ئۇيغۇر شېئرىيتىدە مۇنداق قاپىيە شەكلى بارمۇ؟ [ئۇلانما كۆچۈرۈش]

ئۇيغۇر شېئرىيتىدە مۇنداق قاپىيە شەكلى بارمۇ؟

نەچچە كۈندىن بىرى ئۇيغۇر شېئىرىيتى ھەققىدە ئىزدىنىۋىتىپ ئەنىۋەر ھىدايەتنىڭ «نېلۇپەر ناخشىسى» ناملىق شېئرلار توپلامى ئۈستىدە ئىزدىنىپ قالدىم. ھەم شۇ جەرياندا مەزكۇر توپلامغا كىرگۈزۈلگەن شۇنداق بىر شېئر دىققتىمنى تارتتى. بۇ خىل شېئر شەكلىنى يېڭىلىق دىسەك بولارمۇ ياكى خاتالىقمۇ؟ تورداشلار بىلەن ئورتاقلاشقۇم كەلدى.

قۇياشقا قارا
ئەنىۋەر ھىدايەت

مۈشكۈلاتقا يولۇقساڭ ئەگەر،
گۇگۇملاردا تىنەپ يۈرمىگىن.
قوغلاپ كېلىپ چاقسىمۇ ھەرە،
«ئاغرىدى» دەپ قاپاق تۈرمىگىن.

چىدىماستىن شۈنچىلىك دەردكە،
كېلەچەكتىن ئۆمۈد ئۈزمىگىن.
تېپىلىدۇ مەلھىمى ئاخىر،
قانچە ئېغىر بولسىمۇ يارا.

سازلىقلاردا قويۇپ ئۆزۈڭنى،
شىۋاقلاردىن بەختىڭنى سورا.
چاتقاللىقتا تۇرساڭمۇ ياياق،
كۈلۈپ چىققان قوياشقا قارا!
1998-يىلى 8-ئاي

(ئەسكەرتىش: 2-كۇبلىت قاپىيە شەكىلىگە قاراڭ!)

بۇ يازمىنى ئاخىرىدا   ئابدۇمىجىت.م تەھرىرلىگەن. ۋاقتى  2012-7-19 15:32  

قۇياشقا قارا
ئەنىۋەر ھىدايەت


مۈشكۈلاتقا يولۇقساڭ ئەگەر،
گۇگۇملاردا تىنەپ يۈرمىگىن.
قوغلاپ كېلىپ چاقسىمۇ ھەرە،
«ئاغرىدى» دەپ قاپاق تۈرمىگىن.
چىدىماستىن شۈنچىلىك دەردكە،
كېلەچەكتىن ئۆمۈد ئۈزمىگىن.

تېپىلىدۇ مەلھىمى ئاخىر،
قانچە ئېغىر بولسىمۇ يارا.
سازلىقلاردا قويۇپ ئۆزۈڭنى،
شىۋاقلاردىن بەختىڭنى سورا.
چاتقاللىقتا تۇرساڭمۇ ياياق،
كۈلۈپ چىققان قوياشقا قارا!

ئەمدى قاراپ بېقىڭا!  
بۇ بەلكىم بەت ياساش-بېسىش مەشخۇلاتى جەريانىدىكى سەۋەنلىكمۇ-قانداق؟!

شۇنداق ، مەنچە بولغاندىمۇ ئەرچىن ئاكام ئوڭشىغاندەك بولىشى مۇمكىن .
ئەنۋەر ھىدايەتمۇ ئۇنچە بىخەستەلىك بىلەن شېئىر يازىدىغان شائىر ئەمەس  .

ئەرچىن ئاكا، مەنمۇ شۇنداق تەھلىل قىلغان. ئەمما يېنىكلىك بولۇپ قىلىپ، بىر يېڭىلىق بولسا بايقىيالماي قالماي دەپ ئەنسىرىدىم.


    مىرئەھمەد مامۇت ئەپەندىم، «مەنچە، سەنچە» دېگەن ئىبارىلەرنى ئىشلىتىشتىن بۇرۇن مەزكۇر توپلامنى بىر كۆرۈپ بېقىشىڭىزنى تەۋسىيە قىلىمەن. ھەم توپلامنى كۆرۈپ چىقىش جەرياندا مونۇ نوقتىلارغىمۇ دىققەت قىلىپ قويارسىز:
توپلامدىكى شېرلاردا يەنە قاپىيەلىنىدىغان سۆزلەرنىڭ تەكرارلىغىدىن باشقا يەنە تۆۋەندىكىدەك مەجبۇرى قاپىيەلەشتۈرۈش ھادىسلىرى كۆرۈلگەن بولۇپ، بۇ خىل خاتالىق نىسبەتەن كۆپ تەكرارلانغان. مەسىلەن:
ناۋا-تاۋار (23-بەت)
قوياش-باغاچ (26-بەت)
ئانا-يەنە (30-بەت)
چىراغ-يىراق (69-بەت)
ئېسەدەپ-ئەجەب (70-بەت)
ۋېناس-قوياش (75-بەت)
چىراغ-قىزچاق(92-بەت)
كۈچەپ-ئەجەب (180-بەت)[
ئەجەب-كۈچەپ (185-بەت)

ئەمما ئابدۇمىجىت روھىدىن ئۆگىنىشكە ئەرزىيدۇ. تەتقىقات، ئىزدىنىشلىرىڭىز چوڭقۇرلاشسۇن!

مېنڭچىمۇ ئەرچىن دېگەندەك بولۇشى ئېھتىمالغا ناھايىتى يېقىن. بىر يىللىرى بىر قىسىم مۇھەرىرلەر تۆت كوبلىتتىن ئارتىپ كەتكەن مىسرالارنى ساناپ تۇرۇپ تۆت مىسرالاشتۇرۇپ بېرەتتى، قالدى مىسرالارنى كېيىنكى كوبلىتنىڭ مىسرالىرى بىلەن تۆتلۈك قىلىپ قوياتتى. تۇيۇقسىز ئەھۋاللاردا ھەتتا بىر پارچە شېئىرنىڭ ئەڭ ئاخىرقى بىرەر مىسراسى تۆتلۈك شەكىل ئىچىگە كىرەلمىسە يېڭى بەتكە يېڭى بىر شېئىرنىڭ تېمىسى قىلىپ قويۇلۇپمۇ قالغان. ھازىرغۇ بەتلەر ياخشى بولۇپ كەتتى. كۆز تەگمىسۇن.

    ھەرخىل ئېھتىماللارنى نەزەردىن ساقىت قىلىپ، ئالدى بىلەن ئەسەر نى كۆرەيلى، كەتكۈزۈپ قويغان تەرەپلەر بولسا تۈزىتىۋالساق بولىدۇ. يازغان ئەسەرلىرىمىزنىڭ ئاپتۇرلۇق ھوقۇقى تېخى قولىمىزدا!

    بۇ يازمىنى ئاخىرىدا   hojakabiz تەھرىرلىگەن. ۋاقتى  2012-7-20 22:07  

«شىئېر-xier ›› ئەمەس، «شېئىر- xeir ››-  (ھازىرقى زامان ئۇيغۇر ئەدەبىي تىلىنىڭ ئىملا ۋە تەلەپپۇز لۇغىتى)

خوجامۇھەممەد قابىز ئەپەندى، خاتالىشىپ قالدىلا. شېئىر  ئاتالغۇسى ئەزەلدىنلا «شېئىر»

Sheir, xeir   دىيىلىدىغان تۇرسا.

بۇ يازمىنى ئاخىرىدا   Erchin تەھرىرلىگەن. ۋاقتى  2012-7-20 21:41  

مەن بىر سەۋەنلىككە يول قويۇپ كەپتىمەن-ھە، ئەمدى تۈزىتىمەن.!

بەت ياساش -بېسىش جەريانىدىكى خاتالىقلار تۈپەيلىدىن كىلىپ چىققان بەزى ئاۋارىچىلىقلار ئىچىدە بۇمۇ بىر خىل قورقۇنچلۇق ئەھۋالدەك قىلىدۇ. باشتا مەنمۇ ئابدۇمىجىت يوللىغاننى كۆرۈپ سەل ئەجەبلەنگەن، كىيىن رەڭ بىلەن بوياپ قويغان يەرلىرىگە زەڭ سېلىپ ئاندىن چۈشەندىم. ئەسلى بىر ئوبدان يېقىشلىق شېئىركەن. رەتلەشتىكى خاتالىق تۈپەيلى ماڭىمۇ چۇۋالچاق تەسىر بىرىپ قويغىلى تاس قاپتۇ.

بىىر قىسىم بىلەرمەن  مۇھەرىرلەر ھازىرمۇ باركەن . مۇنىڭ تالاشقىدەك ھىچ زۆرۈريىتى يوق . ياخشىسى مۇھەرىرلەرگە ئەستايىدىللىق تىلەيلى . ئابدۇمىجىىتنىڭ بايقاش روھى رەخمەت !!! بۇ يازمىنى ئاخىرىدا   ئابدۇخېلىل تەھرىرلىگەن. ۋاقتى  2012-7-21 08:20  

«نېلوپەر ناخشىسى» دېگەن بۇ توپلامنى مۇھەممەتتۇردى مىرزىئەخمەت تەھرىرلىگەن، ھەجەرگۈل تۇرسۇن كوررېكتورلىگەن ئىكەن...

ئابدىمىجىتنىڭ ئىزدىنىش روھىغا ئاپرىن!كىم بولىشىدىن قەتئىنەزەر ئادەمغۇ بىز،خاتالىق كىمدىن كۆرۈلسە تۈزىتىش كېرىك.شېئىرى شەكىل،قاپىيە ئەنئەنىۋى شېئىرىيەتنىڭ نەقىش-بىزەكلىرى،ئۇنى قوغداش بۇرچ شۇنداققۇ دۇستلار؟

قارىسام،ھەپتىدە بىر توپلام باسامدىكىن،كىتابخانىغا. بەزىدە ھەيران قالىمەن. ئىچىگە قاراپ باقسام خەت،ئابزاس،سۈپەتتە ئازراق چىكىنىش بارلىقىنى ھىس قىلىمەن... بۇنىڭغىمى شۈكرى ئەمدى. 21-ئەسىردىكى ئۇچۇر شۇنداق ئوخشايدۇ...!