مۇھەممەدجان راشىدىن شېئىرلىرىنىڭ ئىجتىمائىي قىممىتى ھەققىدە [ئۇلانما كۆچۈرۈش]

                مۇھەممەدجان راشىدىن شېئىرلىرىنىڭ ئىجتىمائىي قىممىتى ھەققىدە ئىككى كەلىمە

                                                   پۇچىنئاي مۇختەر

   قىلغانلىرىنىڭ ئاۋامنىڭ ئېتىراپىغا، ياقتۇرۇشىغا ئېرىشەلىشى بىر ئادەمگە نىسبەتەن ئەڭ زور شەرەپ ۋە بەخت. مۇھەممەدجان راشىدىن ھېكمەتلەرگە باي، تېتىملىق، ئېسىل شېئىرلىرى بىلەن ئەنە شۇ شەرەپ تاجىنى تاقاپ، خەلقنىڭ ھۆرمەت تەختىدە ئولتۇرۇپ كېلىۋاتقان بەختلىك شائىر.
   شائىرنى ئەل قەلبىدە شۇنچە چوڭ ھۆرمەتكە سازاۋەر قىلغان نەرسە نېمە؟ بۇ دەل ئۇنىڭ شېئىرلىرىنىڭ ئىجتىمائىي قىممىتىدە، خەلقنىڭ دىلىغا ياققانلىقىدا، ئۇلارنىڭ ھاياتىغا، تۇرمۇش يولىغا كۆرسەتكەن تەسىرىنىڭ زورلۇقىدا. چۈنكى ئۇ كىشىلەرنىڭ ھاياتىدىكى، ئىجتىمائىي مۇناسىۋەتلىرىدىكى، كۈندىلىك تۇرمۇشىدىكى، ئىش - ھەرىكەتلىرىدىكى، كاللىسىدىكى، قەلبىنىڭ چوڭقۇر قاتلاملىرىدىكى نازۇك ھېسلارنى ھەممە جەھەتتىن جايىدا ئەكس ئەتتۈرۈپ بېرەلىدى، خەلقنىڭ ئويلىغىنىنى، كۆڭلىدىكىنى تېپىپ يازالىدى. شۇڭا مۇھەممەدجان راشىدىننىڭ شېئىرلىرىنى بىر ئوقۇغان كىشىنىڭ يەنە ئوقۇغۇسى، تېكىستلىرىگە ئىشلەنگەن ناخشىلارنى ئاڭلىغان كىشىنىڭ يەنە قايتىلاپ ئاڭلىغۇسى كېلىدۇ. ئۇ يازغان تېكىستلەرگە ئىشلەنگەن ھايات، ئەخلاق، مۇھەببەت، ئائىلە، قېرىنداشلىق، ئۇرۇق - تۇغقاندارچىلىق، كىشىلىك مۇناسىۋەت، دوستلۇق، سېغىنىش، ئەل - يۇرت تېمىلىرىدىكى ئاز بولمىغان ناخشىلارنىڭ كىشىلەرنىڭ يۈرەك تارىنى چېكىپ، قەلب خاتىرىسىدە ئۇزاققىچە ساقلىنىپ قېلىشى شائىرنىڭ ئەل قەلبىدىكى ھۆرمىتىنى ھەسسىلەپ ئاشۇرسا؛ شېئىرلىرىنىڭ كىشىلەرنىڭ رېئال تۇرمۇشىغا كۆرسەتكەن تەسىرى شېئىرلىرىنىڭ يۇقىرى ئىجابىي ئۈنۈمىنى چۈشەندۈرىدۇ. چۈنكى ئۇنىڭ شېئىرلىرىنىڭ تېمىسى ئاساسەن رېئاللىقتىن، رېئال تۇرمۇشتا دائىم ئۇچراپ تۇرىدىغان، ئەمما كىشىلەر ئانچە دىققەت قىلىپ كەتمەيدىغان نازۇك تۇرمۇش تەپسىلاتلىرىدىن ۋە رېئال تۇرمۇش ھەقىقەتلىرىدىن كەلگەن، شۇڭا ئۇنىڭ شېئىرلىرىنى ئوقۇغان كىشىلەردىن تەسىرىگە ئۇچرىمايدىغانلار، ۋۇجۇدى لەرزىگە كەلمەيدىغانلار ئاز. مۇھەممەدجان راشىدىن شېئىرلىرىنىڭ كىشىلەرنىڭ تۇرمۇشىغا، ھايات يولىغا كۆرسەتكەن تەسىرىنى ھەقىقەتەن سەل چاغلىغىلى بولمايدۇ.
   مۇھەممەدجان ئاكىنىڭ «بىر كۈنى» ناملىق شېئىرى ئېلان قىلىنىپ ئۇزاق ئۆتمەي، يازنىڭ پىژغىرىم ئىسسىق كۈنلىرىنىڭ بىرىدە، مۇھەممەدجان ئاكا بازاردىن ۋېلىسىپىتلىك ئۆيىگە قايتىپ كېتىۋاتسا، ئۇنىڭ مەھەللىسىگە يېقىن دوقمۇشتىكى دوغاپچى ئۇنى يىراقتىن كۆرۈپلا ئىسمىنى چاقىرغاچ دەرھال يۈگۈرۈپ كەپتۇ. مۇھەممەدجان ئاكا توختاپ ۋېلىسىپىتتىن چۈشۈشىگىلا دوغاپچى ئۇنىڭ قولىنى چىڭ سىققىنىچە، قايتا - قايتا رەھمەت ئېيتقاچ مۇھەممەدجان ئاكىنىڭ ئۇنىمىغىنىغا قويماي دەرھال بىر چىنە مۇزدەك دوغاپنى ئېلىپ كېلىپ مۇھەممەدجان ئاكىغا قوش قوللاپ سۇنۇپتۇ. مۇھەممەدجان ئاكا دەماللىقتا ھېچنېمىنى چۈشىنەلمەي تۇرۇپ قاپتۇ. ئەسلىدە دوغاپچىنىڭ بەڭباشلىقتا ئۇچىغا چىققان بىر ئوغلى بولۇپ، ئوغلىغا قىلمىغان تەربىيەسى قالماپتۇ، ئەمما ئوغۇل يەنىلا ئۆزىنىڭ بىلگەن سەنىمىگە دەسسەپ، كېچىلىرى ئۆيگە كىرمەي ئاتا - ئانىسىنى قاڭغىر قاقشىتىپ يۈرۈۋېرىپتۇ. ئوغلىدىن پۈتۈنلەي ئۈمىدى ئۈزۈلگەن ئاتا ئۇنى ئۆيدىن قوغلاپ چىقىرىش قارارىغا كەپتۇ. شۇنداق كۈنلەرنىڭ بىرىدە، مۇھەممەدجان ئاكىنىڭ «بىر كۈنى» ناملىق شېئىرىنى ئوقۇپ قاپتۇ - دە، بۇ شېئىر ئۇنىڭغا ناھايىتى تەسىر قىپتۇ ۋە كۆپ ئويلىنىپ ئاخىر قارارىدىن يېنىپ، ئوغلىغا سەۋرچانلىق بىلەن توختىماي تەربىيە قىپتۇ. نەتىجىدە ئوغلى ئۇزاق ئۆتمەي ئۆزگىرىپ ياخشى ئادەم بوپتۇ. بۇنىڭدىن ئاتا ناھايىتى خۇشال بوپتۇ. ئۇ مۇھەممەدجان ئاكىغا چىن كۆڭلىدىن مىننەتدارلىقىنى بىلدۈرۈپ: «ئەگەر ئەينى ۋاقىتتا ئاچچىقىمغا پايلىماي ئوغلۇمنى ئۆيدىن قوغلاپ چىقىرىۋەتكەن بولسام، ھازىر پۇشايماننى ئالىدىغانغا قاچا تاپالماي يۈرەركەنمەن، سىزنىڭ شۇ شېئىرىڭىز مېنى ئۆمۈرلۈك دىل ئازابىدىن قۇتقۇزۇپ قالدى، بۇ ياخشىلىقىڭىزنى مەڭگۈ ئۇنتۇمايمەن...» دەپتۇ.
   مۇھەممەدجان راشىدىن شېئىرلىرىنىڭ تېما دائىرىسى ناھايىتى كەڭ، ئاساسەن ۋەتەنگە، خەلققە، تەبىئەتكە، ئاتا - ئانىغا، ھاياتقا، ياخشىلىققا بېغىشلانغان. مەزمۇن جەھەتتىن چوڭقۇر پەلسەپەۋىلىككە، دىداكتىكىغا، تۇرمۇش تەجرىبىلىرىگە، تەبىئەت، جەمئىيەت ۋە ھايات قانۇنىيەتلىرىگە ئېگە. ئۇنىڭ نۇرغۇن شېئىر ۋە ناخشا تېكىستلىرى ئاز بولمىغان كىشىلەرگە ئادىمىگەرچىلىك، مېھىر - ۋاپا، ئىنسابنىڭ نېمىلىكىنى چوڭقۇر ھېس قىلدۇرغان، ئائىلىلىرىگە تېخىمۇ ئىناقلىق بەخش ئەتكەن، بىر قىسىم ئازغۇنلارغا يول، نەپسى شەيتاننىڭ ئازدۇرۇشى ئالدىدا تېڭىرقاپ قالغانلارغا توغرا ئەقىل كۆرسىتىپ، ئۇلارنى ھالاكەت گىردابىدىن، ئۆمۈرلۈك پۇشايماندىن ساقلاپ قالالىغان.
  ئاتا - ئانىسى ھايات ۋاقتىدا ناھايىتى ئىناق ئۆتكەن نەچچە قېرىنداش ئاتا - ئانىسىدىن ئايرىلغاندىن كېيىن مىراس تالىشىپ بىر- بىرىدىن ئادا - جۇدا بولۇشۇش دەرىجىسىگە بېرىپتۇ. ئۇلار مۇھەممەدجان راشىدىننىڭ «ياتلاشتۇق» دېگەن شېئىرىنى ئوقۇغاندىن كېيىن، قايتىدىن ئەقلىنى تېپىشىپ، قىلغان ئىشلىرىغا پۇشايمان قىلىشىپتۇ ھەم قېرىنداشلىقنى قەدىرلەپ، ھازىرغىچە بىر - بىرى بىلەن ناھايىتى ئىناق ئۆتۈپ كەپتۇ.
   مۇھەممەدجان راشىدىن شېئىرلىرىنىڭ تىلى دەبدەبىلىك سۆزلەردىن خالىي، خەلققە ئەڭ چۈشىنىشلىك ۋە يېقىشلىق بولغان ئاددىي، نەپىس، گۈزەل سۆز- ئىبارىلەر. ئۇ شېئىرنى ھېسسىيات بىلەن ئەمەس، ئەقىل بىلەن يازىدۇ، شۇڭا ئۇنىڭ ھەر بىر شېئىرىدىن بىر ھېكمەت ئۇرغۇپ تۇرىدۇ. ئۇنىڭ شېئىرلىرى كىشىنى كۈچلۈك ھاياجان ئىچىدە چوڭقۇر ئويلاندۇرىدۇ. خۇددى جامائەت ئەربابى، ئۇستاز رەھبىرىمىز مىجىت ناسىر ئاكا ئېيتقاندەك: «ئۇنىڭ ئەسەرلىرىنى كۆڭۈل قويۇپ ئوقۇساق، بالىلارغا قىزىقىش، غايە؛ ئاياللارغا مەنىۋى گۈزەللىك، غەيرەت؛ ياشلارغا مۇھەببەت، ئىشەنچ، ئىرادە ۋە چوڭلارغا خاتىرجەملىك، روھىي ئوزۇق بېغىشلاپ، مۇھەببەت - نەپرەتنىڭ سىرلىق ھەم لەرزان سادالىرى بىر ھازاغىچە قەلب ئېكرانىمىزدىن كەتمەي مەنالىق تەۋرىنىپ تۇرىدۇ».
  مۇھەممەدجان راشىدىن شېئىرلىرىدىن تۈگىمەس مەنىۋى ئوزۇق ئېلىپ كېلىۋاتقانلاردىن شائىر بىلەن دىدارلىشىشنى، سىردىشىشنى، كۆڭلىنى ئىزھار قىلىشنى ئارمان قىلىدىغانلارمۇ ئاز ئەمەس.
   بىر قانچە يىل ئىلگىرى مەن ئۈرۈمچىنىڭ مەلۇم بىر خەت نۇسخىلىتىش ئورنىغا كىرگىنىمدە، بىر قانچە ياش (تۇرقىدىن ئۇلار ئالىي مەكتەپ ئوقۇغۇچىلىرىدەك قىلاتتى) نىڭ ئۆز ئارا دېيىشىۋاتقان گەپلىرى ئىختىيارسىز دىققىتىمنى تارتتى. ئۇلار دەل شائىر مۇھەممەدجان راشىدىن توغرىسىدا سۆزلىشىۋاتاتتى. ئارىدىكى بىرەيلەن: «شېئىر دېگەننى مۇھەممەدجان راشىدىن ئاكىدەك يازسا، ئۇنىڭ تېكىستلىرىگە ئىشلەنگەن ناخشىلارنى مەنلا ئەمەس، ئائىلە بويىچە ئىنتايىن ياقتۇرۇپ ئاڭلايمىز، مەن شۇ كىشىنى ئۆمرۈمدە بىر كۆرۈپ باقسام، ئاشۇنداق ئېسىل شېئىرلارنى يازغان مۇبارەك قوللىرىنى تۇتۇپ باقسام، بولسا بىرەر قېتىم بولسىمۇ مېھمان قىلىۋالسام دەيمەن، خىزمەتكە چىقسام 1- ئايلىق مائاشىمغا ئاتا - ئانام بىلەن غۇلجىغا بېرىپ شائىرنى يوقلاپ كېلىمەن» دېسە؛ يەنە بىرى: «ئاداش، مېنىڭمۇ شۇ ھۆرمەتلىك شائىرنى بىر كۆرۈش ئارمىنىم بار...» دەۋاتاتتى. مەن مانا مۇشۇنداق شائىر بىلەن دىدارلىشىش ئىستىكى ئىزدەپ يۈرگەنلەرنىمۇ كۆپ ئۇچراتتىم.
  مۇھەممەدجان راشىدىن قەيەرگىلا بارسۇن، ئەلنىڭ داستىخىنى ئۇنىڭ ئۈچۈن ھەر قاچان ئوچۇق. ئۇنىڭ باشقا يۇرتقا بارماقچى بولغانلىقىنى ئاڭلىغانلىكى كىشىلەر مەيلى ئەمەلدار ياكى ئاددىي پۇقرا بولسۇن، ھەر قانچە مۇھىم ئىشى بولسىمۇ تاشلاپ، مۇھەممەدجان ئاكا بىلەن دىدارلىشىش پۇرسىتىنى قولدىن بەرمەيتتى. شائىرنىڭ ئۇلارنى مالال قىلماسلىق ئۈچۈن ھەر قانچە رەت قىلىشلىرىمۇ ئۇلارنى توسۇپ قالالمايتتى. كۆپچىلىك مۇھەممەدجان ئاكىنى ئۆزلىرى ئەڭ ياخشى كۆرىدىغان تائاملىرى بىلەنلا ئەمەس، يەنە ئاددىي بولسىمۇ ئەمما چىن ھېسسىياتتا يېزىلغان شېئىرلىرى بىلەنمۇ قارشى ئالاتتى. شائىرمۇ ئۇلارنىڭ كۆڭلىگە يارىشا ئۇلارغا شېئىرىي جاۋاب قايتۇرۇشنى ئۇنتۇمايتتى.
   مۇھەممەدجان راشىدىن 70 ياشقا كىرگەن 2010- يىلى سالامەتلىكى دېگەندەك ياخشى بولماي، قۇمغا كۆمۈلۈپ كېلىش ئۈچۈن تۇيۇقسىز پىچانغا بېرىش قارارىغا كەلگەن. بۇ دەل ئۇنىڭ تۇغۇلغان كۈنىگە توغرا كېلىپ قالغان. گەرچە شائىر ئۇ يەردىكىلەرنى مالال قىلىپ قويماسلىق ئۈچۈن ماڭغانلىقىنى ھېچكىمگە ئۇقتۇرماسلىقنى ئويلىغان بولسىمۇ، ئەمما شائىرنى تونۇيدىغان، شۇنداقلا شائىر بىلەن دىدارلىشىشنى ئارمان قىلىپ يۈرگەن كۆپچىلىك شائىرنىڭ يولغا چىققانلىقىدىن ئاللىبۇرۇن خەۋەر تېپىپ، بۇ تېپىلغۇسىز پۇرسەتنى چىڭ تۇتۇپ، ئۇنىڭ قۇتلۇق تۇغۇلغان كۈنىنى ئۆتكۈزۈش ئۈچۈن شائىر يېتىپ كەلگىچە ئالدىنئالا تەييارلىق قىلىپ تۇرغان. بەزى دېھقانلار ھەتتا ھاياجانلىرىنى بېسىۋالالماي قەلبىدىكى بۇ ئەڭ ئەزىز شائىر ئۈچۈن شېئىر يېزىپمۇ ئۈلگۈرگەن:
«ئۈنۈپ چىقسام گۈل بولۇپ،
تەڭرىتاغنىڭ باشىدىن.
پۇراپ بېقىڭ شۇ گۈلنى،
مۇھەممەدجان راشىدىن.
...
ئاددىي كۆرمەي دېھقاننى،
بىزگە چىن دوست بولاملا؟
قېرىنداشتەك سېغىنىپ،
يەنە يوقلاپ كېلەملا؟»
  («بىزگە چىن دوست بولاملا»، دېھقان ھەۋەسكار ئابدۇقېيۇم ھازىم، «ئىلى دەرياسى» ژۇرنىلى، 2010 - يىل، 4 - سان). مۇھەممەدجان ئاكا ئۇلارنىڭ سەمىمىي كۆڭلىدىن ناھايىتى تەسىرلەنگەن.
   بۇ يەردە «ئىلى دەرياسى» ژۇرنىلىنىڭ 2012- يىل 6- سانىغا بېرىلگەن قەشقەر بەشكېرەملىك دېھقان ھەۋەسكار سادىقجان مۇھەممەتنىڭ شائىر مۇھەممەدجان راشىدىن بىلەن يېزىشقان مۇنۇ مۇشائىرىسىنىمۇ قىستۇرۇپ ئۆتكۈم كەلدى:
«ئانار سىقىپ شەربەت قۇياتتىم، بىز تەرەپكە كەلسىڭىز،
ساماۋەردىن چاي سۇناتتىم، بىز تەرەپكە كەلسىڭىز،
قان قىلىپ پاقلان سوياتتىم، بىز تەرەپكە كەلسىڭىز،
قانغىچە سۆھبەت قىلاتتىم، بىز تەرەپكە كەلسىڭىز،
دىدار كۆرسەم دەپ يۈرەتتىم، بىز تەرەپكە كەلسىڭىز.

ئەل ئۈچۈن شائىر بولۇپ، ئۆلمەس ئەسەرلەر يازدىڭىز،
خەلقىمىزنىڭ قەلبىنى ئوۋلاپ، ئاۋايلاپ قازدىڭىز.
ئىمتىياز دەپ، ئېھتىياج دەپ، ھەر تەرەپكە باردىڭىز،
كەتتى توڭلۇق، يەتتى چوڭلۇق، بەلكى، سىزمۇ ھاردىڭىز،
باغقا باشلاپ ھال سورايتتىم، بىز تەرەپكە كەلسىڭىز؟!
«...
                        ‹بىز تەرەپكە كەلسىڭىز›»
«...
بىراق ئىنىم، ھەر ئۆينىڭ بوسۇغىسى بىر داۋان،
داۋان دېگەن داۋاندۇر بولمىسىمۇ مۇزداۋان.
داۋان ئېگىز بولغانچە، يۈرۈشمەيدۇ ئىش راۋان،
باھانەمغۇ بۇ ئەمەس، سەۋەب ئارا بىر بايان،
باھانىدا يوق قامال، سىز تەرەپكە بارغۇم بار.
＊      ＊     ＊
يۈگۈرسىمۇ توكۇر ئات، يېتەلمەسكەن ساق ئاتقا،
قالدى پېقىر ئايلىنىپ، يەتمىش بىردە ئاقساققا،
تەمشىلىدۇ ناكار قۇش، ئەمما قانات قاقماققا،
تەكلىپىڭىز تېگىلدۇر چاقچاق ئەمەس، ئەخلاققا،
بەرسە ئىمكان ئۇشبۇ ھال، سىز تەرەپكە بارغۇم بار.
....
                        ‹ بارغۇم بار›»
   شائىرغا ئاتاپ يېزىلغان بۇنداق سەمىمىي كۆڭۈل ئىزھارلىرى ئاز ئەمەس.
   ئۇنىڭ شېئىرلىرى پەلسەپىۋىلىكىنىڭ كۈچلۈكلۈكى، كىشىلەرگە دۇرۇس ياشاش يولىنى كۆرسىتىپ بەرگەنلىكى بىلەن شۇنچە قىممەتلىك، خەلق كۆڭۈل بۆلىدىغان مەسىلىلەرنى دەل جايىدا ئەكس ئەتتۈرگەنلىكى بىلەن شۇنچە سۆيۈملۈك. شائىرنىڭ مۇھەببەت لىرىكىلىرىدىن «ئۆز يارىڭ» ناملىق شېئىرىنى مىسالغا ئالساق، بىز شېئىردىن ھەقىقىي بەخت، راھەت ۋە خاتىرجەملىكنىڭ پەقەت ئۆز يارىدىنلا كېلىدىغانلىقىنى بىلەلەيمىز. شائىرنىڭ بۇ شېئىرى تەبىئىيلا كىشىگە بىر خىل خاتىرجەملىك، قانائەت، بەخت تۇيغۇسىنى ھېس قىلدۇرىدۇ ۋە كىشىنى ئۆز يارىغا، ئائىلىسىگە سادىق بولۇشقا ئۈندەيدۇ، شېئىردا پاك مۇھەببەت ئۇلۇغلىنىدۇ. ئۇنىڭ بۇ شېئىرىمۇ جەمئىيەتتىكى بىر قىسىم ئۆز نېسىۋىسىگە قانائەت قىلماي نەپسى شەيتاننىڭ ئېزىقتۇرۇشىدا تىڭىرقاپ يۈرۈۋاتقانلارغا ئەڭ ياخشى ئاگاھلاندۇرغۇچى سىگنال بولغان. مۇھەممەدجان راشىدىننىڭ ھەرقانداق شېئىرىدىن ئەنە شۇنداق جەمئىيەت ۋە رېئال تۇرمۇشتىكى تۈرلۈك ئىجتىمائىي مەسىلىلەرنى ۋە بۇنىڭغا يانداشقان چوڭقۇر پەلسەپىۋى پىكىرلەرنى ھېس قىلىش تەس ئەمەس.
   مۇھەممەدجان راشىدىننىڭ «سەن مەندەك بولالامسەن» قاتارلىق بىر قىسىم شېئىرلىرى ھەتتا گىلەملەرگە نۇسخىلىنىپ، كىشىلەرنىڭ ئەڭ ئەتىۋارلىق بۇيۇملىرى سۈپىتىدە تۆرگە ئېسىلغان. پەلسەپىۋىلىكى كۈچلۈك بەزى شېئىرلىرى كۇتۇپخانا، ئالىي دەرىجىلىك رېستوران ياكى ئادەتتىكى كىچىك ئاشخانىلار بولسۇن، دانالار ھېكمەتلىرى قاتارىدا رامكىلارغا ئېلىنغان.
   بىر مويسىپىت كورلا چەرچەن ناھىيەسىنىڭ مەلۇم چەت يېزىسىدىكى ئاددىي بىر ئاشخانىغا كىرگەن. ئۇ بۇ پاكىز ئاشخانىنىڭ تېمىغا مۇھەممەدجان راشىدىننىڭ ئاشۇنداق ھېكمەتلەرگە باي مىسرالىرىدىن تۈزۈلگەن ئېسىل شېئىرلىرىدىن بىر قانچىسىنىڭ چاپلانغانلىقىنى كۆرگەن ھەمدە شېئىرلارنى ئوقۇپ ئېيتقۇسىز تەسىرلەنگەن. مۇھەممەدجان راشىدىن شېئىرلىرىنىڭ ئەنە شۇنداق رايونىمىزنىڭ ھەممىلا يېرىدە ھەرقانداق كىشىنىڭ ئەڭ ياقتۇرۇشىغا ۋە ئەتىۋارلىشىغا ئېرىشەلىشى ئۇنىڭ شېئىرلىرىنىڭ كىشىلەرنىڭ رېئال تۇرمۇشىغا كۆرسەتكەن تەسىرىنىڭ نەقەدەر چوڭقۇرلۇقى، شائىرنىڭ ئەل نەزىرىدىكى ئورنىنىڭ قانچىلىك ئۈستۈنلۈكىدە. خۇددى قاسىم سىدىق ئېيتقاندەك: «كاتتا زامانىۋى بىنالاردىن تارتىپ ئاددىي دېھقان كەپىلىرىگىچە ئۇيغۇر ھاياتى داۋاملىشىۋاتقان ھەممە يەردە دېگۈدەك ئۇنىڭ ئاۋازى ياڭراپ تۇرىدۇ، نامى زىكرى قىلىنىدۇ. ئوخشىمىغان سورۇنلاردا ئۇنىڭ ئۈستىدە بەس - مۇنازىرە ۋە مۇھاكىمىلەر ئېلىپ بېرىلىدۇ. بۇلار شۇنى ئىسپاتلايدۇكى، مۇھەممەدجان راشىدىن ئۇيغۇر جامائەتچىلىكىگە زورلاپ تېڭىلغان شائىر ئەمەس، بەلكى ئۇيغۇر جامائەتچىلىكى ئۆزى خالاپ تاللىۋالغان شائىر».
   ئۇنىڭ شېئىرلىرى مەيلى قايسى تىلغا تەرجىمە قىلىنسۇن، ئوخشاشلا شۇ تىل خەلقىنىڭ چىن قەلبىدىن ياخشى كۆرۈشىگە ئېرىشەلەيدۇ، چۈنكى ئۇنىڭ شېئىرلىرىدىكى تېما، مەزمۇن ئىنسانىيەتكە ئورتاق، ئۇنىڭ ئۈستىگە تىل گۈزەللىكى بىلەن پىكىر گۈزەللىكىنىڭ ئاجايىپ ماسلىشىشى ئۇنىڭ شېئىرلىرىنىڭ قىممىتىنى ھەسسىلەپ ئاشۇرغان. دېمەك، شائىر شېئىرلىرىدىكى ئىجتىمائىي قىممەت بىزنى ھەرقايسى جەھەتتىن ئويغا سالىدۇ، پىكىر قىلىشقا ئۈندەيدۇ.
  مۇھەممەدجان راشىدىن ھاياتنىڭ ئەسلىي كۆرۈنۈشى، نۇسخىسى، قانۇنىيىتىنى يازدى، شېئىرلىرىدا گۈزەللىكنى، ياخشىلىقنى، چىنلىقنى مەدھىيەلىدى، كىشىلەرنى ھاياتىنىڭ ھەقىقىي مەنىسىنى چۈشىنىپ دۇرۇس ياشاشقا دەۋەت قىلدى. ئۇ ۋەتەنگە، خەلققە سادىق بولۇپ، ئەل - يۇرتنىڭ غېمىدە، ۋىجدانىي پاكلىقى، ئەقىدىسى، ئىنسانىي پەزىلىتى بىلەن ياشىغان شائىر. ئۇ ئېسىل شېئىرلىرىدىن باشقا، گۈزەل ئەخلاقىي پەزىلەتلىرى، سەمىمىي كەمتەرلىكى بىلەنمۇ بىزنىڭ ئۆگىنىشىمىزگە، پەخىرلىنىشىمىزگە ھەقلىق.
   مۇھەممەدجان راشىدىن ماختاش، ئۇچۇرۇشلار ئالدىدا ئۆزىنى يوقىتىپ قويمىدى، ئۆزىنى ھۆرمەتلىگەنلەرگە ۋاقتىدا تەشەككۇر ئېيتىشنى ئۇنتۇمىدى. ئۇ بارلىق شەرەپ ۋە نەتىجىلىرىنى ئىزچىل ئاۋامنىڭ قوللىشىدىن، مەدىتىدىن، دەپ قارىدى: «مېنىڭ 70 يىللىق ھاياتىم ماڭا شۇنىڭ ئۈچۈن بەخت بولۇپ ھېس قىلىندىكى، ئۇ بىر تەرەپتىن، ماڭا تەڭرىدىن نېسىپ بولغان ئۇلۇغ ئىلتىپات سەۋەبىدىن؛ يەنە بىر تەرەپتىن، ئۇنىڭغا مېنىڭ ئىجادىيەت نەتىجىلىرىم ئۈچۈن ئاۋام ئۇرغان چاۋاكلارنىڭ گىرەلىشىپ كەتكەنلىكىدىن بولسا كېرەك» («تەبرىكلەرگە تەشەككۈر»، «ئىلى دەرياسى»، 2010- يىل، 4- سان).
   مۇھەممەدجان راشىدىن شېئىرلىرىنىڭ كىشىلەرنىڭ رېئال تۇرمۇش ۋە ھايات يولىغا كۆرسەتكەن تەسىرى توغرىسىدىكى ئەمەلىي مىساللار ئاز ئەمەس. مېنىڭ يۇقىرىدا تىلغا ئالغانلىرىم پەقەت شۇلارنىڭ ئىچىدىكى بىر قانچىسىلا، خالاس.
   يىغىنچاقلىغاندا، شائىر مۇھەممەدجان راشىدىن شېئىرلىرى يۈكسەك مەسئۇلىيەت تۇيغۇسىدا، ھەقىقىي تۇرمۇش ئاساسىدا، ساپ ئەقىل ۋە چىن ھېسسىياتتا يېزىلغان شېئىرلار، شۇڭا ئۇنىڭ شېئىرلىرى مەڭگۈ ئۆز قىممىتىنى يوقاتمايدۇ. ئاخىرىدا ياشىنىپ قالغىنىغا قارىماي توختاۋسىز ئىجاد قىلىۋاتقان ھۆرمەتلىك شائىرىمىزنىڭ ھارماس قەلىمىگە بەرىكەت، ئەزىز تېنىگە سالامەتلىك ۋە ئۇزۇن ئۆمۈر تىلەيمەن!

بۇنى ئەدەبىياتنىڭ ئىجتىمائى رولى دەيمىزمۇ ؟

ئۇنىمۇ دەيمىز، بۇنىمۇ دەيمىز، زور كۆپچىلىكىمىز يەنىلا  مۇھەممەدجان راشىدىن ئاكىنىڭ ئاممىباب شېئىرلىرىنى ياختۇرمىز!
مۇشۇ ماقالىنى يازغان قوللىرىڭىزغا گۈل تۇتقۇم كەلدى.

توردىشىمىز  نەفىسەنىڭ  ئەل سۆيگەن شائىرىمىز مۇھەممەدجان راشىدىن ئاكىنىڭ شېئىرلىرى قىممىتىنى     ئەمىلى مىساللار   ئارقىلىق مۇئەييەنلەشتۈرگەنلىكىگە كۆپتىن كۆپ رەھمەت .
  

ئەدەبىيات ئادەمنى تەربىيلەيدۇ.................................

شائىر مۇھەمەتجان راشىدىننىڭ شىئېرلىرىنىڭ تىلى چۈشۈنىشلىك ئاممىباپ شىېر بولغاچقا  ئۇنىڭ شىئېرلىرىنى سۆيۈپ ئوقۇيدىغانلار ئاز بولمىسا كېرەك دەپ ئويلايمەن .شەخسەن مەن ئۆزۈم مۇھەمەتجان راشىدىننىڭ شىئېرلىرىنى مەيلى ژورنال بولسۇن مەيلى كىتاپ بولسۇن ئىزلەپ يۈرۈپ ئوقۇيمەن پۇچىناي دىگەندەك مەنمۇ غۇلجىغا بارغان ھامان مۇھەمەتجان راشىدىن ئاكىنى يوقلاشقا ئالدىرايمەن مۇھەمەتجان ئاكىنىڭ بەرگەن تەلىملىرىدىن شىئېرلىرىمغا بەرگەن باھا ، پىكىرلىرىدىن دىلىم سۆيىنىدۇ. ئاخىرىدا ئەل سۆيگەن ئوت يۈرەك شائىرىمىز مۇھەمەتجان راشىدىننىڭ تېنىنىڭ  سالامەت ،ئۆمرىنىڭ ئۇزۇن بولۇشىنى تىلەيمەن.

ياراتقۇچىمىز مۇھەممەتجان راشىدىن ئاكىنىڭ ئۆمرىنى بەرسۇن! ھەرمىسراسى ئۇيغۇر ئۈچۈن كۈلۈپ، يەنە ئۇيغۇر ئۈچۈن قايغۇرىدىغان بۇ خەلققە ئەڭ يېقىن دېھقان شائىرىغا ھەممە ھۆرمەت بىلەن دۇئا قىلغۇسى!

مۇھەممەتجان راشىدىن ئاكا ھەقىقەتەن ئەل سۆيگەن شائىر. ئۇنىڭ ئاممىباب شېئىرلىرى مەيلى دېھقان، مايلى زىيالى بولسۇن، ھەممە كىشى تەرىپىدىن ئورتاق ياختۇرۇشقا ئىرىشىپ كەلدى، بۇنىڭدىن كېيىن ھەم شۇنداق بولغۇسى! پۇرچىنئاينىڭ قىممەتلىك يازمىسى ئۈچۈن تەشەككۈرلەر يار بولسۇن!

مۇھەممەتجان راشىدىن ئاكىنىڭ شېئىرلىرى، ئوقۇغان ھەر قانداق بىر ئادەمنىڭ يۈرەك تارىنى چەكمەي قويمايدۇ،شۇنداقلا ئىستىتىك زوق بېغىشلايدۇ..مەنمۇ ۇيازغان تېكىستلەرگە ئىشلەنگەن ناخشىلارنى بەك ياختۇرۇپ ئاڭلايمەن.
  مېھرى شەپقەتلىك اللا شائىرىمىز مۇھەممەتجان راشىدىن ئاكىغا سالاماتلىك ۋە ئۇزۇن ئۆمۈر ئاتا قىلغاي.

پۇچىنئايغا كۆپ رەھمەت.ئەجرىڭىز يەردە قالمىغاي.

مىنڭچە بولغاندىمۇئۇيغۇر شېئىريىتى  رايۇنىمىزدىكى بىر قانچە شائىرنىڭ قەلىمى بىلەن  ئۆزىنىڭ ئەنئەنىسىنى ساقلاپ،بېيىپ مۇكەممەللىشىپ كەلدى.ئىشىنمەنكى بۇ مۇكەممەللىك ئۆتمۇش بىلەن بۇگۇننى باغلاپ ،كەلگۈسىدىكى يىرىك ئۇلگەبۇلىدۇ.مەن مۇھەممەتچان ئاكىنىڭ شېئىر ئۇسلۇبىنى ياقتۇىمەن .قەلىمى تېخىمۇ بەركەت تاپسۇن............             ە

مۇھەممەتجان راشىدىن ئاكىنىڭ شېئىرلىرىنى پۈتكۈل شېنجاڭنىڭ شەھەر يېزىلىرىنىڭ تاماقخانلىرىدا ئۇچراتقىلى بولىدۇ. بۇ مۇھەممەتجان راشىدىن ئاكىنىڭ شېئىرلىرىنى ئىجدىمائىي قىممىتىگە دەلىل بولالايدۇ.

نەفىسەنى ئىجادىي ئەمگىكىدىن سۈيۈندۈم. سىزگە ۋە مۇھەممەتجان راشىدىن ئاكىمىزغا رەبىمىزدىن شەپقەتلەر ياغسۇن.

ئۆزىنى قۇتقۇزۇش ئۈچۈن شېئىرنى قۇربان قىلغان شائىرىمىزنى ئەل سۆيدى. ئامان بولغاي.

يەنىلا «قىش»تەك ئۆلچەملىك ماقالە...