ئورمان-ئېقىنلاردىن كېسىپ ئۆتۈش [ئۇلانما كۆچۈرۈش]

ئورمان-ئېقىنلاردىن كېسىپ ئۆتۈش

كېلىفورد سىماك (ئامېرىكا)
تەرجىمە قىلغۇچى: ئەركىن ئىسھاق ئوغۇزخان

- ئۇ بىزنىڭ گەپ ئاڭلىشىمىزنى تاپىلىغان، - دىدى ئالەن ئىنچىكە ئاۋازدا.
- شۇنداق قىلىدىغىنىڭلارغا ئىشىنىمەن، - دىدى خانىم، - سىلەرگە قاراش مالال بولغۇدەك ئىش ئەمەس.
شۇ چاغدا فۇربېس خانىم بۇ ئىشنى تېزلا ئايدىڭلاشتۇرۋىلىش كېرەك، دەپ ئويلىدى. ئۇ ئوچاقنىڭ يېنىغا كىلىپ ئالما پىشۈرىدىغان قازاننى بىر چەتكە قويدى.
- شىرەنىڭ قېشىغا كېلىڭلار، - دىدى ئۇ، - مەن سۈت بىلەن پېچىنە ئىلىپ كىلەي.
خانىم جاھازا ئۈستىدىكى چىكىلداپ مىڭىۋاتقان سائەتكە قاراپ، ۋاقتنىڭ تۆت بۇلاي دەپ قالغانلىقىنى كۆردى. ئۇزاققا قالمايلا يولدىشى ئېتىزدىن قايتىپ كېلەتتى. جېكسون فۇربېس بۇ ئىشنى قانداق ھەل قىلىشنى ئوبدان بىلەتتى. ھىمىشە شۇنداق ئىدى.
ئۇلار ئىككىسى بىردىن ئورۇندۇققا ئۆمىلەپ چىقىپ، ئەپلىك جايلىشىپ ئولتۇردى. ئاندىن كۆزلىرىنى چىكىلداپ مېڭىۋاتقان سائەت، ئوتۇن كۆيىۋاتقان ئوچاق، ئوچاق ئىچىدىكى لاۋىلداپ يېنىۋاتقان يالقۇن، ياغاچ ساندۇق ئىچىگە دۈۋلەپ قويۇلغان ئوتۇن ھەم بۇلۇڭغا تىكلەپ قويۇلغان سۈت ئارلاشتۇرغۇچ دىگەندەك ھەننىۋا نەرسىگە تىكتى.
ئۇلارنىڭ يۈدۈمە سومكىلىرى پولغا قويۇپ قويۇلغانىدى. فۇربېس خانىم شەكىلى غەلىتىلا سومكىلارغا دىققەت قىلدى. سومكىلار قېلىن رەخت ياكى كاناپتىن تىكىلگەنىدى. شۇنىسى، سومكىنىڭ ئاغزىنى چىڭ بۇغۇپ تۇرىدىغان تاسما ياكى بۇغقۇچ دىگەندەل نەرسىلەر كۆرۈنمەيتتى. شۇنداقتىمۇ فۇربېس خانىم سومكا ئاغزىنىڭ ناھايىتى ھىم ئېتىلگەنلىكىنى بايقىدى.
- سىزدە پۇچتا ماركىسى بارمۇ؟ - دەپ سورىدى ئالەن.
- پوچتا ماركىسى؟ - قايتۇرۇپ سورىدى فۇربېس خانىم چۈشەنمەي.
- ئۇنىڭ بىلەن كارىڭىز بولمىسۇن، - دىدى پاۋلو، - ئالەن سىزدىن بۇنداق سورىماسلىقى كېرەك. ئۇ ھەممە ئادەمدىن شۇنداق سورايدۇ. ئاپام ئۇنىڭ بۇنداق قىلىشىغا رۇخسەت قىلمايدۇ.
- ئەمما، پوچتا ماركىسى...
- ئۇ پوچتا ماركىسى توپلايدۇ. ماركىنى دەپ ھەممىلا يەردە خەقنىڭ خەتلىرىنى ئوغۇرلۇقچە ئىلۋالىدۇ. چۈشەندىڭىزمۇ؟
- ھە، - دىدى فۇربېس خانىم، - بەلكىم ئانچە-مۇنچە كونا خەتلەر چىقىپ قېلىشى مۇمكىن. سەل تۇرۇپ ئىزلەپ باقايلى.
خانىم يىمەكلىك ساقلايدىغان قازىناققا كىرىپ، سۈتتىن باشقا نەرسە قاچىلىمايدىغان ھىلىقى ساپال كومزەكنى ئىلىپ چىقتى. ئاندىن شېشە ئىچىدىكى پېچىنىنى ئېلىپ تەخسىگە تولدۇرۇپ قويدى. خانىم قايتىپ چىققان چاغدا ئۇلار ئۆز جايلىرىدا جىممىتە ئولتۇرۇپ پېچىنىنى ساقلاۋاتاتتى.
- بۇ يەردە ئۇزاق تۇرمايمىز، - دىدى پاۋلو، - پەقەت بىر مەزگىل ئارام ئالىمىز، ئاندىن ئاتا-ئانىمىز بۇ يەرگە كېلىپ بىزنى ئىلىپ كىتىدۇ.
ئالەن بېشىنى كۈچەپ لىڭشىتتى:
- بىز ماڭىدىغان چاغدا شۇنداق دىگەن. شۇ چاغدا مەن ئايرىلىشتىن ناھايىتى قورۇققان ئىدىم.
- سىلەر ئايرىلىشتىن قورۇقتۇڭلارمۇ؟
- شۇنداق، ھەممە نەرسە بەكلا غەلىتە.
- ۋاقت بەك قىسقا، - دىدى پاۋلو، - ئويلىنىشقا ۋاقت يوق دىيەرلىك. ئامالسىز ئالدىراش-تېنەش كېتىشكە مەجبور بولدۇق.
- سىلەر نەدىن كەلدىڭلار؟ - دەپ سورىدى فۇربېس خانىم.
- ھە، - دىدى ئوغۇل بالا، - بۇ يەردىن ئانچە يىراق ئەمەس. بىز پەقەت نەچچە بۈلەك يول باستۇق. ئەلۋەتتە، بىزدە دادام بەرگەن خەرىتە بار. ئىلگىرى ئۇ بىز بىلەن بىرلىكتە بۇ خەرىتىنى ناھايىتى ئىنچىكە تەتقىق قىلغان...
- فامىلاڭلارنىڭ فۇربېس ئىكەنلىكىگە قەتئى ئىشنەمسىلەر؟
- ئەلۋەتتە شۇنداق، - دىدى ئالەن بېشىنى لېڭشىتىپ.
- غەلىتە ئىش، - دىدى فۇربېس خانىم.
ئىشلار غەلىتە دىگەندەك بۇنچىلىك ئاددى ئەمەس. چۈنكى، يېقىن ئەتراپتا ئۇنىڭ نەۋرىسىدىن باشقا فۇربېس فامىلىلىكلەر يوق. يەنە كىلىپ قانداق بولىشىدىن قەتئىنەزەر، بۇ ئىككى بالا تامامەن ناتۇنۇش.
بالىلار سۈت ئىچىپ، پېچىنە يېيىش بىلەن بولۇپ كەتتى. خانىم ئوچاقنىڭ يېنىغا كىلىپ ئالما پۈشۈرىدىغان قازاننى ئوچاق ئىچىگە قويۇپ، ياغاچ قوشۇق بىلەن پىشۋاتقان ئالمىلارنى ئىلەشتۈردى.
- بۇۋام قەيەردە؟ - دەپ سورىدى ئالەن.
- بۇۋاڭلار ئېتىزدا، ھازىرلا قايتىپ كىلىدۇ. پېچىنىنى يەپ بولدۇڭلارمۇ؟
- ھەممىنى يەۋەتتۇق، - دىدى قىزچاق.
- ئۇنداقتا ئۈستەلنى رەتلەپ، كەچلىك تاماق ئېتىشكە تۇتۇش قىلايلى. ياردەم قىلىشنى خالايسىلەرغۇ دەيمەن.
- خالايمەن، - دىدى ئالەن ئورۇندۇقتىن سەكرەپ چۈشۈپ.
- مەنمۇ بار، - دىدى پاۋلو، - بېرىپ ئازراق ئوتۇن ئىلىپ كېلەي. ئاندىن توخولارنى باققاچ تۇخۇملىرىنى يىغاي...
- پاۋلو، - دىدى فۇربېس خانىم، - ناۋادا داداڭنىڭ نېمە خىزمەت قىلىدىغانلىقىنى ئېيتىپ بەرسەڭ بەلكىم ياردىمى تىگىپ قالار.
- دادام، - دىدى ئوغۇل بالا، - ئۇ ۋاقت ئىنژىنىرى.

***
ياشانغان ئەر-ئايال ئۆز ھۇجرىسىدا قالدى.
- ھىلقى نەرسىنى سىز ئەزەلدىن كۆرۈپ باقمىغان، - دىدى فۇربېس خانىم، - مۇنداق بىر پارچە مېتال بار ئىكەن، ئۇنى تارتسىڭىز ئۇ يەنە بىر مېتال تاسمىنى بويلاپ يۈتكۈلىدىكەن. ئاندىن سومكىنىڭ ئاغزى ئېتىلىدىكەن. كەينىگە قارىتىپ تارتسىڭىز سومكىنىڭ ئېغىزى ئېچىلىدىكەن .
- يېڭى نەرسىدەك قىلىدۇ، - دىدى جېكسون فۇربېس، - بۇنداق چەت، ياقا يېزىلاردا بىز خەۋەرسىز قىلۋاتقان يېڭىلىقلار بەك كۆپ. ئاز بولمىغان كەشپىياتچىلار خىلمۇ-خىل نەرسىلەرنى ئىجاد قىلۋاتىدۇ.
- يەنە ھىلىقى ئوغۇل بالىنىڭ، - دىدى خانىم، - ئىشتىنىدىمۇ مۇشۇنداق نەرسە بار ئىكەن. ئۇ ئۇخلىغاندا ئىشتىنىنى پولغا تاشلاپ قويۇپتۇ. مەن ئىشتاننى ئېلىپ، قاتلاپ ئورۇندۇق ئۈستىگە قويۇپ قويدۇم. ھىلىقى مېتال تاسمىنى كۆردۈم. ئۇنىڭ گىرۋەكلىرى ھەرەچىش شەكىلىدە بولۇپ، ئۇلارنىڭ چاپىنىدىمۇ بۇ نەرسە بار ئىكەن. ھىلىقى ئوغۇل بالا كىيگەن ئىشتان تېزىدىن يوقىرى يەردىن قىيۋىتىلىپتۇ. قىز بالىنىڭ كۆڭلىكىمۇ شۇنداق قىسقا...
- ئۇلار ئوتلاق توغرۇلۇق سۆزلەشتى، - دىدى جېكسون خىيال سۈرگەن ھالدا، - ئەمما، بۇ بىز كۆرگەن ئوتلاق ئەمەس. ئىنىقكى، بۇ ئادەملەر سەيلە قىلىدىغان يەردەك قىلىدۇ. يەنە تېخى راكىتا توغرۇلۇق سۆزلىدى. ھەر كۈنى راكىتا ئۇچىدىكەن. بۇ نەرسە يەر شارىدىن باشقا يەرلەردىمۇ باركەن.
- كۆڭلۈم تۇيۇپ تۇرىدۇ، ئۇلارغا بىر ئىش بولغاندەكلا، - دىدى فۇربېس خانىم، - ئەلۋەتتە، بۇنى ئۇلاردىن سورىساق بولمايدۇ.
- ئۇلارمۇ قورقىۋاتقاندەك قىلىدۇ، - دىدى ئەر بېشىنى لىڭشىتىپ.
- سىز قورقامسىز جېكسون؟
- بىلمەيمەن، - دىدى ئەر، - ئەمما، باشقا فۇربېس فامىلىلىك كىشىلەر يوق. ھىچ بولمىغاندا يېقىن ئەتراپتا يوق. چارلى بىزگە ئەڭ يېقىن بولسىمۇ ئارلىقىمىز بەش ئېنگىلىز مىلدىن ئاشىدۇ. ئەمما، بالىلار ئۇزاق ماڭمىدۇق، دەيدۇ.
- سىز قانداق قىلماقچى؟ - دەپ سورىدى خانىم، - نىمە قىلساق بۇلار؟
- كۆڭلۈمدىكىنى ئېيتسام، - دىدى ئەر، - ھارۋا بىلەن ۋىلايەتلىك ھۆكۈمەتكە بېرىپ، ئامانلىق ئەمەلدارى بىلەن سۆزلۈشۈپ كۆرەي. بۇ ئىككى بالا چوقۇم يولدىن ئادىشىپ قالدى. ئىنقكى، باشقىلار ئۇلارنى ئىزلەۋاتىدۇ.
- ئەمما، ئادىشىپ قالغاندەك قىلمايدۇ، - دىدى ئايال ئېرىگە، - ئۇلار بۇ يەرگە كىلىدىغانلىقىنى، بىزنىڭ بۇ يەردە تۇرىدىغانلىقىمىزنىمۇ بىلىدىكەن. ئۇلار مېنى مۇمام دەپ قارايدىكەن. سىزنىمۇ سورىدى ھەم «بۇۋام» دەپ ئاتىدى. بۇنىڭدىن قىلچە گۇمان قىلمىدى. بىزگە بۇرۇندىنلا تۇنۇشتەك مۇئامىلە قىلۋاتىدۇ. بىرسى ئۇلارغا بىز توغرۇلۇق سۆزلەپ بېرىپتۇ. ئۇلار پەقەت قىسقىغىنە بىر مەزگىل تۇرىمىز، دەيدۇ. ئۇلارنىڭ ئىش-ھەركىتى بىلەن گىپى بىردەك، ئۇلار دەم ئالغىلى كەلگەندەكلا.
- مېنىڭچە، - دىدى جېكسون فۇربېس، - ئەتىگەنلىك چايدىن كىيىن پەلتويىمنى كىيىپ، ھارۋا بىلەن يېقىن ئەتراپنى ئايلانغاچ كىشىلەردىن سوراپ كۆرەي. بەلكىم بەزىلەر بىر قىسىم ئىشلارنى ئېيتىپ بېرىشى مۇمكىن.
- ئوغۇل بالا دادىسىنى ۋاقت ئىنژىنىرى، «ۋاقت پۈتكۈل دۇنيادىكى ئېنىرگىيە ھەم نوپۇز دىگەنلەردىن دېرەك بېرىدۇ...» دەيدۇ. تازىمۇ بىمەنە گەپتە بۇ.
- بەلكىم چاقچاقتۇ، - دىدى ئەر، - دادىسى مۇنداقلا دەپ قويغان گەپنى بالىلار راست دەپ قالغان گەپ.
- مەن، - دىدى فۇربېس خانىم، - ئۈستىگە چىقىپ بالىلار ئۇخلىدىمۇ-يوق، قاراپ باقاي. چىراقنى غۇۋا قىلىپ تەڭشەپ قويغان ئىدىم. بالىلار بەك كىچىككەن. يەنە كىلىپ بۇ ئۆي ئۇلارغا تۇلىمۇ ناتۇنۇش. ئۇلار ئۇخلاپ قالغان بولسا چىراقنى ئۈچۈرۋىتەي.
جېكسون فۇربېس قوشۇلدىغانلىقىنى بىلدۈرۈپ «ھىم» دەپ قويدى.
- چىراقنى بىر كېچە ياندۇرۇپ قويۇش بەك خەتەرلىك، - دىدى ئۇ، - ئاسانلا ئوت كىتىدۇ.
ئوغۇل بالا ئۇخلاپ قالغان بولۇپ، تورۇسقا قاراپ ئوڭدىسىغا ياتاتتى. بۇ كىچىك بالىنىڭ سالامەتلىكىگە پايدىلىق ئۇخلاش ھالىتى. ئۇ كارىۋاتقا چىقىدىغان چاغدا كىيىملىرىنى يەرگە تاشلاپ بىر كەلتۈرۋەتكەن بولۇپ، ھازىر رەت-رېتى بىلەن ئورۇندۇق ئۈستىدە تۇراتتى. فۇربېس خانىم ئۇلار ئۇخلاشتىن ئىلگىرى خوشلاشقان چاغدا كىيىملەرنى رەتلەپ، قاتلاپ ئورۇندۇق ئۈستىگە قويۇپ قويغان ئىدى.
سومكا ئورۇندۇققا يۈلەپ قويۇلغان بولۇپ، ئېغىزى ئۇچۇق تۇراتتى. ئىككى رەت ھەرچىش شەكىلدىكى مېتال تاسما غۇۋا چىراق يورۇقىدا سۇس چاقنايتتى. سومكىنىڭ قاراڭغۇ قۇرسىقىدا دۈۋلىشىپ تۇرغان نەرسىلەرنىڭ قارامتۇل ئىزناسى كۆزگە چېلىقاتتى. بۇ نەرسىلەر سومكىغا ئالدىراش-تېنەشلا سېلىنغان بولۇپ، رەتسىز ئىدى. نەرسە-كېرەكلەر سومكىغا ئەسلى مۇنداق سېلىنماسلىقى كېرەك.
فۇربېس بېلىنى ئىگىپ سومكىنى ئورۇندۇق ئۈستىگە ئالدى. ئاندىن قولىنى ئۇزۇتۇپ ھىلىقى مېتال تۈگۈنچىنى تارتىپ سومكىنىڭ ئاغزىنى ئەتمەكچى بولدى. ئۇ سومكىنى مۇشۇنداق ئېتىق پىتى تۇرىشى، ئاغزى يوغان ئوچۇق ھالدا ئۇ يەردە تۇرماسلىقى كېرەك، دەپ قارايتتى. فۇربېس خانىم تومپىيىپ تۇرغان مېتال تۈگۈنچىنى تارتتى. مېتال رايىشلىق بىلەن ھەرچىشسىمان تاسمىنى بويلاپ سىيرىلدى ھەم تۇيۇقسىز توختاپ قالدى. ئەسلى ئۇ سومكىدىن چىقىپ قالغان بىر نەرسىگە قىسىلىپ قالغانىدى.
خانىم ئۇنىڭ بىر كىتاپ ئىكەنلىكىنى بايقاپ، قولىنى سوزۇپ رەتلەپ قويماقچى بولدى. شۇنداق بولغاندا سومكىنىڭ ئېغىزىنى ئەتكىلى بۇلاتتى. ئۇ شۇنداق قىلۋاتقان چاغدا، سومكا ئىچىدىكى تېرە قاپلىق كىتاپ يەنە بىر تەرەپكە ئۆرۈلۈپ كەتتى. خانىمنىڭ نەزىرى ئالتۇن ھەل بېرىلگەن «ئىنجىل» دىگەن خەتكە چۈشتى.
ئۇ كىتاپنى تۇتقىنىچە بىردەم ئارىسالدى بولغاندىن كىيىن، ئاستا-ئاستا سومكىدىن تارتىپ چىقاردى. كىتاپ قارا رەڭدىكى ئېسىل تېرە بىلەن قاپلانغان بولۇپ، يىل دەۋرى ئۇزراپ كەتكەچكە كونىرىغان، گىرۋەكلىرى يىرتىلىپ كەتكەن ئىدى. ئۇزۇن مەزگىل ئىشلىتىلگەچكە تېرە تاشلىقمۇ خېلىلا كونىرىغان، كىتاپ بەتلىرىنىڭ ئالتۇن جىيەكلىرىمۇ ئۆڭۈپ كەتكەنىدى.
خانىم تىڭىرقىغان ھالدا كىتاپنى ئاچتى. تېتولدىكى قارا سىياھتا يېزىلغىنىغا ناھايىتى ئۇزۇن بولغان، رەڭگى ئۆڭۈپ كەتكەن خەتلەر ئۇنىڭ كۆزىگە چېلىقتى:

ئامېلىيادىن سىڭلىم ئالەنگە  يادىكار:
ئۇزۇن ئۆمۈر كۆرۈشىڭىزنى تىلەيمەن.
1896-يىلى 10-ئاينىڭ 30-كۈنى

فۇربېس خانىم پۇتلىرىنىڭ بۇشۇشۇپ كىتۋاتقانلىقىنى ھېس قىلدى، ئارقىدىنلا پولغا يىنىك يېقىلدى. ئۇ ئورۇندۇقنىڭ يېنىدا ئولتۇرۇپ تېتولدىكى خەتلەرنى يەنە بىر قېتىم ئوقىدى.
1896-يىلى 10-ئاينىڭ 30-كۈنى راستىنلا ئۇنىڭ توغۇلغان كۈنى. ئەمما بۇ كۈن تېخى كەلمىدى. چۈنكى بۈگۈن تېخى 1896-يىلى 9-ئاينىڭ باشلىرى.
بۇ «ئىنجىل»غا، يەنى قولىدىكى ماۋۇ «ئىنجىل»غا قانچىلىك ئۇزۇن بولغاندۇ؟ يۈز يىل، بەلكىم يۈز يىلدىنمۇ ئاشقان بولىشى مۇمكىن.
«ئىنجىل» ــــ ئامېلىيا ھەقىقەتەن ئۇنىڭغا مۇشۇنداق سوۋغات بېرىدۇ، دىگەن تەقدىردىمۇ بۇ تېخى بېرىلمىگەن ھەم شۇنداقلا ھازىر بەرگىلى بولمايدىغان سوۋغات. چۈنكى تېتولغا يېزىلغان خەتتىكى چىسلا بىر ئايدىن كىيىنكى ۋاقتنى كۆرسۈتۈپ تۇرۇپتۇ.
ئەلۋەتتە، بۇ مۇمكىن ئەمەس. بۇ قاملاشمىغان چاقچاق ياكى خاتالىق. ھىچبولمىغاندا ئۇدۇل كىلىپ قالغان ئىش. باشقا يەردىكى يەنە بىر ئالەن ئىسىملىك ئادەمنىڭ ئامېلىيا ئىسىملىك ئاچىسى بولىشى مۇمكىن. چىسلاغا كەلسەك بۇ يېزىشتىكى خاتالىق، ئۇلار چېسلانى خاتا يېزىپ قويغان. بۇنداق ئىشلار ناھايىتى ئاسانلا يۈز بېرىدۇ.
ئەمما، ئۇ يەنە قايىل بولمىدى. بالىلار ئۆزلىرىنىڭ فامىلىسىنى فۇربېس دىدى، شۇنداقلا ئۇدۇل مۇشۇ يەرگە كەپتۇ. پاۋلو بىر پارچە خەرىتىنى تىلغا ئالدى. شۇڭا ئۇلار يولنى تاپالايدۇ.
بەلكىم، سومكىدا باشقا بەرسىلەر بولۇشى مۇمكىن. فۇربېس خانىم سومكىغا قاراپ بېشىنى چايقىدى. ئۇ ئوغۇرلۇقچە كۆرمەسلىكى كېرەك. «ئىنجىل»نى كۆرگەنلىكىمۇ توغرا ئەمەس.
10-ئاينىڭ 30-كۈنى ئۇ 59 ياشقا كىرىدۇ— بۇ كۈن ياشانغان، كۈيئوغۇل كۆرۈپ، نەۋرىلىك بولغان ئايالنىڭ 59 ياشقا كىرگەن توغۇلغان كۈنى. قىزى ھەپتە ئاخىرىدا ئۇنى يوقلاپ كىلىدۇ. ئۇنىڭ ئامېلىيا ئىسىملىك بىر ئاچىسى بار. ئۇ 1896-يىلى ئۆزىنىڭ توغۇلغان كۈنىگە «ئىنجىل» سوۋغا قىلىدۇ.
ئۇ كىتاپنى جايىغا تىقىپ قويدى. ئاندىن مېتال تۈگۈنچىنى تارتىپ سومكىنىڭ ئاغزىنى ئەتتى. ئاندىن قايتا يەرگە قويۇپ كارىۋاتتىكى بالىغا قارىدى. بالا تاتلىق ئۇخلاۋاتاتتى. فۇربېس خانىم چىراقنى ئۈچۈردى.
كىچىك ئالەن ياندىكى ئۆيدە ئۇخلاپ قالغان بولۇپ، بۇۋاققا ئوخشاش دۈم يىتۋالغان ئىدى. غۇۋا يورۇپ تۇرغان ئاجىز چىراق يالقۇنى ئېچىق تۇرغان دېرىزىدىن كىرۋاتقان سەلكىن شامالدا قاتتىق تەۋرىنەتتى.
ئالەننىڭ سومكىسى ئېتىق بولۇپ، ئورۇندۇقنىڭ يېنىغا تىكلەپ قويۇلغان ئىدى. كىشىگە رەتلىك تەسىر بېرەتتى. خانىم سومكىغا قاراپ بىردەم ئارىسالدى بولغاندىن كىيىن، كارىۋاتنىڭ يېنىدىكى چىراغ قويۇلغان شىرەنىڭ قېشىغا كەلدى.
بالىلار تاتلىق ئۇخلىماقتا، ھەممە نەرسە تىپتېنچ. ئۇ چىراقنى ئۈچۈرۋەتكەندىن كىيىن پەسكە چۈشۈپ جېكسون بىلەن سۆزلەشمەكچى بولدى. بەلكىم، ئۇنىڭ تاڭ سەھەردە پەلتوسىنى كىيىپ، ھەممىلا يەرگە ھارۋىلىق بېرىپ خوشنىلاردىن ئەھۋال ئىگەنلىشى ھاجەتسىزدۇ.
ئۇ ئىگىلىپ چىراق يالقۇنىنى پۇۋلەۋاتقان چاغدا، بىر كونۋىرىتنىڭ شىرە ئۈستىگە قويۇلغانلىقىنى كۆردى. كونۋىرىتنىڭ يوقۇرى سول بۇرجىكىگە ئىككى دانە چوڭ ھەم رەڭدار پوچتا ماركىسى چاپلانغان ئىدى.
- نېمە دىگەن چىرايلىق پوچتا ماركىسى، - دەپ ئويلىدى ئۇ، - مەن بۇنداق چىرايلىق پوچتا ماركىسىنى ئەزەلدىن كۆرۈپ باقمىغان.
خانىم بېلىنى ئىگىپ پوچتا ماركىلىرىغا قارىدى، ئارقىدىن ماركىنىڭ ئۈستىگە بېسىلغان «ئىسرائىلىيە» دىگەن دۆلەت نامىنى ئوقىدى. ئەمىليەتتە، ئىسرائىلىيە دىيىلىدىغان مۇنداق جاي يوق ئىدى. بۇ، «ئىنجىل»دىكى بىر نام بولۇپ، دۆلەت ھىساپلانمايتتى . ناۋادا بۇ دۆلەت مەۋجۈت بولمىسا بۇنداق پوچتا ماركىسى زادى قەيەردىن كەلگەندۇ؟
ئۇ كونۋىرىتنى قولىغا ئېلىپ پوچتا ماركىسىغا سەپسىلىپ قارىدى ھەم ئۆزىنىڭ خاتا كۆرۈپ قالمىغانلىقىنى دەلىللىدى. نىمە دىگەن چىرايلىق پوچتا ماركىسى-ھە!
ئالەن پوچتا ماركىسى يىغىشقا ئامراق. پاۋلو شۇنداق دىگەن. ئۇ ھىمىشە باشقىلارنىڭ خەتلىرىنى ئوغۇرلىقچە ئىلۋالىدۇ.
كونۋىرىت ئۈستىگە پوچتا تامغىسى بېسىلغان بولۇپ، چېسلامۇ باردەك قىلاتتى. ئەمما، ئالدىراش بېسىلغان ئەمەلدىن قالدۇرۇش تامغىسى چېسلانى تۇتۇقلاشتۇرۋەتكەن بولغاچقا خانىم ئىنىق كۆرەلمىدى.
بىر پارچە سالام خەت قەغىزىنىڭ بۇرجىكى ئىگىز-پەس ئېچىلغان كونۋىرىت ئېغىزىدىن يېرىم سانتىمېتىردەك چىقىپ تۇراتتى. خانىم خەتنى تارتىپ چىقاردى. ئاندىن تېز ھەم چوڭقۇر نەپەس ئالغىنىچە ئوقۇشقا باشلىدى.
ئۇ، بۇ خەتنىڭ بىر پارچە سالام خەتنىڭ ئاخىرقى بۆلىكى، يەنى ئاخىرقى بېتى ئىكەنلىكىنى چۈشەندى. خەت قول يازما بولماستىن، بەلكى بېسىپ چىقىرىلغان بولۇپ، كىشىلەر ئادەتتە گىزىت ھەم كىتاپلاردا ئۇچرىتىدىغان باسما خەت شەكىلىگە ئوخشايتتى.
بەلكىم، بۇ چوڭ شەھەردىكى ئىشخانىلاردىلا بولۇشقا تىگىشلىك يېڭى كەشپىيات بولسا كېرەك، دەپ ئويلىدى ئۇ. خانىم ئىلگىرى مۇشۇنداق نەرسە توغۇرلۇق ئوقىغان. بۇ نەرسە  ماشىنىكا دەپ ئاتىلاتتى.

- ئىشەنمىگىن، - دەپ باشلانغانىدى ھىلىقى خەت، - سەن ئوتتۇرىغا قويغان پىلاننى يولغا قويۇشقا بولىدۇ. ۋاقت قالمىدى. تاشقى پىلانت ئادەملىرى يىقىنلىشۋاتىدۇ. ئۇلار بىزگە ۋاقت بەرمەيدۇ.
- گەرچە بۇ ئىشنى ئورۇنلاش مۇمكىن بولسىمۇ، ئەخلاق مىزانىغا ئۇيغۇن كېلەمدۇ-يوق يەنىمۇ ئويلىنىش كېرەك. ۋىجدانىمىز ئالدىدا تۇرۇپ ئېغىز ئاچقاندا، بىز بۇنداق ھاپىلا-شاپىلا ئۆتمۈشكە قايتپ بارساق، ئۆزىمىزنىڭ مەسلىلىرىنى بىر ئەسىر ئىلگىركى كىشىلەرگە قالدۇرساق بولمايدۇ. بۇنداق قىلىشنىڭ ئۇلارغا ئېلىپ كىلىدىغان ئاۋارىچىلىقىنى، ئىقتىسادى قالايمىقانچىلىق ھەم پىسخىكا جەھەتتىكى زەربىسىنى ئويلا.
- بالىلارنى ئۆتمۈشكە ئاپىرۋەرتسەڭ بوپتۇ. ئەمما، كىيىنچە ئۇلار ھەقىقى ئەھۋالنى بىلسە، بۇ ئىشنىڭ ئىككى گۈزەل قەلبكە ئىلىپ كېلىدىغان زەربىسىنى ياخشى خىيال قىل. ئۇلارنىڭ دۇنياسى پاك، مۇستەھكەم، ئىتىقادلىق، بىخەتەر ھەم گۈزەل. بۇ ئەسەبىيلەشكەن ئەسىرنىڭ قاراشلىرى ئۇلارنىڭ ۋۇجودىدىكى ھەممىنى، بارلىق ئىتىقادىنى ۋەيران قىلىپ تاشلايدۇ.
- بىراق، سېنى قايىل قىلىشقا ئامالسىزمەن. مەن تەلىپىڭ بۇيىچە ئورۇندۇدۇم. ئىلگىرى ۋىسكون دېھقانچىلىق مەيدانىدا ياشىغان ئەجداتلىرىمىز توغرىسىدا بىلىدىغانلىرىمنىڭ ھەممىنى خەتكە يازدىم. جەمەتىمىزنىڭ نەسەبچىسى بولۇش سۈپۈتۈم بىلەن يازغانلىرىمنىڭ توغرىلىقىغا تامامەن ئىشىنىمەن. ناۋادا ئەسقاتقۇدەك بولسا ئىمكانىيەتنىڭ بېرىچە پايدىلانغىن. تەڭرى ھەممىمىزگە كەڭچىلىك قىلىدۇ.
                                                   قەدىردان ئىنىڭ: جېكسون.
- ئەسكەرتىش: بىر تەكلىپىمنى ئېيتسام، مۇبادا بالىلارنى راستىنلا ئۆتمۈشكە ئەۋەتمەكچى بولساڭ، ئۇلارغا يىڭى تىپتىكى راكنى تىزگىنلەش دورىسىنى كۆپەرەك بەرگىن. پەرىزىمچە چوڭ مۇمىمىز فۇربېس 1904-يىلى راك كېسىلى بىلەن قازالىغان. بۇ دورىلار بار بولسا ئۇ بەلكىم يەنە ئون ياكى يىگىرمە يىل ئارتۇق ئۆمۈر كۆرۈشى مۇمكىن. ئاكا، سوراپ باقسام، بۇ ئەنسىز كەلگۈسىگە نىسبەتەن قىلماقچى بولغان ئىشىڭ نېمىدىن دېرەك بېرىدۇ؟ بەلكىم بىزنى قۇتقۇزۇپ قېلىشى مۇمكىن، شۇنداقلا بىزنى تېخىمۇ تېز ھالاك قىلىشىمۇ مۇمكىن. ھەم شۇنداقلا قىلچىلىكمۇ تەسىرى بولماسلىقى ئېھتىمال. بۇ سىرنى ساڭا قالدۇراي.
- ناۋادا مەن بۇ يەردىكى خىزمىتىمنى تاماملاپ كېتىشكە مۇۋەپپەق بۇلالىسام، ئاخىردا سەن بىلەن بىللە بولىمەن.

فۇربېس خانىم لاسسىدە بوشۇشۇپ كەتتى. ئۇ خەتنى كونۋىرىتقا سالغاندىن كىيىن شىرە ئۈستىدىكى چىراقنىڭ يېنىغا قويدى.
خانىم ئاستا-ئاستا مېڭىپ ئودۇلدىكى كەڭ يولغا قاراپ ئېچىلغان دېرىزىنىڭ ئالدىغا كەلدى.
- ئۇلار بىزنى ئالغىلى كىلىدۇ.
پاۋلو شۇنداق دىگەن. ئەمما، ئۇلار كىلەمدۇ؟ زادى كىلەلەمدۇ؟
خانىم ئۆزىنىڭ ئۇلارنىڭ كېلىشىنى ئارزۇ قىلۋاتقانلىقىنى بايقىدى. ئاجىز كىشىلەر، جىسمى يىراق كەلگۈسىدە قالغان قورقۇۋاتقان، تەشۋىش ئىچىدا تۇرغان بىچارە بالىلار.
- يۈرەك پارەم، - دەپ ئويلىدى ئۇ، - يىراق كەلگۈسىدە تۇرۋاتقان جىگىرىم.
مەيلى ئۇلارنىڭ جىسمى قەيەردىلا بولسۇن، يەنىلا ئۇنىڭ قان-قېرىندىشى. بۈگۈن كەچ بۇ يەردە ئۇخلاۋاتقان بالىلارلا ئەمەس، يەنە ئۇنىڭ قېشىغا كىلەلمىگەن ھەممە ئادەملەر ئۇنىڭ جان-جىگىرى.
خەتتە ئۆزىنىڭ 1904-يىلى راك كېسىلىگە گىرىپتار بولىدىغانلىقى ئېيتىلىپتۇ. بۇ سەككىز يىل كىيىنكى گەپ. ئۇ چاغدا ئۇ ناھايىتى ياشانغان ئايالغا ئايلىنىدۇ. خەتتىكى ئىمزا يەنىلا جېكسون—ناھايىتى تونۇش ئىسىم. ئۇ غەلىتىلىك ھېس قىلدى. ئۇزۇن تېزىلغان ئادەملەر ئىچىدىن كىمنىڭ جېكسون فۇربېس ئىكەنلىكىنى ئويلىدى.
ئۇ بەدەنلىرىنىڭ قېتىپ قالغاندەك بولۋاتقانلىقىنى، ئۈيۈشۋاتقانلىقىنى سەزدى. سەل تەشۋىشلەندى. شۇ تاپتا ئۇ ھىلىقى خەتنى ئوقىمىغانلىقىنى نەقەدەر ئارزۇ قىلاتتى-ھە. شۇنداق بولغاندا ھىچنىمىنى بىلمىگەن بۇلاتتى.
ھالبوكى، ئەمدى پەسكە چۈشۈپ بۇلغان ئىشلارنى جېكسونغا ئىمكانىيەتنىڭ بېرىچە ئەڭ مۇۋاپىق ئۇسولدا ئېيتىش كېرەك.
خانىم چىراقنى ئۆچۈرۈپ ئۆيدىن چىقتى. ئاندىن كارىدورغا كەلدى.
شۇ چاغدا ياندىكى ئۆيدىن ئاۋاز چىقتى:
- مۇما، بۇ سىزمۇ؟
- شۇنداق، پاۋلو، - دىدى ئۇ جاۋاپ بېرىپ، - ئىش بارمۇ بالام؟
خانىم ئىشىك ئالدىدا پاۋلونىڭ ئورۇندۇق يېنىغا تېزلىنىپ ئولتۇرغىنىچە سومكىدىن قانداقتۇر بىر نەرسىنى ئىزلەۋاتقانلىقىنى كۆردى. دىرىزىدىن چۈشۈپ تۇرغان بىر دەستە ئاي نۇرى ئۇنى يورۇتۇپ تۇراتتى.
- ئۇنتۇپ قاپتىمەن، - دىدى پاۋلو، - بىر نەرسە بار ئىدى، دادام دەرھال ساڭا بېرىپ قويغىن دىگەن.

ئەجەپ ياخشى ئەسەر تەرجىمە قىپسز.

كۆپەرەك پىكىر-تەكلىپ بېرەرسىز ئايزىت خانىم.

مۇمكىن بولسا ئۆز تىلىدىكىنى تاپالىسىڭىزھە!

ئۇستاز تەرجىمىڭىز ئاجايىپ ياخشى چىقىپتۇ ، مۈمكىن بولسا تەرجىمە توغرىسىدكى ماقالىلىرىڭىزنىمۇ ئايىماي بەرگەن بولسىڭىز !

ئۇستاز تەرجىمىڭىز ئاجايىپ ياخشى چىقىپتۇ ، مۈمكىن بولسا تەرجىمە توغرىسىدكى ماقالىلىرىڭىزنىمۇ ئايىماي بەرگەن بولسىڭىز !

ياخشىمۇ سىز ئابدۇلئەھەت ئەپەندىم. ياقتۇرغانلىقىڭىزدىن تولىمۇ خۇشالمەن. مۇمكىن بولسا پىكىر-تەكلىپلىرىڭىزنى ئايمىغايسىز.