‹‹ كۆك ئۆستەڭ ›› ۋە ئۇنىغا يانداش پاراڭلار [ئۇلانما كۆچۈرۈش]

« كأك ظأستةث » ؤة ظذنئثغا يانداش پاراثلار


- ظةخمةتجان قذربان سابئرئ بئلةن سأهبةت  



















« كأك ظأستةث » ؤة ظذنئثغا يانداش پاراثلار

- ظةخمةتجان قذربان سابئرئ بئلةن سأهبةت

سوظال :  ظةخمةتجان قذربان سابئرئ ظةپةندئ ، ياخشئمذسئز ؟ گةپنئ « كأك ظأستةث » ناملئق رومانئثئزدئكئ ؤةقةلةردئن باشلئغذم كصلئؤاتئدذ . رومانئثئزنئ ظوقذغان ظادةمنئ گاه  تةثرئتاغلئرئنئث شئمالئغا ، گاه تةكلئماكان گئرؤئكئدئكئ تارئم بوستانلئقئنئث كأجإم مةهةللئرئگة ، گاه ظذرذش جةثگاهلئرئغا ، گاه چأچةك ، ظةسلئمة ، خئيال ، چإش دذنياسئغا ، گاه زئددئيةت قاينئمئ تولغان ظإرإمچئگة ، گاه ظئچكئرئ ظألكئلةردئكئ خئلؤةت يةرلةرگة ظاپئرئپ تاشلايدذ . سئز بذ رومانئثئزدئمذ ، باشقا ظةسةرلئرئثئزگة ظوخشاش ، هةقئقئي ظادةم ، هةقئقئي ظئشلارغا ظاساسلاندئثئزمذ ؟
جاؤاب : مةن ظةسةرلئرئمنئ ، بولذپمذ نةسرئي ظةسةرلةرنئ يازغاندا ، ظذنئثدئكئ ظادةم ؤة ؤةقةلةرگة رصظال تذرمذشتئكئ ظادةملةرنئ مةنبةظة قئلئمةن . ظةلؤةتتة بذ ظةدةبئي ظةسةر بولغاچقا ، ظذنئ بةدئظئي يذسذندا قايتا تاؤلايمةن ؤة ظئجاد قئلئمةن . چئن تذرمذشتئكئ نذرغذن ؤةقة ؤة ظادةملةر مصنئث ظةدةبئي ظئجادئيئتئمنئ مةنبةظة ؤة ظصنصرگئية بئلةن بئلةن تةمئنلئسئمذ ، ظذ ، هةرگئزمذ ظأز پصتئ ظةكس ظةتتإرإلمةيدذ . مةن يازماقچئ بولغان ظادةم ؤة ؤةقةلةر ، مةن يصزئپ بولغاندئن كصيئن ظةسلئمئگة ظوخشئمايدئغان باشقئچة يئپ-يصثئ نةرسئگة ظايلئنئدذ . بذمذ مصنئث ظأز مةيلئم ظةمةس . ظئجادئيةت جةريانئدا نذرغذن يصثئ مةزمذنلار ظأزلئكئدئن قوشذلذپ ماثئدذ . « كأك ظأستةث » مصنئث تذنجئ رومانئم ، بذ روماننئ يصزئپ چئقئش ، مةن ظإچإن ظانچة ظاسانغا توختئمئدئ . ظةسلئدة مةن ظأزإم تذغذلذپ ظأسكةن قذرغاس ناهئيئسئدئكئ كأكدالا دصهقانچئلئق مةيدانئنئث تذرمذشئ ظةكس ظةتتإرئلئدئغان ، بئثتإةن ظذيغذرلئرئنئث تذرمذشئنئ بايان قئلئدئغان بئر رومان يازماقچئ ظئدئم . بئراق ، يصزئش جةريانئدا پصرسوناژلئرئمنئ ؤة ؤةقةنئث راؤاجئنئ پةقةت كأكدالاغئلا قاماپ قويذش مإمكئن بولمئدئ . چإنكئ بإگإن ، تإنإگإن ؤة كةلگإسئگة چصتئلئپ تذرغاندةك « كأكدالا » مذ يةككة- يئگانة مةؤجإت بولذپ تذرالمايدئكةن ، مصنئث پصرسوناژلئرئم كأكدالا ظارقئلئق بذ پايانسئز زئمئنغا چصتئلئپ تذرغاچقا ، روماندئكئ ماكان ؤة زامانمذ سةكرةتمة هالةتتة ظأزگئرئپ تذردئ . بذ مصنئث پصرسوناژلئرئمنئث تةغدئرئ بئلةن زئچ مذناسئؤةتلئك بولغاچقا، مةن ظذلارنئ تار بئر داظئرئگة بصكئندإرإپ قويذشقا ظامالسئز قالدئم ، چإش ؤة خئيال ظذلارنئ تصخئمذ ظةركئن پةرؤاز قئلئشقا قانات بولذپ بةردئ ، مةن ظةسئرئمدئكئ ظادةم ؤة ؤةقةلةرنئ بةدئظئي توقذلما ظارقئلئق ؤذجذدقا چئقارساممذ ، بئراق ظذ چئن ظادةم ، چئن ؤةقةلةرنئ مةنبةظة قئلئدذ . مةن بذ رومانئمدا رصظال ؤةقةلةر بئلةن فانتازئيئلئك ؤةقةلةرنئ بئرلةشتإرإش ظإستئدة ظاز-تولا ظئزدئنئپ باقتئم .

سوظال : ظةدةبئيات پصشؤاسئ چئثغئز ظايتماتوفنئث ( ياتقان يصرئ جةننةتتة بولغاي ) ظةپسانة ، ، رئؤايةت ، رصظال تذرمذش تةپسئلاتلئرئ هةيران قالارلئق ماهارةت بئلةن كئرئشتإرإلإپ بايان قئلئنغان « ظةسئردئن هالقئغان بئر كإن » ، « قئيامةت » ، « ظاق پاراخوت » ، « ظالا ظئت قئياسئ » ، « چئثگئزخاننئث ظاق بذلذتئ » قاتارلئق رومان ، پوؤئستلئرئنئ ظوقذپ قةلبئم لةرزئگة كصلئپ ، ظذزذنغئچة هاياجئنئمنئ باسالمئغانئدئم ، شذ ؤاقئتتئكئ تةسئراتئمنئ يوشذرمايمةن ، ظايتماتوؤ ظةسةرلئرئنئ ظوقذپ ، هةقئقئي ظةدةبئيات ظادةمنئ مذشذنداق هاياجانلاندذرسا كصرةك ، دصگةن هصسسئياتتا بولغان ظئدئم . سئزنئث « كأك ظأستةث » ناملئق رومانئثئزنئ ظوقذپ ، يةنة بئر قصتئم مذشذنداق هصسسئياتقا چأمإلدإم . ظةسئرئثئزدة چأچةك بئلةن رصظاللئقنئ مذؤةپپةقئيةتلئك جئپلاشتذرذپسئز . سئز بذ روماننئ يصزئشتا چئثغئز ظايتماتوؤ يصزئقچئلئقئ ظذسلذبئدئن ظئلهاملاندئثئزمذ ؟
جاؤاب : مةن ظالدئ بئلةن مصنئث بذ ظةرزئمةس ظةسئرئمنئ چئثغئز ظايتماتوفنئث  ظةسةرلئرئ بئلةن بئر قاتاردا قويغانلئقئثئزغا چئن قةلبئمدئن رةهمةت ظصيتئمةن . مةن ظئجادئيةت جةريانئدا نوقذل بئرنةچچة يازغذچئنئث ظةسئرئدئن ظئلهام ظالدئم دةپ كصسئپ ظصيتالمايمةن . مةن نذرغذن يازغذچئلارنئث ظةسةرلئرئدئن ظأرنةك ظصلئشقا تئرئشئمةن . بذ هةرگئزمذ تةقلئتچئلئك ، دورامچئلئق ظإچإن ظةمةس . مةن روماندئكئ ؤةقةلئكنئ ظئككئ لئنئية بويئچة ظصلئپ ماثدئم . ظذنئث بئرئ رصظال لئنئية ، يةنة بئرئ چأچةكلئك لئنئية . مةن رصظال لئنئيئدئكئ روزئگإل ، گإلشةن ، مةلئكة سةتةث قاتارلئقلارنئث كةچإرمئشلئرئنئ چأچةك لئنئيئدئكئ مةختذمسذلانئث تةغدئر-قئسمةتلئرئنئ قانداش ، تومذرداش قئلئش ظإچإن تئرئشتئم . قارئماققا بئر-بئرئ بئلةن ظانچة مذناسئؤئتئ يوقتةك تذرغان بذ ظئككئ لئنئية ، ماهئيةت جةهةتتة چةمبةرچاس ظئچكئ باغلئنئشقا ظئگة . روماننئث ظةث ظاخئرئدا گإلشةن بئلةن مةختذمسذلانئث قذچاغلئشئشئ ( ظةمةلئيةتتة چإش بولسئمذ ) بذ خئل باغلئنئشنئ تصخئمذ ظصنئق ظئپادئلةپ بصرئدذ . هةرقانداق يازغذچئ ظئجادئيةت جةريانئدا ظأز ظةسةرلئرئنئ سأيإپ ظوقذغان يازغذچئلار ظةسةرلئرئنئث تةسئرئگة ظذچئرايدذ ، ظئلهام ظالئدذ . مةنمذ ظأزإم ظوقذغان نذرغذن نادئر ظةسةرلةرنئث تةسئرئگة ظذچذردذم . لصكئن ، مصنئث « كأك ظأستةث » ناملئق رومانئم يةنئلا مةن ظإچإن بئر مةشق ظةسةردةك تذيذلئدذ . بذ ظةسئرئم ظصلان قئلئنغاندئن كصيئنمذ ، ظذنئثدا نذرغذن كةمتإك تةرةپلةرنث بارلئقئنئ هصس قئلدئم . ظئش قئلئپ ، بذ ظةسئرئمنئث مئللةتلةر نةشرئياتئ تةرئپئدئن نةشردئن چئققانلئقئ مصنئ خصلئلا سأيإندإردئ ؤة بذندئن كصيئنكئ ظئجادئيئتئم ظإچإن مةدةت ؤة ظئلهام بولدئ .

سوظال : ظةسلئمة ، چإش ، خئيال قاتارلئق ظذسذللار بئلةن كأپلئگةن هصكايئلةرنئ بئر لئنئيئگة جةم قئلئپ تةسؤئرلةپ ، روماننئث هةر بئر هالقئلئرئنئ جانلئق هاياتئي كإچگة ظئگة قئلئپسئز . بذنداق تةسؤئرلةشنئ سذژئتنئث ظصهتئياجئدئن دةپ چإشةنسةك بولامدذ ياكئ پروزا يصزئقچئلئقئدا يصثئ سئناق ظصلئپ بصرئپتذ ، دةپ چإشةنسةك بولامدذ ؟
جاؤاب : « كأك ظأستةث » دئكئ ؤةقة ؤة تةپسئلاتلار بئر قارئماققا چذؤالچاقتةك بئر-بئرئ بئلةن ظانچة باغلاشمئغاندةك تذيغذ بصرئدذ ، لصكئن ظةسةرنئ تولذق ظوقذپ بولغان چاغدئلا ، ظةسةردئكئ ؤةقة چإش ، خئيال ؤة رصظال تةپسئلاتلارنئث بئر-بئرئگة باغلئنئپ بئر پإتإن گةؤدئنئ هاسئل قئلغانلئقئنئ بئلگئلئ بولئدذ . مةن رومانئمنئث رصظال لئنئيئسئ بئلةن چأچةك لئنئيئسئنئ ماهئيةت جةهةتتئن بئرلئككة ظئگة قئلئپ، تةسؤئرلةشتة ظأزإمگة خاس يصثئ بئر يولدا مصثئپ باقتئم . شذثا بذ رومان نةشر قئلئنئشتئن بذرذن نةشرئياتتئكئ بةزئ مذهةررئرلةرمذ بذنداق « غةلئتئلئك » كة باشقئچة كأز قاراشتا بولغانئدئ . بئزدة بةزئ يصثئ ظأزگئچة نةرسئلةر ظاسانلا سوغذق مذظامئلئگة ظذچرايدئغان ظةهؤاللار داظئم كأرإلإپ تذرئدذ . لصكئن بذ كئتابنئ چئقئرئشتا ، مصنئث يصثئچة ظئزدئنئشلئرئمگة هأرمةت قئلغان بةزئ مذهةررئرلةر ، ماثا هةر جةهةتتئن ظئلهام ؤة مةدةت بةردئ . مةن مذشذ پذرسةتتة ظاشذ مذهةررئرلةرگة سةمئمئ تةشةككإرإمنئ بئلدإرئمةن . سئز دصگةندةك ، مةن بذ جةهةتتة ظازراق بولسئمذ يصثئلئق يارئتئشقا تئرئشئپ باققانئدئم . ظذنئث مذؤةپپةقئيةتلئك چئققان-چئقمئغانلئقئغا بئر نئمة دصيةلمةيمةن . هةر بئر ظةسئرئمنئ يازغاندا يصثئ بئر سئناقنئ بصجئرئؤاتقاندةك تذيغذدا بولئمةن .

سوظال : روماندا جذماخذن گئجئثنئث هالاللاپ ظالغان ظايالئ روزئگإلنئ ظأيگة سولاپ قويذپ ، ظئشئكنئث تصشئنئ قذلذپلاپ ظصتئزلئققا كصتئشئ ، ظايالئغا يصقئنچئلئق قئلماي بولذشئغا خورةك تارتئپ ظذخلئشئ، روزئگإلنئث شصرئن ، قاباهةتلئك چإشلةرنئ كأرإشئ ؤة تورذسقا قاراپ قارئنئ ظةسلئشئدئن تراگئدئيئلئك ؤةقة تذغذلذپ بولغان . ( روزئگإلنئث ساراث بولذپ قصلئشئ ، جذماخذننئث ظصسئلئپ ظإلإؤئلئشئ بذنئث دةلئلئ ) دصمئسئمذ ، ظصرئدئن كأثلئ سذ ظئچمئگةن ، هصسسئياتئ هاقارةتلةنگةن روزئگإلنئث ظصرئگة خئيانةت قئلئشئ تةبئظئي ظةهؤال – دة .
جاؤاب : شذنداق ، جذماخذن گئجئث روماندئكئ ظاساسلئق پصرسوناژلارنئث بئرئ . ظذ ، روماندئكئ ظاساسلئق ظايال روزئگإل ساراث ، مةلئكة سةتةثلةرگة زئچ باغلئنئپ تذرئدذ . سئز بذ يةردة سوراؤاتقا مةسئلئلةر روماندئكئ يورذتذلماقچئ بولغان تإپ ظئدئيئگة ، ظةنظةنئمئز ؤة مئللئي پئسخئكئمئزغا ، مذهةببةت-سأيگإ ظصتئقادئمئزغا بصرئپ تاقئشئدئغان نازذك مةسئلة . جذماخذن گئجئثنئث ظايالئ روزئگإلنئث قئسمئتئ خذددئ بذ روماننئث چأچةك قئسمئدئكئ مةتذمسذلانئث قئسمئتئ بئلةن تومذرداش . مةختذمسذلا يةتتة باشلئق يالماؤذزنئث ظاسارئتئگة ظذچرئسا ، روزئگإلمذ  قارئ ، جذماخذن گئجئث ، ظةيسا كاسسئر ، ظادئل لةنجاث قاتارلئق « يالماؤذز »لارنئث ظاسارئتئگة ظذچرايدذ . قارئنئ چئن قةلبئدئن سأيگةن چئرايلئق قئز روزئگإل ظذنئث هةقئقئي مذهةببئتئگة ظصرئشةلمةيدذ . قارئ ظذنئث چئن سأيگإ ظصتئقادئغا پةرؤاسئز مذظامئلة قئلئدذ . ظذنئث چوث مومئسئ چولپانخان موماي ظأزئنئث جةمةتتئكئ هوقذقئ ؤة مومئلئق ظئمتئيازئ بئلةن روزئگإلنئ قانداشلئق مذناسئؤئتئنئ 1- ظورذنغا قويذپ ، جذماخذن گئجئثغا قوشذپ قويئدذ .ظةسلئ جذماخذن گئجئث ظةرلئك ظئستةكلئرئ ظألگةن ، قذرذق گةؤدة . ظذنئث جئنسئي ظئستئكئنئث ظألإشئگة سةؤةب بولغان تةپسئلاتلارمذ زةنجئرسئمان هالدا يةنة نذرغذن نازذك مةسئلئلةرگة بصرئپ تاقئشئدذ . جذماخذن گئجئثنئث روزئگإلنئ ظصلئشتئن بذرذنقئ ظاكئسئنئث ظايالئ مةلئكة سةتةث بئلةن بولغان مذناسئؤةتلئرئ ؤة ظذنئث ظأزئنئ جازالئشئ قارئماققا بئر-بئرئگة چصتئلئدئغان ؤةقةلةردةك قئلغان بئلةن ظذنئثدا يئلتئزئمئزغا ، ظةنظةنئمئزگة ، مئللئي پئسخئكئمئزغا بصرئپ تاقئلئدئغان يةنة بئرمذنچة مذهئم نذقتئلار بار . ظةنة ظةشذ نذقتئلاردا روهئمئزدئكئ زةظئپلئك ؤة چإشكإنلإك ظصنئق كأرإنإپ تذرئدذ . مةن بذ روماننئ يازغان چاغدا بذ مةسئلئلةرنئث نةزئرئيئؤئ پئرئنسئپلئرئنئ ظويلئشئپ ، ظذنئ قاتمال بئر قصلئپقا سصلئشنئ ظويلاشمئغان بولساممذ ، ظةسةر نةشردئن چئقئپ بولغاندئن كصيئن قايتا ظوقذش جةريانئدا بذ نذقتئنئ ظاز-تولا هصس قئلدئم .
جذماخذن گئجئثنئث روزئگإلنئ خوتذنلذققا ظصلئشتئن تارتئپ ، ظذنئ خورلاش ؤة قئيناشلئرئغئچة بولغان ظومذمئي جةريان ؤة كصيئنكئ تةرةققئياتلاردئن ، بئز مةنئؤئيئتئمئزدة يوشذرنذپ ياتقان تراگئدئيةنة كأرگةندةك بولئمئز . جذماخذن گئجئثنئث روزئگإلگة يصقئنلاشمئغانلئقئ ( يصقئنلئشالمئغانلئقئ ) جئسمانئيةت بئلةن روهئيةتنئث ظوتتذرئسئدئكئ توقذنذش ظارقئلئق بئزگة نذرغذن جاؤابسئز سوظاللارنئ قويئدذ . روهئي ؤة جئسمانئي جةهةتتئن مةهكذملانغان روزئگإلنئث سأيگإ ظصتئقادئ ، ظذنئث چإش ؤة خئياللئرئدا يارقئنلئشئدذ . جذماخذن گئجئثنئث ظصسئلئپ ظإلإؤئلئشئ ، روزئگإلنئث ساراث بولذشئ مذهةببةتسئز نئكاهنئث تراگئدئيئلئك ظاقئؤئتئدذر .

سوظال : ماثا چأچةكلةر رومانئثئزدا ناهايئتئ چوث رول ظوينئغاندةك سصزئلئدذ ، سئز « كأك ظأستةث» گة يةتتة يةردة چئن تأمإر باتذر هةققئدئكئ چأچةكنئ كئرگإزإپسئز . پروزئدا ظةپسانة ، رئؤايةت ؤة چأچةكنئ رصظاللئق بئلةن بئرلةشتإرإپ يصزئشنئث قانداق ظةهمئيئتئ بار ؟
جاؤاب : مةن بايا قةيت قئلئپ ظأتكةندةك « كأك ظأستةث » رصظال لئنئية ؤة چأچةكلئك لئنئيةدئن ظئبارةت ظئككئ لئنئية بويئچة تةرةققئي قئلدذرذلغان . روماندئكئ مةختذمسذلا ؤة چئن تأمإرنئ مةركةز قئلغان چأچةكلئك لئنئية مةن رومانغا قئستذرذپ قويغان ظادةتتئكئ چأچةك ظةمةس ، ظذ ، روماننئث ظايرئلماس بئر قئسمئ . بذ لئنئيةدئكئ مةتذمسذلا ، چئن تأمإر ظذيغذر خةلق داستانئمئز« چئن تأمإر باتذر » دئكئ مةختذمسذلا بئلةن چئن تأمإرنئث ظأزئ ظةمةس . مةن ظذنئ يصثئدئن ظئجاد قئلئپ ، روماننئث قصنئ، جصنئ ؤة ظايرئلماس بئر قئسمئ قئلئش ظإچإن تئرئشتئم . رصظاللئق بئلةن فانتازئيئنئ بئرلةشتإرإپ يصزئش ظذيغذر كلاسسئك ظةدةبئياتئدئمذ ظةزةلدئن مةؤجذت ، بذ خئل ظذسذل ظةسةرنئ شصظئرئي پذراققا ، ظةنظةنئگة ؤة مئللئي خاسلئققا ظئگة قئلئشتا مذهئم رول ظوينايدذ . ظذ ، ظةسةرنئ ظذزذنغا داؤاملئشئدئغان بةدئظئي قئممةتكة ظئگة قئلئپلا قالماي ، ظةسةرنئث مةزمذنئنئ سترولذققا ، كأپ قاتلاملئق چوثقذرلذققا ظئگة قئلئدذ .
مةن بذنداق دصيئش ظارقئلئق بذ رومانئم ظةنة شذنداق خذسذسئيةتكة ظئگة دصمةكچئ ظةمةسمةن . مةن يذقذرئدا ظصيتقاندةك بذ ظةسئرئمدة يةنئلا نذرغذن كةمتإكلئكلةر مةؤجإت . مةن بذندئن كصيئنكئ ظةسةرلئرئمدة ظةنة ظةشذ كةمتإكلئكلئرئمنئ تإگئتئش ظإچإن تئرئشئمةن . بئزنئث رصظاللئقئمئز هامان گإزةل فانتازئيئلئك دذنياغا تذتذشذپ تذرئدذ . ظذنئ ظةدةبئي ظةسةرلةردة هةقئقئي مةنئسئ بئلةن ظةكس ظةتتإرإش ظةسةرگة ظأزگئچة بةدئظئي قئممةت ظاتا قئلئدذ .

سوظال : روماندئكئ چئن تأمإر باتذر ، مةختذمسذلا ، ظاق بوؤاي ، كأك بأرة سئياقئدئكئ ظادةم ، كأك ظأستةث قاتارلئقلار سئموؤذللذق مةنئگة ظئگئمذ ؟
جاؤاب : پروزا ظةسةرلئرئمئز شصظئرغا ؤة چأچةككة قانچة يصقئنلاشسا ، ظذنئث بةدئظئي قئممئتئ ظصشئشئ مإمكئن . سئز دصگةندةك روماننئث چأچةكلئك لئنئيئسئدئكئ ظاساسلئق پصرسوناژلار چئن تأمإر باتذر ، مةختذمسذلا ، ظاق بوؤاي ، كأك بأرة سئياقئدئكئ ظادةم قاتارلئق پصرسوناژلارنئ مةلذم سئموؤذللذق ظوبرازغا ظئگة قئلئش ظإچإن تئرئشتئم . لصكئن ، بذ سئموؤذللذق ظوبرازلارنئ نوقذل هالدا مةلذم بئر مةنئگة ظئگة دةپ كصسئپ ظصيتالمايمةن . ظوقذرمةنلةر ظذلاردئكئ سئموؤذللذق مةنئلةرنئ ظةسةرنئث ظومذمئي شاراظئتئ بئلةن بئرلةشتإرإپ تذرذپ توغرا چإشإنةلةيدذ . بذ سئموؤذللذق مةنئلةر ظوقذرمةنلةرنئث زوقلئنئش پئسخئكئسئغا قاراپ تذرذپ ظوخشئمئغان خاسلئققا ظئگة بولذش مإمكئن .

سوظال : روماننئث چأچةكلئك لئنيئسئ : « ... ظانا ، چئن تأمإر ، مةختذمسذلا ؤة باشقا قئزلار قاتارلئشئپ تذرغان مةزمذت توغراقلارغا ظايلئنئپ كةتتئ . » دةپ ظاياقلاشقان . سئز بذ ظوبرازلار ظارقئلئق نئمة دئمةكچئ ؟
جاؤاب : ظادةم تةبئظةتنئث مةهسذلئ . ظذ ، تذپراقتئن كصلئپ تذپراققا قايتئدذ . مةن تةكلئماكان ظصتئكئدئكئ پايانسئز توغراقلئقلارنئ كأرگةن ؤاقتئمدا ، هةيؤةت بئلةن قةد كأتئرئپ تذرغان توغراقلارنئ تإرلإك قئسمةتلةر بئلةن ظالةمدئن ظأتكةن ظةجدادلارنئث بذ زئمئنغا قالدذرذپ كةتكةن ظابئدئسئدةك هصس قئلغانئدئم . ظةشذ توغراقلاردا پاك ؤة ظألمةس بئر ظةقئدة ، بإيإك بئر ظةنظةنة نذرلذنذپ تذرغاندةك قئلاتتئ . مةن شذثا پصرسوناژلئرئمنئ مذشذ زئمئندا مئث يئللاپ ياشئرئپ تذرئدئغان توغراقلارغا ظايلاندذرؤئتئشنئ مذؤاپئق كأردإم . ظةلؤةتتة ، بذ يةردة يةنة باشقا سئموؤذللذق مةنئلةرمذ بار .

سوظال : روماندا ظئجتئماظئي ظصكولوگئيئلئك تةثپذثلذق بذزذلغان ، مئللئي روه زةظئپلةشكةن ، مةنئؤئيةت يئمئرئلئؤاتقان ، ساپلئق ؤة تةبئظئيلئك يوقذلئؤاتقان دذنيادا ظادئمئلئكئمئز توغرئسئدا قايتا ظويلئنئش مةسئلئسئنئ ظوتتذرئغا قويغاندةك قئلئسئز .
جاؤاب : مةن يذقئرئدا ظصيتئپ ظأتكةندةك بذ رومانئمدا يذرتذم كأكدالا دصهقانچئلئق مةيدانئنئث ظأزئگة خاس ظالاهئدئلئگئنئ نامايةن قئلئدئغان ، يذرتداشلئرئم كأرسة سأيإنإپ كصتئدئغان قئلئپ يصزئپ چئقماقچئ ظئدئم ، بئراق قولذمغا قةلةم ظالغان چصغئمدا يذرتذمنئ مةدئهئلئمةكچئ بولغان مةقسئتئمنئث ظةكسئچة مةنئؤئ جاراهةتلئرئمئزنئ ظئجتئماظئي ؤة ظئكولوگئيئمئزدئكئ بذزذلذشلارنئ كأپرةك ظةكس ظةتتإرإپتئمةن . مةن رصظاللئقتئكئ ظةشذ جاراهةتلةردئن ظأزإمنئ قانچة قاچذرماقچئ بولساممذ ، قةلئمئم ظةشذ جاراهةتلةرنئ تاتئلاشقا بةكرةك كإچةپ كةتتئ ، شذثا مةن رومان باشلئنئشئ بئلةنلا روزئگإلنئث ساراث بولذشئنئ بئر تإگإن قئلئپ ، تاتئلئماقچئ بولغان جاراهةتلةرنئ ظةنة ظةشذ تإگإنگة مةركةزلةشتإرمةكچئ بولدذم .روزئگإلنئث ساراث بولذپ قصلئشئغا سةؤةب بولغان تإرلإك ظئجتئماظئي سةؤةبلةر سئز دصگةن ظةشذ قايتا ظويلئنئشنئ ؤذجذتقا چئقئرالئشئ مإمكئن . ظادئمئلئك ظأز ظئچئگة ظالئدئغان مةزمذن ناهايئتئ كةثرئ . بةلكئم ، مةن روماندئكئ بةزئ تةپسئلاتلاردا بئزنئث مئللئي پئسخئكئمئزنئ مةركةز قئلغان ظادئمئلئكگة مةلذم بئر نذقتئدئن سوظال بةلگئسئ قويغان بولذشئم مإمكئن . بئزنئث مةنئؤئيئتئمئزدئكئ بةزئ قئممةتلئك نةرسئلةر يوقئلئپ كصتئش گئرداؤئغا بصرئپ قالغان بولسئمذ ، ظذ تصخئ پإتإنلةي يوقاپ كةتكئنئ يوق . ظويغئنئؤاتقان روهئي دذنيارئمئزدا ظذ هامان قايتئدئن نذرلئنئدذ . مةن ظةسةر يصزئؤاتقاندا بذنداق نةزئريئؤئ پةلسةپئؤئ ظذقذملار بئلةن ظةسةرنئ قاشالاشقا ظذرذنمئساممذ ظةسةرنئث مةزمذن قاتلاملئرئدا ظةنة شذنداق ظئدئية ظأزلئكئدئن سئثئپ باردئ .

سوظال : روماندئكئ ظةسلئمة ، چإش ، خئيال تةسؤئرئدئن سئگئذند فئرصظذدنئث تةلئماتئ ؤة ظاث ظصقئمئ پروزئچئلئقئنئث زةرةتلئشئگة ظذچذرغانلئقئثئزنئ هصس قئلدئم . مةن ظةسلئمة ، چإش ، خئيال تةسؤئرئ پصرسوناژلارغا « جان » كئرگإزإپ ، خاراكتصر ظالاهئدئلئكئنئ يورئتئپ بصرئشتا مذهئم رول ظوينئغان ، دةپ قارايمةن . سئزمذ شذنداق قاراشتئمذ ؟
جاؤاب : مصنئث بذ رومانئم يةنئلا رصظالئزئمنئ ظاساس قئلئپ يصزئلغان ، سئز دصگةندةك ظاث ظصقئمئ ؤة مودئرنئزئمنئث باشقا ظصقئنلئرئنئث ظازراق زةرةتلئشئگة ظذچذرغانلئقئنئمذ ظصتئراپ قئلئمةن . بولذپمذ روماننئث چأچةكلئك لئنئيئسئدة شذنداق . روزئگإل ؤة باشقا پصرسوناژلارنئث ظئچكئ مذنذلذگلئرئنئ تةسؤئرلئگةن يةرلئرئم . « ظاث ظصقئنئ » پروزئچئلئقئدئكئ خذسذسئيةتلةرگة ظوخشاپ كصتئدذ .
فئرصظذد روهئيةت قذرذلمئسئنئث ظإچ قاتلئمئ ؤة ظإچ قاتلاملئق ظادئمئيةت قذرذلمئسئ نةزةرئيئسئنئ ؤة چإش توغرئسئدئكئ نةزةرئيئلةرنئ ظوتتذرئغا قويغان . ظذنئث بذ نةزةرئيئلئرئ يوشذرذن ظاثنئث مةؤجإتلئقئنئ مذظةييةنلةشتإرإپ ، ظذنئ هاياتئ كإچنئث ؤة ظاث پاظاليئتئنئث ظاساسئي دةپ قارئغان . ظذنئث تةلئماتئغا ظاساسلانغاندا ظادةم ظأز-ظأزئگة زئددئيةتلئك جانلئق . بذ زئددئيةتنئث يئلتئزئ ظادةمنئث ظارزذلئرئ بئلةن ظادةم ؤة جةمظئيةتنئث زئددئيئتئ ظئچئدة بولئدذ .
ظةدةبئيات تارئخئدئن ظصلئپ ظصيتقاندا « ظاث ظصقئنئ » ظئپتئداظئي ظئچكئ مونولوگ « قةلب دئظالئكتئكئ» ؤة ظةركئن ظذلانما ظوي قاتارلئقلار . غةرب ظةدةبئيات تارئخئدا قةدئمكئ يذنان تراگئدئيئلئرئدئن تارتئپ تاكئ فئلوبئرنئث ظةسةرلئرئگئچة پصرسوناژلارنئث قةلب پاظالئيئتئنئ تةسؤئرلةش ظةنظةنئسئ بار .
ظذيغذر ظةدةبئياتئدئمذ بذنداق ظةنظةنة خصلئ يارقئن . مةن ظالدئنقئ ظةسئرنئث 80-يئللئرئدئن باشلاپ مذدئرنئزئم ظةدةبئياتئغا ظاظئت ظةسةر ؤة نةزةرئيئؤئ ماقالئلةرنئ خصلئ كأپ ظوقذدذم . سئز دصگةندةك مانا مذشذ جةرياندا مةنمذ « ظاث ظصقئنئ » پروزئچئلئقئنئث تةسئرئگة ظذچذرذمئدئم دةپ ظصيتالمايمةن . لصكئن ، شذنئ يةنة بئر قصتئم تةكئتلةيمةنكئ ، مةن بذ ظةسئرئمنئ مةلذم بئر ظةدةبئيات ظصقئنئنئث قصلئپئغا چإشإرئشنئ ظويلاشمئدئم . سئز دصگةندةك تةسئرئگة زةرةتلئشئگة ظذچذرغئنئم راست .

سوظال : روماندا كامئل گئرئ ، ظالئم دذمبا ، نئياز كاللةك قاتارلئق پصرسوناژلار ظصغئزئدئن خصلئ كأپ چاقچاق ، يذمذر ، لةتئپئلةرنئ بصرئپسئز . بذ سئزنئث خذش چاقچاق خاراكتصرئثئز بئلةن مذناسئؤةتلئكمذ ياكئ كإلكة قوزغاش ظإچإن يازدئثئزمذ ؤة ياكئ روماندا ظصتئبار قئلئدئغان نذقتا قئلدئثئزمذ ؟
جاؤاب : روماندئكئ ظاساسئي ؤةقة ظئلئ رايونئدئكئ بئر تإةن –مةيدانئدا يإز بصرئؤاتقان بولغاچقا ، پصرسوناژلئرئمغا ظئلئ ظذيغذرلئرئنئث خذشچاقچاق ظالاهئدئلئكئنئ گةؤدئلةندإرإش ظإچإن تئرئشتئم . بذ سئز دصگةندةك پصرسوناژلارنئث خاراكتصر خاسلئقئنئ يورذتذپ بصرئشتئمذ مذهئم رول ظوينايدذ . بولذپمذ كامئل گئرئنئث لاپلئرئنئ ظئجاد قئلئشتا ظذيغذر خةلق لاپلئرئنئث ظالاهئدئلئكئ بويئچة ظئجاد قئلدئم . ظةشذ لاپلاردا ظذيغذر خةلق لاپلئرئنئث ظالاهئدئلئكئ ظةكس ظةتتإرإلإپلا قالماي ، كامئل گئرئنئث خاسلئقئمذ نامايةن قئلئندئ . مةن كامئل گئرئنئث لاپلئرئدئكئ تةپسئلاتلارنئمذ روماننئث ظومذمئي بايانلئرئنئث بئر قئسمئ سإپئتئدة تةسؤئرلئدئم . ظةشذ لاپلارمذ روماندئكئ ؤةقة ؤة تةپسئلاتلارنئث بئر قئسمئ بولالئدئ .
ظذنئثدن باشقا مصنئث توي ؤة ظولتذرذشلاردا ظاز-تولا چاقچاق قئلئپ قويئدئغان ظادئتئم بار . مةن نذرغذن چاقچاق سورذنلئرئغا قاتناشقان ، خةلق چاقچاقلئرئنئ ظةدةبئي ظةسةرلةردة قانداق ظةكس ظةتتإرإش هةققئدة ظئلمئي ماقالئلارنئمذ يازغان . بةلكئم ، مذشذ جةهةتتئكئ تةجئرئبة ؤة ظاساسلئرئم ظةسةرگة مذؤاپئق چاقچاق ؤة لةتئپئلةرنئ قوشذشذمغا تإرتكة بولغان بولذشئ مإمكئن . لةتئپة ، چاقچاقلارنئ ظأزإم ظئجاد قئلغان . ظةسةرگة لةتئپة - چاقچاقلارنئ كئرگإزإش ظةسةرنئث ظوقذشچانلئقئنئ ظاشذرذپلا قالماي ، پصرسوناژلارنئث خاراكتصر خاسلئقئنئ ، مئللئي ؤة يةرلئك ظالاهئدئلئكئنئ نامايةن قئلئشتئمذ تإرتكئلئك رول ظوينايدذ . شذثا مةن بذ جةهةتتة ظاز – تولا ظئزدئنئپ باقتئم .

سوظال : روماننئ ظوقذپ كصتئؤئتئپ ، مةن روزئگإل ظصلئشئپ قالدئ ، چوقذم پاجئظةلئك ظألإپ كصتئدذ، دةپ پةرةز قئلغان ظئدئم ، لصكئن سئز ظذنئ مةلئكئنئث ؤاستئسئ ظارقئلئق داؤالئتئپ ساقايتئپ ، يصثئ هاياتقا ظصرئشتإردئثئز هةمدة قئزئ گإلشةن بئلةن ظذچئراشتذرذپ ، ظانا – بالئنئث ظذزذن يئل زارئقئپ كإتكةن ظارزذسئغا يةتكإزدئثئز . روزئگإلنئث هاياتئنئ مذشذنداق بئر تةرةپ قئلئشئثئزدئكئ مذددئظايئثئز نئمة ؟ مةلئكئنئث روزئگإلنئ ساقايتئشئ ( مةلئكة بئر مةزگئل روزئگإلنئث ظصرئ جذماخذن بئلةن ظاشنئدارچئلئق قئلغان ) چئنلئققا ظذيغذنمذ ؟
جاؤاب : روزئگإلنئث ساراث بولذشئ ظةسةردئكئ تراگئدئيةلةرنئث تإگإنئ ظئكةنلئكئنئ يذقذرئدا ظصيتئپ ظأتتإم . ظذ بئزنئث روهئيئتئمئزدئكئ پاجئظةلةرنئث ظوبرازلئق ظئپادئلئنئشئ . مةن ظةسةرنئ يصزئؤئتئپ روزئگإلنئ قذتذلدذرؤئلئشنئ ظويلئدئم . خذددئ مةلئكة سةتةث ، گإلشةنلةرگة چئقئش يولئ تصپئپ بةرگئنئمگة ظوخشاش ( ظةمةلئيةتتة چئقئش يولئنئ ظذلار ظأزئ تاپتئ ) روزئگإلگئمذ يصثئ هايات بةخش ظصتئشئنئ مذؤاپئق كأردإم .
مةلئكة سةتةث تةغدئر قئسمةتنئث كولدذرلئتئشئ بئلةن ظأزئنئث دادئسئدةك ظةلئنئيازغا تةگكةن ، جذماخذننئ ظئزئقتذرغان ؤة قاسئم مذهةممةتكة خوتذن بولغان بولسئمذ ، ظذنئث ؤذجذدئدا ظذيغذر ظاياللئرئغا خاس پةزئلةت يةنئلا نذرلذنذپ تذرئدذ . ظذنئث ؤذجذدئدا بئر مةزگئل بذرذقتذرذم بولغان پةزئلةت ظذچقذنلئرئ ظاستا – ظاستا قايتئدئن چذغلذنذپ لاؤذلدايدذ . شذثا ظابلئكئم جإجاثدةكلةرنئث قئلتئقئغا چإشمةي ظأزئ ؤة گإلشةن قاتارلئق قئزلارغا يصثئ ظئستئقبال تصپئپ بصرئدذ . ظةسةرنئث ظومذمئ تةرةققئياتئدئن قارئغاندئمذ مةلئكة سةتةثنئث روزئگإلنئ قذتذلدذرؤصلئشئ ظةقئلگة مذؤاپئقمئكئن دةيمةن . مةن بذنداق ؤةقةلةرنئ يازغاندا كأثلإمگة قصلئپلاشقان بئر مذددئظانئ پإكمةيمةن . ظةسةرنئث تةبئظئي راؤاجئ ظةنة شذنداق بئر نةتئجئنئ كةلتإرإپ چئقارغان . چإنكئ ، سةبئي قئزلئرئمئز روهئي ؤة جئسمانئي جةهةتتئن ساغلام بولغان ظانئلارغا مذهتاج . روماننئث چأچةكلئك لئنئيئسئدة مةختذمسذلا ظانئسئنئ تصپئؤالغانغا ظوخشاش گإلشةنمذ ظأز ظانئسئنئ تصپئؤئلئشئ كصرةك ظئدئ . ظذ ، ظانئسئنئ تاشلاپ قويذپ ، شةهةردئكئ قايناق تذرمذشنئ ظأتكإزإؤةرسة ، بذمذ گإلشةننئث خاراكتصرئگة ظذيغذن كةلمةي قالاتتئ . ظذنئث ظإستئگة مةلئكة سةتةث بئلةن روزئگإلنئث ظوتتذرئسئدا جذماخذن گئجئثنئ ظوبئكت قئلغان كإنداشلئق مةؤجإت ظةمةس .

سوظال : سئز غئل – پاللا تةسؤئرلةپ ظأتإپ كةتكةن سةؤئردئن ، ظامئنة ( سئز ظذلارنئ تةسؤئرلةشتة تولئمذ بئخئللئق قئلغان ) ظادةمنئ هاياجانلاندذرئدئغان پةزئلةتلئك ظوبرازلار . سئز بذ ظئككئ پصرسوناژ ظارقئلئق روماندئكئ مةنئؤئيئتئ قذرغاق ، تاپتئن چئققان ، سإدئكئ بذزذق ، روهئي مةجرذه پصرسوناژلارغا سئلئشتذرما قئلدئثئزمذ ؟
جاؤاب : سئز دةؤاتقان بذ تةپسئلات ، روماندئكئ كئچئككئنة بئر قئستذرما ، بذ قئستذرمئدئن بئز ظةجدادلئرئمئزدئن قالغان پةزئلةت ظذچقذنئنئ كأرگةندةك بولئمئز . ظةسلئ ظةشذ ظذچقذن تصخئمذ يالقذنجئشئ لاؤاغا ظايلئنئشئ كصرةك ظئدئ . لصكئن ، ظةجدادلاردئن قالغان پةزئلةت ظذچقذنلئرئ تإرلإك قئسمةت بورانلئرئنئث زةربئسئ بئلةن ظأچإپ قصلئش ظالدئدا تذرئدذ .
سئز دصگةندةك مةن ظةشذ ظئككئ پصرسوناژئمنئ ظإلگة قئلئش هةققئدة بةك چوثقذر ظويلاپ كةتمئگةن بولساممذ ، ظةمةلئيةتتة ظذ ، سئز دصگةندةك سصلئشتذرمئلئق رول ظوينئغان .
دصمئسئمذ تارئختا بئزنئث نذرغذن ظوغذل ، قئزلئرئمئز ؤةتةن ؤة مئللةت ظإچإن قان ؤة جان بصرةلئگةن . مئللةت ظإچإن ياشلئقئ ؤة هاياتئدئن كصچةلئگةن . هازئر بئزدة بذنداق روه سذسلاپ كصتئؤاتامدذ قانداق ؟ مةنچة بذ سوظالنئث سالمئقئ خصلئلا ظصغئر . سئز دصگةندةك بذ خئل سصلئشتذرما ظةسةرنئث ظئجابئيلئقئنئ ظاشذرذشتا مةلذم رول ظوينئغان . مةن پصرسوناژلئرئمنئث ؤذجذدئغا نوقذل ظئجابئي ؤة سةلبئي تامغا ظذرذشقا ظذرذنمئساممذ ، ظذلارنئث ؤذجذدئدا ظئجابئي ؤة سةلبئي تةرةپلةر ظوخشئمئغان دةرئجئدة ظئپادئلئنئپ تذرئدذ . ظةمةلئيةتتة ظةدةبئي ظةسةرلةردة پصرسوناژلارغا ظئجابئي ؤة سةلبئي تامغئسئ ظذرذش ظانچة توغرا ظذسذل ظةمةس . بذ يةردة بئر گةپنئ قئستذرذپ ظأتكإم كصلئؤاتئدذ ، بذ رومانئمنئ دةسلةپتة مةلذم بئر نةشرياتقا بةرگةندة ، ظةسئرئمنئ لاياقةتسئز دةپ قايتذرغان مةلذم بئر مذهةررئر ظةسئرئمنئث مذؤةپپةقئيةتلئك يصزئلمئغانلئقئنئ تئلغا ظصلئپ « سئزنئث بذ ظةسئرئثئزدة بئرمذ ظئجابئي پصرسوناژ يوق ظئكةن » دصگةن ظئدئ .
مةن شذ چاغدئمذ هازئرغئچة ظةدةبئي ظةسةرلةردئكئ پصرسوناژلارنئ سةلبئي ؤة ظئجابئي دةپ ظئككئ رةتكة ظايرئيدئغانلارنئث مةؤجإتلئقئغا هةيران قالغانئدئم . بذ جةهةتتئكئ مةسئلئلةر ظةدةبئي ظئجادئيةتتئكئ بةكمذ ظاددئ ساؤات بولغاچقا ، ظذنئ ظئزئپ سأزلةپ ظولتذرذشنئ مذؤاپئق كأرمئدئم .

سوظال : قاسئم مذهةممةت ظوبرازئنئ ناهايئتئ چئن تةسؤئرلةپسئز . ظذنئث گةپ – سأزلئرئ ، يول يإرگةندة قوللئرئنئ ظويناپ ، ساغرئسئ ، بصلئنئ تولغاپ ماثئدئغان هالةت ؤة قئلئقلئرئ ظذزذنغئچة كإلكةمنئ قوزغاپ ، ظأپ- چأرئمئزدة هايات ياشاؤاتقان بةختسئز « قاسئم مذهةممةت » لةر كأز ظالدئمغا كئلئؤالدئ . سئز چوكانسئمان بذ ظوبرازنئ يارئتئشنئ قانداق ظويلاپ قالدئثئز ؟
جاؤاب : قاسئم مذهةممةت روماندئكئ ظأزگئچة پصرسوناژ . ظذنئث خاراكتصرئمذ خصلئلا مذرةككةپ ، ظذنئث ؤذجذدئدا ظئجابئيلئق بئلةن سةلبئيلئك توقذنذشذپ تذرئدذ . ظذ ، روهئي غالئبئيةتچئ . ظذنئثدا ظةركةكلئككة يات بولغان جئسمانئي ظاجئزلئقمذ بار . ظذنئث ظذسسذل ؤة دئظالذگلئرئدئن بذنئ ظصنئق كأرإؤالالايمئز . مةن بذ پصرسوناژنئ يارئتئشتا ظالاهئدة بئر مةقسةتنئ ظويلاشمئغان بولساممذ ، ظذنئث ظوبرازئنئ يامان ظةمةس يارئتالئدئم . بذ جئسمانئي جةهةتتئكئ كةمتإك بولسئمذ ، روهئي جةهةتتئن مةلذم ظئجابئي ظئشلارنئ قئلالئدئ . يئغئپ ظصيتقاندا مةلئكة سةتةث ، روزئگإل ، گإلشةن ؤة لالة قاتارلئق قئزلارغئمذ ، ظذ يصثئ يول تصپئپ بةردئ . مةلئكة سةتةثنئ ظةمرئگة ظصلئپ خوتذن قئلدئ ؤة ظذنئث يصثئ ظئستئقبال تصپئشئغا سةؤةبچئ بولدئ . شذثا قاسئم مذهةممةتنئث زادئ قانداق پصرسوناژ ظئكةنلئگئ هةققئدة مةنمذ كصسئپ بئر نئمة دصيةلمةيمةن . ظةسلئ مةن روماننئث ساتئرئك خذسذسئيئتئنئ ظاشذرذش ظإچإن مذشذنداق بئر پصرسوناژنئ يارئتئشنئ ظويلئغان بولساممذ ، ظذنئث ظةسةردة ظذنچئؤالا مذهئم پصرسوناژ بولذپ قصلئشئنئ ظويلئمئغان ظئدئم . ظذنئث جئسمانئيئتئدة كةمتإكلإك بولسئمذ ، ظذ ظأزئنئ زةبةردةست ظةر هصساپلايدئغان بةزئ روهئي مةجرذهلاردئن كأپرةك ظئش قئلالئدئ . بذ يةردئكئ ماهئيةتلئك سصلئشتذرمئدئن ظوقذرمةن يةنة باشقئچة بةدئظئي پئكئرگة ظئگة بولذشئ مإمكئن .

سوظال : روماندئكئ پصرسوناژنئث هةممئسئنئث دصگإدةك لةقئمئ بار . سئز پصرسوناژلئرئثئزغا قانداق ظئسئم ؤة لةقةم قويئسئز ؟ قايسئ پصرسوناژئثئزنئ ياخشئ كأرئسئز ؟
جاؤاب : ظذيغذر مةهةللئلئرئدة هةممئلا ظادةمنئث دصگإدةك لةقئمئ بار . بةزئلةرنئ لةقةمسئز ظئزدةپ تصپئشمذ تةس . چإنكئ ظذلارنئث خاسلئقئنئ ظئپادئلةشتة ظئسئم – فامئلئسئگة قارئغاندا لةقئمئ بةك مذهئم رول ظوينايدذ . ظذلارنئث لةقةملئرئ كأپلئگةن يذمذر ؤة لةتئپئلةر بئلةن مذناسئؤةتلئك . شذثا مةن بذ رومانئمنئ يازغاندا پصرسوناژلارنئث لةقةملئرئگة ظالاهئدة ظصتئؤار قئلدئم . مةسلةن : نئياز كاللةك ، جذماخذن گئجئث ، كامئل گئرئ ، ظالئم دذمبا ، مةلئكة سةتةث ، چئمةن ؤئتؤئت ، خةلچةم قونچاق قاتارلئقلار . مةن بذ لةقةملةرنئ ظاساسةن رصظال تذرمذشتئن ظالغان .
روماندا نئياز كاللةك بئلةن ظالئم دذمبانئث لةقةملئرئ هةققئدئمذ قئزئقارلئق هصكايئلةر بار . مةن ظأزإم بئر قةدةر ياخشئ ياراتقان پصرسوناژلئرئمنئث هةممئسئنئ ياخشئ كأرئمةن . چإنكئ ظذلار مةن ظإچإن خئزمةت قئلئدذ . ظذلار قانچة چئن ؤة جانلئق بولسا مةن ظذلارنئ شذنچة ياقتذرئمةن .

سوظال : هةسةن - هإسةن ظاكا – ظذكئلارنئث « ظالتذن تةثگة سئرئ » نئث ظةمئرلئكئنئ تالئشئپ بئر- بئرئگة تئغ كأتإرإپ ، ظاخئرئ ظئككئلئسئ هالاك بولئدذ . سئز ظذلارنئث تراگئدئيئسئ ظارقئلئق هازئرقئ رصظاللئقئمئزدئن بئشارةت بةردئثئزمذ ؟
جاؤاب : هوقذق تالئشئش – ظئنسانئيةت دذنياسئدا هوقذق پةيدا بولغاندئن تارتئپ مةؤجإت بولذپ تذرئؤاتقان تارئخئي ؤة ظئجتئماظئي مةسئلة . تارئختا هوقذق ظإچإن ظاتا – بالا ، قصرئنداشلار ظوتتذرئسئدئمذ ظصغئر قان تأكإلإشلةر بولغان . روماندئكئ هةسةن – هإسةن قذشماقلارنئث هوقذق ظإچإن تئغ كأتئرئپ بئر- بئرئنئ هالاك قئلئشئ ، مةنچة ظانچة يصثئ تصما ظةمةس . لصكن سئز دصگةندةك ظذلارنئث بذ قئلمئشئدئن رصظاللئقئمئزدئكئ هوقذق – مةنپةظةت ظإچإن جان بصرئدئغانلارغا قارئتا مةسخئرئلئك بئشارةتمذ يوق ظةمةس . مةن « رئقابةت ظارقئلئق ظئش ظورنئغا چئقئش » تا ظةنة ظةشذنداق بئر – بئرئگة تئغ كأتئرئشكةن « قصرئنداشلار » نئ كأرگةنئدئم . بةلكئم « هةسةن – هإسةنلةرنئث پاجئظةسئ » رصظاللئقئمئزدئكئ شذنداق قئلمئشلارنئث تإرتكئسئ بئلةن خئيالئمغا كصلئپ قالغان بولئشئ مإمكئن .

سوظال : ظاثلئسام « كأك ظأستةث » دئكئ دصظالوگلارنئ يازغاندا سأزلةپ تذرذپ يصزئپسئز . شذنداق قئلغاندا دصظالوگ جانلئق چئقامدذ ؟
جاؤاب : يازغذچئ كأپ پصرسوناژلئق ظةسئرلةرنئ يازغاندا خذددئ كأپ ظئقتئدارلئق ظارتئسدةك ظةشذ پصرسوناژلارنئث رولئنئ بئرمذ – بئر ظصلئشقا توغرا كصلئدذ . بولذپمذ ظذلارنئث دصظالوگ ، مذنذلوگلئرئنئ يازغاندا ، هةر بئر پصرسوناژنئث خاسلئقئنئ چئقئش قئلغاندا پصرسوناژلارنئث دصظالوگ خاسلئقئنئ ظئپادئلةپ بةرگئلئ بولئدذ . سئز دصگةندةك بةزئ دصظالوگلارنئ يازغاندا ظاؤازئمنئ چئقئرئپ قايتا – قايتا ظوقذپ باقئمةن . مةن شذ جةرياندا هةر بئر دصظالوگنئث پصرسوناژلئرئمنئث خاراكتصرئگة ماس كةلگةن – كةلمئگةنلئكئنئ دةثسةپ كأرئمةن .
مةن ظةشذ دصظالوگلارنئ ظاؤازئمنئ چئقئرئپ تذرذپ يازغان چصغئمدا ، بئرنةچچة پصرسوناژنئث رولئنئ ظصلئؤاتقاندةك تذيغذغا كصلئمةن . مةن بذنداق چاغدا هةر بئر دصظالوگنئ پصرسوناژلارنئث خاسلئقئ بويئچة جانلاندذرذشقا تئرئشئمةن . مةن دئظالوگلارنئ ظاؤازئمنئ چئقئرئپ تذرذپ يازسام بئر قةدةر مذؤةپپةقئيةتلئك يازالايدئكةنمةن . بذ مصنئث خاسلئقئم بولذشئ مإمكئن ، بةزئ يازغذچئلار بذنداق قئلمايمذ دصظالوگلارنئ ناهايئتئ ياخشئ ؤة جانلئق يازالايدذ . بذمذ بئر ظادةتلئنئش بولسا كصرةك .

سوظال : سئز « كأك ظأستةث » نئ يصزئش ظالدئدا ، كأثلئثئزدة پذشذرذؤالغان سذژئت ، پصرسوناژلار مةزكإر ظةسةرنئ يصزئؤاتقان ؤاقئتتا « پذشذرذؤالغان » بويئچة بولماي ظأزگئرئپ كةتكةنلئكئنئ ، سذژئت ؤة پصرسوناژلارنئ « كونتورذل » قئلالمئغانلئقئثئزنئ ظصيتقان ظئدئثئز .
جاؤاب : مةن هصكاية ، چأچةك ، پوؤئستلارنئ يازغاندا ، بئر ؤةقة لئنئيئسئنئ ظالدئن تذرغذزؤالئمةن . بئراق ، داظئم ظةمةلئي يصزئش جةريانئدا ظالدئن بةلگئلئؤالغان لئنئيئرئم بئر چةتتة قصلئپ ، مةن ظويلئمئغان يصثئ لئنئية ، يصثئ سذژئتلار ظأزلئكئدئن بارلئققا كصلئدذ . مةن سذژئتنئث تةرققئياتئنئ ظالدئن بةلگئلئؤالغان «پئلان » بويئچة باشقذرالماي قالئمةن ، قارئغاندا ظةمةلئي ظئجادئيةت جةريانئدا ظةسةرنئث تةرققئياتئ ، يازغذچئغا بويسذنمايدئغان ظةهؤاللار داظئم بولذپ تذرئدئغان نورمال ظةهؤالدةك تذرئدذ .
مةن ظةسةر يصزئؤاتقاندا ؤةقةلئك گذثگا پةيدا بولئدذ . خذددئ يئراقتئكئ ظورمانلئقتةك ، مةن ظذ ظورمانلئقنئث قانداق ظورمانلئق ظئكةنلئكئنئ پةقةت ظةشذ ظورمانلئقنئث يصنئغا يصتئپ بارغاندئلا ظاندئن بئلئمةن . يازماي تذرذپ ، ظذ ، ظورمانلئقنئث قانداق ظورمانلئقلئقئنئ ، ظذ ظورمانلئقنئث ظئچئدة قانداق نةرسئلةرنئث بارلئقئنئ ظالدئن بئلةلمةيمةن . مةن ظذنئ تةخمئنةن پةرةز قئلالئساممذ ، قةلئمئمنئ ظات قئلئپ ظةشذ ظورمانلئققا يصتئپ بارغان چصغئمدا تةسةؤؤذرذمدئكئگة ظوخشاش نةرسئلةرنئمذ ، ظوخشئمايدئغان نةرسئلةرنئمذ كأرئمةن .
مةن ؤةقةلئك ظةسةرلئرئمنئ يصزئؤاتقئنئمدا ، بةزئدة خذددئ تصز سإرظةتلئك تاش يولغا چئقئپ قالغاندةك شذنداق راهةت ، شذنداق تصز يازسام ، بةزئدة خذددئ قذملذققا كئرئپ قالغان ماشئنئدةك پةقةت ظالغا ظئلگئرلئيةلمةي قئينئلئپ كصتئمةن . مةن مذشذنداق قئينالغان چاغلئرئمدئمذ ، ظالدئراپ قةلةمنئ تاشلاپ قويمايمةن . بذ چاغدا تارتئدئغان مذشةققةتمذ ، مةن ظإچإن هوزذردةك تذيذلئدذ .

سوظال : رومانئثئزنئث تئلئ ظادةمنئ گإزةل شصظئرئي تذيغذلارغا چأمإلدإرئدذ . سئز رومانئثئزنئث تئلئغا قانداق ظئشلئدئثئز ؟ بذ هةقتئكئ تةجرئبئثئزنئ سأزلةپ بصرةمسئز ؟
جاؤاب : تئل – ظةدةبئياتنئث 1- ظامئلئ . هةر قانداق ظةدةبئي ظةسةر تئل ظارقئلئق ؤذجذتقا چئقئدذ . مةن ظادةتتة شصظئر ؤة چأچةكنئ كأپرةك يازئمةن . شذثا مةن نةسرئي ظةسةرلةرنئ يازغاندئمذ ظذنئ شصظئرئي پذراققا ، چأچةكلئك خذسذسئيةتكة ظئگة قئلئش ظإچإن تئرئشئمةن . « كأك ظأستةث » نئ يازغاندئمذ ، مةن ظذنئ تةبئظئي هالدا ظذنئث تئلئنئ شصظئرئي تئلغا ؤة چأچةكلئك خذسذسئيةتكة ظئگة قئلئش ظإچإن تئرئشتئم .
مةن نةسرئي ظةسةرلةرنئث چئن ؤة تةبئظئي بولذشئغا ظالاهئدة كأثإل بألئمةن . دصظالوگلارنئ پصرسوناژلار خاسلئقئ بويئچة جانلاندذرذشقا تئرئشئمةن . مةن بذ ظةسةرنئ يصزئش جةريانئدا ، ظاؤام تئلئغا يصقئنلاشتذرذش ظإچإن خصلئ كأپ تئرئشتئم . كأپ قصتئم ظأزگةرتتئم . زومذ زو ، ظذزذراپ قالغان جإملة ، ظابزاسلارنئ تارتئشماي ظصلئپ تاشلئدئم . چإنكئ ، بئراق ، لصكئن ، ظةمما دصگةندةك ظورذنسئز ظئشلئتئلئپ قالغان سأزلةرنئمذ ظصلئپ تاشلئدئم .
مةنچة ظةسةرگة رةث ؤة جان بصرئدئغئنئ قايتا – قايتا ظئشلةش . مةنچة ظةسةرنئ كأپ قصتئم ظئشلئگةندئلا ظذنئثغا تةم ؤة جان كئرگإزگئلئ بولئدذ . مةنچة ظةسةر تئلئغا ظئشلةش ظئنتايئن مذشةققةتلئك خئزمةت . ظذ خذددئ تاغذ – تاشلار ظارئسئدئن ظالتذن ظئزدئگةندةك جةبئرئلئك . مةن ظةسةرلئرئمنئث تئلئنئ ظئشلةشتة يةنئلام كأثإلدئكئدةك ظةجئر قئلالمايؤاتئمةن . مةنچة ظانا تئلنئ توختئماي ظأگئنئش هةر بئر يازغذچئنئث ظأمإرلإك بذرچئ . مةن مذشذ مذقةددةس بذرچ يولئدا ظئزدئنئشنئ تولئمذ لةززةتلئك هصس قئلئمةن . لصكئن ، مصنئث ظةسةرلئرئمنئث تئلئدا يةنئلا نذرغذن يصتةرسئزلئكلةر – نوقسانلار بار . شذنداقتئمذ سئز بذ رومانئمدئن يذقئرئقئ ظارتذقچئلئقلارنئ تصپئپ چئقئپ كةث قورساقلئق بئلةن باها بصرئپسئز . بذ مصنئ تولئمذ سأيإندإردئ ؤة خئجئل قئلدئ . ظئلهاملاندذرغئنئثئزغا رةهمةت .

سوظال : روماندا مةلئكة ، گإلشةن ؤة باشقا قئزلار بصشئدئن نذرغذنلئغان ظئسسئق – سوغذقلارنئ ظأتكإزگةندئن كصيئن تئككإچئلئك دذكئنئ ظصچئپ ، هالال ظةمگةككة تايئنئپ ظئگئلئك تئكلةيدذ . هةمدة ظاپتونوم رايذن ؤة بصيجئثدئكئ مودئل مذسابئقئلئرئدة ياخشئ نةتئجئلةرگة ظصرئشئپ شةرةپ قذچئدذ . بذ ظةخلاقئي قاظئدئلةرنئث مذقةررةر غةلبئسئمذ ياكئ ...............
جاؤاب : مةن بذرذن يازغان « چاقئرغذلذق قئزلار » قاتارلئق هصكاية ، پوؤئستلئرئمدئمذ قئز – ظاياللارنئث تةغدئرئگة مذناسئؤةتلئك بايانلاردا ظذلارنئث تةغدئرئنئ تراگئدئية بئلةن ظاياقلاشتذرغانئدئم . ظةسلئ بذ رومانئمدئمذ روزئگإل ، مةلئكة سةتةث ، گإلشةن قاتارلئقلارنئث تةغدئرئنئمذ تراگئدئيئلئك قئسمةتكة دذچار بولذشئ مإمكئن ، دةپ ظويلئغان ظئدئم . رومانئم يصزئلئپ يصرئملاشقاندا روماندئكئ بةزئ ؤةقةلةرنئ ظايالئمغا سأزلةپ بةردئم . شذ چاغدا ظايالئم مةندئن تذيذقسئزلا – سئز قئز – ظاياللارنئث هةممئسئنئ هايات يولئ تاپالماي هالاك بولئدئغان ظاجئزلار دةپ تةسؤئرلةمسئز ؟ هازئرمذ نئ نئ قئيئنچئلئقلارنئ يصثئپ ، كأپلئگةن ظئشلارنئ قئلئؤاتقان قئز – ظاياللارمذ كأپقذ – دةپ قالدئ . ظايالئمنئث مذنداقلا دةپ قويغان بذ گصپئ ماثا باشقئچة ظئلهام بولدئ . شذنئث بئلةن مةن ظذلارغا يصثئ چئقئش يولئ تصپئپ بصرئش ظإچإن تئرئشتئم . ظةمةلئيةتتة مةن كونا قاتماللئقلارنئ قايتا تةكرارلاش نئيئتئدة بولمئساممذ ، ظذلارنئث تراگئدئيئلئك تةغدئرئدئن كأرة ظإمإد ؤة چئقئش يولئ تصپئپ بصرئشنئ مذؤاپئق كأردإم . بذمذ ؤةقةلئكنئث تةرةققياتئغا ظالدئن بئر نئمة دصگئلئ بولمايدئغانلئقئنئث بئر دةلئلئ . بةزئ چاغلاردا يازغذچئ ظةسةرنئ ظةمةس ، ظةسةر يازغذچئنئ باشقذرذپ قالئدئغان ظةهؤاللارمذ بولئدذ .

سوظال : رومانئث ظاخئرئقئ بةدئظئي كاتئرنا ظأزگئچئلئككة ظئگة : « يصرئلغان قارا تاغنئث بئر تةرئپئدة گإلشةن يةنة بئر تةرئپئدة مةختذمسذلا تذراتتئ . ظذلار بئر – بئرئنئ كأرإپ خذددئ ظذزذن يئل ظايرئلئپ كةتكةن ظاچا – سئثئللار قايتا ظذچراشقاندةك يإگإرإپ كصلئپ بئر – بئرئنئ قذچاقلئدئ . ظذلار گةرچة بئر ظصغئزمذ گةپ قئلئشمئغان بولسئمذ بئر – بئرئنئث يإرةك سأزلئرئنئ تصثشاؤاتاتتئ . گإلشةن چأچإپ ظويغاندئ ، ظذنئث قذچاغلئؤالغئنئ ظأزئنئث ظانئسئ ظئدئ . » روماننئ بذنداق ظاخئرلاشتذرغانلئقئثئزنئث سةؤةبئنئ دةپ بصرةمسئز ؟
جاؤاب : مةن بذ روماننئ قئز – ظاياللئرئمئزنئث تةغدئرئگة بصغئشلئغان . شذثا مةن بذ رومانئمنئ « سأيإملإك ظذيغذر قئزلئرئغا بصغئشلايمةن » دصگةنئدئم . مةن بإگإنكئ قئز – ظاياللئرئمئزنئث روهئي پةرؤازئنئ چإشةپ تذرغان كئشةن – كإشةندئلةرنئث يئلتئزئ تارئختئن قةدئمئدئن كةلگةنمئكئن دةپ قارايمةن . شذثا روزئگإل ، مةلئكة سةتةث ، گإلشةنلةرنئث ظازاپلئرئ مةختذمسذلانئث ظازاپلئرئ بئلةن يئلتئزداش . شذنداق ، بإگإنئمئز ، تإنإگإنئمئزنئث داؤامئ . بإگإنكئ بارلئق كةچإرمئشلئرئمئز ظةجدادلارنئث كةچمئشئ بئلةن چئرمئشئپ تذرئدذ . بئز بإگإنئمئزنئ هةرگئزمذ تإنإگإنئمئزدئن ظايرئؤصتةلمةيمئز . شذثا مةن بإگإن بئلةن تإنإگإننئث ماهئيةتلئك چئرمئشئنئ مةختذمسذلا بئلةن گإلشةننئث قذچاغلئشئشئغا مذجةسسةملئدئم . بذ يةردئكئ ظوبرازلئق بئشارةتنئ ظوقذرمةنلةر چإشإنةلةيدذ . دةپ ظويلايمةن .

سوظال : « كأك ظأستةث » نئ يصزئشئثئزغا نئمة سةؤةبچئ بولدئ ؟
جاؤاب : بذ روماننئ نئمة ظإچإن يصزئپ قالغانلئقئمنئث سةؤةبئنئ تأؤةندئكئ نذقتئدئن دةپ بصرةلئشئم مإمكئن .
ظالدئ بئلةن سةؤةب بولغئنئ بالئلئق چاغلئرئمدئلا يإرئكئمگة تذتاشقان ظةدةبئياتقا بولغان ظوتتةك ظئشتئياق ، مصنئ چوثراق ، ياخشئراق ظةسةرلةرنئ يصزئشقا چاقئرئپ تذراتتئ . مةن تولذقسئزدا ظوقذؤاتقان چاغلئرئمدئلا مةنمذ رومان يازالايدئغان يازغذچئ بولذپ قالغان بولسام نئمة دصگةن ياخشئ بولاتتئ ، دةپ ظارزذ قئلاتتئم . بذ ظةشذ چاغدئكئ ساددا ظارزذلئرئم ظإچإن بئر ظذرذنذش بولسا كصرةك . ظذنئثدئن باشقا روماندةك يئرئك ژانئر ظارقئلئق ظأزإمنئ سئناپ بصقئشنئ مةقسةت قئلدئم . مةن بذ روماننئ يصزئش جةريانئدا ظةدةبئي ظئجادئيةتنئث تولئمذ مذشةققةتلئك ظةمگةك ظئكةنلئكئنئ هصس قئلدئم .
گصپئمنئ يئغئنچاقلئسام بذ رومانئمنئ يصزئشقا ظةدةبئي ظئجادئيةتكة بولغان قئزغئن مذهةببةت سةؤةب بولدئ . بذنئثدئن باشقا يةنة نذرغذن سةؤةبلةر بولسئمذ مةن هازئرچة مذشذ سةؤةبنئ كأرسئتةلةيمةن .

سوظال : سئزنئثچة ظةدةبئياتنئث ؤةزئپئسئ نئمة ؟ « كأك ظأستةث » ظارقئلئق نئمئلةرنئ تةرغئب قئلماقچئ ؟
جاؤاب : ظةدةبئياتنئث ؤةزئپئسئ ظئنسانئيةتنئث ظأتمإشئ ، بإگإنئ ؤة كةلگإسئنئ بةدئظئي يول بئلةن نذرلاندذرذپ بصرئشئ ، ظذ ظئنسانئيةتنئث قةلب تارئخئ ؤة روهئي ظئنتئلئشلئرئنئ هةر خئل نذقتئلاردئن يورذتذپ بصرئپلا قالماي ، ظادةمنئث ماهئيئتئگة ؤة ظئنسانئيةتنئث ظئستئقبالئغا مذناسئؤةتلئك بولغان نذرغذن مةسئلئلةرگة جاؤاب بصرئدذ .
يةنة بئر نذقتئدئن ظةدةبئيات بئر مئللةتنئث خاسلئقئ ؤة مةؤجإتلئقئنئث بةلگئسئ . ظةدةبئيات بئر مئللةتنئث مةؤجإتلئقئ ؤة ظئستئقبالئ بئلةن چةمبةرچاس باغلانغان . بذ جةهةتتة ظةدةبئيات هةر قانداق پةندئن ظإستإن تذرئدذ .
ظةدةبئياتنئث ؤةزئپئسئ بذ بئر چوث كاتوگورئية . ظةدةبئياتنئث ؤةزئپئسئ هةر بئر مئللةت ؤة هةر بئر دألةتنئث ظالاهئدئلئكئ بويئچئمذ خاراكتصرلئنئدذ . هةر بئر مئللةتنئث ظةدةبئياتئ ظالدئ بئلةن شذ مئللةتنئث خاسلئقئنئ ، مةؤجإتلئقئنئ نامايةن قئلئدئغان مذقةددةس ظةينةك بولذش كصرةك .
ظةدةبئياتنئث ظوخشئمئغان دةؤرلةردة ظورذندايدئغان ؤةزئپئسئمذ ظوخشئمايدذ . ظذنئث ؤةزئپئسئ قانچة بإيإكلةشسة ، ظذنئث قئممئتئمذ شذنچة ظاشئدذ . ظةدةبئياتنئث ؤةزئپئسئگة هةر خئل قاراشتئكئلةر هةر خئل نذقتئلاردئن جاؤاب بصرئشئ مإمكئن . ظومذمةن قئلئپ ظصيتقاندا ظذ ، ظئنسانئيةتنئ ظاجايئپ مول ظئستئتئك زوق بئلةن تةمئنلةشتةك مذقةددةس ؤةزئپئنئ ظإستئگة ظالغان . ظئنسانئيةت مةؤجإت بولسئلا ظذ ، ظأزئنئث بذ مذقةددةس ؤةزئپئسئنئ مةثگإ ظورذندايدذ .
مةن « كأك ظأستةث » ظارقئلئق بئر مئللةت ظإچإن قئز – ظاياللار ظئنتايئن مذهئم . ظذلارنئث ظئستئقبالئ مئللةتنئث ظئستئقبالئنئ بةلگئلةيدذ دصگةن ظئدئيئنئ ظئلگئرئ سإرمةكچئ ظئدئم . مصنئث بذ جةهةتتئكئ تةرغئباتئم روماننئث باش قئسمئغا بصرئلگةن تأؤةندئكئ « قئزلار » دصگةن شصظئرغا يئغئنچاقلانغانمئكئن دةيمةن .

باغلاردئكئ رةثدار گإللةرنئ ،
جذدذن سوقسا يإرةك چئدامدذ .
مذهةببةتلئك هايات بصغئدا ،
قذيذن ظذچسا يإرةك چئدامدذ .

ظذلذغ ؤة پاك قئزلار بولغاچقا ،
ياشناپ تذرار بذ گإزةل دذنيا .
بذلئغئ ظذ مصهرئبانلئقنئث ،
بولمئسا ظذ قذرذيدذ دةريا .

قةدئرلةيلئ قئزلئرئمئزنئ ،
تأكإلمئسذن كأزلئرئدئن ياش .
قئزلار بولغاچ كإلإپ ظاي چولپان ،
سةهةرلةردة چاقنايدذ قذياش .

سوظال : سئزنئث ظةسلئي « كأك ظأستةث » نامئدا نةشر قئلئنغان رومانئثئز كصيئن « ياتلئق بولالمئغان قئزلار » دةپ قايتا نةشر قئلئندئ . روماننئث ماؤزذسئنئ ظأزگةرتئشئثئزدة بازارنئ كأزدة تذتذپسئز- دة ؟
جاؤاب : سئز دصگةندةك بذ رومان قايتا نةشر قئلئنغاندا « ياتلئق بولالمئغان قئزلار » دصگةن نام بئلةن نةشر قئلئندئ . ظةسلئي رومانئمنئث نامئ « ياتلئق بولالمئغان قئزلار » ظئدئ . روماننئ نةشرگة بةرگئنئمدة مذناسئؤةتلئك مذهةررئر رومان ظئسمئنئ « كأك ظأستةث » دةپ ظأزگةرتئشنئ تةشةببذس قئلغاچقا مةن ظذنئث پئكرئگة قوشذلغان . شذنئث بئلةن كئتاب « كأك ظأستةث » بولذپ چئققانئدئ . « ظئلئ دةرياسئ » ژذرنئلئنئث 2004- يئللئق 5- سانئدا بذ رومانئمنئ بئر باب بةرگةنئدئ روماننئث ظئسمئ « ياتلئق بولالمئغان قئزلار » دةپ ظصلان قئلئنغان .
قايتا نةشرئدة يةنة شذ نةشرئياتتئكئ مذناسئؤةتلئك مذهةررئرلةر ظةسلئي مةن قويغان ظئسئمنئث مذؤاپئق ظئكةنلئكئنئ ظويلئشئپ بذ كئتابنئث مذقاؤئسئنئ قايتا ظئشلةپ ، « ياتلئق بولالمئغان قئزلار » دصگةن نامدا ظصلان قئلدئ . رومان مذشذ نام بئلةن چئققاندئن كصيئن بذرذنقئغا قارئغاندا ظوبدانراق بازار تاپقانمئكئن ، مةن بذ هةقتة تولذق پاكئتقا ظئگة ظةمةس . بذ كئتابنئث ظئككئ خئل چئقئپ قئلئشئ بةزئ مذنازئرة- مذلاهئزئلةرگئمذ سةؤةب بولغاندةك قئلئدذ . مصنئثچة ، بئر كئتابنئث ظئسمئ تإرلإك سةؤةبلةر بئلةن ظئككئ خئل ياكئ ظذنئثدئنمذ كأپرةك ظأزگةرتئلئپ نةشر قئلئنئدئغان ظةهؤاللار بذرذنمذ بولغان . مصنئثچة ، بذ هةيران قالئدئغان ظئش ظةمةس .
« كأك ظأستةث » ، « ياتلئق بولالمئغان قئزلار » غا ظأزگةرتئلگةندئن كصيئن بازارلئق كئتابقا ظايلانغان بولسا ، بذ خئل ظأزگةرتئشنئ مذؤةپپئقئيةتلئك ظأزگةرتئش دصيئشكة بولئدذ . چإنكئ ، هازئر كئتابلئرئمئز بازار ظارقئلئق ظأزئنئث هاياتئي كإچئنئ نامايةن قئلئدذ .
بةزئلةر مةندئن رومانئمدئكئ روزئگإل ، مةلئكة سةتةثلةر ياتلئق بولئدئكةنغذ دةيدذ ، ظذلارنئث قانداق ياتلئق بولغانلئقئنئ روماننئ ظةستايئدئل ، تولذق ظوقذپ چئققان ظوقذرمةن ، ظذلارنئث هةقئقئي مةنئسئ بئلةن ياتلئق بولغان بولمئغانلئقئنئ چإشئنئؤالالايدذ . ظذنئثدئن باشقا ، روماننئث زور سالمئقئنئ ظئگةللةپ تذرغان  گإلشةن ، مةختذمسذلا « كأك ظأستةث » مةهةللئسئدئكئ قئزلار ... تذلذنظاي قاتارلئق 3 قئز گومئنداث  ظةكسئيةتچئلئرئ تةرئپئدئن ظصتئپ تاشلانغان قئزلار . ظذرذش قةهرئمانئ ظامئنة قاتارلئقلارنئث هةممئسئ ياتلئق بولالمئغان قئزلار بولماي نصمة ؟
مصنئثچة ، كئتابنئث ظئسمئ باشتئلا « ياتلئق بولالمئغان قئزلار » دصگةن نام بئلةن نةشر قئلئنغان بولسا ياخشئ بولاتتئ . بئراق ، بئر كئتابنئث نةشر قئلئنئش جةريانئ پإتإنلةي ظاپتورنئث دصگئنئدةك بولمايدئكةن . رومانغا ماؤزذ قويذشتا چةك قويذشنئث هاجئتئ يوق . بئر روماننئ يصزئپ چئقئش ، ظذنئثغا ماؤزذ قويذش ظذنداق ظاددئ جةريان ظةمةس . بئر روماننئث ؤذجذدقا چئقئشئ ناهايئتئ نذرغذن تةرةپلةرگة چصتئلئدئغان مذشةققةتلئك جةريان .
سوظال : رومانئثئز نةشر قئلئنئپ ظصلان قئلئنغاندئن كصيئن ظوقذرمةنلةر ظارئسئدا ياخشئ ظئنكاس قوزغئدئ . بةزئ ظوبزورچئلار ماقالة يصزئپ مذظةييةنلةشتإردئ . شئنجاث خةلق رادئظو ظئستانسئدا ظاثلاتتئ . مذشذ هةقتئكئ كأز قارئشئثئزنئ سأزلةپ بةرگةن بولسئثئز .
جاؤاب : مةن سئزگة بذ رومانئمنئ يصزئشتا يذرتذم كأكدالانئ ظارقا كأرإنإش قئلئپ يازغانلئقئمنئ ظصيتقانئدئم . ظةمةلئيةتتئمذ شذنداق، ظالدئ بئلةن بةزئ يذرتداشلئرئم بذ رومانئمنئ قولدئن – قولغا ظأتكإزإپ ظوقذدئ ، بئراق ظذلارنئث باهاسئمذ هةر خئل بولدئ . بةزئلةر بذ رومانئمنئ مذظةييةنلةشتإرگةن بولسئمذ يةنة بةزئلةر سةن بذ يةردئكئلةرنئ هاراقكةش ، ظةسكئ ظادةم قئلئپ يصزئپ قويذپسةن . دةپ نارازئ بولدئ .
مةن بئلةن ياخشئ ظأتإدئغان يازغذچئ ، ظةدةبئي تةنقئدچئلةرنئث ظارئسئدا بذ ظةسةرگة ياخشئ باها بةرگةنلةرمذ بةزئ تةنقئدئي پئكئرلةرنئ بةرگةنلةرمذ بولدئ . مةنچة بذ نورمال ظةهؤال . هصچقانداق ظئنكاس بولمئغاندئن ظذنداق – مذنداق ظئنكاسلارنئث بولذپ تذرغئنئ ياخشئ .
بذ رومان شئنجاث خةلق رادئظو ظئستانئسئدا ظاثلئتئلدئ . يازغذچئ پةخئردئن مذسا ، شئنجاث ظإنؤئرسئتئتئ فئلولئگئية ظئنئستئتوتئنئث ظاسپئرانتئ ظاينذر دولقذن قاتارلئقلار ظوبزورلارنئ يازدئ . گإلباهار ظةزئز مذظةييةنلةشتإرإپ ظوبزور يازغاندئن باشقا . ظذنئث چأچةك لئنئيئسئنئ داستانغا ظايلاندذرذپ يصزئپ چئقتئ . مةنچة بذلارنئث هةممئسئ بذ رومانئمنئث مةلذم دةرئجئدة بولسئمذ ظئنكاس پةيدا قئلالئغانلئقئنئث بةلگئسئ . راست گةپنئ قئلسام ، مةن ظةجر قئلئپ يازغان ظةسئرئمنئث ظاز – تولا مذظةييةنلةشتإرئلئشئنئ خالايمةن . مةنچة تةنقئدنئ ياقتذرئدئغان ظادةم ظاز بولسا كصرةك . ظاغزئمئزدا بئز تةنقئدگة مذهتاج دةپ تذرساقمذ ظةمةلئيةتتة ماختاشقا مذهتاجلئقئمئزنئ تصخئمذ ظئنئق نامايةن قئلئپ تذرئمئز .

ئېزىزجان خۇدابەردىنىڭ مەرھۇم ئەدىب ، يازغۇچى ، سەبىيلەر دوستى ئەخمەتجان قۇربان سابىرى ئەپەندى بىلەن ئۆتكۈزگەن بۇ سۆھبەت خاتىرىسىنى يوللاپ ، ئوقۇرمەنلەر بىلەن بىرگە ھوزۇر ئېلىش مەقسىتىدە يوللىسام ... ئەپسۇس ئەلپىدا خەت نۇسخىسىنى تولۇق تونۇيالمىغاچقا خەتلەردە ئىملا خاتالىقى كۆرۈلدى . مۈمكىن بولسا تور بەت تېخنىك خادىملىرىنىڭ بۇ سۆھبەت خاتىرىسىنى نورمال ئوقۇغۇدەك ھالەتتە چىقىرىپ قويۇشىنى ئۈمىد قىلىمان .

راستىنلا خەتلەرنى ئوقۇغىلى بولمىدى.

خەتلەرنى نۇرمال ئوقۇيالمىدىم.

ھەي قېرىنداشلىرىم مۇنۇ سۆھبەتىن بەھىرلىنەيلى !
خەت شەكلى نورمال كۆرۈنمەيدىغۇ؟

يوللىغۇچىغا:
ئۇيغۇر ئېدىت دېتالىدا ئوڭشاپ قويدۇم. خەتنى ئالپىدا، ukk لاردا باسماي، ئەلكاتىپ، ukj
كىرگۈزگۈچلەردە بېسىڭ.


« كۆك ئۆستەڭ » ۋە ئۇنىڭغا يانداش پاراڭلار


- ئەخمەتجان قۇربان سابىرى بىلەن سۆھبەت  










لاد







« كۆك ئۆستەڭ » ۋە ئۇنىڭغا يانداش پاراڭلار

- ئەخمەتجان قۇربان سابىرى بىلەن سۆھبەت

سوئال :  ئەخمەتجان قۇربان سابىرى ئەپەندى ، ياخشىمۇسىز ؟ گەپنى « كۆك ئۆستەڭ » ناملىق رومانىڭىزدىكى ۋەقەلەردىن باشلىغۇم كېلىۋاتىدۇ . رومانىڭىزنى ئوقۇغان ئادەمنى گاھ  تەڭرىتاغلىرىنىڭ شىمالىغا ، گاھ تەكلىماكان گىرۋىكىدىكى تارىم بوستانلىقىنىڭ كۆجۈم مەھەللىرىگە ، گاھ ئۇرۇش جەڭگاھلىرىغا ، گاھ چۆچەك ، ئەسلىمە ، خىيال ، چۈش دۇنياسىغا ، گاھ زىددىيەت قاينىمى تولغان ئۈرۈمچىگە ، گاھ ئىچكىرى ئۆلكىلەردىكى خىلۋەت يەرلەرگە ئاپىرىپ تاشلايدۇ . سىز بۇ رومانىڭىزدىمۇ ، باشقا ئەسەرلىرىڭىزگە ئوخشاش ، ھەقىقىي ئادەم ، ھەقىقىي ئىشلارغا ئاساسلاندىڭىزمۇ ؟
جاۋاب : مەن ئەسەرلىرىمنى ، بولۇپمۇ نەسرىي ئەسەرلەرنى يازغاندا ، ئۇنىڭدىكى ئادەم ۋە ۋەقەلەرگە رېئال تۇرمۇشتىكى ئادەملەرنى مەنبەئە قىلىمەن . ئەلۋەتتە بۇ ئەدەبىي ئەسەر بولغاچقا ، ئۇنى بەدىئىي يۇسۇندا قايتا تاۋلايمەن ۋە ئىجاد قىلىمەن . چىن تۇرمۇشتىكى نۇرغۇن ۋەقە ۋە ئادەملەر مېنىڭ ئەدەبىي ئىجادىيىتىمنى مەنبەئە ۋە ئېنېرگىيە بىلەن بىلەن تەمىنلىسىمۇ ، ئۇ ، ھەرگىزمۇ ئۆز پېتى ئەكس ئەتتۈرۈلمەيدۇ . مەن يازماقچى بولغان ئادەم ۋە ۋەقەلەر ، مەن يېزىپ بولغاندىن كېيىن ئەسلىمىگە ئوخشىمايدىغان باشقىچە يىپ-يېڭى نەرسىگە ئايلىنىدۇ . بۇمۇ مېنىڭ ئۆز مەيلىم ئەمەس . ئىجادىيەت جەريانىدا نۇرغۇن يېڭى مەزمۇنلار ئۆزلىكىدىن قوشۇلۇپ ماڭىدۇ . « كۆك ئۆستەڭ » مېنىڭ تۇنجى رومانىم ، بۇ روماننى يېزىپ چىقىش ، مەن ئۈچۈن ئانچە ئاسانغا توختىمىدى . ئەسلىدە مەن ئۆزۈم تۇغۇلۇپ ئۆسكەن قۇرغاس ناھىيىسىدىكى كۆكدالا دېھقانچىلىق مەيدانىنىڭ تۇرمۇشى ئەكس ئەتتۈرىلىدىغان ، بىڭتۈەن ئۇيغۇرلىرىنىڭ تۇرمۇشىنى بايان قىلىدىغان بىر رومان يازماقچى ئىدىم . بىراق ، يېزىش جەريانىدا پېرسوناژلىرىمنى ۋە ۋەقەنىڭ راۋاجىنى پەقەت كۆكدالاغىلا قاماپ قويۇش مۈمكىن بولمىدى . چۈنكى بۈگۈن ، تۈنۈگۈن ۋە كەلگۈسىگە چېتىلىپ تۇرغاندەك « كۆكدالا » مۇ يەككە- يىگانە مەۋجۈت بولۇپ تۇرالمايدىكەن ، مېنىڭ پېرسوناژلىرىم كۆكدالا ئارقىلىق بۇ پايانسىز زىمىنغا چېتىلىپ تۇرغاچقا ، روماندىكى ماكان ۋە زامانمۇ سەكرەتمە ھالەتتە ئۆزگىرىپ تۇردى . بۇ مېنىڭ پېرسوناژلىرىمنىڭ تەغدىرى بىلەن زىچ مۇناسىۋەتلىك بولغاچقا، مەن ئۇلارنى تار بىر دائىرىگە بېكىندۈرۈپ قويۇشقا ئامالسىز قالدىم ، چۈش ۋە خىيال ئۇلارنى تېخىمۇ ئەركىن پەرۋاز قىلىشقا قانات بولۇپ بەردى ، مەن ئەسىرىمدىكى ئادەم ۋە ۋەقەلەرنى بەدىئىي توقۇلما ئارقىلىق ۋۇجۇدقا چىقارساممۇ ، بىراق ئۇ چىن ئادەم ، چىن ۋەقەلەرنى مەنبەئە قىلىدۇ . مەن بۇ رومانىمدا رېئال ۋەقەلەر بىلەن فانتازىيىلىك ۋەقەلەرنى بىرلەشتۈرۈش ئۈستىدە ئاز-تولا ئىزدىنىپ باقتىم .

سوئال : ئەدەبىيات پېشۋاسى چىڭغىز ئايتماتوفنىڭ ( ياتقان يېرى جەننەتتە بولغاي ) ئەپسانە ، ، رىۋايەت ، رېئال تۇرمۇش تەپسىلاتلىرى ھەيران قالارلىق ماھارەت بىلەن كىرىشتۈرۈلۈپ بايان قىلىنغان « ئەسىردىن ھالقىغان بىر كۈن » ، « قىيامەت » ، « ئاق پاراخوت » ، « ئالا ئىت قىياسى » ، « چىڭگىزخاننىڭ ئاق بۇلۇتى » قاتارلىق رومان ، پوۋىستلىرىنى ئوقۇپ قەلبىم لەرزىگە كېلىپ ، ئۇزۇنغىچە ھاياجىنىمنى باسالمىغانىدىم ، شۇ ۋاقىتتىكى تەسىراتىمنى يوشۇرمايمەن ، ئايتماتوۋ ئەسەرلىرىنى ئوقۇپ ، ھەقىقىي ئەدەبىيات ئادەمنى مۇشۇنداق ھاياجانلاندۇرسا كېرەك ، دېگەن ھېسسىياتتا بولغان ئىدىم . سىزنىڭ « كۆك ئۆستەڭ » ناملىق رومانىڭىزنى ئوقۇپ ، يەنە بىر قېتىم مۇشۇنداق ھېسسىياتقا چۆمۈلدۈم . ئەسىرىڭىزدە چۆچەك بىلەن رېئاللىقنى مۇۋەپپەقىيەتلىك جىپلاشتۇرۇپسىز . سىز بۇ روماننى يېزىشتا چىڭغىز ئايتماتوۋ يېزىقچىلىقى ئۇسلۇبىدىن ئىلھاملاندىڭىزمۇ ؟
جاۋاب : مەن ئالدى بىلەن مېنىڭ بۇ ئەرزىمەس ئەسىرىمنى چىڭغىز ئايتماتوفنىڭ  ئەسەرلىرى بىلەن بىر قاتاردا قويغانلىقىڭىزغا چىن قەلبىمدىن رەھمەت ئېيتىمەن . مەن ئىجادىيەت جەريانىدا نوقۇل بىرنەچچە يازغۇچىنىڭ ئەسىرىدىن ئىلھام ئالدىم دەپ كېسىپ ئېيتالمايمەن . مەن نۇرغۇن يازغۇچىلارنىڭ ئەسەرلىرىدىن ئۆرنەك ئېلىشقا تىرىشىمەن . بۇ ھەرگىزمۇ تەقلىتچىلىك ، دورامچىلىق ئۈچۈن ئەمەس . مەن روماندىكى ۋەقەلىكنى ئىككى لىنىيە بويىچە ئېلىپ ماڭدىم . ئۇنىڭ بىرى رېئال لىنىيە ، يەنە بىرى چۆچەكلىك لىنىيە . مەن رېئال لىنىيىدىكى روزىگۈل ، گۈلشەن ، مەلىكە سەتەڭ قاتارلىقلارنىڭ كەچۈرمىشلىرىنى چۆچەك لىنىيىدىكى مەختۇمسۇلانىڭ تەغدىر-قىسمەتلىرىنى قانداش ، تومۇرداش قىلىش ئۈچۈن تىرىشتىم . قارىماققا بىر-بىرى بىلەن ئانچە مۇناسىۋىتى يوقتەك تۇرغان بۇ ئىككى لىنىيە ، ماھىيەت جەھەتتە چەمبەرچاس ئىچكى باغلىنىشقا ئىگە . روماننىڭ ئەڭ ئاخىرىدا گۈلشەن بىلەن مەختۇمسۇلانىڭ قۇچاغلىشىشى ( ئەمەلىيەتتە چۈش بولسىمۇ ) بۇ خىل باغلىنىشنى تېخىمۇ ئېنىق ئىپادىلەپ بېرىدۇ . ھەرقانداق يازغۇچى ئىجادىيەت جەريانىدا ئۆز ئەسەرلىرىنى سۆيۈپ ئوقۇغان يازغۇچىلار ئەسەرلىرىنىڭ تەسىرىگە ئۇچىرايدۇ ، ئىلھام ئالىدۇ . مەنمۇ ئۆزۈم ئوقۇغان نۇرغۇن نادىر ئەسەرلەرنىڭ تەسىرىگە ئۇچۇردۇم . لېكىن ، مېنىڭ « كۆك ئۆستەڭ » ناملىق رومانىم يەنىلا مەن ئۈچۈن بىر مەشق ئەسەردەك تۇيۇلىدۇ . بۇ ئەسىرىم ئېلان قىلىنغاندىن كېيىنمۇ ، ئۇنىڭدا نۇرغۇن كەمتۈك تەرەپلەرنڭ بارلىقىنى ھېس قىلدىم . ئىش قىلىپ ، بۇ ئەسىرىمنىڭ مىللەتلەر نەشرىياتى تەرىپىدىن نەشردىن چىققانلىقى مېنى خېلىلا سۆيۈندۈردى ۋە بۇندىن كېيىنكى ئىجادىيىتىم ئۈچۈن مەدەت ۋە ئىلھام بولدى .

سوئال : ئەسلىمە ، چۈش ، خىيال قاتارلىق ئۇسۇللار بىلەن كۆپلىگەن ھېكايىلەرنى بىر لىنىيىگە جەم قىلىپ تەسۋىرلەپ ، روماننىڭ ھەر بىر ھالقىلىرىنى جانلىق ھاياتىي كۈچگە ئىگە قىلىپسىز . بۇنداق تەسۋىرلەشنى سۇژىتنىڭ ئېھتىياجىدىن دەپ چۈشەنسەك بولامدۇ ياكى پروزا يېزىقچىلىقىدا يېڭى سىناق ئېلىپ بېرىپتۇ ، دەپ چۈشەنسەك بولامدۇ ؟
جاۋاب : « كۆك ئۆستەڭ » دىكى ۋەقە ۋە تەپسىلاتلار بىر قارىماققا چۇۋالچاقتەك بىر-بىرى بىلەن ئانچە باغلاشمىغاندەك تۇيغۇ بېرىدۇ ، لېكىن ئەسەرنى تولۇق ئوقۇپ بولغان چاغدىلا ، ئەسەردىكى ۋەقە چۈش ، خىيال ۋە رېئال تەپسىلاتلارنىڭ بىر-بىرىگە باغلىنىپ بىر پۈتۈن گەۋدىنى ھاسىل قىلغانلىقىنى بىلگىلى بولىدۇ . مەن رومانىمنىڭ رېئال لىنىيىسى بىلەن چۆچەك لىنىيىسىنى ماھىيەت جەھەتتىن بىرلىككە ئىگە قىلىپ، تەسۋىرلەشتە ئۆزۈمگە خاس يېڭى بىر يولدا مېڭىپ باقتىم . شۇڭا بۇ رومان نەشر قىلىنىشتىن بۇرۇن نەشرىياتتىكى بەزى مۇھەررىرلەرمۇ بۇنداق « غەلىتىلىك » كە باشقىچە كۆز قاراشتا بولغانىدى . بىزدە بەزى يېڭى ئۆزگىچە نەرسىلەر ئاسانلا سوغۇق مۇئامىلىگە ئۇچرايدىغان ئەھۋاللار دائىم كۆرۈلۈپ تۇرىدۇ . لېكىن بۇ كىتابنى چىقىرىشتا ، مېنىڭ يېڭىچە ئىزدىنىشلىرىمگە ھۆرمەت قىلغان بەزى مۇھەررىرلەر ، ماڭا ھەر جەھەتتىن ئىلھام ۋە مەدەت بەردى . مەن مۇشۇ پۇرسەتتە ئاشۇ مۇھەررىرلەرگە سەمىمى تەشەككۈرۈمنى بىلدۈرىمەن . سىز دېگەندەك ، مەن بۇ جەھەتتە ئازراق بولسىمۇ يېڭىلىق يارىتىشقا تىرىشىپ باققانىدىم . ئۇنىڭ مۇۋەپپەقىيەتلىك چىققان-چىقمىغانلىقىغا بىر نىمە دېيەلمەيمەن . ھەر بىر ئەسىرىمنى يازغاندا يېڭى بىر سىناقنى بېجىرىۋاتقاندەك تۇيغۇدا بولىمەن .

سوئال : روماندا جۇماخۇن گىجىڭنىڭ ھالاللاپ ئالغان ئايالى روزىگۈلنى ئۆيگە سولاپ قويۇپ ، ئىشىكنىڭ تېشىنى قۇلۇپلاپ ئېتىزلىققا كېتىشى ، ئايالىغا يېقىنچىلىق قىلماي بولۇشىغا خورەك تارتىپ ئۇخلىشى، روزىگۈلنىڭ شېرىن ، قاباھەتلىك چۈشلەرنى كۆرۈشى ۋە تورۇسقا قاراپ قارىنى ئەسلىشىدىن تراگىدىيىلىك ۋەقە تۇغۇلۇپ بولغان . ( روزىگۈلنىڭ ساراڭ بولۇپ قېلىشى ، جۇماخۇننىڭ ئېسىلىپ ئۈلۈۋىلىشى بۇنىڭ دەلىلى ) دېمىسىمۇ ، ئېرىدىن كۆڭلى سۇ ئىچمىگەن ، ھېسسىياتى ھاقارەتلەنگەن روزىگۈلنىڭ ئېرىگە خىيانەت قىلىشى تەبىئىي ئەھۋال – دە .
جاۋاب : شۇنداق ، جۇماخۇن گىجىڭ روماندىكى ئاساسلىق پېرسوناژلارنىڭ بىرى . ئۇ ، روماندىكى ئاساسلىق ئايال روزىگۈل ساراڭ ، مەلىكە سەتەڭلەرگە زىچ باغلىنىپ تۇرىدۇ . سىز بۇ يەردە سوراۋاتقا مەسىلىلەر روماندىكى يورۇتۇلماقچى بولغان تۈپ ئىدىيىگە ، ئەنئەنىمىز ۋە مىللىي پىسخىكىمىزغا ، مۇھەببەت-سۆيگۈ ئېتىقادىمىزغا بېرىپ تاقىشىدىغان نازۇك مەسىلە . جۇماخۇن گىجىڭنىڭ ئايالى روزىگۈلنىڭ قىسمىتى خۇددى بۇ روماننىڭ چۆچەك قىسمىدىكى مەتۇمسۇلانىڭ قىسمىتى بىلەن تومۇرداش . مەختۇمسۇلا يەتتە باشلىق يالماۋۇزنىڭ ئاسارىتىگە ئۇچرىسا ، روزىگۈلمۇ  قارى ، جۇماخۇن گىجىڭ ، ئەيسا كاسسىر ، ئادىل لەنجاڭ قاتارلىق « يالماۋۇز »لارنىڭ ئاسارىتىگە ئۇچرايدۇ . قارىنى چىن قەلبىدىن سۆيگەن چىرايلىق قىز روزىگۈل ئۇنىڭ ھەقىقىي مۇھەببىتىگە ئېرىشەلمەيدۇ . قارى ئۇنىڭ چىن سۆيگۈ ئېتىقادىغا پەرۋاسىز مۇئامىلە قىلىدۇ . ئۇنىڭ چوڭ مومىسى چولپانخان موماي ئۆزىنىڭ جەمەتتىكى ھوقۇقى ۋە مومىلىق ئىمتىيازى بىلەن روزىگۈلنى قانداشلىق مۇناسىۋىتىنى 1- ئورۇنغا قويۇپ ، جۇماخۇن گىجىڭغا قوشۇپ قويىدۇ .ئەسلى جۇماخۇن گىجىڭ ئەرلىك ئىستەكلىرى ئۆلگەن ، قۇرۇق گەۋدە . ئۇنىڭ جىنسىي ئىستىكىنىڭ ئۆلۈشىگە سەۋەب بولغان تەپسىلاتلارمۇ زەنجىرسىمان ھالدا يەنە نۇرغۇن نازۇك مەسىلىلەرگە بېرىپ تاقىشىدۇ . جۇماخۇن گىجىڭنىڭ روزىگۈلنى ئېلىشتىن بۇرۇنقى ئاكىسىنىڭ ئايالى مەلىكە سەتەڭ بىلەن بولغان مۇناسىۋەتلىرى ۋە ئۇنىڭ ئۆزىنى جازالىشى قارىماققا بىر-بىرىگە چېتىلىدىغان ۋەقەلەردەك قىلغان بىلەن ئۇنىڭدا يىلتىزىمىزغا ، ئەنئەنىمىزگە ، مىللىي پىسخىكىمىزغا بېرىپ تاقىلىدىغان يەنە بىرمۇنچە مۇھىم نۇقتىلار بار . ئەنە ئەشۇ نۇقتىلاردا روھىمىزدىكى زەئىپلىك ۋە چۈشكۈنلۈك ئېنىق كۆرۈنۈپ تۇرىدۇ . مەن بۇ روماننى يازغان چاغدا بۇ مەسىلىلەرنىڭ نەزىرىيىۋى پىرىنسىپلىرىنى ئويلىشىپ ، ئۇنى قاتمال بىر قېلىپقا سېلىشنى ئويلاشمىغان بولساممۇ ، ئەسەر نەشردىن چىقىپ بولغاندىن كېيىن قايتا ئوقۇش جەريانىدا بۇ نۇقتىنى ئاز-تولا ھېس قىلدىم .
جۇماخۇن گىجىڭنىڭ روزىگۈلنى خوتۇنلۇققا ئېلىشتىن تارتىپ ، ئۇنى خورلاش ۋە قىيناشلىرىغىچە بولغان ئومۇمىي جەريان ۋە كېيىنكى تەرەققىياتلاردىن ، بىز مەنىۋىيىتىمىزدە يوشۇرنۇپ ياتقان تراگىدىيەنە كۆرگەندەك بولىمىز . جۇماخۇن گىجىڭنىڭ روزىگۈلگە يېقىنلاشمىغانلىقى ( يېقىنلىشالمىغانلىقى ) جىسمانىيەت بىلەن روھىيەتنىڭ ئوتتۇرىسىدىكى توقۇنۇش ئارقىلىق بىزگە نۇرغۇن جاۋابسىز سوئاللارنى قويىدۇ . روھىي ۋە جىسمانىي جەھەتتىن مەھكۇملانغان روزىگۈلنىڭ سۆيگۈ ئېتىقادى ، ئۇنىڭ چۈش ۋە خىياللىرىدا يارقىنلىشىدۇ . جۇماخۇن گىجىڭنىڭ ئېسىلىپ ئۈلۈۋىلىشى ، روزىگۈلنىڭ ساراڭ بولۇشى مۇھەببەتسىز نىكاھنىڭ تراگىدىيىلىك ئاقىۋىتىدۇر .

سوئال : ماڭا چۆچەكلەر رومانىڭىزدا ناھايىتى چوڭ رول ئوينىغاندەك سېزىلىدۇ ، سىز « كۆك ئۆستەڭ» گە يەتتە يەردە چىن تۆمۈر باتۇر ھەققىدىكى چۆچەكنى كىرگۈزۈپسىز . پروزىدا ئەپسانە ، رىۋايەت ۋە چۆچەكنى رېئاللىق بىلەن بىرلەشتۈرۈپ يېزىشنىڭ قانداق ئەھمىيىتى بار ؟
جاۋاب : مەن بايا قەيت قىلىپ ئۆتكەندەك « كۆك ئۆستەڭ » رېئال لىنىيە ۋە چۆچەكلىك لىنىيەدىن ئىبارەت ئىككى لىنىيە بويىچە تەرەققىي قىلدۇرۇلغان . روماندىكى مەختۇمسۇلا ۋە چىن تۆمۈرنى مەركەز قىلغان چۆچەكلىك لىنىيە مەن رومانغا قىستۇرۇپ قويغان ئادەتتىكى چۆچەك ئەمەس ، ئۇ ، روماننىڭ ئايرىلماس بىر قىسمى . بۇ لىنىيەدىكى مەتۇمسۇلا ، چىن تۆمۈر ئۇيغۇر خەلق داستانىمىز« چىن تۆمۈر باتۇر » دىكى مەختۇمسۇلا بىلەن چىن تۆمۈرنىڭ ئۆزى ئەمەس . مەن ئۇنى يېڭىدىن ئىجاد قىلىپ ، روماننىڭ قېنى، جېنى ۋە ئايرىلماس بىر قىسمى قىلىش ئۈچۈن تىرىشتىم . رېئاللىق بىلەن فانتازىيىنى بىرلەشتۈرۈپ يېزىش ئۇيغۇر كلاسسىك ئەدەبىياتىدىمۇ ئەزەلدىن مەۋجۇت ، بۇ خىل ئۇسۇل ئەسەرنى شېئىرىي پۇراققا ، ئەنئەنىگە ۋە مىللىي خاسلىققا ئىگە قىلىشتا مۇھىم رول ئوينايدۇ . ئۇ ، ئەسەرنى ئۇزۇنغا داۋاملىشىدىغان بەدىئىي قىممەتكە ئىگە قىلىپلا قالماي ، ئەسەرنىڭ مەزمۇنىنى سترولۇققا ، كۆپ قاتلاملىق چوڭقۇرلۇققا ئىگە قىلىدۇ .
مەن بۇنداق دېيىش ئارقىلىق بۇ رومانىم ئەنە شۇنداق خۇسۇسىيەتكە ئىگە دېمەكچى ئەمەسمەن . مەن يۇقۇرىدا ئېيتقاندەك بۇ ئەسىرىمدە يەنىلا نۇرغۇن كەمتۈكلىكلەر مەۋجۈت . مەن بۇندىن كېيىنكى ئەسەرلىرىمدە ئەنە ئەشۇ كەمتۈكلىكلىرىمنى تۈگىتىش ئۈچۈن تىرىشىمەن . بىزنىڭ رېئاللىقىمىز ھامان گۈزەل فانتازىيىلىك دۇنياغا تۇتۇشۇپ تۇرىدۇ . ئۇنى ئەدەبىي ئەسەرلەردە ھەقىقىي مەنىسى بىلەن ئەكس ئەتتۈرۈش ئەسەرگە ئۆزگىچە بەدىئىي قىممەت ئاتا قىلىدۇ .

سوئال : روماندىكى چىن تۆمۈر باتۇر ، مەختۇمسۇلا ، ئاق بوۋاي ، كۆك بۆرە سىياقىدىكى ئادەم ، كۆك ئۆستەڭ قاتارلىقلار سىموۋۇللۇق مەنىگە ئىگىمۇ ؟
جاۋاب : پروزا ئەسەرلىرىمىز شېئىرغا ۋە چۆچەككە قانچە يېقىنلاشسا ، ئۇنىڭ بەدىئىي قىممىتى ئېشىشى مۈمكىن . سىز دېگەندەك روماننىڭ چۆچەكلىك لىنىيىسىدىكى ئاساسلىق پېرسوناژلار چىن تۆمۈر باتۇر ، مەختۇمسۇلا ، ئاق بوۋاي ، كۆك بۆرە سىياقىدىكى ئادەم قاتارلىق پېرسوناژلارنى مەلۇم سىموۋۇللۇق ئوبرازغا ئىگە قىلىش ئۈچۈن تىرىشتىم . لېكىن ، بۇ سىموۋۇللۇق ئوبرازلارنى نوقۇل ھالدا مەلۇم بىر مەنىگە ئىگە دەپ كېسىپ ئېيتالمايمەن . ئوقۇرمەنلەر ئۇلاردىكى سىموۋۇللۇق مەنىلەرنى ئەسەرنىڭ ئومۇمىي شارائىتى بىلەن بىرلەشتۈرۈپ تۇرۇپ توغرا چۈشۈنەلەيدۇ . بۇ سىموۋۇللۇق مەنىلەر ئوقۇرمەنلەرنىڭ زوقلىنىش پىسخىكىسىغا قاراپ تۇرۇپ ئوخشىمىغان خاسلىققا ئىگە بولۇش مۈمكىن .

سوئال : روماننىڭ چۆچەكلىك لىنيىسى : « ... ئانا ، چىن تۆمۈر ، مەختۇمسۇلا ۋە باشقا قىزلار قاتارلىشىپ تۇرغان مەزمۇت توغراقلارغا ئايلىنىپ كەتتى . » دەپ ئاياقلاشقان . سىز بۇ ئوبرازلار ئارقىلىق نىمە دىمەكچى ؟
جاۋاب : ئادەم تەبىئەتنىڭ مەھسۇلى . ئۇ ، تۇپراقتىن كېلىپ تۇپراققا قايتىدۇ . مەن تەكلىماكان ئېتىكىدىكى پايانسىز توغراقلىقلارنى كۆرگەن ۋاقتىمدا ، ھەيۋەت بىلەن قەد كۆتىرىپ تۇرغان توغراقلارنى تۈرلۈك قىسمەتلەر بىلەن ئالەمدىن ئۆتكەن ئەجدادلارنىڭ بۇ زىمىنغا قالدۇرۇپ كەتكەن ئابىدىسىدەك ھېس قىلغانىدىم . ئەشۇ توغراقلاردا پاك ۋە ئۆلمەس بىر ئەقىدە ، بۈيۈك بىر ئەنئەنە نۇرلۇنۇپ تۇرغاندەك قىلاتتى . مەن شۇڭا پېرسوناژلىرىمنى مۇشۇ زىمىندا مىڭ يىللاپ ياشىرىپ تۇرىدىغان توغراقلارغا ئايلاندۇرۋىتىشنى مۇۋاپىق كۆردۈم . ئەلۋەتتە ، بۇ يەردە يەنە باشقا سىموۋۇللۇق مەنىلەرمۇ بار .

سوئال : روماندا ئىجتىمائىي ئېكولوگىيىلىك تەڭپۇڭلۇق بۇزۇلغان ، مىللىي روھ زەئىپلەشكەن ، مەنىۋىيەت يىمىرىلىۋاتقان ، ساپلىق ۋە تەبىئىيلىك يوقۇلىۋاتقان دۇنيادا ئادىمىلىكىمىز توغرىسىدا قايتا ئويلىنىش مەسىلىسىنى ئوتتۇرىغا قويغاندەك قىلىسىز .
جاۋاب : مەن يۇقىرىدا ئېيتىپ ئۆتكەندەك بۇ رومانىمدا يۇرتۇم كۆكدالا دېھقانچىلىق مەيدانىنىڭ ئۆزىگە خاس ئالاھىدىلىگىنى نامايەن قىلىدىغان ، يۇرتداشلىرىم كۆرسە سۆيۈنۈپ كېتىدىغان قىلىپ يېزىپ چىقماقچى ئىدىم ، بىراق قولۇمغا قەلەم ئالغان چېغىمدا يۇرتۇمنى مەدىھىلىمەكچى بولغان مەقسىتىمنىڭ ئەكسىچە مەنىۋى جاراھەتلىرىمىزنى ئىجتىمائىي ۋە ئىكولوگىيىمىزدىكى بۇزۇلۇشلارنى كۆپرەك ئەكس ئەتتۈرۈپتىمەن . مەن رېئاللىقتىكى ئەشۇ جاراھەتلەردىن ئۆزۈمنى قانچە قاچۇرماقچى بولساممۇ ، قەلىمىم ئەشۇ جاراھەتلەرنى تاتىلاشقا بەكرەك كۈچەپ كەتتى ، شۇڭا مەن رومان باشلىنىشى بىلەنلا روزىگۈلنىڭ ساراڭ بولۇشىنى بىر تۈگۈن قىلىپ ، تاتىلىماقچى بولغان جاراھەتلەرنى ئەنە ئەشۇ تۈگۈنگە مەركەزلەشتۈرمەكچى بولدۇم .روزىگۈلنىڭ ساراڭ بولۇپ قېلىشىغا سەۋەب بولغان تۈرلۈك ئىجتىمائىي سەۋەبلەر سىز دېگەن ئەشۇ قايتا ئويلىنىشنى ۋۇجۇتقا چىقىرالىشى مۈمكىن . ئادىمىلىك ئۆز ئىچىگە ئالىدىغان مەزمۇن ناھايىتى كەڭرى . بەلكىم ، مەن روماندىكى بەزى تەپسىلاتلاردا بىزنىڭ مىللىي پىسخىكىمىزنى مەركەز قىلغان ئادىمىلىكگە مەلۇم بىر نۇقتىدىن سوئال بەلگىسى قويغان بولۇشىم مۈمكىن . بىزنىڭ مەنىۋىيىتىمىزدىكى بەزى قىممەتلىك نەرسىلەر يوقىلىپ كېتىش گىرداۋىغا بېرىپ قالغان بولسىمۇ ، ئۇ تېخى پۈتۈنلەي يوقاپ كەتكىنى يوق . ئويغىنىۋاتقان روھىي دۇنيارىمىزدا ئۇ ھامان قايتىدىن نۇرلىنىدۇ . مەن ئەسەر يېزىۋاتقاندا بۇنداق نەزىريىۋى پەلسەپىۋى ئۇقۇملار بىلەن ئەسەرنى قاشالاشقا ئۇرۇنمىساممۇ ئەسەرنىڭ مەزمۇن قاتلاملىرىدا ئەنە شۇنداق ئىدىيە ئۆزلىكىدىن سىڭىپ باردى .

سوئال : روماندىكى ئەسلىمە ، چۈش ، خىيال تەسۋىرىدىن سىگىۇند فىرېئۇدنىڭ تەلىماتى ۋە ئاڭ ئېقىمى پروزىچىلىقىنىڭ زەرەتلىشىگە ئۇچۇرغانلىقىڭىزنى ھېس قىلدىم . مەن ئەسلىمە ، چۈش ، خىيال تەسۋىرى پېرسوناژلارغا « جان » كىرگۈزۈپ ، خاراكتېر ئالاھىدىلىكىنى يورىتىپ بېرىشتا مۇھىم رول ئوينىغان ، دەپ قارايمەن . سىزمۇ شۇنداق قاراشتىمۇ ؟
جاۋاب : مېنىڭ بۇ رومانىم يەنىلا رېئالىزىمنى ئاساس قىلىپ يېزىلغان ، سىز دېگەندەك ئاڭ ئېقىمى ۋە مودىرنىزىمنىڭ باشقا ئېقىنلىرىنىڭ ئازراق زەرەتلىشىگە ئۇچۇرغانلىقىنىمۇ ئېتىراپ قىلىمەن . بولۇپمۇ روماننىڭ چۆچەكلىك لىنىيىسىدە شۇنداق . روزىگۈل ۋە باشقا پېرسوناژلارنىڭ ئىچكى مۇنۇلۇگلىرىنى تەسۋىرلىگەن يەرلىرىم . « ئاڭ ئېقىنى » پروزىچىلىقىدىكى خۇسۇسىيەتلەرگە ئوخشاپ كېتىدۇ .
فىرېئۇد روھىيەت قۇرۇلمىسىنىڭ ئۈچ قاتلىمى ۋە ئۈچ قاتلاملىق ئادىمىيەت قۇرۇلمىسى نەزەرىيىسىنى ۋە چۈش توغرىسىدىكى نەزەرىيىلەرنى ئوتتۇرىغا قويغان . ئۇنىڭ بۇ نەزەرىيىلىرى يوشۇرۇن ئاڭنىڭ مەۋجۈتلىقىنى مۇئەييەنلەشتۈرۈپ ، ئۇنى ھاياتى كۈچنىڭ ۋە ئاڭ پائاليىتىنىڭ ئاساسىي دەپ قارىغان . ئۇنىڭ تەلىماتىغا ئاساسلانغاندا ئادەم ئۆز-ئۆزىگە زىددىيەتلىك جانلىق . بۇ زىددىيەتنىڭ يىلتىزى ئادەمنىڭ ئارزۇلىرى بىلەن ئادەم ۋە جەمئىيەتنىڭ زىددىيىتى ئىچىدە بولىدۇ .
ئەدەبىيات تارىخىدىن ئېلىپ ئېيتقاندا « ئاڭ ئېقىنى » ئىپتىدائىي ئىچكى مونولوگ « قەلب دىئالىكتىكى» ۋە ئەركىن ئۇلانما ئوي قاتارلىقلار . غەرب ئەدەبىيات تارىخىدا قەدىمكى يۇنان تراگىدىيىلىرىدىن تارتىپ تاكى فىلوبىرنىڭ ئەسەرلىرىگىچە پېرسوناژلارنىڭ قەلب پائالىيىتىنى تەسۋىرلەش ئەنئەنىسى بار .
ئۇيغۇر ئەدەبىياتىدىمۇ بۇنداق ئەنئەنە خېلى يارقىن . مەن ئالدىنقى ئەسىرنىڭ 80-يىللىرىدىن باشلاپ مۇدىرنىزىم ئەدەبىياتىغا ئائىت ئەسەر ۋە نەزەرىيىۋى ماقالىلەرنى خېلى كۆپ ئوقۇدۇم . سىز دېگەندەك مانا مۇشۇ جەرياندا مەنمۇ « ئاڭ ئېقىنى » پروزىچىلىقىنىڭ تەسىرىگە ئۇچۇرۇمىدىم دەپ ئېيتالمايمەن . لېكىن ، شۇنى يەنە بىر قېتىم تەكىتلەيمەنكى ، مەن بۇ ئەسىرىمنى مەلۇم بىر ئەدەبىيات ئېقىنىنىڭ قېلىپىغا چۈشۈرىشنى ئويلاشمىدىم . سىز دېگەندەك تەسىرىگە زەرەتلىشىگە ئۇچۇرغىنىم راست .

سوئال : روماندا كامىل گىرى ، ئالىم دۇمبا ، نىياز كاللەك قاتارلىق پېرسوناژلار ئېغىزىدىن خېلى كۆپ چاقچاق ، يۇمۇر ، لەتىپىلەرنى بېرىپسىز . بۇ سىزنىڭ خۇش چاقچاق خاراكتېرىڭىز بىلەن مۇناسىۋەتلىكمۇ ياكى كۈلكە قوزغاش ئۈچۈن يازدىڭىزمۇ ۋە ياكى روماندا ئېتىبار قىلىدىغان نۇقتا قىلدىڭىزمۇ ؟
جاۋاب : روماندىكى ئاساسىي ۋەقە ئىلى رايونىدىكى بىر تۈەن –مەيدانىدا يۈز بېرىۋاتقان بولغاچقا ، پېرسوناژلىرىمغا ئىلى ئۇيغۇرلىرىنىڭ خۇشچاقچاق ئالاھىدىلىكىنى گەۋدىلەندۈرۈش ئۈچۈن تىرىشتىم . بۇ سىز دېگەندەك پېرسوناژلارنىڭ خاراكتېر خاسلىقىنى يورۇتۇپ بېرىشتىمۇ مۇھىم رول ئوينايدۇ . بولۇپمۇ كامىل گىرىنىڭ لاپلىرىنى ئىجاد قىلىشتا ئۇيغۇر خەلق لاپلىرىنىڭ ئالاھىدىلىكى بويىچە ئىجاد قىلدىم . ئەشۇ لاپلاردا ئۇيغۇر خەلق لاپلىرىنىڭ ئالاھىدىلىكى ئەكس ئەتتۈرۈلۈپلا قالماي ، كامىل گىرىنىڭ خاسلىقىمۇ نامايەن قىلىندى . مەن كامىل گىرىنىڭ لاپلىرىدىكى تەپسىلاتلارنىمۇ روماننىڭ ئومۇمىي بايانلىرىنىڭ بىر قىسمى سۈپىتىدە تەسۋىرلىدىم . ئەشۇ لاپلارمۇ روماندىكى ۋەقە ۋە تەپسىلاتلارنىڭ بىر قىسمى بولالىدى .
ئۇنىڭدن باشقا مېنىڭ توي ۋە ئولتۇرۇشلاردا ئاز-تولا چاقچاق قىلىپ قويىدىغان ئادىتىم بار . مەن نۇرغۇن چاقچاق سورۇنلىرىغا قاتناشقان ، خەلق چاقچاقلىرىنى ئەدەبىي ئەسەرلەردە قانداق ئەكس ئەتتۈرۈش ھەققىدە ئىلمىي ماقالىلارنىمۇ يازغان . بەلكىم ، مۇشۇ جەھەتتىكى تەجىرىبە ۋە ئاساسلىرىم ئەسەرگە مۇۋاپىق چاقچاق ۋە لەتىپىلەرنى قوشۇشۇمغا تۈرتكە بولغان بولۇشى مۈمكىن . لەتىپە ، چاقچاقلارنى ئۆزۈم ئىجاد قىلغان . ئەسەرگە لەتىپە - چاقچاقلارنى كىرگۈزۈش ئەسەرنىڭ ئوقۇشچانلىقىنى ئاشۇرۇپلا قالماي ، پېرسوناژلارنىڭ خاراكتېر خاسلىقىنى ، مىللىي ۋە يەرلىك ئالاھىدىلىكىنى نامايەن قىلىشتىمۇ تۈرتكىلىك رول ئوينايدۇ . شۇڭا مەن بۇ جەھەتتە ئاز – تولا ئىزدىنىپ باقتىم .

سوئال : روماننى ئوقۇپ كېتىۋىتىپ ، مەن روزىگۈل ئېلىشىپ قالدى ، چوقۇم پاجىئەلىك ئۆلۈپ كېتىدۇ، دەپ پەرەز قىلغان ئىدىم ، لېكىن سىز ئۇنى مەلىكىنىڭ ۋاستىسى ئارقىلىق داۋالىتىپ ساقايتىپ ، يېڭى ھاياتقا ئېرىشتۈردىڭىز ھەمدە قىزى گۈلشەن بىلەن ئۇچىراشتۇرۇپ ، ئانا – بالىنىڭ ئۇزۇن يىل زارىقىپ كۈتكەن ئارزۇسىغا يەتكۈزدىڭىز . روزىگۈلنىڭ ھاياتىنى مۇشۇنداق بىر تەرەپ قىلىشىڭىزدىكى مۇددىئايىڭىز نىمە ؟ مەلىكىنىڭ روزىگۈلنى ساقايتىشى ( مەلىكە بىر مەزگىل روزىگۈلنىڭ ئېرى جۇماخۇن بىلەن ئاشنىدارچىلىق قىلغان ) چىنلىققا ئۇيغۇنمۇ ؟
جاۋاب : روزىگۈلنىڭ ساراڭ بولۇشى ئەسەردىكى تراگىدىيەلەرنىڭ تۈگۈنى ئىكەنلىكىنى يۇقۇرىدا ئېيتىپ ئۆتتۈم . ئۇ بىزنىڭ روھىيىتىمىزدىكى پاجىئەلەرنىڭ ئوبرازلىق ئىپادىلىنىشى . مەن ئەسەرنى يېزىۋىتىپ روزىگۈلنى قۇتۇلدۇرۋىلىشنى ئويلىدىم . خۇددى مەلىكە سەتەڭ ، گۈلشەنلەرگە چىقىش يولى تېپىپ بەرگىنىمگە ئوخشاش ( ئەمەلىيەتتە چىقىش يولىنى ئۇلار ئۆزى تاپتى ) روزىگۈلگىمۇ يېڭى ھايات بەخش ئېتىشىنى مۇۋاپىق كۆردۈم .
مەلىكە سەتەڭ تەغدىر قىسمەتنىڭ كولدۇرلىتىشى بىلەن ئۆزىنىڭ دادىسىدەك ئەلىنىيازغا تەگكەن ، جۇماخۇننى ئىزىقتۇرغان ۋە قاسىم مۇھەممەتكە خوتۇن بولغان بولسىمۇ ، ئۇنىڭ ۋۇجۇدىدا ئۇيغۇر ئاياللىرىغا خاس پەزىلەت يەنىلا نۇرلۇنۇپ تۇرىدۇ . ئۇنىڭ ۋۇجۇدىدا بىر مەزگىل بۇرۇقتۇرۇم بولغان پەزىلەت ئۇچقۇنلىرى ئاستا – ئاستا قايتىدىن چۇغلۇنۇپ لاۋۇلدايدۇ . شۇڭا ئابلىكىم جۈجاڭدەكلەرنىڭ قىلتىقىغا چۈشمەي ئۆزى ۋە گۈلشەن قاتارلىق قىزلارغا يېڭى ئىستىقبال تېپىپ بېرىدۇ . ئەسەرنىڭ ئومۇمى تەرەققىياتىدىن قارىغاندىمۇ مەلىكە سەتەڭنىڭ روزىگۈلنى قۇتۇلدۇرۋېلىشى ئەقىلگە مۇۋاپىقمىكىن دەيمەن . مەن بۇنداق ۋەقەلەرنى يازغاندا كۆڭلۈمگە قېلىپلاشقان بىر مۇددىئانى پۈكمەيمەن . ئەسەرنىڭ تەبىئىي راۋاجى ئەنە شۇنداق بىر نەتىجىنى كەلتۈرۈپ چىقارغان . چۈنكى ، سەبىي قىزلىرىمىز روھىي ۋە جىسمانىي جەھەتتىن ساغلام بولغان ئانىلارغا مۇھتاج . روماننىڭ چۆچەكلىك لىنىيىسىدە مەختۇمسۇلا ئانىسىنى تېپىۋالغانغا ئوخشاش گۈلشەنمۇ ئۆز ئانىسىنى تېپىۋىلىشى كېرەك ئىدى . ئۇ ، ئانىسىنى تاشلاپ قويۇپ ، شەھەردىكى قايناق تۇرمۇشنى ئۆتكۈزۈۋەرسە ، بۇمۇ گۈلشەننىڭ خاراكتېرىگە ئۇيغۇن كەلمەي قالاتتى . ئۇنىڭ ئۈستىگە مەلىكە سەتەڭ بىلەن روزىگۈلنىڭ ئوتتۇرىسىدا جۇماخۇن گىجىڭنى ئوبىكت قىلغان كۈنداشلىق مەۋجۈت ئەمەس .

سوئال : سىز غىل – پاللا تەسۋىرلەپ ئۆتۈپ كەتكەن سەۋىردىن ، ئامىنە ( سىز ئۇلارنى تەسۋىرلەشتە تولىمۇ بىخىللىق قىلغان ) ئادەمنى ھاياجانلاندۇرىدىغان پەزىلەتلىك ئوبرازلار . سىز بۇ ئىككى پېرسوناژ ئارقىلىق روماندىكى مەنىۋىيىتى قۇرغاق ، تاپتىن چىققان ، سۈدىكى بۇزۇق ، روھىي مەجرۇھ پېرسوناژلارغا سىلىشتۇرما قىلدىڭىزمۇ ؟
جاۋاب : سىز دەۋاتقان بۇ تەپسىلات ، روماندىكى كىچىككىنە بىر قىستۇرما ، بۇ قىستۇرمىدىن بىز ئەجدادلىرىمىزدىن قالغان پەزىلەت ئۇچقۇنىنى كۆرگەندەك بولىمىز . ئەسلى ئەشۇ ئۇچقۇن تېخىمۇ يالقۇنجىشى لاۋاغا ئايلىنىشى كېرەك ئىدى . لېكىن ، ئەجدادلاردىن قالغان پەزىلەت ئۇچقۇنلىرى تۈرلۈك قىسمەت بورانلىرىنىڭ زەربىسى بىلەن ئۆچۈپ قېلىش ئالدىدا تۇرىدۇ .
سىز دېگەندەك مەن ئەشۇ ئىككى پېرسوناژىمنى ئۈلگە قىلىش ھەققىدە بەك چوڭقۇر ئويلاپ كەتمىگەن بولساممۇ ، ئەمەلىيەتتە ئۇ ، سىز دېگەندەك سېلىشتۇرمىلىق رول ئوينىغان .
دېمىسىمۇ تارىختا بىزنىڭ نۇرغۇن ئوغۇل ، قىزلىرىمىز ۋەتەن ۋە مىللەت ئۈچۈن قان ۋە جان بېرەلىگەن . مىللەت ئۈچۈن ياشلىقى ۋە ھاياتىدىن كېچەلىگەن . ھازىر بىزدە بۇنداق روھ سۇسلاپ كېتىۋاتامدۇ قانداق ؟ مەنچە بۇ سوئالنىڭ سالمىقى خېلىلا ئېغىر . سىز دېگەندەك بۇ خىل سېلىشتۇرما ئەسەرنىڭ ئىجابىيلىقىنى ئاشۇرۇشتا مەلۇم رول ئوينىغان . مەن پېرسوناژلىرىمنىڭ ۋۇجۇدىغا نوقۇل ئىجابىي ۋە سەلبىي تامغا ئۇرۇشقا ئۇرۇنمىساممۇ ، ئۇلارنىڭ ۋۇجۇدىدا ئىجابىي ۋە سەلبىي تەرەپلەر ئوخشىمىغان دەرىجىدە ئىپادىلىنىپ تۇرىدۇ . ئەمەلىيەتتە ئەدەبىي ئەسەرلەردە پېرسوناژلارغا ئىجابىي ۋە سەلبىي تامغىسى ئۇرۇش ئانچە توغرا ئۇسۇل ئەمەس . بۇ يەردە بىر گەپنى قىستۇرۇپ ئۆتكۈم كېلىۋاتىدۇ ، بۇ رومانىمنى دەسلەپتە مەلۇم بىر نەشرياتقا بەرگەندە ، ئەسىرىمنى لاياقەتسىز دەپ قايتۇرغان مەلۇم بىر مۇھەررىر ئەسىرىمنىڭ مۇۋەپپەقىيەتلىك يېزىلمىغانلىقىنى تىلغا ئېلىپ « سىزنىڭ بۇ ئەسىرىڭىزدە بىرمۇ ئىجابىي پېرسوناژ يوق ئىكەن » دېگەن ئىدى .
مەن شۇ چاغدىمۇ ھازىرغىچە ئەدەبىي ئەسەرلەردىكى پېرسوناژلارنى سەلبىي ۋە ئىجابىي دەپ ئىككى رەتكە ئايرىيدىغانلارنىڭ مەۋجۈتلىقىغا ھەيران قالغانىدىم . بۇ جەھەتتىكى مەسىلىلەر ئەدەبىي ئىجادىيەتتىكى بەكمۇ ئاددى ساۋات بولغاچقا ، ئۇنى ئىزىپ سۆزلەپ ئولتۇرۇشنى مۇۋاپىق كۆرمىدىم .

سوئال : قاسىم مۇھەممەت ئوبرازىنى ناھايىتى چىن تەسۋىرلەپسىز . ئۇنىڭ گەپ – سۆزلىرى ، يول يۈرگەندە قوللىرىنى ئويناپ ، ساغرىسى ، بېلىنى تولغاپ ماڭىدىغان ھالەت ۋە قىلىقلىرى ئۇزۇنغىچە كۈلكەمنى قوزغاپ ، ئۆپ- چۆرىمىزدە ھايات ياشاۋاتقان بەختسىز « قاسىم مۇھەممەت » لەر كۆز ئالدىمغا كىلىۋالدى . سىز چوكانسىمان بۇ ئوبرازنى يارىتىشنى قانداق ئويلاپ قالدىڭىز ؟
جاۋاب : قاسىم مۇھەممەت روماندىكى ئۆزگىچە پېرسوناژ . ئۇنىڭ خاراكتېرىمۇ خېلىلا مۇرەككەپ ، ئۇنىڭ ۋۇجۇدىدا ئىجابىيلىق بىلەن سەلبىيلىك توقۇنۇشۇپ تۇرىدۇ . ئۇ ، روھىي غالىبىيەتچى . ئۇنىڭدا ئەركەكلىككە يات بولغان جىسمانىي ئاجىزلىقمۇ بار . ئۇنىڭ ئۇسسۇل ۋە دىئالۇگلىرىدىن بۇنى ئېنىق كۆرۈۋالالايمىز . مەن بۇ پېرسوناژنى يارىتىشتا ئالاھىدە بىر مەقسەتنى ئويلاشمىغان بولساممۇ ، ئۇنىڭ ئوبرازىنى يامان ئەمەس يارىتالىدىم . بۇ جىسمانىي جەھەتتىكى كەمتۈك بولسىمۇ ، روھىي جەھەتتىن مەلۇم ئىجابىي ئىشلارنى قىلالىدى . يىغىپ ئېيتقاندا مەلىكە سەتەڭ ، روزىگۈل ، گۈلشەن ۋە لالە قاتارلىق قىزلارغىمۇ ، ئۇ يېڭى يول تېپىپ بەردى . مەلىكە سەتەڭنى ئەمرىگە ئېلىپ خوتۇن قىلدى ۋە ئۇنىڭ يېڭى ئىستىقبال تېپىشىغا سەۋەبچى بولدى . شۇڭا قاسىم مۇھەممەتنىڭ زادى قانداق پېرسوناژ ئىكەنلىگى ھەققىدە مەنمۇ كېسىپ بىر نىمە دېيەلمەيمەن . ئەسلى مەن روماننىڭ ساتىرىك خۇسۇسىيىتىنى ئاشۇرۇش ئۈچۈن مۇشۇنداق بىر پېرسوناژنى يارىتىشنى ئويلىغان بولساممۇ ، ئۇنىڭ ئەسەردە ئۇنچىۋالا مۇھىم پېرسوناژ بولۇپ قېلىشىنى ئويلىمىغان ئىدىم . ئۇنىڭ جىسمانىيىتىدە كەمتۈكلۈك بولسىمۇ ، ئۇ ئۆزىنى زەبەردەست ئەر ھېساپلايدىغان بەزى روھىي مەجرۇھلاردىن كۆپرەك ئىش قىلالىدى . بۇ يەردىكى ماھىيەتلىك سېلىشتۇرمىدىن ئوقۇرمەن يەنە باشقىچە بەدىئىي پىكىرگە ئىگە بولۇشى مۈمكىن .

سوئال : روماندىكى پېرسوناژنىڭ ھەممىسىنىڭ دېگۈدەك لەقىمى بار . سىز پېرسوناژلىرىڭىزغا قانداق ئىسىم ۋە لەقەم قويىسىز ؟ قايسى پېرسوناژىڭىزنى ياخشى كۆرىسىز ؟
جاۋاب : ئۇيغۇر مەھەللىلىرىدە ھەممىلا ئادەمنىڭ دېگۈدەك لەقىمى بار . بەزىلەرنى لەقەمسىز ئىزدەپ تېپىشمۇ تەس . چۈنكى ئۇلارنىڭ خاسلىقىنى ئىپادىلەشتە ئىسىم – فامىلىسىگە قارىغاندا لەقىمى بەك مۇھىم رول ئوينايدۇ . ئۇلارنىڭ لەقەملىرى كۆپلىگەن يۇمۇر ۋە لەتىپىلەر بىلەن مۇناسىۋەتلىك . شۇڭا مەن بۇ رومانىمنى يازغاندا پېرسوناژلارنىڭ لەقەملىرىگە ئالاھىدە ئېتىۋار قىلدىم . مەسلەن : نىياز كاللەك ، جۇماخۇن گىجىڭ ، كامىل گىرى ، ئالىم دۇمبا ، مەلىكە سەتەڭ ، چىمەن ۋىتۋىت ، خەلچەم قونچاق قاتارلىقلار . مەن بۇ لەقەملەرنى ئاساسەن رېئال تۇرمۇشتىن ئالغان .
روماندا نىياز كاللەك بىلەن ئالىم دۇمبانىڭ لەقەملىرى ھەققىدىمۇ قىزىقارلىق ھېكايىلەر بار . مەن ئۆزۈم بىر قەدەر ياخشى ياراتقان پېرسوناژلىرىمنىڭ ھەممىسىنى ياخشى كۆرىمەن . چۈنكى ئۇلار مەن ئۈچۈن خىزمەت قىلىدۇ . ئۇلار قانچە چىن ۋە جانلىق بولسا مەن ئۇلارنى شۇنچە ياقتۇرىمەن .

سوئال : ھەسەن - ھۈسەن ئاكا – ئۇكىلارنىڭ « ئالتۇن تەڭگە سىرى » نىڭ ئەمىرلىكىنى تالىشىپ بىر- بىرىگە تىغ كۆتۈرۈپ ، ئاخىرى ئىككىلىسى ھالاك بولىدۇ . سىز ئۇلارنىڭ تراگىدىيىسى ئارقىلىق ھازىرقى رېئاللىقىمىزدىن بىشارەت بەردىڭىزمۇ ؟
جاۋاب : ھوقۇق تالىشىش – ئىنسانىيەت دۇنياسىدا ھوقۇق پەيدا بولغاندىن تارتىپ مەۋجۈت بولۇپ تۇرىۋاتقان تارىخىي ۋە ئىجتىمائىي مەسىلە . تارىختا ھوقۇق ئۈچۈن ئاتا – بالا ، قېرىنداشلار ئوتتۇرىسىدىمۇ ئېغىر قان تۆكۈلۈشلەر بولغان . روماندىكى ھەسەن – ھۈسەن قۇشماقلارنىڭ ھوقۇق ئۈچۈن تىغ كۆتىرىپ بىر- بىرىنى ھالاك قىلىشى ، مەنچە ئانچە يېڭى تېما ئەمەس . لېكن سىز دېگەندەك ئۇلارنىڭ بۇ قىلمىشىدىن رېئاللىقىمىزدىكى ھوقۇق – مەنپەئەت ئۈچۈن جان بېرىدىغانلارغا قارىتا مەسخىرىلىك بىشارەتمۇ يوق ئەمەس . مەن « رىقابەت ئارقىلىق ئىش ئورنىغا چىقىش » تا ئەنە ئەشۇنداق بىر – بىرىگە تىغ كۆتىرىشكەن « قېرىنداشلار » نى كۆرگەنىدىم . بەلكىم « ھەسەن – ھۈسەنلەرنىڭ پاجىئەسى » رېئاللىقىمىزدىكى شۇنداق قىلمىشلارنىڭ تۈرتكىسى بىلەن خىيالىمغا كېلىپ قالغان بولىشى مۈمكىن .

سوئال : ئاڭلىسام « كۆك ئۆستەڭ » دىكى دېئالوگلارنى يازغاندا سۆزلەپ تۇرۇپ يېزىپسىز . شۇنداق قىلغاندا دېئالوگ جانلىق چىقامدۇ ؟
جاۋاب : يازغۇچى كۆپ پېرسوناژلىق ئەسىرلەرنى يازغاندا خۇددى كۆپ ئىقتىدارلىق ئارتىسدەك ئەشۇ پېرسوناژلارنىڭ رولىنى بىرمۇ – بىر ئېلىشقا توغرا كېلىدۇ . بولۇپمۇ ئۇلارنىڭ دېئالوگ ، مۇنۇلوگلىرىنى يازغاندا ، ھەر بىر پېرسوناژنىڭ خاسلىقىنى چىقىش قىلغاندا پېرسوناژلارنىڭ دېئالوگ خاسلىقىنى ئىپادىلەپ بەرگىلى بولىدۇ . سىز دېگەندەك بەزى دېئالوگلارنى يازغاندا ئاۋازىمنى چىقىرىپ قايتا – قايتا ئوقۇپ باقىمەن . مەن شۇ جەرياندا ھەر بىر دېئالوگنىڭ پېرسوناژلىرىمنىڭ خاراكتېرىگە ماس كەلگەن – كەلمىگەنلىكىنى دەڭسەپ كۆرىمەن .
مەن ئەشۇ دېئالوگلارنى ئاۋازىمنى چىقىرىپ تۇرۇپ يازغان چېغىمدا ، بىرنەچچە پېرسوناژنىڭ رولىنى ئېلىۋاتقاندەك تۇيغۇغا كېلىمەن . مەن بۇنداق چاغدا ھەر بىر دېئالوگنى پېرسوناژلارنىڭ خاسلىقى بويىچە جانلاندۇرۇشقا تىرىشىمەن . مەن دىئالوگلارنى ئاۋازىمنى چىقىرىپ تۇرۇپ يازسام بىر قەدەر مۇۋەپپەقىيەتلىك يازالايدىكەنمەن . بۇ مېنىڭ خاسلىقىم بولۇشى مۈمكىن ، بەزى يازغۇچىلار بۇنداق قىلمايمۇ دېئالوگلارنى ناھايىتى ياخشى ۋە جانلىق يازالايدۇ . بۇمۇ بىر ئادەتلىنىش بولسا كېرەك .

سوئال : سىز « كۆك ئۆستەڭ » نى يېزىش ئالدىدا ، كۆڭلىڭىزدە پۇشۇرۇۋالغان سۇژىت ، پېرسوناژلار مەزكۈر ئەسەرنى يېزىۋاتقان ۋاقىتتا « پۇشۇرۇۋالغان » بويىچە بولماي ئۆزگىرىپ كەتكەنلىكىنى ، سۇژىت ۋە پېرسوناژلارنى « كونتورۇل » قىلالمىغانلىقىڭىزنى ئېيتقان ئىدىڭىز .
جاۋاب : مەن ھېكايە ، چۆچەك ، پوۋىستلارنى يازغاندا ، بىر ۋەقە لىنىيىسىنى ئالدىن تۇرغۇزۋالىمەن . بىراق ، دائىم ئەمەلىي يېزىش جەريانىدا ئالدىن بەلگىلىۋالغان لىنىيىرىم بىر چەتتە قېلىپ ، مەن ئويلىمىغان يېڭى لىنىيە ، يېڭى سۇژىتلار ئۆزلىكىدىن بارلىققا كېلىدۇ . مەن سۇژىتنىڭ تەرققىياتىنى ئالدىن بەلگىلىۋالغان «پىلان » بويىچە باشقۇرالماي قالىمەن ، قارىغاندا ئەمەلىي ئىجادىيەت جەريانىدا ئەسەرنىڭ تەرققىياتى ، يازغۇچىغا بويسۇنمايدىغان ئەھۋاللار دائىم بولۇپ تۇرىدىغان نورمال ئەھۋالدەك تۇرىدۇ .
مەن ئەسەر يېزىۋاتقاندا ۋەقەلىك گۇڭگا پەيدا بولىدۇ . خۇددى يىراقتىكى ئورمانلىقتەك ، مەن ئۇ ئورمانلىقنىڭ قانداق ئورمانلىق ئىكەنلىكىنى پەقەت ئەشۇ ئورمانلىقنىڭ يېنىغا يېتىپ بارغاندىلا ئاندىن بىلىمەن . يازماي تۇرۇپ ، ئۇ ، ئورمانلىقنىڭ قانداق ئورمانلىقلىقىنى ، ئۇ ئورمانلىقنىڭ ئىچىدە قانداق نەرسىلەرنىڭ بارلىقىنى ئالدىن بىلەلمەيمەن . مەن ئۇنى تەخمىنەن پەرەز قىلالىساممۇ ، قەلىمىمنى ئات قىلىپ ئەشۇ ئورمانلىققا يېتىپ بارغان چېغىمدا تەسەۋۋۇرۇمدىكىگە ئوخشاش نەرسىلەرنىمۇ ، ئوخشىمايدىغان نەرسىلەرنىمۇ كۆرىمەن .
مەن ۋەقەلىك ئەسەرلىرىمنى يېزىۋاتقىنىمدا ، بەزىدە خۇددى تېز سۈرئەتلىك تاش يولغا چىقىپ قالغاندەك شۇنداق راھەت ، شۇنداق تېز يازسام ، بەزىدە خۇددى قۇملۇققا كىرىپ قالغان ماشىنىدەك پەقەت ئالغا ئىلگىرلىيەلمەي قىينىلىپ كېتىمەن . مەن مۇشۇنداق قىينالغان چاغلىرىمدىمۇ ، ئالدىراپ قەلەمنى تاشلاپ قويمايمەن . بۇ چاغدا تارتىدىغان مۇشەققەتمۇ ، مەن ئۈچۈن ھوزۇردەك تۇيۇلىدۇ .

سوئال : رومانىڭىزنىڭ تىلى ئادەمنى گۈزەل شېئىرىي تۇيغۇلارغا چۆمۈلدۈرىدۇ . سىز رومانىڭىزنىڭ تىلىغا قانداق ئىشلىدىڭىز ؟ بۇ ھەقتىكى تەجرىبىڭىزنى سۆزلەپ بېرەمسىز ؟
جاۋاب : تىل – ئەدەبىياتنىڭ 1- ئامىلى . ھەر قانداق ئەدەبىي ئەسەر تىل ئارقىلىق ۋۇجۇتقا چىقىدۇ . مەن ئادەتتە شېئىر ۋە چۆچەكنى كۆپرەك يازىمەن . شۇڭا مەن نەسرىي ئەسەرلەرنى يازغاندىمۇ ئۇنى شېئىرىي پۇراققا ، چۆچەكلىك خۇسۇسىيەتكە ئىگە قىلىش ئۈچۈن تىرىشىمەن . « كۆك ئۆستەڭ » نى يازغاندىمۇ ، مەن ئۇنى تەبىئىي ھالدا ئۇنىڭ تىلىنى شېئىرىي تىلغا ۋە چۆچەكلىك خۇسۇسىيەتكە ئىگە قىلىش ئۈچۈن تىرىشتىم .
مەن نەسرىي ئەسەرلەرنىڭ چىن ۋە تەبىئىي بولۇشىغا ئالاھىدە كۆڭۈل بۆلىمەن . دېئالوگلارنى پېرسوناژلار خاسلىقى بويىچە جانلاندۇرۇشقا تىرىشىمەن . مەن بۇ ئەسەرنى يېزىش جەريانىدا ، ئاۋام تىلىغا يېقىنلاشتۇرۇش ئۈچۈن خېلى كۆپ تىرىشتىم . كۆپ قېتىم ئۆزگەرتتىم . زومۇ زو ، ئۇزۇراپ قالغان جۈملە ، ئابزاسلارنى تارتىشماي ئېلىپ تاشلىدىم . چۈنكى ، بىراق ، لېكىن ، ئەمما دېگەندەك ئورۇنسىز ئىشلىتىلىپ قالغان سۆزلەرنىمۇ ئېلىپ تاشلىدىم .
مەنچە ئەسەرگە رەڭ ۋە جان بېرىدىغىنى قايتا – قايتا ئىشلەش . مەنچە ئەسەرنى كۆپ قېتىم ئىشلىگەندىلا ئۇنىڭغا تەم ۋە جان كىرگۈزگىلى بولىدۇ . مەنچە ئەسەر تىلىغا ئىشلەش ئىنتايىن مۇشەققەتلىك خىزمەت . ئۇ خۇددى تاغۇ – تاشلار ئارىسىدىن ئالتۇن ئىزدىگەندەك جەبىرىلىك . مەن ئەسەرلىرىمنىڭ تىلىنى ئىشلەشتە يەنىلام كۆڭۈلدىكىدەك ئەجىر قىلالمايۋاتىمەن . مەنچە ئانا تىلنى توختىماي ئۆگىنىش ھەر بىر يازغۇچىنىڭ ئۆمۈرلۈك بۇرچى . مەن مۇشۇ مۇقەددەس بۇرچ يولىدا ئىزدىنىشنى تولىمۇ لەززەتلىك ھېس قىلىمەن . لېكىن ، مېنىڭ ئەسەرلىرىمنىڭ تىلىدا يەنىلا نۇرغۇن يېتەرسىزلىكلەر – نوقسانلار بار . شۇنداقتىمۇ سىز بۇ رومانىمدىن يۇقىرىقى ئارتۇقچىلىقلارنى تېپىپ چىقىپ كەڭ قورساقلىق بىلەن باھا بېرىپسىز . بۇ مېنى تولىمۇ سۆيۈندۈردى ۋە خىجىل قىلدى . ئىلھاملاندۇرغىنىڭىزغا رەھمەت .

سوئال : روماندا مەلىكە ، گۈلشەن ۋە باشقا قىزلار بېشىدىن نۇرغۇنلىغان ئىسسىق – سوغۇقلارنى ئۆتكۈزگەندىن كېيىن تىككۈچىلىك دۇكىنى ئېچىپ ، ھالال ئەمگەككە تايىنىپ ئىگىلىك تىكلەيدۇ . ھەمدە ئاپتونوم رايۇن ۋە بېيجىڭدىكى مودىل مۇسابىقىلىرىدە ياخشى نەتىجىلەرگە ئېرىشىپ شەرەپ قۇچىدۇ . بۇ ئەخلاقىي قائىدىلەرنىڭ مۇقەررەر غەلبىسىمۇ ياكى ...............
جاۋاب : مەن بۇرۇن يازغان « چاقىرغۇلۇق قىزلار » قاتارلىق ھېكايە ، پوۋىستلىرىمدىمۇ قىز – ئاياللارنىڭ تەغدىرىگە مۇناسىۋەتلىك بايانلاردا ئۇلارنىڭ تەغدىرىنى تراگىدىيە بىلەن ئاياقلاشتۇرغانىدىم . ئەسلى بۇ رومانىمدىمۇ روزىگۈل ، مەلىكە سەتەڭ ، گۈلشەن قاتارلىقلارنىڭ تەغدىرىنىمۇ تراگىدىيىلىك قىسمەتكە دۇچار بولۇشى مۈمكىن ، دەپ ئويلىغان ئىدىم . رومانىم يېزىلىپ يېرىملاشقاندا روماندىكى بەزى ۋەقەلەرنى ئايالىمغا سۆزلەپ بەردىم . شۇ چاغدا ئايالىم مەندىن تۇيۇقسىزلا – سىز قىز – ئاياللارنىڭ ھەممىسىنى ھايات يولى تاپالماي ھالاك بولىدىغان ئاجىزلار دەپ تەسۋىرلەمسىز ؟ ھازىرمۇ نى نى قىيىنچىلىقلارنى يېڭىپ ، كۆپلىگەن ئىشلارنى قىلىۋاتقان قىز – ئاياللارمۇ كۆپقۇ – دەپ قالدى . ئايالىمنىڭ مۇنداقلا دەپ قويغان بۇ گېپى ماڭا باشقىچە ئىلھام بولدى . شۇنىڭ بىلەن مەن ئۇلارغا يېڭى چىقىش يولى تېپىپ بېرىش ئۈچۈن تىرىشتىم . ئەمەلىيەتتە مەن كونا قاتماللىقلارنى قايتا تەكرارلاش نىيىتىدە بولمىساممۇ ، ئۇلارنىڭ تراگىدىيىلىك تەغدىرىدىن كۆرە ئۈمۈد ۋە چىقىش يولى تېپىپ بېرىشنى مۇۋاپىق كۆردۈم . بۇمۇ ۋەقەلىكنىڭ تەرەققياتىغا ئالدىن بىر نىمە دېگىلى بولمايدىغانلىقىنىڭ بىر دەلىلى . بەزى چاغلاردا يازغۇچى ئەسەرنى ئەمەس ، ئەسەر يازغۇچىنى باشقۇرۇپ قالىدىغان ئەھۋاللارمۇ بولىدۇ .

سوئال : رومانىڭ ئاخىرىقى بەدىئىي كاتىرنا ئۆزگىچىلىككە ئىگە : « يېرىلغان قارا تاغنىڭ بىر تەرىپىدە گۈلشەن يەنە بىر تەرىپىدە مەختۇمسۇلا تۇراتتى . ئۇلار بىر – بىرىنى كۆرۈپ خۇددى ئۇزۇن يىل ئايرىلىپ كەتكەن ئاچا – سىڭىللار قايتا ئۇچراشقاندەك يۈگۈرۈپ كېلىپ بىر – بىرىنى قۇچاقلىدى . ئۇلار گەرچە بىر ئېغىزمۇ گەپ قىلىشمىغان بولسىمۇ بىر – بىرىنىڭ يۈرەك سۆزلىرىنى تېڭشاۋاتاتتى . گۈلشەن چۆچۈپ ئويغاندى ، ئۇنىڭ قۇچاغلىۋالغىنى ئۆزىنىڭ ئانىسى ئىدى . » روماننى بۇنداق ئاخىرلاشتۇرغانلىقىڭىزنىڭ سەۋەبىنى دەپ بېرەمسىز ؟
جاۋاب : مەن بۇ روماننى قىز – ئاياللىرىمىزنىڭ تەغدىرىگە بېغىشلىغان . شۇڭا مەن بۇ رومانىمنى « سۆيۈملۈك ئۇيغۇر قىزلىرىغا بېغىشلايمەن » دېگەنىدىم . مەن بۈگۈنكى قىز – ئاياللىرىمىزنىڭ روھىي پەرۋازىنى چۈشەپ تۇرغان كىشەن – كۈشەندىلەرنىڭ يىلتىزى تارىختىن قەدىمىدىن كەلگەنمىكىن دەپ قارايمەن . شۇڭا روزىگۈل ، مەلىكە سەتەڭ ، گۈلشەنلەرنىڭ ئازاپلىرى مەختۇمسۇلانىڭ ئازاپلىرى بىلەن يىلتىزداش . شۇنداق ، بۈگۈنىمىز ، تۈنۈگۈنىمىزنىڭ داۋامى . بۈگۈنكى بارلىق كەچۈرمىشلىرىمىز ئەجدادلارنىڭ كەچمىشى بىلەن چىرمىشىپ تۇرىدۇ . بىز بۈگۈنىمىزنى ھەرگىزمۇ تۈنۈگۈنىمىزدىن ئايرىۋېتەلمەيمىز . شۇڭا مەن بۈگۈن بىلەن تۈنۈگۈننىڭ ماھىيەتلىك چىرمىشىنى مەختۇمسۇلا بىلەن گۈلشەننىڭ قۇچاغلىشىشىغا مۇجەسسەملىدىم . بۇ يەردىكى ئوبرازلىق بىشارەتنى ئوقۇرمەنلەر چۈشۈنەلەيدۇ . دەپ ئويلايمەن .

سوئال : « كۆك ئۆستەڭ » نى يېزىشىڭىزغا نىمە سەۋەبچى بولدى ؟
جاۋاب : بۇ روماننى نىمە ئۈچۈن يېزىپ قالغانلىقىمنىڭ سەۋەبىنى تۆۋەندىكى نۇقتىدىن دەپ بېرەلىشىم مۈمكىن .
ئالدى بىلەن سەۋەب بولغىنى بالىلىق چاغلىرىمدىلا يۈرىكىمگە تۇتاشقان ئەدەبىياتقا بولغان ئوتتەك ئىشتىياق ، مېنى چوڭراق ، ياخشىراق ئەسەرلەرنى يېزىشقا چاقىرىپ تۇراتتى . مەن تولۇقسىزدا ئوقۇۋاتقان چاغلىرىمدىلا مەنمۇ رومان يازالايدىغان يازغۇچى بولۇپ قالغان بولسام نىمە دېگەن ياخشى بولاتتى ، دەپ ئارزۇ قىلاتتىم . بۇ ئەشۇ چاغدىكى ساددا ئارزۇلىرىم ئۈچۈن بىر ئۇرۇنۇش بولسا كېرەك . ئۇنىڭدىن باشقا روماندەك يىرىك ژانىر ئارقىلىق ئۆزۈمنى سىناپ بېقىشنى مەقسەت قىلدىم . مەن بۇ روماننى يېزىش جەريانىدا ئەدەبىي ئىجادىيەتنىڭ تولىمۇ مۇشەققەتلىك ئەمگەك ئىكەنلىكىنى ھېس قىلدىم .
گېپىمنى يىغىنچاقلىسام بۇ رومانىمنى يېزىشقا ئەدەبىي ئىجادىيەتكە بولغان قىزغىن مۇھەببەت سەۋەب بولدى . بۇنىڭدىن باشقا يەنە نۇرغۇن سەۋەبلەر بولسىمۇ مەن ھازىرچە مۇشۇ سەۋەبنى كۆرسىتەلەيمەن .

سوئال : سىزنىڭچە ئەدەبىياتنىڭ ۋەزىپىسى نىمە ؟ « كۆك ئۆستەڭ » ئارقىلىق نىمىلەرنى تەرغىب قىلماقچى ؟
جاۋاب : ئەدەبىياتنىڭ ۋەزىپىسى ئىنسانىيەتنىڭ ئۆتمۈشى ، بۈگۈنى ۋە كەلگۈسىنى بەدىئىي يول بىلەن نۇرلاندۇرۇپ بېرىشى ، ئۇ ئىنسانىيەتنىڭ قەلب تارىخى ۋە روھىي ئىنتىلىشلىرىنى ھەر خىل نۇقتىلاردىن يورۇتۇپ بېرىپلا قالماي ، ئادەمنىڭ ماھىيىتىگە ۋە ئىنسانىيەتنىڭ ئىستىقبالىغا مۇناسىۋەتلىك بولغان نۇرغۇن مەسىلىلەرگە جاۋاب بېرىدۇ .
يەنە بىر نۇقتىدىن ئەدەبىيات بىر مىللەتنىڭ خاسلىقى ۋە مەۋجۈتلىقىنىڭ بەلگىسى . ئەدەبىيات بىر مىللەتنىڭ مەۋجۈتلىقى ۋە ئىستىقبالى بىلەن چەمبەرچاس باغلانغان . بۇ جەھەتتە ئەدەبىيات ھەر قانداق پەندىن ئۈستۈن تۇرىدۇ .
ئەدەبىياتنىڭ ۋەزىپىسى بۇ بىر چوڭ كاتوگورىيە . ئەدەبىياتنىڭ ۋەزىپىسى ھەر بىر مىللەت ۋە ھەر بىر دۆلەتنىڭ ئالاھىدىلىكى بويىچىمۇ خاراكتېرلىنىدۇ . ھەر بىر مىللەتنىڭ ئەدەبىياتى ئالدى بىلەن شۇ مىللەتنىڭ خاسلىقىنى ، مەۋجۈتلىقىنى نامايەن قىلىدىغان مۇقەددەس ئەينەك بولۇش كېرەك .
ئەدەبىياتنىڭ ئوخشىمىغان دەۋرلەردە ئورۇندايدىغان ۋەزىپىسىمۇ ئوخشىمايدۇ . ئۇنىڭ ۋەزىپىسى قانچە بۈيۈكلەشسە ، ئۇنىڭ قىممىتىمۇ شۇنچە ئاشىدۇ . ئەدەبىياتنىڭ ۋەزىپىسىگە ھەر خىل قاراشتىكىلەر ھەر خىل نۇقتىلاردىن جاۋاب بېرىشى مۈمكىن . ئومۇمەن قىلىپ ئېيتقاندا ئۇ ، ئىنسانىيەتنى ئاجايىپ مول ئىستىتىك زوق بىلەن تەمىنلەشتەك مۇقەددەس ۋەزىپىنى ئۈستىگە ئالغان . ئىنسانىيەت مەۋجۈت بولسىلا ئۇ ، ئۆزىنىڭ بۇ مۇقەددەس ۋەزىپىسىنى مەڭگۈ ئورۇندايدۇ .
مەن « كۆك ئۆستەڭ » ئارقىلىق بىر مىللەت ئۈچۈن قىز – ئاياللار ئىنتايىن مۇھىم . ئۇلارنىڭ ئىستىقبالى مىللەتنىڭ ئىستىقبالىنى بەلگىلەيدۇ دېگەن ئىدىيىنى ئىلگىرى سۈرمەكچى ئىدىم . مېنىڭ بۇ جەھەتتىكى تەرغىباتىم روماننىڭ باش قىسمىغا بېرىلگەن تۆۋەندىكى « قىزلار » دېگەن شېئىرغا يىغىنچاقلانغانمىكىن دەيمەن .

باغلاردىكى رەڭدار گۈللەرنى ،
جۇدۇن سوقسا يۈرەك چىدامدۇ .
مۇھەببەتلىك ھايات بېغىدا ،
قۇيۇن ئۇچسا يۈرەك چىدامدۇ .

ئۇلۇغ ۋە پاك قىزلار بولغاچقا ،
ياشناپ تۇرار بۇ گۈزەل دۇنيا .
بۇلىغى ئۇ مېھرىبانلىقنىڭ ،
بولمىسا ئۇ قۇرۇيدۇ دەريا .

قەدىرلەيلى قىزلىرىمىزنى ،
تۆكۈلمىسۇن كۆزلىرىدىن ياش .
قىزلار بولغاچ كۈلۈپ ئاي چولپان ،
سەھەرلەردە چاقنايدۇ قۇياش .

سوئال : سىزنىڭ ئەسلىي « كۆك ئۆستەڭ » نامىدا نەشر قىلىنغان رومانىڭىز كېيىن « ياتلىق بولالمىغان قىزلار » دەپ قايتا نەشر قىلىندى . روماننىڭ ماۋزۇسىنى ئۆزگەرتىشىڭىزدە بازارنى كۆزدە تۇتۇپسىز- دە ؟
جاۋاب : سىز دېگەندەك بۇ رومان قايتا نەشر قىلىنغاندا « ياتلىق بولالمىغان قىزلار » دېگەن نام بىلەن نەشر قىلىندى . ئەسلىي رومانىمنىڭ نامى « ياتلىق بولالمىغان قىزلار » ئىدى . روماننى نەشرگە بەرگىنىمدە مۇناسىۋەتلىك مۇھەررىر رومان ئىسمىنى « كۆك ئۆستەڭ » دەپ ئۆزگەرتىشنى تەشەببۇس قىلغاچقا مەن ئۇنىڭ پىكرىگە قوشۇلغان . شۇنىڭ بىلەن كىتاب « كۆك ئۆستەڭ » بولۇپ چىققانىدى . « ئىلى دەرياسى » ژۇرنىلىنىڭ 2004- يىللىق 5- سانىدا بۇ رومانىمنى بىر باب بەرگەنىدى روماننىڭ ئىسمى « ياتلىق بولالمىغان قىزلار » دەپ ئېلان قىلىنغان .
قايتا نەشرىدە يەنە شۇ نەشرىياتتىكى مۇناسىۋەتلىك مۇھەررىرلەر ئەسلىي مەن قويغان ئىسىمنىڭ مۇۋاپىق ئىكەنلىكىنى ئويلىشىپ بۇ كىتابنىڭ مۇقاۋىسىنى قايتا ئىشلەپ ، « ياتلىق بولالمىغان قىزلار » دېگەن نامدا ئېلان قىلدى . رومان مۇشۇ نام بىلەن چىققاندىن كېيىن بۇرۇنقىغا قارىغاندا ئوبدانراق بازار تاپقانمىكىن ، مەن بۇ ھەقتە تولۇق پاكىتقا ئىگە ئەمەس . بۇ كىتابنىڭ ئىككى خىل چىقىپ قىلىشى بەزى مۇنازىرە- مۇلاھىزىلەرگىمۇ سەۋەب بولغاندەك قىلىدۇ . مېنىڭچە ، بىر كىتابنىڭ ئىسمى تۈرلۈك سەۋەبلەر بىلەن ئىككى خىل ياكى ئۇنىڭدىنمۇ كۆپرەك ئۆزگەرتىلىپ نەشر قىلىنىدىغان ئەھۋاللار بۇرۇنمۇ بولغان . مېنىڭچە ، بۇ ھەيران قالىدىغان ئىش ئەمەس .
« كۆك ئۆستەڭ » ، « ياتلىق بولالمىغان قىزلار » غا ئۆزگەرتىلگەندىن كېيىن بازارلىق كىتابقا ئايلانغان بولسا ، بۇ خىل ئۆزگەرتىشنى مۇۋەپپىقىيەتلىك ئۆزگەرتىش دېيىشكە بولىدۇ . چۈنكى ، ھازىر كىتابلىرىمىز بازار ئارقىلىق ئۆزىنىڭ ھاياتىي كۈچىنى نامايەن قىلىدۇ .
بەزىلەر مەندىن رومانىمدىكى روزىگۈل ، مەلىكە سەتەڭلەر ياتلىق بولىدىكەنغۇ دەيدۇ ، ئۇلارنىڭ قانداق ياتلىق بولغانلىقىنى روماننى ئەستايىدىل ، تولۇق ئوقۇپ چىققان ئوقۇرمەن ، ئۇلارنىڭ ھەقىقىي مەنىسى بىلەن ياتلىق بولغان بولمىغانلىقىنى چۈشىنىۋالالايدۇ . ئۇنىڭدىن باشقا ، روماننىڭ زور سالمىقىنى ئىگەللەپ تۇرغان  گۈلشەن ، مەختۇمسۇلا « كۆك ئۆستەڭ » مەھەللىسىدىكى قىزلار ... تۇلۇنئاي قاتارلىق 3 قىز گومىنداڭ  ئەكسىيەتچىلىرى تەرىپىدىن ئېتىپ تاشلانغان قىزلار . ئۇرۇش قەھرىمانى ئامىنە قاتارلىقلارنىڭ ھەممىسى ياتلىق بولالمىغان قىزلار بولماي نېمە ؟
مېنىڭچە ، كىتابنىڭ ئىسمى باشتىلا « ياتلىق بولالمىغان قىزلار » دېگەن نام بىلەن نەشر قىلىنغان بولسا ياخشى بولاتتى . بىراق ، بىر كىتابنىڭ نەشر قىلىنىش جەريانى پۈتۈنلەي ئاپتورنىڭ دېگىنىدەك بولمايدىكەن . رومانغا ماۋزۇ قويۇشتا چەك قويۇشنىڭ ھاجىتى يوق . بىر روماننى يېزىپ چىقىش ، ئۇنىڭغا ماۋزۇ قويۇش ئۇنداق ئاددى جەريان ئەمەس . بىر روماننىڭ ۋۇجۇدقا چىقىشى ناھايىتى نۇرغۇن تەرەپلەرگە چېتىلىدىغان مۇشەققەتلىك جەريان .
سوئال : رومانىڭىز نەشر قىلىنىپ ئېلان قىلىنغاندىن كېيىن ئوقۇرمەنلەر ئارىسىدا ياخشى ئىنكاس قوزغىدى . بەزى ئوبزورچىلار ماقالە يېزىپ مۇئەييەنلەشتۈردى . شىنجاڭ خەلق رادىئو ئىستانسىدا ئاڭلاتتى . مۇشۇ ھەقتىكى كۆز قارىشىڭىزنى سۆزلەپ بەرگەن بولسىڭىز .
جاۋاب : مەن سىزگە بۇ رومانىمنى يېزىشتا يۇرتۇم كۆكدالانى ئارقا كۆرۈنۈش قىلىپ يازغانلىقىمنى ئېيتقانىدىم . ئەمەلىيەتتىمۇ شۇنداق، ئالدى بىلەن بەزى يۇرتداشلىرىم بۇ رومانىمنى قولدىن – قولغا ئۆتكۈزۈپ ئوقۇدى ، بىراق ئۇلارنىڭ باھاسىمۇ ھەر خىل بولدى . بەزىلەر بۇ رومانىمنى مۇئەييەنلەشتۈرگەن بولسىمۇ يەنە بەزىلەر سەن بۇ يەردىكىلەرنى ھاراقكەش ، ئەسكى ئادەم قىلىپ يېزىپ قويۇپسەن . دەپ نارازى بولدى .
مەن بىلەن ياخشى ئۆتۈدىغان يازغۇچى ، ئەدەبىي تەنقىدچىلەرنىڭ ئارىسىدا بۇ ئەسەرگە ياخشى باھا بەرگەنلەرمۇ بەزى تەنقىدىي پىكىرلەرنى بەرگەنلەرمۇ بولدى . مەنچە بۇ نورمال ئەھۋال . ھېچقانداق ئىنكاس بولمىغاندىن ئۇنداق – مۇنداق ئىنكاسلارنىڭ بولۇپ تۇرغىنى ياخشى .
بۇ رومان شىنجاڭ خەلق رادىئو ئىستانىسىدا ئاڭلىتىلدى . يازغۇچى پەخىردىن مۇسا ، شىنجاڭ ئۈنۋىرسىتىتى فىلولىگىيە ئىنىستىتوتىنىڭ ئاسپىرانتى ئاينۇر دولقۇن قاتارلىقلار ئوبزورلارنى يازدى . گۈلباھار ئەزىز مۇئەييەنلەشتۈرۈپ ئوبزور يازغاندىن باشقا . ئۇنىڭ چۆچەك لىنىيىسىنى داستانغا ئايلاندۇرۇپ يېزىپ چىقتى . مەنچە بۇلارنىڭ ھەممىسى بۇ رومانىمنىڭ مەلۇم دەرىجىدە بولسىمۇ ئىنكاس پەيدا قىلالىغانلىقىنىڭ بەلگىسى . راست گەپنى قىلسام ، مەن ئەجر قىلىپ يازغان ئەسىرىمنىڭ ئاز – تولا مۇئەييەنلەشتۈرىلىشىنى خالايمەن . مەنچە تەنقىدنى ياقتۇرىدىغان ئادەم ئاز بولسا كېرەك . ئاغزىمىزدا بىز تەنقىدگە مۇھتاج دەپ تۇرساقمۇ ئەمەلىيەتتە ماختاشقا مۇھتاجلىقىمىزنى تېخىمۇ ئىنىق نامايەن قىلىپ تۇرىمىز .



بۇ يازمىنى ئاخىرىدا   Erchin تەھرىرلىگەن. ۋاقتى  2013-7-23 11:15  

مەرھۇم يەنە بىر قىتىم ئەسلەندى.‹‹كۆك ئۆستەڭ››دە سۇغا چۈمۈلگەنلەر مەرھۇمنىڭ روھىغا دۇئا قىلىڭلار.ئامىن!