ئادەم -ئۆزىنىڭ ئەڭ ئۇلۇغ قۇتقۇزغۇچىسى ئەزىز ھېيت كۈن [ئۇلانما كۆچۈرۈش]

          ئادەم -  ئۆزىنىڭ ئەڭ ئۇلۇغ قۇتقۇزغۇچىسى   

               ئەزىز ھېيت كۈن


  ئادەم ئەزەلدىن ئۆزىنىي قۇتقۇزۇش ئۈچۈن يارالغان.باشقىلار ياكى تاشقى كۈچنىڭ ئادەمنى قۇتقۇزىشى قوشۇمچە ئورۇندا تۇرىدۇ.ئۆزىنى ئۆزى قۇتقۇزۇش-ئۆزىگە تايىنىش،بولۇپمۇ ئۆزىدە بار بولغان ئەۋزەللىكلەرگە تايىنىش ئارقىلىق ئەمەلگە ئاشۇرىلىدۇ.ئۆزىنى قۇتقۇزۇش ئەڭ ئىپتىدائى دەۋىردە زۈرۈر بولۇپلا  قالماستىن،بەلكى يۈكسەك دەرىجىدە ئىجتىمائىلاشقان بۈگۈنكى جەمىيەتتە ھەممىدىن زۈرۈردۇر.ئىپتىدائى دەۋىردىكى ئۆزىنى قۇتقۇزۇشنىڭ ئالاھىدىلىكى جان بېقىش ئۈچۈن جان-جەھلى بىلەن ئېلىشىشتۇر.يۈكسەك ئىجتىمائىلاشقان جەمىيەتنىڭ ئالاھىدىلىكى بولسا ياشاش ئۈچۈن جان تىكىشتۇر.ئۆزىنى ئۆزى قۇتقۇزۇش-ئۆزىنى قۇدرەت تاپقۇزۇشنىڭ ئاساسلىق يولى.كۈچلۈكلەر تاللىنىدۇ.ئاجىزلار شاللىنىدۇ.بۇ تەبئى قانۇنيەت ۋە ئىجىمائى قانۇنيەت.ئادەمدە ياشاش رىقابىتىگە نىسبەتەن خەۋپسىرەش ئېڭى بولۇش بىلەن بىرگە كۈچلۈك تاقابىل تۇرۇش ئېڭىنىڭ بولىشى ئەڭ موھىم.ئۆزىنى ئۆزى قۇتقۇز ۇش-ئەڭ زور تاقابىل تۇرۇش كۈچىدۇر.«ئۆزۈمگە تايىنىمەن» دىيىش تومتاق گەپ بولۇپ قالىدۇ.«نىمەمگە تايىنىمەن؟» دىگەن سۇئال ئۆزىنى ئەمىلىي قۇتقۇزۇشقا ئېلىپ بارىدۇ.ئۆزىنى قۇتقۇزۇشنىڭ ئامال-چارىلىرى ناھايىتى كۆپ.ئۇلارنىڭ ھەر بىرى ئاچقۇچلۇق پەيتتە ئادەمنىڭ ئۈستۈنلۈك ئورۇنغا ئۆتىشىدەھەل قىلغۇچ رول ئوينايدۇ.ئۇلارنى يىغىنچاقلاپ كونكىرت تىلغا ئېلىش زۈرۈر.
    ئادەم چىن پىكرىنى ئەينەن يەتكۈزۈشتە ئۆز ئېغىزىغا،ناتونۇش جاينى،ئادەمنى،ئەھۋالنى ھەققىقى بىلىشتە ئۆز كۆزىگە ،سۆزنىڭ توغرا-خاتالىغىنى ئايرىشتا ئۆز قۇلىقىغا،ئەل قاتارى ياشاشتا ئىككى قولىغا،نىشان-مەنزىلگە بېرىشتا ئىككى پۇتىغا،،مۇستەقىل ياشاشتا ئۆز مېڭىسىگە،رىئاللىققا دادىل يۈزلىنىشتەيۈرەكلىكىگە،پاك بولۇشتا ئۆز گېلى،قولىنىڭ پاكلىقىغا، كۈلپەتلىك تەقدىرنى ئۆزگەرتىشتە جىگەرلىكلىكىگە،باشقىلارنى ئەپۇ قىلىپ خوشھال ئۆتۈشتەكەڭ قورساقلىقىغا،ئىشنى ۋۇجۇدقا چىقىرىشتابېلىنى مەھكەم باغلاشقا،ھالال ياشاشتائۆز قان-تەرىگە،باشقىلارغا ئىللىقلىق،مۇھەبەت بېرىشتە ئۆز قۇچىقىغا،خەتەر   لىك پەيتلەرنى ئۆتكۈزۋېتىشتە لېۋىنى چىڭ چىشلەشكە،زور مەسۇليەتنى كۆتۈرۈشتە ئۆز يەلكىسىگە،ئىزدىنىش ئۈچۈن ئۇزۇن كېچىلەرنى ئۆتكۈزۈشتە كىرپىك قاقماسلىققا،ئادەملىك سۈپىتى بىلەن ياشاشتا يۈز-ئابرۇيىغا،پايدىلىق ياكى زىيانلىق ئاقىۋە تلەرنى ئالدىن سېزىشتە ئۆز تۇيغۇسىغا،خەۋپ-خەتەر ئۈستىدىن غالىپ كېلىشتە كۆكرەك كېرىشكە،غورۇر،ۋىجداننى بىلەن ياشاشتا قەددىنى رۇس تۇتۇشقا،غالىپلىقى،جەسسۇرلىقىنى ئىپادىلەشتە بېشىنى تىك تۇتۇپ يۈرۈشكە تايىنىدۇ.
   ئادەم ھېسسىياتىنىڭ ئازدۇرىشىغا تاقابىل تۇرۇشتا ئۆز ئەقلىگە،ئۇلۇغ روھقا ئىگە بولۇشتا يۈكسەك غايىسىگە،ھاياتىنى مەنىگە ئىگە قىلىشتا ئۆز ئارزۇ-ئارمانلىرىغا،ئاراش ۋاقىتلىرىنى مەنىلىك ئۆتكۈزۈشتە ئۆز ھەۋەس-قىززىقىشلىرىغا،بىلىم ئېلىشتا ئەستايدىللىقىغا،ئىشقا پۇختا ئاساس سېلىشتا مۇكەممەل پىلان -لايھىسىگە،يېڭىلىق يارىتىشتا ئىجاتچانلىقىغا، نىشاندىن ئاداشماسلىقتا ئۆز يولىغا،مەسىلىنى ئۈنۈملۈك ھەل قىلىشتا ئۆز ئۇسۇلىغا،دۇنيانى چۈشىنىشتە ئۆز كۆزقارىشىغا، ھاياتنى چۈشىنىشتە كىشىلىك قارىشىغا،شەيىلەرنىڭ قىممىتىنى توغرا مۆلچەرلەشتە ئۆز قىممەت قارىشىغا،ئىشتا كەتكۈزۈپ قويماسلىقتا ئۆز پۇختىلىقىغا،ئادەملەرنى ۋە رىئال ئەھۋالنى توغرا مۆلچەرلەشتە پاراسەتلىكلىگە،پەم-پاراسىتىنى ئىپادىلەشتە ئۆز دىتىغا،ئوڭۇشسىزلىقلارنى تەكرارلىماسلىقتا  تەدبىرلىكلىكىگە،مەسىلىلەرنى توغرا يەكۇنلەشتە پىكرىنىڭمۇكەممەللىكىگە، كەلگۈسىنى توغرا قىياس قىلىشتا ئالدىن كۆرەرلىكىگە،ئۆزىنى ۋە باشقىلارنى توغرا،ئەمەلىي مۆلچەرلەشتە سالماق -ۋەزمىنلىكىگە تايىنىدۇ.
    ئادەم ھۆرمەتكە ئېرىشىشتە ئۆز ئەخلاقىغا،كىشىلەرنى ھۆرمەتلەشتە سالامى-ئىكرامىغا،كىشىلەر بىلەن ئەپ ئۆتۈشتە ئۆز پەزىلىتىگە،ناتونۇشلارغا تۇنجى ياخشى تەسىر بېرىشتە تەبەسسۇمى،ئىللىق چىرايىغا،سۆزىنىڭ راستلىقىنى ئىپادىلەشتە ئۆز لەۋزىگە،باشقىلار بىلەن كېلىشىشتە ئۆز ۋەدىسى،توختامىغا،باشقىلارنىڭ ئىشەنچىگە ئېرىشىشتە ئۆز سەمىمىيلىكىگە،باشقىلارغا سۈنئى-ياسالما تۇيۇلماسلىقتا تەبئىيلىكىگە،دۇرۇس ئادەملىكىنى ئىپادىلەشتە ئۆز ئەمىليىتىگە،بۇزۇق ئادەملەردىن يىراق تۇر  ۇشتا ئۆزىنىڭ ئار-نومۇسلۇق ئىكەنلىكىگە،ئادەملەر تۈگۈل چۈمۈلىگىمۇ زىيان يەتكۈزمەسلىكتە ئۆزىنىڭ ئاقكۆڭۈللىكىگە، ،قائىدە-يوسۇنلۇق ئىكەنلىكىنى ئىپادىلەشتە ئادىمىگەرچىلىكىگە،سېخىيلىقى،كەڭۇ قورساقلىقىنى نامايەن قىلىشتا مېھماندوس تلىقىغا،ئاجىزلارغا باشپاناھ بولۇشتا ئۆز ياردىمى ،ياخشىلىقى،-ھىممىتىگە،پەزىلەتتە باشقىلاردىن پەرقلىق بولۇشتا ئۆز خىسلى تىگە،پايدا-زىياننى ھېساپلاشماسلىقتا مەردلىكىگە،ھەققانى ياشاشتا غورۇر،-ۋىجدانىغا،دۇرۇس ياشاپ ئۆتۈشتەئادىمىيلىكى گە،ئۇلۇغ پەزىلىتىنى نامايەن قىلىشتا ئۆزىنىڭ ئالى جاناپلىقىغا تايىنىدۇ.
      ئادەم تەربىيلىنىشتە ئوڭلۇقلىقىغا،ئەقىل-بىلىمنى موللاشتۇرۇشتا ئىنتىلىشچانلىقىغا،يېڭى بىلىملەرنى قۇبۇل قىلىشتا ئاكتىپچانلىقىغا،تەجىربە-ساۋاقلارنى يەكۇنلەشتە تارىختىن كۆپ خەۋەردار بولۇشقا،ئىشتا ئۈنۈم يارىتىشتا دىققىتىنى مەركەزلەشتۈرۈشكە،ئەمەلىي ئىقتىدارغا ئىگە بولۇشتا ئەمىلىيەتكە كۆپ قاتنىشىشقا،تالانتىنى ئۇلغايتىشتا ئىزدىنىش روھىغا،كەسىپنى ياخشى گۈللەندۈرۈۈشتە ئۆز ماھارىتىگە،ئۆز قابىليىتىنى نامايەن قىلىشتا مەلىكىلىكلىكى(ماھارەتتىكى پىششىقلىقى،ئۈستۈنلىكى)گە،ئىش سۈپىتىنى يۇقۇرى كۆتىرىشتە ئۆز تېخنىكىسىغا،رىقابەتتە ئۈزۈپ چىقىشتائۆتكۈرلىكى گە،خىزمەتنى پۇختا ئىشلەشتە ئىنچىكىلىكىگە ،ۋەزىپە ھۆددىسىدىن چىقىشتا مەسۇليەتچانلىقىغا،ئىشنى ئىلگىرى سۈرۈشتە قەتئىلىكىگە،مەجبۇريىتىنى تونۇشتا ئاڭلىقلىقىغا،ئىشتا يوچۇق قالدۇرماسلىقتا تەجىربىلىكلىكىگە،زور مۇۋاپىقيەت قازىنىشتا ئۆزىنىڭ كۆپ خىل بەدەل تۆلىشىگە تايىنىدۇ.
  ئادەم ئىگىلىك تىكلەشتە كۆپ خىل تىرىشچانلىقىغا،ھەر خىل قىممەت يارىتىشتا ئۆز ئەمكىگە،تۇرمۇشنى قامداشتا ئۆز كىرىمىگە،ئىقتىسادىي خاتىرجەملىكتە  مۇقىم كىرىم مەنبەسىگە،ھال-ئوقىتىنى ياخشىلاشتا ئۆز مۈلكىگە،تۇرمۇشىنى ماددى جەھەتتە كاپالەتلەندۈرۈشتە  ئۆز پۇلىغا،پۇل تېپىش ۋە پۇل ئىقتىساد قىلىشتا ئىقتىسادىي ئېڭىغا،ئىستىمالنى مۆلچەرلەش، بەلگىلەشتە زۈرۈر ئېھتىياجىغا،نورمال كۈن كەچۈرۈشتە ئىقتىسادىي كۈچ-مادارىغا، ئۆزىنىڭ ئەقلى ۋە جىسمانى قۇۋىتىنى ئىقتىسادىي بايلىققا ئايلاندۇرۇشتا ئۆز ئەقىل-پەمىگە،بەتخەج بولماسلىقتا ئىقتىساتچانلىقىغا،ئىسراپخور بولماسلىقتا تېجەشلىكىگە،غەم-قايغۇنى سېتىۋالماسلىقتا ئورۇنسىز قەرزدار بولماسلىققا،باي بولۇش ئۈچۈن ھەر جەھەتتىكى تۈرلۈك مەبلەخ سېلىشقا، غۇربەتچىلىك،قاقسەنەملىكتە قالماسلىق ئۈچۈن ھەشەمخور بولماسلىققا،ئىقتىسادىي جەھەتتە تۇيقسىز ۋەيران بولماسلىق ئۈچۈن تەۋەكۈلچىلىك قىلماسلىققا،قاقتى-سوقتى قىلشنىڭ قۇربانى بولۇپ كەتمەسلىك ئۈچۈنتەجىربىسى،پارا سىتىگە،ئىقتىسادىي ھوقۇقى ۋە بارلىق ھوقۇقىنى قوغداشتا دۆلەت قانۇنىغا،ئۆمۈرلۈك خاتىرجەملىككە ئېرىشىش ئۈچۈن
مۇقىم كەسپ،ھۈنەر ئىگىللەشكە تايىنىدۇ.
ئادەم باشقىلار بىلىن دوست بولۇشتا ئورتاقلىقىغا،دوستلۇقنى داۋاملاشتۇرۇشتا باراۋەرلىككە،دوستنى بىلىشتە سىناشقا،دوستىغا
باھا بېرىشتە ۋاقىتقا،ئارىلىق قالدۇرۇشتا ئېھتىياتچانلىققا،دوستىغا ھەمدەم بولۇشتا ياخشىلىققا،ساداقىتىنى بىلدۈرۈشتە ۋاپادار لىقىغا،دوستىنى كەچۈرۈشتە كۆڭلىنىڭ كەڭلىكى،ئەپۇچانلىقىغا،دوستلارنى پەرقلەندۈرۈشتە كۆڭلىنىڭ يېقىن-يىراقلىقىغا ، دوس تىنى خاتا يولدىن توسۇشتا ئاگاھلاندۇرۇشقا،دوستىنى تۇيۇق يولدىن قۇتقۇزۇشتا قايىل قىلىپ توغرا يولغا باشلاشقا، دوستىنىڭ بېشىغا ئېغىر كۈن چۈشكەندە ھايات-ماماتتا بىللە بولۇشقا،دوستىنىڭ ئارتۇقچىلىقىنى ئېتراپ قىلىشتا ھەسسەتخور بولماسلىققا، دوستىغا ئىشەنچ باغلاشتا گۇمانخورلۇق قىلماسلىققا،دوستىنىڭ شان-شەرپىنى ئالقىشلاشتا قەلبداشلىقى، نەپەس داشلىقىغا،ئۆز يىگانىلىقى ،غېرىپلىقىنى يوقىتىشتا دوستلار بىلەن جەم بولۇشقا،دوستلىرىنىڭ كۈتكەن يېرىدىن چىقىشتا ئۇلار بىلەن پىكىرداش لىقىغا،دوستلىرى بەختسىزلىككە ئۇچۇرغاندا ھېسداشلىقىغا،دوستلارنى رەنجىتمەسلىكتە ئۇلارغا زىيادە تەلەپ قويماسلىققا، ياخ شى دوستلاردىن ئايرىلىپ قالماسلىق ئۈچۈن ئۇلارغا يۈك بولۇپ قالماسلىققا،ئۆزىنىڭ ئەڭ ئىشەنچلىك ئىكەنلىكىنى ئىسپات لاشتا  دوستلارنىڭ شەخسى سىر-مەخپىيەتلىكىنى بىر-بىرىگە تىنماسلىققا،دوستلارنىڭ جېنىغا جان ئۇلاشتا ئۇلارنىڭ خۇشھاللىق-قايغۇسىغا ئورتاقلىشىشقا،دوستلارنى رەقىپكە ئايلاندۇرۋالماسلىق ئۈچۈن خائىن-مۇناپىق بولماس لىققا،ھاياتنىڭ گۈزەل، ئىل لىق لەززىتىدىن بەھرىمەن بولۇش ئۈچۈن دوستلار بىلەن ئىناقلىقنى ئۇزاق مۇددەت ساقلاشقا ،دوستلۇقنىڭ نىسپىيلىكى، ئۆزگىر ىشچانلىقىنى ئۇنۇتماسلىق ئۈچۈن بىرەر دوستىغا زىيادە ئۈمىد باغلىماسلىققا،دوستلۇقنى قەدىرلەش ئۈچۈن دىدارلىشىش پۇر سىتىنى مەنىلىك ئۆتكۈزۈشكە،ۋاقىت سىنىقىدىن ئۆتكەن دوستلارغا ئەقىدە قىلىشقا، جانىجان دوست ئۈچۈن جان پىدا قىلىشقا ،ئادەتتىكى دوستلار ئۈچۈن تېگىشلىك ياخشىلىق قىلىشقا تايىنىدۇ.
    ئادەم ياخشى كۆرۈش تۇيغۇسىنى بىلىشتە يۈرىكىنىڭ كىمگە بەك ئېغىپ كېتىۋاتقانلىقىغا،كۆڭلىدىكى ئادىمىنى قايتا ئۇچىرتىشتا سەۋىرچانلىق بىلەن كۈتۈشكە،قارشى تەرەپكە كۆڭلىنى بىلدۈرۈشتە ئۆز جۈرئىتىگە،پىلانىنى رىئاللىققا ئايلان دۇرۇشتا ھەركىتىگە،قارشى تەرەپنىڭ دىققىتىنى قوزغاشتا ئوتتەك قىزغىنلىقىغا،قارشى تەرەپنى تەسىرلەندۈرۈشتە ئىزچىل داۋام لاشقان سەمىمىييلىكىگە،قارشى تەرەپنىڭ كۆڭلىنى ئۇتۇشتا ئەقىل بىلەن يۇغۇرۇلغان ئەجرىگە،قارشى تەرەپنى ئۆزىگە تولۇق قارىتىشتا سەۋىرچانلىقىغا،قارشى تەرەپنىڭ بىر پۈتۈن مەيلىگە-كۆڭلىگە ئېرىشىشتە ئۆزىنىڭ ساداقەتمەنلىكىگە،قارشى تەر ەپنىڭ كۆڭلىنى كۆتۈرۈشتە سەمىمى ماختاشقا،قارشى تەرەپكە ھەققىقى سۆيگۈ بېغىشلاشتا ئىچ-ئىچىدىن بېرىلىپ سۆيۈشكە، سۆيگۈنى داۋاملاشتۇرۇشتا بىر كۆزىنى يۇمىۋېلىشقا،سۆيگۈنى ئەقىدىگە كۆتۈرۈشتە ۋاقىتنىڭ سىنىشىغا،سۆيگۈنى ئۆتكۈنچى ھالەتتىن قۇتقۇزۇشتا مەسۇليەتچانلىق دەرىجىسىگە كۆتۈرۈشكە،قارشى تەرەپكە ئىگە بولۇشتا ئۆز مەجبۇريەتلىرىنى تولۇق ئورۇنداشقا،سۆيگۈنىگە بەخت ئاتا قىلىشنى ئەمىليەتتە كۆرسىتىشتە ۋەدىسىگە ئەمەل قىلىشقا تايىنىدۇ.
      ئادەم نىكاھلىنىشتا ياخشى كۆرۈش ۋە مۇۋاپىق كۆرۈشكە،ئائىلە قۇرۇشتا ئۆز مەسۇليىتى ۋە مەجبۇريىتىنى تولۇق تونۇشقا ئائىلە ئىناقلىقى بەرپا قىلىشتا ئۆز-ئارا يول قويۇشقا،خاپىلىق تارتماسلىق ئۈچۈن بىر كۆزىنى يۇمىۋېلىشنى داۋاملاشتۇرۇشقا، ئائىلىنى بىر پۈتۈنلۈككە ئىگە قىلىشتا پەرزەنت كۆرۈشكە،ئاتا-ئانىلىق مەجبۇريەتنى ئورۇنلاشتا پەرزەنتلەرنى ئورتاق تەربىي لەشكە،زىددىيەت ۋە توقۇنۇشنى پەسەيتىشتە ئېغىر-بېسىقلىق،سوغۇققانلىققا،ئائىلىدە ئىللىقلىق بەرپا قىلىشتا ئىككى تەرەپ ئورتاق تىرىشىشقا،ئائىلىنى توغرا يول بىلەن ئالغا باستۇرۇشتا يوتقانغا قاراپ پۇت سۇنۇشقا،يەنى مادارىغا بېقىپ كۈن كەچ ۈرۈشكە،ئائىلىنىڭ ئىناۋىتى ئۈچۈن ئەرنىڭ باشلىقلىق ( ئائىلە باشلىقلىقى) ئورنىغا دەخلى-تەرۈز يەتكۈزمەسلىككە،ئايالنىڭ تايانچلىق ئورنىنى مۇستەھكەملەش ئۈچۈن ئايالنى قەدىرلەشكە،چوڭلار بىلەن ئىناق ئۆتۈش ئۈچۈن ياشانغانلارنىھۆرمەت لەش،ئاسراشقا،ئائىلىنىڭ موھىملىغىنى ئاخىرغىچە ساقلاشتا ئالاكۆڭۈللۈك قىلماسلىق،ۋاپادارلىققا،ئائىلىنى روناق تاپقۇزۇشتا چىقىمنى كىرىمدىن ئاشۇرۋەتمەسلىككە،ئائىلە گۈزەللىكى،ئىللىقلىقى ئۈچۈن كىشىلىك ئەخلاق،ئائىلە ئەخلاقىدىكى پەدە شەپكە،ئائىلىنى مۇستەھكەملەش ئۈچۈن موھىم-چوڭ ئىشلارنى ئەھمىيەتلىك قىلىشقا،ئائىلىنى جەمىيەتتە ئىناۋەتكە ئىگە قىلىش ئۈچۈن ئىجتىمائى ئەخلاق ۋە قانۇن بويىچە ئىش كۆرۈشكە تايىنىدۇ.
    ئادەم  كىشىلىك مۇناسىۋەت ئورنىتىشتا ماسلىشىش ئىقتىدارىغا،مۇناسىۋەت يولىنى كېڭەيتىشتە ئالاقىلىشى ئىمكانىيىتى، شارائىتىغا،كىشىلەر بىلەن يېقىنلىشىشتا ئوچۇق-يورۇقلىقى،چىقىشقاقلىقىغا،كىشىلەرنىڭ كۆزىگە سىغىشتا كەمتەرلىكىگە، ساۋاقداشلىق رىشتىنى داۋاملاشتۇرۇشتا ئالاقە ئىزچىللىقىغا،تەڭتۈش-قۇرداشلار بىلەن ئورتاقلىشىشتا ئىسسىق-سوغۇقنى تەڭ باشتىن ئۆتكۈزۈشكە،خىزمەتداشلار ئارا بىرلىك،ئىتپاقلىقنى ساقلاشتا ھەمكارلىشىش ،ئۆز-ئارا قوللاشقا،كەسىپداشلار بىلەن بىرلىكتە ئالغا ئىلگىرلەشتە بىر-بىرىگە مەدەتكار بولۇپ،بىر-بىرىنى ئالغا باسقۇزۇشقا،ئۇرۇق-تۇققانچىلىق مۇناسىۋىتىنى قويۇقلاشتۇرۇشتا ئېغىر يۈكنى كۆتۈرۈپ،ھەر جەھەتتىكى ياردىمىنى ئايىماسلىققا،مۇناسىۋەتلىك كىشىلەر بىلەن ئالاقە قىلىشنى داۋاملاشتۇرۇشتا ئۆز-ئارا پايدا،ياردەم يەتكۈزۈشكە،يېڭى تونۇشلار بىلەن ئالاقە قىلىشتا دوستلارنىڭ تونۇشتۇرىشى، ھاۋا لىسىگە،ناتونۇش كىشىلەر ئالدىغا ھاجەتمەن بولۇپ بېرىشتا قولايلىق پەيتنى تاللاشقا،ئۆز قىيىنچىلىقىنى ھەل قىلىشتا ئاق كۆڭۈل دوستلار ،ۋە كىشىلەرنىڭ مىننەتسىز ياردىمىگە،جەمىيەتتە مۇناسىۋەت ئورنى شەكىللەندۈرۈشتە ئۆزىنىڭ كىشىلىك مۇناسىۋەت ئورنىتىش جەھەتتىكى قابىليىتىگە،مۇناسىۋەتتە ئۈنۈم يارىتىشتا ھەر جەھەتتىكى ئېلىش بىلەن بېرىشنى تەڭپۇڭ لاشتۇرۇشقا،مەھەللەداشلار،يۇرتداشلار بىلەن ئىناق-ئىجىل ئۆتۈشتە ياخشى ئەخلاقى،ئادىمىيلىكىگە،جەمىيەتكە ئۇيغۇنلى شىشتا ماسلىشىشچانلىقىغا،ياخشى ئادەم بولۇشتا كىشىلەرنىڭ تەنقىدى،تەكلىپىگە،ئادەملىك مەسۇليىتىنى ئورۇنداش ئۈچۈن ئۆزىگە،خەلققە،جەمىيەتكە پايدىلىق ئىشلارنى كۆپ  قىلىشقا تايىنىدۇ.
     ئادەم كىچىك قىيىنچىلىققا دۇچ كەلگەندە ئۆز چارىسىگە،ئېغىر،چوڭ قىيىنچىلىققا دۇچ كەلگەندە باشقىلارنىڭ ياردەم قولىنى سۇنىشىغا،ئوڭۇشسىزلىققا ئۇچىرغاندا ئۈمىدۋارلىقىغا،توسالغۇغا يولۇققاندا ئەقىل-پەمگە،بېسىمغا ئۇچىرغاندا مەزمۇتلىقى-چىدامچانلىقىغا،كۈتۈشكە تېگىشلىك ئىشلاردا سەۋىرچانلىقىغا،پۇرسەت كۈتۈشتە پەيت تاللاشقا،تۆھمەتكە قالغاندا ئۆزىنىڭ ئاق-ساپلىقىغا بولغان ئىشەنچىگە،يەكلىنىپ چەتكە قېقىلغاندا يېڭىچە يول تۇتۇپ ئۆزىنى قۇدرەت تاپقۇزۇشقا،غەم-قايغۇ،ئېغىر ئازاپقا قالغاندا دىققىتىنى بۇراپ،يېڭىۋاشتىن ئىشقا كىرىشىشكە،بەختسىزلىككە يولۇققاندا كىشىلەرنىڭ تەسەللىسىگە،ئابرۇيى تۈكۈلگەندە ئۆزىنى قايتىدىن تونۇشقا،ھاقارەت-خورلۇققا مەجبۇرلانغاندا چىش-تىرنىقىغىچە قارشىلىق كۆرسىتىشكە تايىنىدۇ.
     ئادەم ئۆزىنىڭ جىمى خاملىغىنى تۈگىتىشتە تەجىربىلەرنى يەكۈنلەشكە،گۆل-ساددا ،ئەخمەق بولماسلىقتا ئەقىل جەھەتتىن پىشىپ يېتىلىشكە،خىزمەت،تۇرمۇش،ئائىلە زەربىسىگە ئۇچىرغاندا ئۆزىنى تۈگەشتۈرۋالماسلىققا،تۈرلۈك چوڭ ئىشلاردا ،تەقدىر بىلەن باغلىنىشلىق بولغان ئاچقۇچلۇق پەيتلەردە چوڭقۇر،ئۇزاق،ئەتراپلىق ئويلىنىشقا،كۈتۈلمىگەن كېلىشمەسلىككە ئۇچىرغاندا رىئاللىقنى ئېتراپ قىلىشقا،بارلىق يېقىنلىرىنىڭ ئېغىرىنى كۆتىرىشتە چىدامچانلىققا،بەرداشلىق كۈچىگە،ھىلىگەر كىشىلەرنىڭ قاپقىنىغا دەسسىمەسلىكتە ئۆزىنىڭ قاقباشلىقىغا،ئۆز ھاياتىدىن خۇلاسە چىقىرىشتا بۇرۇلۇپ ھايات ئۆتمۈشىگە قاراشقا،نىمىدە كەتكۈزۈپ قويغانلىقىنى بايقاشتا  ئۆزىنىڭ ئەجەللىك ئاجىزلىقىنى قايتىدىن تونۇشقا، ماختىلىش،تەنقىدلىنىش،مۇكاپىتلىنىش،جازالىنىشقا سالماق مۇئامىلە قىلىشتا ئۆزىنىڭ ئادىمىيلىك جەھەتتىكى پىشىپ يېتىلىشىگە،ئەمەلگە ئاشۇرالمىغان ئارزۇ-ئارمانلىرىنى ئىزباسارلىرىغا مىراس قالدۇرۇشقا،ئۆلۈمگە يېقىنلاشقاندا ۋاقىت-پۇرسەتنى قەدىرلەشكە ،مەڭگۈلۈك كۆز يۇمۇش ئالدىدا ۋەسىيەت قالدۇرۇشقا تايىنىدۇ.
          ئادەمنىڭ ئۆزىنى قۇتقۇزۇش چارىلىرى-قوراللىرى ناھايىتى كۆپ.يۇقۇردا تىلغا ئېلىنغانلىرى ئۇنىڭ ئازغىنە بىر قىسمى.ھاياتلىق كونكىرت بولغانلىقى ئۈچۈن ئۆزىنى قۇتقۇزۇشنىڭ چارىلىرىمۇ كونكىرت بولىدۇ.شۇنداقلا كۆپ بولىدۇ.ئۆزىنى قۇتقۇزۇش ئەڭ تارمەنىدە بىخەتەرلىك-ھايات تۇرۇشنى كاپالەتلەندۈرۈش بولسىمۇ ،ياشاش نوقتىسى جەھەتتە ئۆزىنى قۇتقۇزۇشنىڭ مەنىسى كەڭ ھەم كۆپ قاتلاملىق بولىدۇ.چىن ئادەمدەك ھەققىقى ياشاشنى،ياخشى ياشاشنى،مۇۋاپىقىيەتلىك ياشاشنى،ئۇلۇغ تۆھپىگە ئىگە ئەھمىيەتلىك ،بۈيۈك ياشاشنى،تارىخ بېتىدىن ئورۇن ئالالايدىغان بولۇپ ياشاشنى قۇتقۇزۇپ قېلىش-ئۆزىنى ئۆزى قۇتقۇزۇشنىڭ مەنا قاتلاملىرىدۇر.
      ئادەم ئۆزىنى تولۇق تونىسا ئەڭ قۇدرەتلىك.ئۆزىنى قىلچە تونىمىسا ئەڭ ئاجىز مەخلۇقتۇر.ئادەمنىنىڭ قۇدىرتى، تەڭداش سىزلىقى،خاسىيىتى،كارامىتى باشقا يەردە ئەمەس. ئۆزىدە.ئادەمدە ئاشكارە ۋە يوشۇرۇن بولغان چەكسىز كۈچ بار.ئادەمگە ئايان ۋە ئايان بولمىغان ئادەم پايدىلانغان ۋە پايدىلانمىغان ھەر بىر چارە-قورال بىر پۈتۈنلۈكنى-ئەشۇ چەكسىز قۇدرەتنى ھاسىل قىلىدۇ.ئادەم تۇغۇلۇپ قىرانلىققا يەتكىچە ۋە تولۇق پىشىپ يېتىلگىچە قۇدرىتىمۇ تولۇپ-مۇكە مەللىشىپ بارىدۇ.ئادەم ئۆزى قۇدرەت ئىگىسى.بۇنى بىلمەي غايىپتىن ياكى باشقىلاردىن ئۆزىنى قۇتقۇزۇپ قېلىشنى كۈتۈپ ئولتۇرۇش بەختسىزلىك بولۇپ قالماستىن ،ئۆزىنىڭ باشقىلار بىلەن ھەممە جەھەتتە ئوپ-ئوخشاش ئادەم ئىكەنلىكىنى بىل مىگەنلىكتۇر.ئادەم تايىنىدىغان كونكرت چارىلەرنىڭ يۇقۇردا تىلغا ئېلىنىشى ،ئادەملەرنىڭ ئۆزىگە كونكىرت تايىنىشىنىڭ موھىملىقىنى ئەسكەرتىپ قويۇش،ھېس قىلدۇرۇش ئۈچۈندۇر.ئۆز چارىسى بولغان قوراللىرىدىن تولۇق پايدىلىنالىغان،ياش اشتا قىلچە كەتكۈزۈپ قويمىغان بىرمۇ ئادەم بولمىسا كېرەك.لىكىن بىز ھاياتتا كەتكۈزۈپ قويۇشنى قىلچە ئارزۇ قىلمايمىز. ئۆزىگە كونكىرت تايىنىشنى كونكىرت ئويلىشىپ كۆرۈش ئەقىل دەرۋازىسىنى ئاچىدۇ.كىيىنكى قەدەم ھەر بىر ئادەمنىڭ قانداق بېسىشىغا باغلىق.

      2003-يىل 6-ئايدا يېزىلدى.2005-يىل 8-ئايدا تۈزىتىلدى.


   

     يۇقۇرقى ماقالە «شىنجاڭ مەدەنىيىتى»2006-يىللىق 2-ساندا ئېلان قىلىنغان.ئەينەن ئېلىندى.
بۇ يازمىنى ئاخىرىدا   ئەزىز ھېيت كۈن تەھرىرلىگەن. ۋاقتى  2012-4-13 01:01  

باشقۇرغۇچى ئادمىن ۋە باش مۇھەرىر ئەيبۇ ياقۇپنىڭ بۇ تېمىنى تەستىقلىغانلىقىغا  رەخمەت ئېيتىمەن.

    ئۆزىنى ئالداش كىچىك ئەخمەقلىق،تورداشلارنى ئالداش چوڭ ئەخمەقلىق.بىز ھەممىمىز ئۆز تەلپۈنىشىمىز،ئاق كۆڭۈللۈكىمىز بىلەن تورداشلارغا ياخشى يازمىلارنى يوللاشنى ،مۇشۇ مۇنبەرنىڭ كۈنسىرى ياخشى بولىشىغا تۇشمۇ-تۇشتىن كۈچ قوشۇشنى ئويلايمىز.مەن شۇ مەخسەتتە بۇ ماقالىنى تورداشلارنىڭ بىر كۆرىشىگە ۋە پايدىلىنىشىغا ئەرزىيدۇ دەپ ئويلىغانلىقىم ئۈچۈن يوللىدىم.گەرچە ئىلگىرى بىر قېتىم ئېلان قىلىنغان بولسىمۇ.

      مەن بۇ ماقالىنى كۆرگۈچىلەرنىڭ ئالدىرماي كۆرىشىنى ،يەكۇننى ئاخىردا چىقىرىشىنى ئۈمىد قىلىمەن.

يۇقۇرقى ماقالىنىڭ ئالاھىدىلىكى ماقالىدىكى ھەر بىر جۈملىنىڭ شئېىرىي تىلغا ئوخشاش قايتا-قايتا تاللانغانلىقى ۋە پىشۇرۇلغانلىقىدا.شۇنداقلا مەزمۇننىڭ تەدرىجى چوڭقۇرلاشتۇرۇلۇپ،ياشاشنىڭ بىر پۈتۈن جەرياننى بىلەن تەبىئىي باغلاشتۇرۇلغانلىقىدا.ئوقۇغان ئادەم تولۇق كۆرۈپ بولغاندىن كېيىن ھەقىقەتەن رازى بولىدۇ.....

يۇقۇرقى ماقالىنىڭ كونكېرت ۋاقىتتا كونكېرت ئېھتىياجى بولغانلارغا پايدىلىنىش قىممىتى بار.كۆرگۈچىلەر ساننى ھەر ھالدا يامان ئەمەسكەن.

مەن ئېزىز ھېيىت كۈن ئەپەندىنىڭ بۇ ماقالىسىنى بەك ياقتۇردۇم.ھەر تەرەپلىمە پىكىر يۈرگۈزۈپسىز.بۇ ماقالىنىڭ قۇرۇلمىسىمۇ ياخشى چققانكەن،ئەمما،مەن سىزنىڭ ئۆز ماقالىڭىزنى ئۆزىڭىز باھالاپ ئىنكاس يازغىنىڭىزنى ياقتۇرمىدىم.بولسا سىز يازغان ئىنكاسنى ئوقۇرمەن يازغان بولسا،بۇنىڭ ئۈنۈمى تېخىمۇ ياخشى بولاتتى.ئەمما،بۇنىڭلىق بىلەن ماقالىڭىزنىڭ بىر پۈتۈنلىكىگە باشقىچە قاراشتا ئەمەسمەن.مەن ھەقىقەتەن بۇ ماقالىنى بەك ياقتۇردۇم.ماقالىڭىزنىڭ «شىنجاڭ مەدەنىيىتى»ژۇرنىلىدەك نۇپۇزلۇق ژۇرنالدا ئېلان قىلىنىشى سىزنىڭ مۇۋەپپەقىيىتىڭىزدۇر.سىزدە شۇنچىلىك بەدەئى دىت بولغانكەن،چوقۇم كەمتەر بولۇشىڭىزنى تەۋسىيە قىلىمەن. بۇ يازمىنى ئاخىرىدا   زۆھرەگۈل ھامۇت تەھرىرلىگەن. ۋاقتى  2012-5-25 14:21  

زوھراگۈل  ھامۇتقا:

      پىكىرىڭىز بىر  جەھەتتىن توغرا .يەنە بىر جەھەتتىن مۇۋاپىق ئەمەس. سىز ئەگەر مۇشۇ مۇنبەردىكى سەھىپىلەرنىڭ ئومۇمى ئەھۋالىغا نەزەر سالغان بولسىڭىز  شئېىريەت سەھىپىسىنىڭ كۆرۈلۈش نىسبىتىنىڭ 80 پىرسەن ئۆپ-چۆرىسىدە بولىۋاتقانلىقىنى باياقايسىز.سىز ياخشى ماقالىلار بېرىلگەن كۆپ خىل سەھىپىلەرنىڭ نەزەردىن چەتتە قېلىۋاتقانلىقىنى بايقايسىز.
    ناۋادا سىز دېگەندەك ئۆزۈمنىڭ ماقالىسىغا ئۆزۈم ئىنكاس يازمىغان بولسام سىزنىڭمۇ بۇ ماقالىنى كۆرۈش تۈگۈل كۆزگە چېلىقتۇرىشىڭىز مۇمكىنمىدى؟
      سىز  مېنىڭ ئىنكاسلىرىمغا سەپ سالسىڭىز مەن ھەممە سەھىپىدىكى موھىم ئەسەرلەرلەرگە ئىنكاس يېزىپ كېلىۋاتىمەن.مەخسەت شۇ موھىم ئەسەرلەرنى مۇنبەرنىڭ باش بېتىدىكى «يېڭى ئىنكاسلىق تېمىلار » ئاستىدىكى كۆزگە ئېنىق،روشەن،ئاشكارە،چوپ-چوڭ كۆرۈنۈپ تۇرىدىغان ئەسەرلەر تىزىملىگى قاتارىغا چىقىرىش! شۇ  ئارقىلىق سەھىپە ئاقتۇرۇشنى ۋە قىممىتى بار ئەسەرلەرنى تاللاشنى ياقتۇرۇپ كەتمەيدىغان تورداشلارنى جاپا چەكمەي ياخشى ئەسەىرلەرنى مۇنبەرنى ئېچىپلا كۆرىدىغان ئىمكانىيەتكە ئىگە قىلىش!  بۇنداق دېگىنىم سىزنى كۆزدە تۇتقانلىقىم ئەمەس.

   مەن ئۆزۈمنى كۆرسىتىش،كۆز-كۆز قىلىشنى ئويلاپ باقمىدىم.ئىنكاس بوشلىقىغا ئەسەرلىرىڭىز ھەققىدە بەزى ئەسكەرتىشلەرنى بېرىپ قويسىڭىز بەزى تورداشلارنىڭ ئەسىرىڭىزنى تېخىمۇ ئوبدان چۈشىنىشىگە پايدىسى بار.بۇ ھەرگىزمۇ ئۆزىڭىزنىڭ ئەسىرىڭىزگە ئۆزىڭىز  باھا يازغانلىقىڭىزنى كۆرسەتمەيدۇ....ئۇنىڭ ئۈستىگە تورداشلارنىڭ بىلىم،مەلۇماتى،تەجىربىسى،نۇرغۇن تەرەپلىرى تەكشى ئەمەس.ھەممە ئادەمنىڭ بىز يازغان ئەسەرلەرنى بىز ئويلىغاندەك ،ئارزۇ قىلغاندەك ئاڭقىرىشى،ھېس قىلىشى،چۈشىنىپ كېتىشى مۇمكىن ئەمەس.
       مېنىڭمۇ ئەسلى ئۇنداق قىلغىۇم يوق.يۇقۇرقى سىز ماختىغان ماقالەم بىر بۇلۇڭدا بىر ئايدىن بېرى.خاتىرجەم «ئۇخلىدى.» ئوقۇرمەنلەرنىڭ   نوقىشى ئارقىلىق ئويغۇتۇپ قوياي دەپ ئەسكەرتىش يېزىپ قويدۇم.سىزنىڭ نەزىريىۋى سەۋىيىڭىزنىڭ قانداقلىقىنى بىلمەيمەن.ئەمما بۇ ئەسكەرتىشلىرىمنى چۈشەندى دەپ ئويلايمەن.
   مېنىڭ ئەسكەرتىش يېزىش دېگىنىم ھەرگىز قايتا-قايتا يېزىشنى كۆرسەتمەيدۇ.زۈرۈر بولغاندا......

مېنىڭ تۈز كۆڭۈللۈك بىلەن يازغان ئىنكاسىمدىن سىزنىڭ رەنجىگەنلىكىڭىز بىلىنىپ تۇرىدۇ،مېنىڭ سىزنى بىھۇدە رەنجىتىش خىيالىم زىنھار يوق،پەقەت كاللامدا ئەكىس ئەتكەن خاس پىكرىمنى ئوتتۇرىغا قويغان ئىدىم،مېنىڭ ئەسىرىڭىزنىڭ سۈپىتىگە قانداق قارايدىغانلىقىمنى باشتىلا دەپ ئۆتتۈم،سىزنىڭ بۇ ماقالىڭىزنىڭ تېمىسىلا مېنىڭ يۈكسەك دىققىتىمنى تارتقان،ماقالە بار كۆزنەكنى ئېچىپلا زوق-شوخ بىلەن ئوقۇشقا كىرىشىپ كەتتىم،باشتىن-ئاياق تۇلۇق ئوقۇپ بولۇپ مول بىلىمگە ئىگە بولدۇم ھەم سىزنىڭ بۇ ماقالە ئۈچۈن خېلى كۆپ ئەجىر قىلغانلىقىڭىنى قىياس قىلدىم.كېيىن ئېيتقان سۆزۈمگە كەلسەم،ئۇ ئىنكاسىڭىز مېنى ئاشۇنداق خىيالغا كەلتۈرۈپ قويغىنى راست.

چۈشەنچە بەرگىنىڭىزدىن خۇشاللىق ھىېس قىلدىم،بەلكىم مەن بىھۇدە ئويلاپ كەتكەن بولسام كېرەك.ھەر قانداق بىر تۈگۈن ئۆز-ئارا چۈشىنىشتىن يېشىلىدۇ ئەمەسمۇ؟ بۇ يازمىنى ئاخىرىدا   زۆھرەگۈل ھامۇت تەھرىرلىگەن. ۋاقتى  2012-5-25 15:54  

زۆھراگۈل  ھامۇتقا:
سىزدىن ئەسلا رەنجىگىمىم يوق.ئىلگىرى ئەيسا يۈسۈپ ناملىق توردىشىمىزمۇ شۇنداق پىكىر بەرگەن.قىسقا ئەسكەرتىش بەرگەن .ئەمما ھازىرقىدەك تەپسىلى ۋە ئوچۇق يازمىغان ئىدىم.
     مەن سىزدىن ۋە باشقىلاردىن رەنجىمىدىم.مېنىڭ كەڭ،ئومىمىي نوقتىدا تۇرۇپ،مۇشۇ مۇنبەرنىڭ ئەھۋالىنى نەزەردە تۇتقانلىقىمنى چۈشەنگەنلىكىڭىزگە رەخمەت.باشقۇرغۇچىلار،مۇھەرىرلەر،تىرىشچان تورداشلارنىڭ ئورتاق كۈچ چىقىرىشىدا مەزكۇر مۇنبەر دىكى ئەسەرلەرنىڭ سۈپىتى ئومۇمى جەھەتتە ياخشى كېتىۋاتىدۇ.مۇنبەرنىڭ ئىچكى قىسمىدا قىسمەن يېتەرسىزلىكلەر مەۋجۇت.بۇنىڭ ئۈچۈن ھەرقايسىمىز ئاز-ئازدىن بولسىمۇ كۈچ چىقىرىپ قويساق ئەرزىيدۇ.
          ئاخىرىدا  پىروزا ئىجادىيىتىڭىزنىڭ تېخىمۇ ئۇتۇقلۇق بولىشىغا تىلەكداشمەن.
    ماڭا قارىتا  تەنقىدىي پىكىرلىڭىز بلسا ئايىمىغايسىز. بۇ يازمىنى ئاخىرىدا   ئەزىز ھېيت كۈن تەھرىرلىگەن. ۋاقتى  2012-5-25 16:30