ئۇيغۇر ئاياللىرىنىڭ قاش تېرىش ئادىتى [ئۇلانما كۆچۈرۈش]

ئۇيغۇرئاياللىرىنىڭ قاش تېرىش ئادىتى         

  

                                                 تۇردى ئەبەيدۇللا        

ئۇيغۇرلاردا« ئاناڭنى داداڭغا پەرداتسىز كۆرسەتمە» دىگەن ماقال بار.ئۇيغۇر ئاياللىرى باشقا مىللەت ئاياللىرىغا ئوخشاش ئەزەلدىن  ياسىنىشقا،ئۆزىنى تۈزەشتۈرۈپ يۈرۈشكە بەكمۇ ئەھمىيەت بېرىپ كەلگەن.بولۇپمۇ توي-تۆكۈن،چاي،ھېيىت-بايراملارغا،  كۆڭۈل ئېچىش سورۇنلىرىغا ،شەھەر-بازارلارغا،  بارغاندائۇيغۇر ئاياللىرى  باش-كۆزلىرىنى تۈزەشتۈرۈپ ،ئۆزلايىقىدا كىيىنىپ بارىدۇ.ئۇلار بۇنىڭ بىرخىل  مەدىنىيەت ئىكەنلىگىنى بۇرۇنلا بىلىپ يەتكەن.ئۇيغۇر ئاياللىرىنىڭ قاش تېرىش مەدىنىيىتى ئۆزگىچە بولۇپ يېقىنغىچە داۋاملىشىپ كەلگەن.ئاياللارنىڭ يۈزىگە ئۇستىرا تەككۈزۈشكە بولمىغاچقا،ئۇيغۇر ئاياللىرى بۇرۇن-بۇرۇندىن  قاش تېرىشتىن ئىبارەت تەبىئې گىرىم قىلىش،ياسىنىش ئادىتىنى شەكىللەندۇرگەن. قاش تىرىشنىڭ جەريانى ئىنتايىن ئاددى بولۇپ، پىششىق ئېشىلگەن ئوتتۇراھال يىڭنە چوڭلىقىدىكى، 40-50 سانتىمىتىر ئۇزۇنلۇقتىكى يىپ بىلەن، ناھايتى ئەپچىل قول ھەركىتى ئارقىلىق ئۆلچەمسىز،  غەيرى ئۆسۈپ قالغان قاشلار يۆگەپ يۇلۇپ ئېلىۋىتىلىدىكەن .بۇ ئارقىلىق ئاياللارنىڭ يېشى، چىرايى،بوي-تۇرقى،رەڭگى-رۇخسارىغا ئاساسەن قاشلارنى توم،ئىنچىكە،ئۇزۇنچاق،ئەگمە قاتارلىق ھەرخىل شەكىلدە ياساپ قىز-چوكانلارغا گۈزەللىك ئاتا قىلىدىكەن.ئۇيغۇر ئاياللىرىنىڭ قاش تېرىش ئادىتى، يېزىلاردا يېشى چوڭ ئاياللار ئارىسىدا ساقلىنىپ قالغان بولسىمۇ، يېقىنقى يىللاردىن بۇيان بارا-بارا  ئادەتتىن قالماقتا.بۇلۇپمۇ يېڭى دەۋىر قىز-چوكانلىرى  ئىشلىتىدىغان گىرىم بۇيۇملىرىنىڭ تۈرىنىڭ كۆپلىگى،ھۆسۇن تۇزەش ،چاچ ياساش ئورۇنلىرىنىڭ زامانىۋىلىشىشى نەتىجىسىدە، ئۇيغۇر ئاياللىرىنىڭ قەدىمدىن داۋاملىشىپ كەلگەن قاش تېرىش ئادىتى تەدرىجى يوقۇلۇشقا قاراپ يۈزلەنمەكتە.                                    
خېجىڭ ناھىيىلىك 2- ئوتتۇرا مەكتەپنىڭ پېنسىيۇنېرى؛تۇردى ئەبەيدۇللا تەييارلىغان.                    (  13899080671 )

بۇ يازمىنى ئاخىرىدا   سائادەت ساتتار تەھرىرلىگەن. ۋاقتى  2013-4-17 17:34  

قاش تىرىش ،يۈزدىكى ياۋا تۈكلەرنى تىرىش پاكىزلىقتىن دىرەك بەرسىمۇ لىكى مەن بىر ھەدىستىن ‹يۈزىدىكى تۈكنى تەرگۈچىلەرگە ۋە تىرىپ قويغۇچىلارغا ،قاش تەرگۈچىلەر ۋە تىرىپ قويغۇچىلارغا ئاللاھ لەنەت ئوقويدۇ›دىيىلىپتۇ،سەۋەبى ئاللاھ بەرگەن تەبىئي گۈزەلىككە شۈكرى قىلىش ۋە بۇزماسلىق ئىكەن.قۇرئان بۇ توغىرسىدى پەتىۋانى يەنە بىلىدىغانلار بارمىدۇ؟

شۇنداق، قاش تىرىش، شەرىئەتتە چەكلەنگەن ئىش...
ئەمدى بەزىبىر ئاياللارنىڭ يۈزىگە ساقال، بۇرۇتلار چىقىدىغان ئاياللار بار، شۇلار، ساقال، بۇرۇتنى ئېلىۋەتسە بولىدۇ. دەپ ئوقۇغاندەك قىلغان ئىدىم« قىسسەسۇل ئەنبىيا» دىمۇ ، ئىشقىلىپ بىر كىتاپتا، لىكىن، قاشنى تەرگۈچىلەرگە ئاللاھ لەنەت ئوقۇيدۇ، ھەم ئۇنداق ئاياللار جەننەتنىڭ پۇرىقىنىمۇ پۇرىيالمايدۇ...
نىمىشقا تىرىدۇ قېشىنى، توم قاش بولسا شۇنداق لاتاپەتلىك كۆرىنىدۇ ئەمەسمۇ؟
مۇشۇ ئاياللارنىڭ بەزى ئىشلىرىغا گەپ توغرا كەلمەيدۇ.
ئېغى ئۇچۇق ئىشتان كىيىپ ماڭمىدى ئىشقىلىپ........... قالغىنىنى قىلىپ باقتىغۇ زادى؟

مەن سىز بىلەن ئوخشاش قاراشتا.

قاش تىرىشنى مۇقەددەس كىتاپ قۇرئاندا چەكلىگەن قىز قېرىنداشلار.

خەلقىمىزنىڭ فولىكلورىنى قازاي دىسەك تىما جىق ئىدى بولمىسا...................

قاش تىرىش مۇسۇلمان ئاياللارنىڭ ئادىتى ئەمەس ، خۇدا بەرگەن چىرايىدىن نارازى بولغان ،
ئاللانىڭ پۇت - قولىرىنى ھەم ئەقلىنى كەمتۇك قىلىپ قويمىغانلىقىغا ئۇشكۇر قىلمايدىغانلارنىڭ
ئادىتى ئۇ .