جەنۇبىي تاغ ئاسمان، ئەدىبلەر يۇلتۇز [ئۇلانما كۆچۈرۈش]

                       جەنۇبىي تاغ ئاسمان، ئەدىبلەر يۇلتۇز

                                              (ئەدەبىي خاتىرە)

                               يۈسۈپجان مۇھەممەد تۇغيان

                                                   مۇقەددىمە

ئەدەبىيات ئىنسانلارنىڭ كەلگۈسىنى ئىزدەش يولىدىكى تەسەۋۋۇرلىرىنىڭ ماددىي رېئاللىق بوشلۇقىدىن مەنىۋىي رېئاللىق بوشلۇقىدا  ئاپرىدە بولۇشىنىڭ باھار مەۋسۈمى شۇنداقلا يازغۇچى – شائىرلارنىڭ يېزىق ئارقىلىق تېخى يېتىپ كەلمىگەن ئەمما يېتىپ كېلىش ئېھتىماللىقى زور بولغان زامان ۋە ۋاقىتنى ئوقۇرمەن خەلققە ئالدىن بىشارەت بېرىش شەكلى ئارقىلىق ئۆزىنىڭ قىممىتى ۋە بەختىنى يارتىدۇ. ئوخشاش بولمىغان كاتىگورىيەلەرگە مەنسۇپ بولغان شەخس ۋە كوللىكتىپ-تەشكىلاتلارنىڭ ئورتاق غايە-نىشان بىرلىگىدە ئۇيۇشتۇرىۋاتقان تۈرلۈك ئەدەبىي يىغىلىشلار،  سۆھبەتلەر، ئەنجۈمەنلەر ئۆز-ئارا ئۆگىنىش،يېڭى ئۇچۇرلار بىلەن نەزەر دائىرىسىنى كېڭەيتىش ئۆز نۆۋىتىدە ئەدەبىياتنىڭ كۈچ ئۇلاش كالتىگىنى كېيىنكى بىر ئەۋلادتىن يەنە بىر ئەۋلادقا يەتكۈزۈش جەريانى بولۇپ، بۇ ئەدەبىياتنىڭ ئىشقى ۋە مىللەتنىڭ پىراغىدا لاۋۇلداپ كۆيىۋاتقان ئوت يۈرەك يازغۇچىلارنىڭ مەسئۇلىيىتى ھەم مەجبۇرىيىتى.
ئۆزۈمگە نىسبەتەن ئېلىپ ئېيتقاندىمۇ، ئىدارەمدىكى ئايىغى چىقماس كەسپىي خىزمەتلەر ۋە سىرتتىكى «ئالۋاڭ» خىزمەتلەر بىلەن «مارافون» چە ئىشلەپ يۈرگەن كۈنلىرىمنىڭ بىرىدە لۇشۈن ئەدەبىيات ئىنىستىتۇتىنىڭ 5-قارارلىق ئاز سانلىق مىللەتلەر ئەدەبىي ئىجادىيەت كۇرسىغا قاتنىشىدىغانلار نامزاتى قىلىپ كورسىتىلگەنلىكىم توغرىسىدىكى خەۋەرنى  ئاڭلاپ ئېيتىپ بولغۇسىز شادلىق تۇيغۇسىغا چۆمدۈم.ئارىدىن نەچچە كۈن ئۆتۈپ ، كۇرسانتلارنىڭ ئاساسىي ئەھۋالى جەدىۋەلىنىمۇ توردىن تاپشۇرىۋالدىم. جەدىۋەللەرنى تولدۇرۇپ، دوختۇرخانىنىڭ سالامەتلىك تەكشۈرۈش ئىسپاتىنى رەسىمىم بىلەن قوشۇپ ئالدىن يوللىۋەتتىم.ئىشتىن چۈشۈپ ئۆيدىكى گەپ ئارىلىقىدا ئايالىمغا بۇ ھەقتە ئانچە-مۇنچە پۇرىتىپ قويغان بولساممۇ،بارالىشىمغا كۆڭلۈمنىڭ بىر يەرلىرىدە گۇمان ئارىلاش شۈبھە ئەلەڭگىپ تۇراتتى.ئارىدىن ھەپتە ئۆتۈپ رەسمى تەكلىپنىمۇ قولغا ئالدىم،لېكىن كۆڭلۈمدە يەنە شۇ گۇمان.ناھىيەدىكى بىر ئىدارىنىڭ سېكىرتارلىقىدەك «كالتە قوشۇقنىڭ سېپى» قولۇمدا بولغاچقا،رۇخسەت سوراش قەغىزىنى تولدۇرۇپ،تارماقلار بويىچە مەسئۇل ناھىيە رەھبىرى،ناھىيىنىڭ ئاساسلىق رەھبىرى،تەشكىلات تارمىقىنىڭ رەھبىرىگە بىر-بىرلەپ ئىمزا قويدۇرۇشۇم لازىم ئىدى.6-ئاينىڭ 21-كۈنى ئەتىگەن ئىشىكتىن بىسمىللا دەپ چىقتىم. ئىچىمدە ئاللاھدىن بۇ ئىشىمغا ئاسانلىق تىلەپ باراتتىم. ئەمما بۇ يولدىكى ئىسكەندىرەش، تېڭىرقاشلىرىم ئانچە ئۇزۇن داۋاملاشمىدى. مەندەك ئاددىي بىر دۆلەت مەمۇرىنىڭ دۆلەت ئىچى سىرتىدا ئالاھىدە نوپۇزى بار ‹‹لۇشۈن ئەدەبييات ئېنىستتۇتى››دەك نوپۇزلۇق بىلىم يۇرتىنىڭ يۇرتىمىز شىنجاڭدا تەشكىللەپ ئاچقان تۇنجى قارارلىق سىنىپىنىڭ ئوقۇغۇچىسى بولغانلىقىمنى قىزغىن قوللاپ مېنىڭ بۇ سەپەردىكى بارلىق رەسمىيەتلىرىمنى تېزلا ھەل قىلىپ بەردى. بۇنىڭ بىلەن مېنىڭ بۇ قېتىملىق سەپەرگە ئاتلىنىشىم تامامەن ھەل بولۇپ، ئىدىيە تەييارلىقلىرىم كېيىنكى قەدەمدە ئائىلىدىكى ئىشلارنى بىر تەرەپ قىلىشقا مەركەزلەشتى.
لېكىن كۆڭلۈمدىكى ئىشەنچ تېخى بىر پۈتۈن ئەمەس ئىدى.بىرەر يىل بۇرۇن نەچچىنچى ئاينىڭ نەچچىنچى كۈنى سائەت نەچچىدىن نەچچە مىنۇت ئۆتكەندە پالانى دۆلەت،پۇستانى شەھەرگە بارىمەن دەپ ئالدىن ئايرۇپىلان،پويىز بېلەتلىرىنى ئېلىۋېتىدىغان چەتئەللىكلەرنىڭ ئەكسىچە يەنە تۆت كۈندىن كېيىن چىقىدىغان بۇ سەپەرگە رۇخسەتنى ئېلىپ بولۇپمۇ تازا ئىشەنچ قىلالمايۋاتاتتىم.يەنە بىر مىنۇتتىن كېيىن نېمە ئىش بولۇشىنى بىلگىلى بولمايدىغان بۇ غايىپنىڭ ئالىمىدە ياراتقۇچىدىن باشقىمىز تولىمۇ بىقوۋۇل،ئاجىز،بىچارە ئىدۇق...
ئارىلىقتا ئاقسۇدا كۇچادىكى بىر پائالىيەتكە قاتنىشىشقا كەلگەن «تارىم» ژورنىلىنىڭ باش مۇھەررىرى ياسىن زىلال، مۇھەررىرى ھەزرەتئېلى ئەھەد، «مىراس » ژورنىلىنىڭ باش مۇھەررىرى مۇختەر مۇھەممەدلەرنىڭ قاتنىشىشىدا يەكشەنبە كۈنى ئاقسۇدا، دۈشەنبە كۈنى ئاۋات ناھىيىسىدە ئاپتورلار سۆھبەت يىغىنلىرىنى تەشكىللىدۇق. ئەتىسى ئۇلار بىلەن ناشتىدا بىرگە بولۇپ ،سائەت توققۇزلاردا بىر باغقا باشلاپ چىقتىم.ئالدىنقى كۈنى كۆرىشەلمىگەن ياكى كۆرۈشكەن بولسىمۇ ئەدەبىياتنىڭ شېرىن سۆھبەتلىرىگە دىلى قېنىشمىغان ئاپتۇرلار سالغان بۇ داستىخاندا قىرىق مىنۇتلارچە ئولتۇرغاندىمەن،ئاندىن ئورنۇمدىن تۇرۇپ ئۆزرەمنى چىرايلىق قويۇپ ،پويىز بېلىتىنى تۈنۈگۈن ئىدارىدىكى بالىلارغا ئالدۇرۇپ قويغانلىقىمنى،ئۈرۈمچى ۋاقتى سائەت   12:50 تە يولغا چىقىدىغان پويىزغا  ئالدىراپ قالغانلىقىمنى ئېيتتىم،ئۇلارمۇ ئورنىدىن تۇرۇپ خوشلاشتى ۋە ئاقيول تىلەشتى.ئويدىن ئالىدىغاننى ئېلىپ،خوتۇن-بالىلارغا خوش دەپ ئالدىراپ ئاقسۇغا كەلدىم. پەقەت پويىز ۋاگزولدىن رەسمى قوزغالغاندىلا ئاندىن ئۆزۈمنىڭ بۇر قېتىملىق مۇبارەك سەپىرىمنىڭ ئوڭۇشلۇق باشلانغانلىقىغان شۈكرى ئېيتىپ يېنىك بىرنى تىندىم.

                                  جەنۇبىي تاغ ئېتىكىدە

ئۈرۈمچىگە يېقىن كېلىپلا ئاقسۇدىكى ئۈچ قەلەمكەش قاتارىدا (يەنە بىرى كۇچا ناھىيىسىدىن كەلگەن تونىلىۋاتقان يازغۇچى ئابلىكىم ئەبەيدۇللا) ئۇچتۇرپان ناھىيە ئىماملىرىم يېزا مەركىزىي باشلانغۇچ مەركىزى مەكتىپىدىن كەلگەن شائىر،يېتىلىۋاتقان ئەدەبىي ئوبزورچى روزى سوپى ئۇچتېكىن بىلەن ئالاقىلەشتىم. ئۇ داڭلىق شائىر،ئەدەبىي تەرجىمان،مەدەنىيەت –سەنئەت تەتقىقاتچىسى ئىمىن ئەھمىدى بىلەن بىللە ئىكەن.سائەت ئون بىر لەردە شائىر ئابدۇرېھىم ئابدۇللا تۆتىمىز تامىقى خېلى تېتىملىق بىر ئاشخانىدا ئىمىن ئەھمىدىنىڭ ساھىپخانلىقىدا ئوبدان مۇڭداشقاچ غىزالىنىۋالغاندىن كېيىن،سائەتتە بىر ماڭىدىغان يولۇچىلار ئاپتوۋۇزىدا غەربىي جىلغىغا (（水西沟قاراپ يۈرۈپ كەتتۇق.بىز بۇ 40كىلومېتىرغا يېقىن يولنى پاراڭ بىلەن بىردەمدىلا تۈگەتتۇق.بىز ئورۇنلاشتۇرۇلغان جاي غەربىي جىلغا بازىرىدىكى ئاپتونۇم رايۇنلۇق سودا-سانائەتنى مەمۇرىي باشقۇرۇش كادىرلىرىنى تەربىيىلەش بازىسى  بولۇپ مۇھىتى ياخشى، مەنزىرىسى گۈزەل يەر ئىكەن.
ئۇقۇپ بېقىشىمچە، غەربىي جىلغا ئۈرۈمچى شەھرىگە  40نەچچە كىلومېتىر كىلىدىغان،ئۈرۈمچى ناھىيىسىگە قارايدىغان  كۆپ مىللەت بىرگە ئولتۇراقلاشقان، ساياھەتچىلىكنى ئاساس قىلىدىغان، ياز پەسلى (5-ئايدىن 9-ئايغىچە) ئارام ئېلىشقا،ساياھەت قىلىشقا تولىمۇ باپ كېلىدىغان گۈزەل ۋە سالقىن بىر جاي ئېكەن.
چوڭ زالغا كىرىپ تىزىملاش ئورنىدا تىزىمغا چۈشتۇق.خالىس «پىدائىي» بولۇپ كەلگەنلەرگە قىزغىن مۇلازىمەت قىلىۋاتقان ئىلى پىداگۇگىكا ئىنىستىتۇتىدا ئوقىۋاتقان ياش شائىر ئالىمجان تۆمۈر تۇران،شىنجاڭ يېزا ئېگىلىك ئۇنىۋېرستېتىدا ئوقىۋاتقان ئەدەبىي تەرجىمان يۈسۈپجان مۇھەممەد ئەرتۇغلارنىڭ سومكا، چامادانلىرىمىزنى كۆتۈرۈشۈپ يول باشلىشىشى بىلەن ياتاقلارغىمۇ جايلىشىۋالدۇق.كۆڭلىمىزدە ئالەمچە ھاياجان،كەلگەنلەرنى تونىساق،تونىمىساق قىزغىنلىق بىلەن كۆرۈشىمىز، ئەدەبىياتنىڭ سۆيۈملۈك كوچىسى تونىمىغانلار بىلەن كۆرۈشكەندىمۇ تاتلىق بىر يېقىنلىقنى ھېس قىلدۇرۇپ تۇرىدۇ.يېقىملىق،سۆيۈملۈك چىرايلار بىر ئازدىن كېيىن نام-شەرىپى بىلەن تېخىمۇ يارقىن ھالەتتە نامايەن بولىدۇ...
كەچلىك تاماقنى مېھمان ساراي تاماقخانىسىدا تونۇشۇپ بولغان ۋە بولالمىغانلار بىلەن كۈلكە –چاقچاق ئىچىدە بىللە يېيىشتۇق.قىزلاردىن ئامانگۈل ئەزىزى،زۇلپىيە كولتېگىن،گۈزەلنۇر مۇتەللىپ،خۇرسەنئەي مەمتىمىن،خەيرىگۈل ئۆمەر قاتارلىق بەش قىز بار ئىكەن. بۇلارنىڭ بەزىلىرى بىلەن تۇنجى كۆرۈشۈشۈم بولسىمۇ بىراق ئورتاق بىر ئەدەبيات ئىشقىدا كۆيۈپ، سۈيىدە ئېقىپ يۈرگەنلەر بولغاچقا ناھايىتى تېزلا ئەسرالىشىپ كەتتۇق.
كەچلىك تاماقتىن كېيىن،زالدا پاراڭلىشىپ تۇراتتۇق بۇ قېتىملىق كۇرسىمىزنىڭ باش ماسلاشتۇرغۇچىسى شىنجاڭ ئۇيغۇر ئاپتونۇم رايۇنلۇق يازغۇچىلار جەمىيىتى ئىجادىيەت - ئالاقە بۆلۈمىنىڭ مۇدىرى ئەيبۇ ياقۇپ مېنى چاقىرىپ،ئەتىكى مۇراسسىمدا سۆزلىنىدىغان سۆزۈمنى قولۇمغا تۇتقۇزۇپ قويدى.مەن بۇنى توردىن ئون كۈنلەر ئىلگىرى ئەيبۇ ياقۇپنىڭ تەلىپى بويىچە ،خەنزۇچە بىر بەتلا يېزىپ يوللىۋەتكەن ئىدىم،ئەيبۇ ياقۇپ بۇنى ئاۋال دىلمۇرات تەلئەت،ئاندىن لۇشۈن ئەدەبىيات ئىنىستىتۇدىكىلەر كۆرۈدىغانلىقىنى ئېيتقان ئىدى،قاراپ باقسام نەچچىلا خەتنى ئۆزگەرتىپتۇ.پاراڭلىشىۋاتقان بالىلارنىڭ يېنىغا ماڭاي دەپ تۇرىۋىدىم،ئەيبۇ ياقۇپ يەنە ئېغىز ئېچىپ قالدى:
-دوپپا ئېلىۋالغانمۇ؟
-ياق،بۇ ئېسىمگىمۇ كەلمەپتۇ.
-سۆزگە چىقىدىغانلار ئۆز مىللىتى تۈسىدە چىقسا ئوبدان بولاتتى،قېنى ئىزدەپ بېقىڭ.
مەن ئۆزەمنىڭ بىخوتلىقىمغا،مۇھىم مەسىلىلەردە ئەتراپلىق ئويلىنالمىغانلىقىمغا ئىچىم پۇشۇپ،ئۈرۈمچىدىكى تونۇش بالىلار ئارقىلىق تاپتۇرۇش ياكى ئامال بولمىغاندا مۇشۇ پېتى چىقىۋېرىش ئۈستىدە ئويلىنىپ تۇراتتىم،ئاپتونۇم رايۇنلۇق يازغۇچىلار جەمىيىتى ئىجادىيەت بازىسىدا تەربىيىلىنىۋاتقان قاراقاشلىق بالىلارنىڭمۇ ئېچىلىش مۇراسسىمىغا قاتنىشىدىغانلىقى مەلۇم بولدى.شۇنىڭ بىلەن تېخى بايامراق تونۇشقان بالىلار ئەدەبىياتى يازغۇچىسى جاسارەت جاپپار دېۋىدىم بىر تېلىفۇن بىلەنلا كۆڭلۈمنى خاتىرجەم قىلدى.

(داۋامى ۋە مۇناسىۋەتلىك پائالىيەت رەسىملىرى ئىنكاس كۆزنىكى ئارقىلىق تولۇقلىنىدۇ)

ياخشى باشلىنىش!

داۋامىنى ئوقۇشقا نېسىپ بولسۇن!

ھەممىمىزنىڭ كۆزلىرى سىلەردە ئەزىز قېرىنداشلار!.

داۋامى .داۋامى .داۋامى ...؟!

لۇشۈنشۇناسلار بىلەن بىللە ئولتۇرۇپ مۇڭداشقۇدەك ، بىللە ئولتۇرۇپ دەرس ئاڭلىغۇدەك پۇرسەتنىڭ مەندەك بىر ھەۋەسكارغا نىسىپ بولغىنىدىن سۆيۈنمەي تۇرالمىدىم . گەرچە بىر كۈنلا تۇرالىغان بولساممۇ قەلبىمىز ئوخشاش رىتىم ۋە ئوخشاش تىنىقتا سوقۇۋاتقان دوستلار بىلەن دىدار مۇلاقەتتە بولۇپ قايتالىغىنىمدىن خۇشالمەن .
ھەممىڭلارغا يۈكسەك پەللە تىلەيمەن

ئەدەبىي خاتىرىنى ئوقۇپ چىقتىم، ياخشى چىقىۋېتىپتۇ، داۋامىنى ئۇتۇقلۇق يېزىپ چىقىشىڭىزغا سەمىمىي تىلەكداشمەن. ئوقۇش ۋاقتى قىسقا بولسىمۇ، مەنىۋىي ھاسىلاتلىرىڭىز كۆپ بولغاي دوستۇم!

ئوقۇشلار كۆڭۈللۈك بولغاي، ئەزىزلەر!

قېرىنداشلىرىمىزنىڭ ئوقۇشىغا بەرىكەت تىكلەيمەن. بۇ خاتىرىنىڭ داۋامىنى ساقلايمەن.

داۋامىنى كۆرۈپ تۇرۇشقا ئىنتىزارمەن

تەسىراتىڭىز ئىزگۈ تىلەكلەر ئىچىدە يەنىمۇ جۇلالانسۇن ...تۇغيان ،داۋامىغا ئىنتىزارمىز ،غەيرەت قىلىڭ !

باشلىنىش مۇراسسىمى
     ئەتىگەنلىك تاماقتىن كېيىن،خاتىرە قەلەم سېلىنغان ماتېرىيال خالتىسىنى ئېلىپ سېنىپقا كىردۇق،پارتىلارغا ھەممىمىزنىڭ ئىسىم تاختىسى قويۇلغان،سەھنىنىڭ پىشانىسىگە «لۇشۇن ئەدەبىيات ئىنىستىتۇتى 5-نۆۋەتلىك ئاز سانلىق مىللەتلەر ئەدەبىي ئىجادىيەت كۇرسىنىڭ باشلىنىش مۇراسسىمى» دېگەن خەتلەر ئۇيغۇرچە ، خەنزۇچە يېزىلغان ئىدى.رەھبەرلەرنى ساقلىغاچ پاراڭلىشىپ بىرەر سائەتچە ئولتۇرغاندىن كېيىن،ئېچىلىش مۇراسسىمى رەسمىي باشلاندى. لۇشۇن ئەدەبىيات ئىنىستىتۇتىنىڭ سابىق دائىمىي مۇئاۋىن باشلىقى،يازغۇچى بەيمىياۋ ( 白描)،ئاپتونۇم رايۇنلۇق پارتكوم تەشۋىقات بۆلۈمىنىڭ مۇئاۋىن باشلىقى،ئەدەبىيات سەنئەتچىلەر بىرلەشمىسى پارتگۇرۇپپا شۇجىسى خۇاڭ يوڭجۈن،ئاپتونۇم رايۇنلۇق ئەدەبىيات-سەنئەتچىلەر بىرلەشمىسىنىڭ رەئىسى ئازاد رەھمىتۇللا سۇلتان،غەيرەت ئاسىم،دوڭ لىبو، لۇشۇن ئەدەبىيات ئىنىستىتۇتىنىڭ مۇئاۋىن مۇدىرى مۇئاۋىن مۇدىرى لى يڭمىڭ قاتارلىقلار سەھنىدىن ئورۇن ئالدى.ئەڭ ئاۋال بەي مىياۋ مۇئەللىم كۇرسنىڭ تەشكىللىنىش ئەھۋالى،لۈشۈن ئەدەبىيات ئىنىستىتۇتىنىڭ ئەھۋالى قاتارلىقلارنى قىسقىچە تونۇشتۇرۇپ ئۆتتى،ئاندىن ئوقۇغۇچىلار ۋەكىللىرىدىن مەن،ما يۈمېي (خۇيزۇ )،جا. چىڭباتېر (موڭغۇل ) قاتارلىقلار سۆزگە چىقتۇق.ئارقىدىن ئازاد رەھمىتۇللا سۇلتان، خۇاڭ يوڭجۈنلەر بۇ كۇرسنىڭ تولىمۇ مۇھىملىقى،تەشكىلنىڭ ئەدەبىيات-سەنئەت ئىشلىرىغا،ئاز سانلىق مىللەت يازغۇچىلىرىغا قىلىۋاتقان يېتەكچىلىكى ۋە غەمخورلىقى،دەۋرنىڭ ئاساسى مىلودىيىسى،تەشكىلنىڭ ئەدىبلەردىن كۈتىدىغان ئۈمىدلىرى ...ھەققىدىكى كونكىرتنى تەلەپ ۋە ئارزۇلىرىنى ئوتتۇرىغا قويدى.مۇراسسىم ئاخىرلىشىپ ،سىرتتا كوللىكتىپ خاتىرە سۈرەتكە چۈشتۇق.
چۈشتىن كېيىن تۇنجى قېتىملىق سىنىپ يىغىنى ئېچىلدى. بىزگە بېكىتىلگەن ئىككى سىنىپ مۇدىرىمىز ۋاڭ بىڭ (ئەدەبىيات پەنلىرى ماگىستېرى،لۇشۇن ئەدەبىيات ئىنىستىتۇتى تەربىيىلەش مەركىزىنىڭ مۇئاۋىن مۇدىرى،كاندىدات تەتقىقاتچى) ۋە دىلمۇرات تەلئەتلەر سىنىپ ھەيئەتلىرىنى ئېلان قىلدى،ئاقەن ( قازاق) سېكىرتار، لى ۋېنپىڭ (خۇيزۇ) مۇئاۋىن سېكىرتار،مەن سىنىپ باشلىقى، يىنخۇا( موڭغۇل) مۇئاۋىن سىنىپ باشلىقى،ئامانگۇل ئەزىزى ئۆگىنىش ھەيئىتى،ئابلىتىپ ئىمىن تۇرمۇش ھەيئىتى،ئەخمەتجان تۇرۇپ بەگتۈرك،جاسارەت جاپپار،ئابلىكىم ئەبەيدۇللا، جا. چىڭباتېر (موڭغۇل) لار تۆت گۇرۇپپىنىڭ گۇرۇپ  باشلىقى  قىلىپ بېكىتىلىپتىمىز.
سىنىپ مۇدىرىمىز ئاپتونۇم رايۇنلۇق يازغۇچىلار جەمىئىيىتىنىڭ مۇئاۋىن باش كاتىپى،ئاپتۇنۇم رايۇنلۇق يازغۇچىلار جەمىئىيىتى ئەدەبىي تەرجىمانلار شۆبە جەمىئىيىتىنىڭ دائىمىي مۇئاۋىن رەئىسى دىلمۇرات تەلئەت بۇ سىنىپقا ئەسلى 40 ئوقۇغۇچى پىلانلانغانلىقىنى ،ئەمەت يولداشنىڭ دادىسىنىڭ كېسىلىنىڭ ئېغىرلىشىپ قالغانلىقى تۈپەيلى كېلەلمىگەنلىكىنى ئەسكەرتىپ قويغاچ،بىز رىئايە قىلىشقا تېگىشلىك قائىدە-تۈزۈملەرنى ئۇقتۇرۇپ ئۆتتى. لۇشۇن ئەدەبىيات ئىنىستىتۇتى  تەربىيىلەش مەركىزىدىكى ئوقۇتقۇچىلاردىن يەنە بۈگۈنكى زامان خەنزۇ شېئىرىيىتىدە مەلۇم تەسىرگە ئېگە شائىرە،«ۋاڭ يەندىڭ شېئىرلىرىدىن تاللانما»،«تاڭ شېئىرىيىتى ماكانىدا» قاتارلىق شېئىر توپلاملىرىنىڭ ئاپتۇرى،«قولدىن قولغا ئۆتەر ھارارەت»ناملىق  توپلىمى جۇڭگۇ يازغۇچىلار جەمىئىيىتى ۋە جۇڭخۇا ئەدەبىيات فۇندىنىڭ « 21-ئەسىر ئەدەبىيات يۇلتۇزى » يۈرۈشلۈك كىتابلىرى قاتارىغا كىرگۈزۈلگەن، 5-نۆۋەتلىك لىياۋنىڭ ئەدىبىيات مۇكاپات ساھىبى ۋاڭ يەندىڭ ( 王妍丁 )، ئەدەبىيات پەنلىرى ماگېستىرى، ئەدەبىيات –سەنئەت پەنلىرى نەشىرىياتىنىڭ نۇقتىلىق تۈرى « جۇڭگو بۈگۈنكى دەۋر ئەدەبىياتى يىلنامىسى » تۈزۈشكە قاتناشقۇچىسى،ئەدەبىيات نەزەرىيە تەتقىقاتىغا ئائىت  نەچچىلىگەن ماقالىلەرنىڭ ئاپتورى نىې مېڭ ( 聂梦 ) ئىككىيلەن كۆپچىلىككە تونۇشتۇرۇلدى.شۇنىڭ بىلەن بۈگۈنكى پائالىيەت ئاخىرلاشقان بولدى.

بۇ يازمىنى ئاخىرىدا   ي.م.تۇغيان تەھرىرلىگەن. ۋاقتى  2013-7-8 21:23  

قېرىنداشلىرىمىزنىڭ ئوقۇشىغا بەرىكەت تىكلەيمەن.

   بۇ تېمىغا دېققىتىنى ئاغدۇرغان ۋە سالام يوللىغان دوستلارغا رەھمەت،بەزىدە ياتاقتا تور ئېگىز-پەس بولۇپ قېلىپمۇ ۋاقتىدا يوللىغىلى بولماي قالدى،يەنە بىر  تەرەپتىن بىر تەرەپتىن يېزىپ،قايتا كۆرۈپ تۈزىتىپراق يوللىغان بولغاچقىمۇ يوللىنىش سۈرئىتى ئاستى بولۇپ قالدى.لېكىن قالغان قىسىملىرىمۇ داۋاملىق يېزىلىپ،ئۇتتۇرلۇق يوللىنىلىدۇ.

                                            ئازادە كۈنلەر
   ياپۇنىيىدە ئوقىۋاتقان چېغىدا ،ياپۇنىيىلىكلەردىن تاياق يەۋاتقان بىر ۋەتەندىشىنىڭ ئېچىنىشلىق ھالىتىنى مەسخىرە قىلىشىپ كۈلىشىۋاتقان جۇڭگولۇق ساۋاقداشلىرىنىڭ ئەخمىقانە ھالىتىنى بىر كىنودا كۆرۈپ  روھى قاتتىق سىلكىنىپ،  «بەدەننى داۋالاشقا قارىغاندا روھنى داۋالاشنىڭ تېخىمۇ زۆرۈر ۋە مۇھىملىقىنى تونۇپ يەتكەن» لۇشۈن ئۆگىنىۋاتقان تىبابەت كەسپىنى دەرھال تاشلاپ يېزىقچىلىققا كىرىشىدۇ ۋە ئاخىرى داڭلىق يازغۇچى بولۇپ يېتىشىپ چىقىدۇ.جۇڭگودا يېڭى مەدەنىيەت ئويغىنىش ھەرىكىتىنىڭ تېخىمۇ جانلىنىشىغا تۈرتكە بولغان بۇ مۇتەپەككۈر يازغۇچىنىڭ نامى بىلەن باغلانغان «لۈشۈن ئەدەبىيات ئىنىستىتۇتى» نىڭ قەلەمكەشلەر قەلبىدىكى ئورنى تولىمۇ يۇقۇرى.  لۇشۈن ئەدەبىيات ئىنىستىتۇتى – ياش،ئوتتۇرا ياش يازغۇچىلار، ئەدەبىيات نەزەرىيە تەتقىقاتچىلىرى، ئەدەبىي ئوبزۇرچىلار، ئەدەبىي مۇھەررىرلەر ۋە ئەدەبىي تەرجىمانلارنى تەربىيىلەشنى ئاساس قىلىدىغان تەتقىقات خارەكتىرىدىكى كەسپىي تەربىيىلەش ئورنى بولۇپ،جۇڭگو يازغۇچىلار جەمىئىيىتى قارمىغىدىكى كەسپىي ئورگان.مەكتەپنىڭ ئاۋالقى گەۋدىسى 1950-يىلى مەدەنىيەت مىنىستىرلىكى مەملىكەتلىك ئەدەبىيات-سەنئەتچىلەر بىرلەشمىسىنىڭ ھەمكارلىشىشى بىلەن مەركىزىي ئەدەبىيات تەتقىقات ئورنى سۈپىتىدە قۇرۇلغان.1954-يىلى نامى جۇڭگو يازغۇچىلار جەمىئىيىتى ئەدەبىيات كۇرسى دەپ ئۆزگەرتىلگەن.1958-يىلى توختىتىلغان.1980-يىلى ئەسلىگە كەلتۈرۈلگەن.1984-يىلىغا كەلگەندە ئاندىن رەسمىي لۇشۇن ئەدەبىيات ئىنىستىتۇتى دېگەن نام بېرىلگەن.2002-يىلى باھار پەسلىدىن باشلاپ ئالاقىدار ئورۇنلارنىڭ يېتەكچىلىگى ۋە ھاۋالىسى بىلەن،ئالىي مۇھاكىمە سىنىپلىرى تەسىس قىلىنغان.مەكتەپتە ئوقۇتۇش،تەتقىقات،كۈتۈپخانا،كۆرگەزمىخانا بىر گەۋدىلەشتۈرۈلگەن،ئەۋزەل  ياتاق ۋە ئاشخانا شارائىتىگە ئېگە بولۇپ،جۇڭگو يازغۇچىلىرىنىڭ ھەقىقىي مەنىدىكى بۆشۈگى دېيىشكە بولىدۇ.
مەكتەپنىڭ ياتاق،تاماققا قارىتا ئىزچىل قويۇپ كەلگەن تەلىپىمۇ يۇقۇرى بولۇپ،بۇ قېتىمقى كۇرسقا ئورۇن تاللاشتىمۇ ھەر تەرەپتىن ئويلىشىپ ،ۋە ئەمەلىي كۆرۈپ بېكىتىش ئارقىلىق تاللانغان بۇ ئورۇن (تەربىيەلەش بازىسى) تۆت يۇلتۇزلۇق مېھمانساراي ئۆلچىمىدە بولۇپ،ياتاقلىرى تولىمۇ ئازادە،ئەسلىھەلىرى تولۇق ئىدى.
لۇشۈن ئەدەبىياتىنىڭ كۇرسانتلارنى ياتاققا ئورۇنلاشتۇرۇش تەلىپى بىر ياتاققا بىر ئادەم بولۇپ،ياتاقلار ناھايىتى پاكىز ۋە ئازادە،تور سىمى بار،ئەسلىھەلىرى تولۇق ئىدى.غەربىي جىلغىنىڭ ساپ ۋە سالقىن ھاۋاسى،جىمجىت ۋە ئازادە ياتاق شارائىتى بىزگە يېزىقچىلىقنىڭ زوق-ھەۋەس بىلەن يازىدىغان مۇھىتىنى ھازىرلاپ بەرگەن ئىدى.
لۇشۈن ئەدەبىيات ئىنىستىتۇتى تەربىيىلەش مەركىزىنىڭ مۇئاۋىن مۇدىرى،سىنىپ مەسئۇلىمىز ۋاڭ بىڭ مۇئەللىم تاماق سۈپىتى،كۇرسانتلارنىڭ كۆنەلىگەن ،كۆنەلمىگەنلىكى،ھەل قىلىشقا تېگىشلىك مەسىلىلەر،دەرسلەرنىڭ ئورۇنلاشتۇرۇلۇش ئەھۋالى،ئوقۇغۇچىلارنىڭ تەلەپ –پىكرى ...قاتارلىق مەسىلىلەرنى ھەر ۋاقىت سوراپ،ئېيتىشقا تېگىشلىك مەسىلىلەر بولسا تارتىنماي ئېيتىشقا ئىلھاملاندۇرۇپ تۇراتتى.ئەتىگەنلىك تاماق ئۈرۈمچى ۋاقتى سائەت يەتتىدە ، دەرس سەككىزدە بولۇپ،ئىككى يېرىم سائەتلىك دەرس تۈگىگەندىن كېيىن،بىرەر سائەت ئىختىيارى سۆھبەت پاراڭلاردا بولۇپ،سائەت ئون بىر يېرىمدا چۈشلۈك تاماققا كىرەتتۇق. يىگىرمە نەچچە كۈنلۈك كۇرسنىڭ  بىر قانچە كۈنىگىلا چۈشتىن كېيىن دەرس ئورۇنلاشتۇرۇلغان ، ھەر يەكشەنبە كۈنى يەنە ئۆز ئىختىيارىمىزدا بولۇپ ،يازايلا دېگەن قەلەمكەشلەر ئۈچۈن ۋاقىتمۇ يېتەرلىك ئىدى.
تاماققا كىرگەن ،چىققان ۋاقتىمىزدا،ياتاق،سىنىپ بىر گەۋدىلەشكەن بۇ بىرلەشمە بىنانىڭ كارىدۇرلىرىدا ئوقۇتقۇچىلىرىمىز بىلەن كۆرۈشۈپلا قالساق،-تېچلىقمۇ؟ -دەپ ئاۋال بىزدىن ئەھۋال سورايتتى،بىرەر ئىش بىلەن ياتىقىنى چەكسەك،بىرەر ئىش بارمۇ ؟ قانداق ياردەم كېرەك ؟ دەپ ناھايىتى مۇلايىملىق ۋە قىزغىنلىق بىلەن ياردەم بېرەتتى.
دەرس باشلىنىپ ئۈچۈنجى كۈنى سىنىپقا كىرىپ ئولتۇرۇپ تۇرۇشۇمغا سىنىپىمىزنىڭ تۇرمۇش ھەيئىتى ئابدۇلىتىپ ئىمىن يېنىمغا كېلىپ دېدى:
-ساۋاقدىشىمىز ئابدۇراخمان ئېلىنىياز ئۈلۈشكۈنى ياتاقتا تېيىلىپ چۈشۈپ،ئوڭ مەڭزى ئىششىپ چىقىپتۇ، ساقىلى يېرىلىپ كېتىپتۇ، مەن بىرگە بېرىپ تاڭدۇرۇپ كەلدىم، ئىششقى خېلى بار ،ھەم ساقىلى بېنتتا تېڭىڭلىق بولغاچ، بۈگۈن ياتاقتا ئارام ئالغان  بولسام دېگەن ئىدى،سىزنى بىلىپ قالسۇن دەپ دېيىشىم.
مەن بۇ ئەھۋالدىن سىنىپ مەسئۇلۇمىز ۋاڭ مۇئەللىمنى خەۋەردار قىلىپ قويۇش ئۈچۈن،ئارقا رەتتە دەرس جەدىلىگە قاراپ ئولتۇرغان ۋاڭ مۇئەللىمگە بېرىپ ئېيتتىم.ۋاڭ مۇئەللىم سەل جىددىيلىشىپ،-يۈرۈڭ،كىرىپ چىقايلى دېگىنىچە ئالدىمدا ماڭدى. ئابدۇراخمان ئېلىنىياز ياتىقىدا ئارام ئېلىپ ئولتۇرغان بولۇپ، مەڭزى خېلى ئوبدان ئىششىغان ، ساقىلىنىڭ يېرىلغان يېرى بېنت بىلەن تېڭىلغان ئىدى.ۋاڭ مۇئەللىم سەل ئەندىشە قىلغان ھالدا سورىدى:
-يەنە ئاغرىۋاتامدۇ؟ كېسەللىك ئەھۋالى ئېغىرمۇ؟
-ياق،ھازىر ئاغرىقى توختىدى.
-باش قىسمىڭىز زەخمىلەنگەندەكمۇ؟ دوختۇرخانىغا بېرىپ تەكشۈرتۈپ كېلەيلى.
-بولدى،زۆرۈرىيىتى يوق،بېشىم ساق.
-كېيىنچە كېسەل كۆرۈلۈپ قالىدىغان ئىش بولماس؟ ياخشىسى يەنىلا بېرىپ تەكشۈرتۈپ كېلەيلى.
-كۆپ رەھمەت مۇئەللىم،راستىنلا ھېچ ئىش يوق.
-ئەمىسە سىز كېسەل كۆرسەتكەن،دورا ئالغان،تاڭدۇرغان چىقىملارنىڭ تالۇنىنى ماڭا بېرىڭ،مەن ھېسابلاپ بۇ چىقىمنى سىزگە بېرەي.
ئابدۇراخمان ئېلىنىياز خىجىللىقى چىرايىغا تېپىپ چىققان ھالدا ئىتتىكلا ئېيتتى:
-مۇئەللىم ، بۇنىڭ ئازلا پۇل كەتكەن، بۇنى سىزگە ئېيتقۇچىلىكى يوق.
-تالۇنى بولسا ياخشى،بولمىسىمۇ مەيلى،بۇنى بىز ئۈستىمىزگە ئالىمىز.
ۋاڭ مۇئەللىم ئابدۇراخماندىن زادى نېمە بولۇپ يىقىلىپ چۈشكەنلىكىنى تەپسىلى سوراپ، تازىلىق ئۆيىدىن ھۆل ساپما كەش بىلەن چىقىپ تېيىلىپ كەتكەنلىكىنى بىلگەندىن كېيىن،ماڭا ئېيىتتى:
- بۇنداق ئىشنى يەنە يۈز بەرمەيدۇ دېگىلى بولمايدۇ، شۇڭا ئوقۇغۇچىلارغا دەرھال ساپما كەش ئېلىپ بېرەيلى، بۇنىڭغا سىز مەسئۇل بولۇپ ئېلىپ كېلىڭ،مەن پۇل بېرەي.
مەن سەل تۇرۇپ قېلىۋراق ئېيتتىم،-ۋاڭ مۇئەللىم ساپما كەشنى بىز ئۆزىمىز ئېلىۋالايلى،بۇنىڭغا سىزنى ئاۋارە قىلىپ يۈرمەيلى.
-ياخشىسى بۇ ئىشنى مۇشۇنداق بېكىتەيلى،سىز بېرىپ ئېلىپ كېلىڭ.
ۋاڭ مۇئەللىمنىڭ كىچىككىنە ئىشنىمۇ ئىنچىكە ئويلايدىغان، كۇرسانتلارغا قېرىندىشىدەك كۆيۈنىدىغان،ھەر بىر كىشىگە ھەقىقىي ئىنساننىڭ كۆزىدە قارايدىغان ئېسىل پەزىلىتى ۋۇجۇدۇمنى لەرزىگە سالدى.مانا مۇشۇنداق مېھىر –مۇھەببەتتىن قەلبلەر بىر-بىرىگە زەنجىردەك چېتىلاتتى.مانا مۇشۇنداق مېھىر –مۇھەببەتتىن ئالەم گۈزەللىككە تولاتتى، مانا مۇشۇنداق مېھىر –مۇھەببەتتىن ئىناق جەمىئىيەت بەرپا بولاتتى...
بۇ يازمىنى ئاخىرىدا   ي.م.تۇغيان تەھرىرلىگەن. ۋاقتى  2013-7-10 23:00