ئۇيغۇر خانلىقدىكى خاقانلار [ئۇلانما كۆچۈرۈش]

ئۇيغۇر خانلقىنىڭ نەسەپنامىسى
( ئەمەتجان سەمەت توپلىغان )
ئۇيغۇر خانلىقىنىڭ خاقانلىرى
ئۇيغۇرلار مەركىزى ئاسيادىكى ئۇزاق تارىخ، شانلىق مەدەنىيەتكە ئىگە قەدىمىي مىللەت.ئولارنىڭ ئاسيانىڭ شەرقىدىكى ھېنگان تاغلىردىن غەرپتە ئارال دېڭىزىغچە، شىمالدا بايقال كۆلىدىن جەنۇپتا سەدچىنگىچە بولغان كەڭ تېررىتورىيىدە ياشىغان.
خانلىق تەرتىۋى        قۇرغۇچىسى        مۇناسىۋىتى        ھۈكۈم سۈرگەن ۋاختى        ۋاپات بولغان ۋاختى
تۇنجى تەڭىرىقۇت        سۈكۈن ئېركىن        خانلىقنىڭ ئاساسچىسى        مىلادى 605-يىلدىن 627-يىلغىچە تەختتە ئولتۇرغان         كىيىنكى تەغدىرى ئېنىق ئەمەس
2-تەڭىرىقۇت        بۇست تېكىن        سۈكۈن ئېركىنىڭ ئوغلى        مىلادى 627-يىلدىن 630-يىلغىچە تەختتە ئولتۇرغان         كىيىنكى تەغدىرى ئېنىق ئەمەس
3-تەڭىرىقۇت        تۇمېد        بۇست تېكىننىڭ ئوغلى        مىلادى 630-يىلدىن 648-يىلغىچە تەختتە ئولتۇرغان         جىيەن ئوغلى تەرپىدىن ئۆلتۈرۈلىگەن
4-تەڭىرىقۇت        بايان        تومېدنىڭ ئوغلى        مىلادى 648-يىلدىن 661-يىلغىچە تەختتە ئولتۇرغان         ھەربىي يۈرۈشتە ۋاپات بولغان
5-تەڭىرىقۇت        بەگ سوغۇردۇ        باياننىڭ ئوغلى        مىلادى 661-يىلدىن ئېنىق ئەمەس         كىيىنكى تەغدىرى ئېنىق ئەمەس
6-تەڭىرىقۇت        تۇغۇچۇق        بەگ سوغۇردۇنىڭ ئوغلى        مىلادى 679-يىلدىن 715-يىلغىچە تەختتە ئولتۇرغان         715-يىلى ۋاپات بولغان
7-تەڭىرىقۇت        ۋودىبېربەگ        تۇغۇچۇقنىڭ ئوغلى        مىلادى 715-يىلدىن 719-يىلغىچە تەختتە ئولتۇرغان         719-يىلى ۋاپات بولغان
8-تەڭىرىقۇت        ئۆگتېنان        ۋودىبېربەگنىڭ ئوغلى        مىلادى 719-يىلدىن ئېنىق ئەمەس         كىيىنكى تەغدىرى ئېنىق ئەمەس
9-تەڭىرىقۇت        قوشۇخان        ئۆگتېناننىڭ ئوغلى        ئاتىسنىڭ ئورنىغا ۋاراسلىق قىلغان يىللىرى ئېنىق ئەمەس        كىيىنكى تەغدىرى ئېنىق ئەمەس
10-تەڭىرىقۇت        كۆل بىلگە        قوشۇخاننىڭ ئوغلى        ئاتىسنىڭ ئورنىغا ۋاراسلىق قىلغان يىللىرى ئېنىق ئەمەس        كىيىنكى تەغدىرى ئېنىق ئەمەس
11-تەڭىرىقۇت        مويۇنچۇر        كۆل بىلگنىڭ ئوغلى        759-يىلغىچە تەختتە ئولتۇرغان         759-يىلى ۋاپات بولغان
12-تەڭىرىقۇت        بىلگە قاغان        مۇيۇنچۇرنىڭ2-ئوغلى        779-يىلغىچە تەختتە ئولتۇرغان         779-يىلى باشقىلار تەرپىدىن ئۆلتۈرۈلىگەن
13-تەڭىرىقۇت        تۈنباغا        بىلگە خاغاننىڭ تاغىسى        مىلادى 779-يىلدىن 789-يىلغىچە تەختتە ئولتۇرغان         789-يىلى ۋاپات بولغان
14-تەڭىرىقۇت        تاراس        تۈنباغىنىڭ ئوغلى        ئاتىسنىڭ ئورنىغا ۋاراسلىق قىلغان يىللىرى ئېنىق ئەمەس        كىيىنكى تەغدىرى ئېنىق ئەمەس
15-تەڭىرىقۇت        ئېل كۇر        تاراسنىڭ ئوغلى        ئاتىسنىڭ ئورنىغا ۋاراسلىق قىلغان يىللىرى ئېنىق ئەمەس        كىيىنكى تەغدىرى ئېنىق ئەمەس
16-تەڭىرىقۇت        قوتلوق قاغان        يىتم بالا        تەختتە ئولتۇرغان ئېنىق ئەمەس        805-يىلى ۋاپات بولغان
17-تەڭىرىقۇت        كۈلۈگ بىلگ قاغان        قۇتلوق قاغاننىڭ ئوغلى        تەختتە ئولتۇرغان ئېنىق ئەمەس        808-يىلى ۋاپات بولغان
18-تەڭىرىقۇت        ئالىپ بىلگ قاغان        ئېنىق ئەمەس        تەختتە ئولتۇرغان ئېنىق ئەمەس        821-يىلى ۋاپات بولغان
19-تەڭىرىقۇت        كۈچلۈك بىلگ قاغان        ئېنىق ئەمەس        تەختتە ئولتۇرغان ئېنىق ئەمەس        824-يىلى ۋاپات بولغان
20-تەڭىرىقۇت        قازار تېكىن        كۈچلۈك بىلگخاننىڭ ئىنىسى        تەختتە ئولتۇرغان ئېنىق ئەمەس        ۋاپات بولغان ۋاختى ئېنىق ئەمەس
21-تەڭىرىقۇت        قۇت تېكىن        قازارتىكننىڭ ئىنىسى        تەختتە ئولتۇرغان ئېنىق ئەمەس        ئۆزنى ئۆلتۈرۋالغان
22-تەڭىرىقۇت        قۇۋۇ تېكىن        ئېنىق ئەمەس        تەختتە ئولتۇرغان ئېنىق ئەمەس        ۋاپات بولغان ۋاختى ئېنىق ئەمەس
23-تەڭىرىقۇت        ئۇكا تېكىن        قۇۇ تكننىڭ ئىنىسى         تەختتە ئولتۇرغان ئېنىق ئەمەس        ۋاپات بولغان ۋاختى ئېنىق ئەمەس
24-تەڭىرىقۇت        ئوكتر تېكىن        ئۇكا تىكننىڭ ئىنىسى        تەختتە ئولتۇرغان ئېنىق ئەمەس        ۋاپات بولغان ۋاختى ئېنىق ئەمەس
ئۇيغۇر خاقانلىقىنىڭ 242 يىللىق سەلتەنىتى ۋەيران بولغان.
ئەسكەرتىش:
بىزنىڭ شىر يۈرەك ئەجدادلىرىمىز تارىخى دەۋىرلەردىن تارتىپ تارىم ئويمانلىقىنى مەركەز قىلغان ئوتتۇرا ئاسيا رايۇندا ياشاپ كەلگەن. جوڭگۇ ۋە دۇنيا تارىخغا غايەت زور تەسر كۆرسەتكەن. شۇڭا ئەجدادلىرمىزنىڭ شەجەرسىنى ئۇنتۇپ قالماسلىقمىز لازىم. شۇ ۋەجىدىن مەن بىرنچىدىن ئەجدادلىرىمىز ياشىغان تارىمىزنى ئۇنتۇپ قالماسلىقىمىز ئىككنجدىن كەلگۈسى ئەۋلاتلارغا ئائىلە شەجەرسىنى تەتقىت قىلىشنىڭ مۇھىملىقىنى نەزەردە تۇتۇپ غەربى يۇرت تارىخمىزدىكى خاقانلارنىڭ نەسەپنامىسىنى خانىلىق نامى، قۇرغۇچىسى، تەخىتە ئولتۇغان ۋاقىتلىرى بۇيچە ئاددىي ھالدا توپلاپ بارلىق مۇنبەرداشلارنىڭ ھۇزۇرىغا سۇندۇم ! پايداىلىنىپ قالسا ئەجەپ ئەمەس. شۇڭا بۇ جەريانىدا بەزىبىر خاتالىق ياكى سەۋەنلىك ھەم كەم قالغان جايلىرى بولسا تەنقىدى پوزۇتسىيە تۇتۇشىڭلارنى تەۋسىيە قىلىمەن.
پايدىلانمىلار:
ئەمىن تۇرسۇن    تارىمدىن تامچە                  مىللەتلەر نەشىرىياتى   1990-يىل نەشرى
ھۇنلارنىڭ ئومومىي تارىخى        شىنجاڭ خەلق نەشىرىياتى   2004-يىل نەشرى
شىنجاڭدىكى مىللەتلەر تارىخى     شىنجاڭ خەلق نەشىرىياتى   1995-يىل نەشرى

                                            داۋامى بار

پايدىلىنىش قىممىتى يۇقىرى تېمىكەن، داۋامىنى بەك ئۇزۇنغا سۇزىۋەتمەيلى

ھارمىغايسىز