تەزكىرە ئەدەبىياتىمىزدىكى يېڭى بىر دەستە گۇل [ئۇلانما كۆچۈرۈش]

تەزكىرە ئەدەبىياتىمىزدىكى يېڭى بىر دەستە

"گۇل چاقماق دەرياسى ۋادىسىدىكى گۆھەر زېمىن"( ?) x7 i# j0 z5 a, d2 \, M
4 A2 h6 R' \. P5 n# b" ~- }1 R
ئەمەت دەرۋىش.

/ I9 D. y5 n4 @7 P5 T
     تەزكىرە ئەدەبىياتى ئەدەبىياتىمىزدىكى مەزمۇنىنىڭ چېتىلىش دائىرىسى كەڭ،ئىپادىلەش ئۇسۇلى بىر قەدەر مۇرەككەپ،تەسىرى چۇڭقۇر ،ئىپادىلىگەن مەزمۇنىنىڭ تارىخىيلىكى ،رىئالنىلىقى ۋە ئىشەنچىلىكلىكى بىر قەدەر يۇقۇرى بولغان بىر خىل ئەدەبىيات. ئۇ تارىخى ۋاقەلەر ،شەيئىلەر ۋە ھادىسىلەرنى ئەدەبىي يول بىلەن توغرا،جانلىق ،ئىشەنچىلىك ھالدا ئوقۇرمەنگە يەتكۇزۇپ بېرىدىغان خاسلىقى بىلەن باشقا ئەدەبىي ژانىرلاردىن ئالاھىدە پەرىقلىنىپ تۇرىدۇ. ئۇنىڭ سىيۇژىتلىرىدا تارىخى مەشھۇر شەخس ،تۆھپىكار ئەجدات، باشلامچى،نەمۇنىچى شەخس ،ئالاھىدە تارىخىي ۋاقەلەر،مەشھۇر ئورۇن-جاي،خاتىرىلەشكە ئەرزىيدىغان ئەھمىيەتلىك ئىش،ھادىسىلەر ئاساس بولغانلىقى ئۇچۇن ئۇ چوقۇم چىنلىق ئاساسىغا ئىگە بولغان تەسەۋۋۇر ۋە تەپەككۇرنى ئۆز مەزمۇنىنى ئىپادىلەشنىڭ بىر خىل ئۇنۇملۇك ۋاستىسى قىلىپ تاللىۋالىدۇ. بۇنداق تەسەۋۋۇر ۋە تەپەككۇر چىنلىق ئاساسىغا قۇرۇلغان بولغانلىقى ئۇچۇن، تەزكىرە ئەدەبىياتىنىڭ خاراكتىرى بەدىئى ئەدەبىياتتىن ئالاھىدە پەرىقلىنىپ ،تارىخقا يېقىنلىشىدۇ. ئىپادىلىگەن مەزمۇنىنىڭ تارىخىيلىكى ،چىنلىقى ئالاھىدە گەۋدىلىنىدۇ. تەزكىرە ئەدەبىياتى مەزمۇن جەھەتتىن ئېيىتقاندا رىئاللىقنىڭ ئوبىكتىپ قانۇنىيىتى ئاساسىدا پاكىت ۋە سانلىق مەلۇماتلارنى ئەينەن ،توغرا ئەكس ئەتتۇرۇپ بېرىدۇ. رىئاللىقتىكى ئوبىكتىپ ھادىسە ،شەيئىلەرنى خالىغانچە كۆپتۇرىدىغان ،چۇشۇرىۋىتىدىغان ھادىسىلەرگە قەتئى يول قويمايدۇ. بەدىئى ئىپادىلەش نوقتىسىدىن قارىغاندا ،ئەدەبىياتنىڭ ئۆزىگە خاس قانۇنىيىتى بويىچە ئىپادىلەش ئۇسۇلى ۋە ۋاستىلىرىدىن ئۇنۇملۇك پايدىلىنىپ، مۇئەييەن تەسىرگە ئىگە ئەھمىيەتلىك ۋاقە –ھادىسىلەرنى تاللاش،موھىم تارىخى شەخسلەرنىڭ ئوبرازىنى خاسلىققا ۋە جانلىقلىققا ئىگە قىلىدىغان ئىش –پائالىيەت ،گەپ-سۆزلەرنى گەۋدىلەندۇرۇش ،ئوبرازلىق تىل،سىتىلىستىك ۋاستىلەرنى مۇۋاپىق ئىشلىتىش ئارقىلىق يۇز بەرگەن ۋاقە-ھادىسىلەر ،مەشھۇر ئورۇن ،قۇرۇلۇش قاتارلىقلارنىڭ تارىخى ئەھمىيىتى ،رىئالنى تەربىيۋى ئەھمىيىتىنى يۇقۇرى كۆتۇرۇشكە شۇ ئارقىلىق ئەسەرنىڭ سىتىتىك قىممىتىنى ئاشۇرۇپ، ئوقۇرمەندە بەلگۇلىك تەسىر پەيدا قىلىشقا يول قويىدۇ.
9 A9 w& M, \$ U7 K' ]2 A     تەزكىرە ئەدەبىياتىنىڭ تارىخى ۋاقە-ھادىسىلەرنى كېيىنكى ئەۋلاتلارغا يەتكۇزۇش ،ئۇنىڭ ماھىيىتىنى ئىگەللىتىش، شۇ ئارقىلىق تەجرىبە –ساۋاقلارنى يەكۇنلەپ، يېڭى يول،يېڭى نىشاندا ئىلگىرىلىشىگە يېتەكلەشتە بەلگۇلىك تەربىيىۋى ئەھمىيىتى بار. تارىخى شەخسلەر ،باشلامچى ،نەمۇنىچى ،تۆھپىكارلارنىڭ ئىش-پائالىيىتى ،ئۇلارنىڭ يۇرت-ئەل خىزمىتى ئۇچۇن ھارماي ئىشلەشتەك مىننەتسىز مېھنەتلىرىنى ئۆلگە قىلىپ، ئەۋلاتلارنى شۇ  روھ   بىلەن قۇراللاندۇرۇپ، ياراملىق ئادەم قىلىپ تەربىيلەپ چىقىشتا بەلگۇلىك ئۇنۇم يارىتىپ قالماستىن، بەلكى ئەجداتلىرىدىن پەخرلىنىش تۇيغىسىنىمۇ ئويغىتىپ، ئەجداتلارنىڭ   ياراملىق ۋارىسى قىلىپ  يېتىشتۇرۇپ  چىقىشتىمۇ بەلگۇلىك رىئال، تەربىيىۋى ئەھمىيىتى بار. يۇرت تارىخى، يۇرتتىكى مەشھۇر ئورۇن،  سەيلىگاھ، يۇرتنىڭ خاس مەھسۇلاتلىرى،جۇغراپىيىلىك جايلىشىشى، كېلىماتى قاتارلىقلاردىكى ئۆزگىچىلىكلەرنى بايان قىلىش ئارقىلىق ئەۋلاتلاردا يۇرتنى سۆيۇش ، يۇرتىدىن سۆيۇنۇش ۋە پەخىرلىنىش تۇيغۇسىنى ئويغاتقىلى بولىدۇ.8 Y5 q; V* ?# Y4 g) c
        ياخشى يېزىلغان تەزكىرە ئۆزىدىكى مەزمۇننىڭ موللىقى، تارىخنىڭ مۇپەسسەللىگى ، تارىخى ھادىسە ۋە شەيئىلەرنىڭ چىنلىقى ، تارىخى شەخسلەرنىڭ مۇئەييەن تارىخى شارائىتتىكى رولىنى چۇشەندۇرۇش ، بىلدۇرۇش ئارقىلىق ئەۋلاد قەلبىدە قايتا ئوبراز يارىتىش ۋە ئۇنىڭدىن پەخىرلىنىش تۇيغۇسىنى ئويغىتىش ، باشقىلارغا يول كۆرسىتىش ، ئۇنى ئۇلۇغلاش ، يۇرت مۇھەببىتى سېزىمىنى ، چۇشەنچىسىنى يۇقۇرى كۆتۇرۇش قاتارلىق تەرەپلەردىكى رىئال ئەھمىيىتى ۋە تەسىرى بىلەن ھاسىلاتى يۇقۇرى، ئەستىلىكى ئەبەدىلىككە ئىگە بولغان بىر ئەسەر بولۇش رولىنى ئوينىيالايدۇ. بۇ جەھەتتە تەزكىرە ئەدەبىياتى ياكى تەزكىرىنىڭ ئىجتىمائى ئۇنىمىنى باشقا ھەرقانداق بەدىئى ئەسەر بىلەن تەڭلەشتۇرگىنى بولمايدۇ، باشقا بەدىئى ئەسەرمۇ تەزكىرە ئەدەبىياتىدەك ئۇنۇم قازىنالمايدۇ. بۇ جەھەتتە شىنجاڭ ئونۋېرسىىتىتى نەشىرىياتى تەرىپىدىن 2007-يىلى نەشىر قىلىنغان چوڭ ھەجىملىك يىرىك ئەسەر –"چاقماق دەريا ۋادىسىدىكى گۆھەر زېمىن " نى بىر قەدەر مۇۋاپىقىيەتلىك چىققان، ساقلاش، پايدىلىنىش قىممىتىگە ئىگە ، ۋەتەنپەرۋەرلىك، خەلىقپەرۋەرلىك تەربىيىسى ئېلىپ بېرىشتا جانلىق دەرسلىك ماتىرىيالىلىق رول ئوينىيالايدىغان ، ئەۋلادلارنى ئەجداتلاردىن پەخىرلىنىش ، سۆيۇنۇش شۇ يول  ئارقىلىق يېڭىلىق يارىتىش روھىغا ئىگە قىلىشتىكى ئەمەلى قۇرال دەپ ئاتاشقا بولىدۇ. بۇ ئەسەر مۇقەددەس ئانا ماكان تەزكىىرىسى ؛ ئانا ماكاننى بۇگۇنكىدەك گۇزەل ماكان قىلىپ قۇرۇپ چىقىش يولىدا ئەجر سىڭدۇرگەن ، تۆھپە ياراتقان ، قان-تەرىنى سىڭدۇرۇپ ، مىننەتسىز مېھنەتلىرىدىن تۆھپە تەلەپ قىلماي، جىممىدە ئۇ دۇنياغا كەتكەن ئەجداتلارنىڭ پاك روھىغا تىكلەنگەن مۇقەددەس ئابىدە؛  يۇرەك قېنىنى سەرىپ قىلىپ ئەۋلادلارنىڭ قەلبىگە ئىلىم –ئىرپان مەشئىلىنى ياققان ، ئىنساننى قاراڭغۇ چۆلدىن يورۇق مەنزىلگە يېتەكلەشتىكى بۇيۇك خىزمەتلىرى ئارقىلىق ئەۋلادلار قەلبىدە مەنىۋى ھەيكىلىنى  تىكلىگەن  ئوقۇتقۇچىلارغا  ئوقۇلغان  قەسىدە؛  لېرىك  كۇي-ناخشىلىرى  بىلەن  خەلق  كوڭلىنى  ئاۋۇندۇرغان   ناخشىچىلار،  سازەندىلەر، قىززىقچى – لەتىپىچىلەرنىڭ خۇش-نەفىس ئاۋازىدىن تارىغان مۇڭلۇق، يېقىملىق كۇي؛  دېھقان –ئەشرەبلەرنىڭ ھالال مېھنىتى بەدىلىگە كەلگەن مول-ھوسۇلىنىڭ شاتلىق  ناخشىسى؛  جەرراھ –تىۋىپلارنىڭ بىمارنى جان ئالغۇچى كېسەلدىن خالى قىلغاندىن كېيىنكى ئاڭلىغان تەشەككۇر سۆزى؛ رەھبەرلەرنىڭ خەلقنى يېتەكلەپ، قاقاس چۆلنى بوستانلىققا ئايلاندۇرغاندىن كېيىن ھاردۇق يەتكەن تەنلىرىنى تاشلاپ ياتقان چىمەنلىك؛ ئەسەر ئۆزىدە كۆتۇرۇپ قوپقان مەزمۇنىنىڭ موللىقى ۋە شۇ موللۇققا  مۇناسىپ  ئىپادىلەش قۇۋۋىتى بىلەن بۇگۇنكى دەۋىر ئۇيغۇر ئەدەبىياتىدىكى تەزكىرە ژانىرىنىڭ نەمۇنىسى بولۇشقا مۇناسىپ. ئەسەرنىڭ بۇ جەھەتتىكى مۇۋاپىقىيتىنى تۆۋەندىكىدەك بىر قانچە نوقتىغا يىغىچاقلاشقا بولىدۇ.2 l: n( [+ j9 g4 T6 f
1-مەزمۇن جەھەتتىكى خاسلىق.2 [* o4 y# H1 m7 P) y
" w( \% \+ p% j/ h* x- u5 D
مەزمۇن ھەر قانداق بىر ئەسەرنى ۋۇجۇتقا چىقىرىشتىكى موھىم ئامىل. مەزمۇنسىز ئەسەرنىڭ ئومۇمى ھالىتىنى ، تەسىرىنى تەسەۋۋۇر قىلىش مۇمكىن ئەمەس. بۇ ئەسەر مەزمۇن جەھەتتىن چوڭ 46 قىسىمدىن تەركىپ تاپقان بولۇپ، بۇ چوڭ مەزمۇنلار ئىچىدىن  يەنە     156  تۇرگە  بۆلۇنگەن.  ھەر قايسى  قىسىمدىكى  مەزمۇنلار تارىخىيلىكى، ئىلمىلىكى،  ئۇنىڭ كۇچلۇك نەزىرىيىۋى ئاساسقا ئىگە بولغانلىقى ،پاكىتلىرىنىڭ ئەمەلىيەتكە ئۇيغۇن ،ئىشەنچىلىك ، قايىل قىلارلىقلىقى جەھەتتىكى ئالاھىدىلىكى بىلەن ئوقۇرمەندە بەلگۇلىك تەسىر پەيدا قىلىدۇ. ئەسەردە ئىپادىلەنگەن مەزمۇنلارنىڭ دائىرىسى چوڭ-چوڭ تارىخى ۋاقەلەردىن تارتىپ تاكى ئاددى ۋاقەلەر ۋە شەخسىلەرنىڭ ھەرىكەت- پائالىيەتلىرىگىچە تۇتاشقان بولۇپ، پۇتۇن ئۇستۇن ئاتۇش ئومۇمى تارىخى ۋە شەخسىلەرنىڭ ھەرىكەت-پائالىيەتلىرى نەزەردىن چەتتە قالمىغان. يۇرتنىڭ بىنا بولۇش تارىخى ، تۇرلۇك مەدەنىيەت ھادىسىلىرى، داۋالاش ، پەن-تېخنىكا، يېڭىلىقلىرى، يېزا ئېگىلىك، ئىشلەپچىقىرىش جەھەتتىكى تەجرىبە –ساۋاقلار، يېزا ئېگىلىك تەرەققىياتىدىكى كېسەللىك ئاپەتلىرى ۋە ئۇنى يوقۇتۇشتىكى ئىلمى-يەرلىك ئۇسۇللار، ئۆزىگە خاس يەرلىك داۋالاش چارىلىرى سېستىمىلىق بايان قىلىنغان. ئالاھىدە تىلغا ئېلىشقا ئەرزىيدىغان موھىم نوقتىلارنىڭ بىرى، ئۇستۇن ئاتۇش خەلقى ئارىسىدا ھازىرغىچە ئىسمى مەلۇم بولمىغان خەلق سەنئەتكارلىرى ۋە شائىر-يازغۇچىلىرىگە ئالاھىدە سەھىپە ئاجرىتىلىپ ،ئۇلارنىڭ ئۇنتۇلۇشقا يۇزلەنگەن ئەسەرلىرىنى قايتا يورۇقلۇققا چىقىرىشتا بىر كۆزنەكلىك رول ئوينىغانلىق تەرىپى بولۇپ ھىساپلىنىدۇ. ئەدەبىيات –سەنئەتچىلەر يۇرتنىڭ كۆزى –قۇلىقى. ئۇلارنىڭ يېزىپ قالدۇرغان تەۋەرۇك ئەسەرلىرى بىر تەرەپتىن شۇ دەۋىردىكى ئەدەبىيات ۋە سەنئەتنىڭ ئومۇمى ھالىتىنى ئەكس ئەتتۇرۇپ بەرسە، يەنە  بىر  تەرەپتىن  شۇ  يۇرتتا يۇز بېرىۋاتقان ،  يۇز بەرگەن خەلق ئومۇمى ئېڭى، چۇشەنچىسى، بىلىشى ۋە ئومۇمى ۋەزىيىتىنى ئەكس ئەتتۇرىدىغان بەدىئى تارىخ. خەلقنىڭ خاھىشى، يۇزلىنىشى، جەمئىيەت ۋەزىيىتىدىن خەۋەر بەرگۇچى تىرمومىتېر. ئەسەرنىڭ چۇڭ قىسىملىرىدىن بىرى  بولغان "يۇرتىمىز ئەدىپلىرىنىڭ ۋەتەن ئەدەبىياتىدىكى تۆھپىسى" دىكى سەھىپىلەردە نۇرغۇنلىغان شائىر-يازغۇچىلارنىڭ ئۇنتۇلۇپ قېلىش ھەتتا يوقۇلۇپ كېتىش گىرداۋىغا بېرىپ قالغان بىر قىسىم ئەسەرلىرى قۇتقۇزىۋىلىنغان، شۇنداقلا يەنە خەلق قولىدا ساقلىنىۋاتقانلىقى ھەققىدە خەۋەر بېرىلگەن . بۇ ئەسەرلەر مەزمۇنىنىڭ چۇڭقۇرلۇقى ، بەدىئىلىكىنىڭ يۇقۇرىلىقى بىلەن ئۇيغۇر بۇگۇنكى زامان ئەدەبىياتىغا قوشۇلغان بىر ئۇلۇش كۇچ بولۇپ قالغۇسى. يازما ئەدەبىياتتىن باشقا خەلق ئېغىز ئەدەبىياتى مىراسلىرىمۇ مۇشۇ  يۇرت خەلقىنىڭ مەنىۋى تۇرمۇشىنى بېيىتقۇچى موھىم بىر مەنبە ئىكەنلىكى ، قوشاقلار، ماقال-تەمسىللەر ، يۇرتقا خاس ئېدىئوم  ۋە  تۇراقلىق بېرىكمىلەر تەزكىرە مەزمۇنىنىڭ رەڭگا –رەڭ، جانلىق بولىشىنى ئىشقا ئاشۇرغان. ئۇلارنىڭ يۇرتنىڭ بىنا بولۇش ، تەرەققى قىلىش تارىخىنى بىلىش جەھەتتىكى رولى مۇئەييەنلەشتۇرۇلگەن. تەزكىرىدىن ئورۇن ئالغان يازما ۋە ئەل ئەدەبىياتى خاس ئانتالوگىيەلىك خوسۇسىيىتى بىلەن كىشىگە ئاجايىپ سىتىتىك زوق ئاتا قىلىدۇ.
8 e, x1 }" Q% L7 A& f0 G     ئەسەردە ئوتتۇرىغا قويۇلغان دىھقانچىلىق ،چارۋىچىلىققا ئائىت بايانلاردا يۇرتنىڭ دىھقانچىلىق ۋە چارۋىچىلىق ئىشلىرىدا يۇز بەرگەن تاسادىپ ۋەقەلەر ، ئۇشتۇمتۇت تارقالغان جان ئالغۇچى ئاپەت خاراكتىرلىق كېسەللىك ۋە ئۇنىڭ خاراكتىرى، پەيدا بولۇش ،تارقىلىش سەۋەپلىرى ۋە ئۇنىڭ ئالدىنى ئېلىشتا قوللانغان چارە-تەدبىرلەر بېرىلگەن بولۇپ، بۇ بايانلاردىن كىشىلەر بىر تەرەپتىن يۇرت خەلقىنىڭ بېشىغا كەلگەن دەرت-ئەلەمنى بىلىپ يەتسە، يەنە بىر تەرەپتىن ھازىرقىدەك ھالەتكە كەلگەن بۇ گۇزەل ماكاننىڭ تاسادىپلا بۇنداق پەيدا بولۇپ قالمىغانلىقىنى، ئەجداتلارنىڭ نۇرغۇن كۇچ، ئەقىل-پاراسەت سەرىپ قىلىپ، يۇرتنى مۇشۇ ھالەتكە يەتكۇزگەنلىكى ھەققىدىكى مەلۇمات بىلەن تەمىنلەپ، يۇرتنى سۆيۇش، ئەجداتلارنى ھۆرمەتلەش تۇيغۇسى ئويغىتىدۇ. بۇ جەھەتتە ئەسەردىكى مۇشۇ مەزمۇنلارنى دىھقانچىلىق رىسالىسى دېيىشكە بولىدۇ.
) @$ G- N$ C) C: r' R9 z7 M$ ~      ئەسەر مەزمۇنىدا يەنە دىققەت قىلىنغان موھىم نوقتىلارنىڭ بىرسى، مۇقەددەس ئانا ماكان ئۇستۇن ئاتۇشنىڭ ئۆتمۇشى بىلەن ھازىرى رۇشەن سېلىشتۇرما قىلىنىپ ، ھازىرىنى بەرپا قىلىشتا ئەقىل، كۇچ ، ماددى بويۇم سەرىپ قىلغان دانالار،بەرزۇلار،سېخىلەرنىڭ مېھنىتى ، تۆھپىسى ئىنسانپەرۋەرلىك ، خەلقپەرۋەرلىك ، ۋەتەنپەرۋەرلىك نوقتىسىدىن چىقىپ بايان قىلىنغان. ئەسەرنىڭ مۇشۇ سەھىپىسىدىكى مەزمۇنلار بىر قەدەر ئومۇمىيلىق تۇسىنى ئالغان بولۇپ، مەلۇم بىر شەخسنىڭ شەنىگە ئوقۇلغان مەدھىيە، قەسىدە ياكى مەلۇم بىر تارىخى دەۋىردىكى مەلۇم بىر ۋاقەنىڭ ئومۇمى بايانى بولۇپ قېلىشتىن ساقلانغان. شەخسلەرنىڭ ئەجىر-مېھنىتى، تۆھپىسى مۇۋاپىق ھالدا توغرا ئۇسۇل بىلەن بايان قىلىنىش ئارقىلىق ئوقۇرمەننى ئۆز چۇشەنچىسى ۋە ھېسياتىغا تايىنىپ باھا بېرىشكە يېتەكلەش ئۇسۇلى قوللۇنۇلغان. مۇشۇنداق قىلىش ئارقىلىق ئەۋلاتلاردا يۇرتنى سۆيگەن ، يۇرتىغا ياخشىلىق قىلغان ، خەلقنى ئويلاپ ئۇنىڭ غېمىدە يۇرگەن ئىنسان گەرچە ئۇدۇنياغا كەتكەن بولسىمۇ ، ئۇنىڭ ھاياتى ھامان يۇرت ئىچىدە ، ئەل قەلبىدە مەڭگۇلۇككە ئىگە بولىدۇ –دېگەن ئىددىيە ئالغا سۇرۇلگەن.
% A$ }5 \" M- a$ \+ E: a) |1 b+ j# d" r- v5 ]) {- `
2-بەدىئىيلىك تەرەپتىكى مۇۋاپىقايەت.+ n8 |6 v( i) `, R9 V! W
: l/ S' V! A2 I% U( f' f! V
         بەدىئىيلىك  ھەر قانداق  بىر ئەسەرنى  ھاياتى  كۇچكە ئىگە قىلىدىغان موھىم بىر ۋاستە. ئەسەرگە تاللانغان مەزمۇن ھەر قانچە تىرەن ، تەسىرلىك بولغىنى بىلەن ئۇنى ئىپادىلەيدىغان قەلەم قۇۋۋىتى ئاجىز ، نەزەر دائىرىسى تار، بەدىئى دىتى ، تىل بالاغىتى، سۆز پاساھىتى يېتەرلىك بولمايدىكەن ، ئۇ ھالدا مەزمۇن كىشىگە ھىچقانداق سىتىتىك لەززەت ، ھىچقانداق تەسىر بېرەلمەيدۇ. ئەسەرنىڭ ھاياتى كۇچىمۇبولمايدۇ. بولۇپمۇ ھەم تارىخ ھەم ئەدەبىي تۇسنى ئالغان تەزكىرە ژانىرى ئۇچۇن ئېيتقاند اتېخىمۇ شۇنداق. تەزكىرە  تارىخ بىلەن جۇغراپىيە ، ئەدەبىياتنىڭ بېرىكىشىدىن ھاسىل بولىدىغان بىر قەدەر مۇرەككەپ بىر ژانىر بولۇپ، ئۇ چۇڭقۇر ئىلمىيلىككە ، مول ماتىرىئال مەنبىئىگە ۋە رۇشەن سىياسىۋىلىككە ئىگە بولىدۇ. ئۇنى يېزىش ئۇچۇن ئاپتۇردا يۇقۇرى سۇپەتتىكى قەلەم قۇۋۋىتى بولۇشتىن سېرىت، مۇئەييەن دەۋىر ئېڭى قارىشى، كۇچلۇك سىياسى نەزىرىيىۋى قاراش ئاساسىدا تىكلەنگەن ئىنىق يېزىش نىشانى بولۇش لازىم.( {# K8 A, o! j, U' b
بۇ ئەسەرنى يېزىشقا قاتناشقان ئاپتۇرلار كەڭ نەزىريىۋى ئاساسقا ئىگە بىر قەدەر پىشقان قەلەم ساھىبلىرى بولغانلىقى ئۇچۇن ئەسەرنى يېزىشتا بۇ نوقتىغا ئالاھىدە دىققەت قىلغان. گەرچە يۇرتنىڭ ئۆتمۇشى بىلەن ھازىرەن ھالىتىنى سېلىشتۇرۇپ ئىلگىرىلەش ۋە تەرەققىيات پەرىقلىرى سىتاتىسكىلىنىپ پىرسەنت ئاساسىدا رۇشەن كۆرسىتىلمىگەن بولسىمۇ (بۇ ئەسەرگە بۇنداق تەلەپنى قويۇشقىمۇ بولمايدۇ)،لىكىن ئەقىللىق كىتاپخان ھەر قايسى مەزمۇنلاردىن بۇ نوقتنى ئېنىق ھىس قىلالايدۇ،چۇشىنەلەيدۇ.
, {5 f. S! G5 E9 X& ^5 C8 g: v   ئەسەردە دىئالىكتىكىلىق ماتىرىيالىزىم ۋە تارىخى ماتىرىيالىزىم يېتەكچى ئىددىيە قىلىنغان . يۇرتنىڭ گۇللىنىپ ، روناق تېپىشىدا سوتسىيالىستىك تۇزۇمنىڭ ئەۋزەللىكى ، كوممۇنىستىك پارتىييىنىڭ توغرا رەھبەرلىكى گەۋدىلەندۇرۇلگەن. يۇرتنىڭ ئوتمۇشى، 10 يىللىق بالايى- ئاپەتلىك يىللاردىكى سولچىل سىياسەتنىڭ تەسىرى، 3- ئومۇمىي يىغىندىن كېيىنكى گۇللۇنۇش قاتارلىقلار ھەر قايسى ساھەلەردىكى تەرەققىيات ۋە گۇللۇنۇش مەنزىرىلىرىگە زىچ سىڭدۇرۇلگەن ئاساستا تەسىرلىك بايان قىلىنغان . سوتسىيالىستىك ئىقتىسادى قۇرۇلۇش ئېلىپ بېرىشنىڭ ئۇلۇغ ئەھمىيىتى ۋە ئۇنىڭ يۇرتنى گۇللەندۇرۇپ ئىناق ئاتۇش قىلىپ قۇرۇپ چىقىشتىكى رولى ، يېڭىدىن ئېچىلغان زېمىن، بارلىققا كەلگەن چوڭ-كىچىك تىپتىكى كارخانا، ئىشلەپچىقىرىش ئەسلىھەلىرىنىڭ تەرەققىياتى قاتارلىقلار دىئالىكتىكىلىق تەرەققىيات قارىشى ئاساس قىلغان ھالدا بايان قىلىنغان. ئۇلۇغ جۇڭگۇ كوممۇنىستىك پارتىيىسنىڭ توغرا رەھبەرلىكى ئالاھىدە گەۋدىلەندۇرۇلگەن.7 ], |/ T9 z' |
ئەسەرگە تاللانغان ماتىرىياللارنىڭ مەزمۇنى تولۇق، تۇرى كەڭ بولۇپ، ئوقۇرمەندە رازىمەنلىك تۇيغۇسى ھاسىل قىلىدۇ.كىتاپنى قولىغا ئالغان ئادەم كىتاپنىڭ ھەممە سەھىپىلىرىنى بىر قېتىمدىن ئوقۇپ چىققۇسى، مەزمۇنلاردىن ۋاقىپ بولغىسى كېلىدۇ. بۇ جەھەتتە بۇ ئەسەر قامۇس خاراكتىرىنى ئالغان بولۇپ، يالغۇز ئۇستۇن ئاتۇشنىڭ تارىخى ، مەدەنىيىتى ھەققىدىكى بىلىملەر بىلەن چەكلىنىپ قالماستىن، بەلكى پۇتكۇل ئۇيغۇر خەلقىنىڭ ماددى ۋە مەنىۋى مەدەنىيتى ھەققىدىكى بىلىملەرنى ئۆز ئىچىگە ئېلىپ، ئۇستۇن ئاتۇش خەلقى ئىچىدە ئۇيغۇر خەلقىنى ،ئۇيغۇر خەلقى كوللىكتىۋى ئىچىدە ئۇستۇن ئاتۇش خەلقىنى كۆرۇش ئىمكانىيتىنى ھازىرلىغان. بۇ جەھەتتە بۇ ئەسەر باشقا ھەر قانداق تەزكىرىلەردىن پەرىق قىلىدۇ.  شۇنداقلا بۇ جەھەتتىكى ئارتۇقچىلىقى بىلەن كىتاپ ئارقىلىق يارىتىلغان" ئۇستۇن ئاتۇش يازما مۇزىي " بولۇپ قالغان . ئەسەردە يەنە يۇرت تەزكىرىسىنى يورۇتۇشتا ھەر قايسى يۇرت ناملىرىنىڭ ئېتمۇلوگىيىسى ھەققىدىمۇ تەپسىلى  ۋە ئەستايىدىل توختالغان، بۇ  يۇرت نامىنىڭ مەنىسىنى چۇشۇنۇشتە يېتەكچى ماتىرىياللىق رولنى ئوينىغان . بۇ ھال ئەسەر گە كۇچلۇق  تارىخ تۇسى بەرگەن. ( ]. L, H& p" j/ J' t7 q
ئەسەرنىڭ قۇرۇلمىسى خېلى مۇكەممەل بولغان.ئەسەر ھەجىمىنىڭ چوڭ، ئىپادىلىگەن مەزمۇنىنىڭ كەڭلىكىگە قارىماي، مەزمۇننىڭ ئورۇنلاشتۇرىلىشى سېستىمىلىق بولغان. ئەسەرنىڭ باش قىسمىغا بېرىلگەن يۇرتنىڭ ئومۇمى كۆرۇنىشى ھەققىدىكى  6 پارچە،مەشھۇر ئورۇنلار ئەكىس ئەتتۇرۇلگەن 6 پارچە ، يۇرتنىڭ يېڭى قىياپىتى ئەكىس ئەتتۇرۇلگەن 6 پارچە ، تارىخى ئاسار- ئەتىقە ئەكس ئەتتۇرۇلگەن 21 پارچەرەڭلىك رەسىملەر ئەسەر مەزمۇنىنىڭ مەلۇم بىر بۆلىگى بولۇپ، ئۇلار ھەم ماددى ئىسپات،ھەم مەزمۇننى كۇچەيتىش رولىنى ئوينىغان.ئومۇمەن قىلىپ ئېيتقاندا ، ئەسەرئىملا جەھەتتىكى بىر قىسىم خاتالىق ۋە بىر قىسىم مەزمۇن تەكرارلىقىنى ھىساپقا ئالمىغاندائومۇمىي جەھەتتىن مۇۋاپىقيەتلىك يېزىلغان . بۇ باشقا تەزكىرە يازغۇچىلار ئۇچۇن ئورنەك بولۇپ قالغۇسى .
- L1 F: q; K/ ]/ \