى ئىسپاتلىنىپ بولدى،دېيىشكە تېخى بالدۇرلۇق قىلىدۇ.

ziya

مۇشۇ قوش كىزەك پارادۇكىسىنىڭ قانچىلىك ئەمىلى ئەھمىيىتى بارلىغىنى چۈشەنمەك قىيىنكەن.
قوش گېزەك پارادوكىسى بىلەن تۆۋەندە ئۇلىنىشى قالدۇرۇلغان  تېمىدىكى مەزمۇنلار نىمە ئۈچۈن سېلىشتۇرۇلۇپ كۇرۇلمەيدىكىنا.ئېينىشتېيىن زاماننى يوق دەپ تورۇغلۇق ،يەنە زاماننى ئۇزىنىڭ ئالەم مودىلىدىكى بىر ئۆلچەم قىلىۋىلىشى ھەقىقەتەن قىزىقارلىق ئېكەن.

تەرمە:

گەرچە ھازىرقى فىزىكا ئالىملىرى بىرلىككە كەلگەن نەزەرىيەدە زاماندىن ۋاز كېچىشى كېرەك، دەپ قارىغان بولسىمۇ، بىز ئاساسىمىز بار بولغان ھالدا شۇنداق دېيەلەيمىزكى، زامان 1915-يىلىلا غايىپ بولغان، بىز پەقەت بۇ ئىشنى پۈتۈنلەي تونۇپ يېتەلمىدۇق.

مەنبە:

./thread-20653-1-1.html

خۇسۇسى ۋاقىت بار،ئومۇمى ۋاقىت يوق،دىگەن دېيىلسە ئۇنداقتا ئېينىشتېيىننىڭ  4ئۆلچەملىك زامان -ماكان ئەندىزىسىدىكى زامان قايسى زامان بولغىيتى؟!.

kurt01

رىيال ئەھۋالدا ۋاقىت پەقەت ئىشلارنىڭ ئارقا كۆرىنىشىدۇر. ئىككى ئۇچى چەكسىز، تۈز سىزىق ھالەتتىكى ۋاقىت پەقەت ئىش بىلەن پارالىللا تۇرىدۇ. ئىشنىڭ سەۋەپ نەتىجىلىرى بىلەن ۋاقىتنىڭ مۇناسىۋىتى يوق دەپ قارىلىدۇ. ئەمىلىيەتتە ۋاقىت شەكىلگە ئېگە بولۇپ ، ئۇ ئىشلارنىڭ يۈز بېرىشىدە ھەركەتلەندۈرگۈچ رول ئوينايدۇ. دېمەك ئىشنىڭ يۈز بېرىشىگە ۋاقىت سەۋەپ بولىدىكەن.‹‹ھەر ئىشنىڭ ۋاقت-سائىتى بار›› دېگەن جۈملىنىڭ ۋەزنى بەك ئېغىر جۈملىكەن جۇمۇ!!!!
يۇقارقى تەھلىللەر بويىچە تەسەۋۇر قىلىپ ،ئىنسانلارنى يورۇغلۇق تېزلىگىدىن يۇقۇرى بولغان تېزلىككە ئېرىشتى دەپ ئويلىساق، ئۇھالدا ئىنسانلار ۋاقىتنىڭ ئالدىغا ئۆتۈپ كەتكەن بولىدۇ. ۋە خالىغىنىچە كەلگۈسىگە ۋە ئۆتمۈشكە بارالايدۇ.

ziya

bilimhumar يوللىغان ۋاقتى  2014-12-8 10:13
يەنە بىر نىسپىيلىك نەزەرىيىسى ئىنگلىزچە «General relativity»  ...

رەھمەت.ئاتالغۇلارنى بىرلىككە كەلتۆرۈپ،ئەڭ مۇۋاپىقىنى بېكىتكىچە مۇشۇنداق ئۇقۇشماسلىقلاردىن ساقلانماق قىيىنكەن.