ئۆلۈم ھەققىدە خىياللار [ئۇلانما كۆچۈرۈش]

                                                       ئۆلۈم ھەققىدە خىياللار

                                                             (ماقالە)

                                                                كىم

                         ئۆلۈم_تۇنجى بۇلۇپ ئىنسانىيەتنى ئۈزۈل-كېسىل تەپەككۇرغا مەجبۇر قىلغان ۋەھىمىلىك سىر.                                                                            _ ئەسەت سۇلايمان


      ھاياتلىق تېخى ئۈزۈلۈپ قالغىنى يوق. بىز ياشاپ كىلىۋاتىمىز، ئەمىسە يەنە نىمىشقا ھايات تۇرۇپ ئۆلۈم ھەققىدە سۆزلەيمىز؟
     دەرۋەقە،ئۆلۈم _تۇغۇمغا دۇچ كەلگەن ھەر بىر جان ئىگىسى چۇقۇم دۇچ كىلىدىغان،ھالقىش باسقۇچى بولمىغان،شۇنداقلا ھەقىقى ھاياتلىققا ئېرىشتۈرىدىغان ئاخىرقى پەللە.
    ۋاقىتنىڭ ئۆتۈشى ئۆلۈمنى مەنزىل قىلغان،ۋاقىت جانلىقنى ئۆلۈمگە باشلاپ بارىدۇ.سائەت ئىستىرىلكىسىنىڭ چىكىلدىشى،يۈرەك-تومۇرلارنىڭ سوقۇشى ئۆلۈمدىن بىشارەت بېرىپ تۇرىدۇ.   باسقان ھەر بىر قەدىمىز ئۆلۈمگە يېقىنلىشىپ تۇرىدۇ.         
                                 قارا يەر قەھرىدىن تا ئەرش زۇھەل،
                                 كائىنات سىرلىرىن بارىن قىلدىم ھەل.
                                 كۆپ مۈشكۈل تۈگۈننى يەشتىم ،چۈشەندىم،
                                 يىشىلمەي قالغىنى بىرگىنە ئەجەل.
                                                                                            _( ئىبىن سىنا)
    ئۆلۈم_ئىنسانىيەتنىڭ باشتىن ئاخىر ئېتىبار بېرىپ كەلگەن،ئەمما ھېچقانچە چۈشەنچە ھاسىل قىلالمىغان ۋەھىمىلىك سىر.يىشىلمەيدىغان مۆجىزە.
   ئەمىسە ،بىز نىمىشقا بۇ يىشىلمەيدىغان سىرغا شۇنچە ئېسىلىمىز؟،_ «ئۆلۈم_ بارچە تەپەككۇرنىڭ چىقىش نوقتىسى».(فىروئىد)  ئادەم _ئۆلۈمدە ئىچ ئاغرىتىش،قىيالماسلىق،ھىجران پەللىسىنى ئۆزلەشتۈرگەن،ئىنسانىي ھېسىياتنى يىتىلدۇرگەن،ئىنسانىيەتنىڭ مەۋجۇتلىقىنى ساقلاشتىن ئىبارەت بىر بۇرچنى ھېس قىلغان.
    بىز نىمىشقا ئۆلۈپ كېتىمىز؟  ئۆلگەندىن كېيىن نېمە ئىشلار يۈز بېرىدۇ؟ بۇ يەنىلا بىر سىر.   
                                 نېمە بۇ تىرىكلىك ،نېمە بۇ ئۆلۈم؟
                                 قەيەردىن كىلىمەن،قەيەرگە يۇلۇم؟
                                                                                         _(يۈسۈپ خاس ھاجىپ)
ئۆلۈمگە ھېچ قايسىمىز ئامال قىلالمايمىز،تېڭىرقايمىز،چەكسىز ئازاپ ۋە ھىقران ئازابىدا پۇچۇلىنىمىز.« ئۆلۈمگە چارە،ئاغرىققا شىپا» قىلىمىزيۇ،يەنىلا ئۇنىڭ ئالدىدا تەمتىرەيمىز.  ئىنسانىيەت تارىخىدا تۇنجى ئۆلگەن ئادەم كىم؟ _  « ھابىل » دىيىلىدۇ. نېمە سەۋەپتىن ئۆلگەن ؟_« ئاكىسى قابىل ئۆتۈرۋەتكەن»  دىيىلىدۇ.بۇ يەنىلا بىر سىر.
                                 غاپىلدۇر ئۇ ئىنسان،بىلۇر ئۆلۈشىن،
                                 يوقاتماس ئۆزىدىن غەپلەت ئۇيقۇسىن.
                                 
                                 ئۆلۈمنى ئونۇتما،ئىھ ئىلىگ ئويغان،
                                 كىلۇر تىزلا بىر كۈن سەن قىلما گۇمان.
                                                                                                  _(يۈسپ خاس ھاجىپ)
ئادەم جىمى مەخلۇقاتلار ئىچىدە ئۆزىنىڭ ئۆلۈپ كېتىدىغىنىنى بىلىدىغان بىردىنبىر جانلىق. ئەمما،ئۇ ھەمىشە بۇنى ئۇنتۇپ قالىدۇ.ئەمەلىيەتتە،دەھشەتلىك ئۆلۈمنىڭ ۋەھىمىسى ۋە ئەندىشىسىنى ھەر ۋاقىت  سېزىپ تۇرغان ئادەم قەدەمدە بىر ئويغۇنۇشقا ۋە تونۇشقا ئېرىشىپ تۇرىدۇ.قەدەمدە بىر يۈكسىلىشكە كۆتۈرۈلۈپ تۇرىدۇ.
      ئەمەلىيەتتە،ئۆلۈم ھېچقاچان ئۇنداق قورقۇنۇچلۇق ۋە ۋەھىمىلىك ئەمەس.قانداق ئادەم ئۆلۈمىدىن قورقىدۇ؟قانداق ئادەم ئۆلۈمىگە يۈزلىنەلەيدۇ؟قانداق ئادەم ئۆزىنى ئۆلتۈرۋالىدۇ؟قانداق ئادەم ئۆلۈمدىن خۇشالىققا ئېرىشىدۇ؟ قانداق ئادەم ئۆلۈمدىن بەختىنى تاپىدۇ؟
                            بىزگە بار ھەر قاچان ئۆلۈم يا كۆرۈم،
                            ئۆلۈمدىن قورققان ئۆزى بىر لۆم-لۆم.
                             كۆتۈرگىن  باشنىڭنى،تىك تۇت قەددىڭنى،
                            جەڭ قىلىپ ئۆلسەممەن ئېچىلغاي گۈلۈم!!!
                                                                                                _(ئابدۇخالىق ئۇيغۇر)
  ئۆلۈمنىڭ قورقۇنۇچلۇق ۋەھىمىسى بىزنى ھەر ۋاقىت ئۆلۈپ كىتىدىغانلىقىز توغرىسىدائەسكەرتىپ تۇرىدۇ.بىز ھەر ۋاقىت ئىشلىرىمىزنى ئاخىرغىچە قىلىۋېلىش،تۈگىتىۋېلىش ئۈچۈن ھاياتنى قەدىرلەيمىز.ئۆلۈمنىڭ ۋەھىمىلىك كۆلەڭگىسى ھەر ۋاقىت بىزگە ئەگىشىپ يۈرۈپ بىشارەت بېرىپ تۇرىدۇ.
                            مازىرىم ئۇياتلىق بىپەرۋا ئۆتمە،
                            نىچۈك ھالاك بولدۇم بىناۋا ئۆتمە.
                                                                                   _( ئابدۇقادىر بېدىل)
       قانداق كىشى ئۆز مازىرىدىن،ئۆز ئۆلۈمىدىن نومۇس قىلىدۇ؟ئۇيات بىلىدۇ؟بىز ھەرقانچە ياشاپ باققىنىمىز بىلەن ئۆلۈمدىن غالىپ كەلگىنىمىز  يوققۇ؟ ئەجىبا بىز تېخىچە بىرەر ۋەھىمىنى سەزمىدۇقمۇ؟
                          نەمەنگان شەھرىدىن كەتسەم مېنى يوقلار كىشى بارمۇ؟
                          غېرىپلىق شەھرىدە ئۆلسەم مېنى يوقلار كىشى بارمۇ؟
نىمىشقا قەبرىمىزنى بىراۋلارنىڭ يوقلاپ تۇرماسلىقىدىن ئەندىشە قىلىمىز؟تەبىئەت دۇنياسى ۋە جەمئىيەتتىكى تۈرلۈك ھادىسىسلەر ئارىسىدا ئۇمۇميۈزلۈك باغلىنىش بۇلىدۇ.ئىلگىرى-كېيىنلىك ۋە سەۋەپ-نەتىجىلىك باغلىنىشلەر ھەر تەرپكە چېتىلغان.ئۆلۈم _ ئاخىرقى نەتىجە.
                         بەندە نەچچە ياش ئۆلمەكى بار،
                         گەۋھەر كۆزىگە بىر كۈن تۇپراق تولماقى بار.
                         بۇ دۇنيادا سەفەر قىلغان كەلمەكى بار،
                          ئاخىرەتكە سەفەر قىلغان كەلمەس ئېرمىش.
                                                                                           _(ئەھمەد يەسەۋى)
  كەتسەك كەلمەيمىز.ھەر ۋاقىت ئۆز  ئۆلۈمىنى ئەسلەپ تۇرالىغانلار مەڭگۈلۈك ياشىيالىغان.ئۆلۈم ھەققىدە باش قاتۇرغان يۇقارقى كىلاسسىكلار مەڭگۈ ھاياتقۇ؟!
    دەرۋەقە، ئادەم يوقلۇق دۇنياسىدىن تۇغۇلۇپ،بارلىق دۇنياسىغا كىلىدۇ.ۋە يەنە يوقلۇق دۇنياسىغا قايتىش(فەنا بۇلۇش) ئۈچۈن  ئەلەم تارتىدۇ،شۇ ئارقىلىق مەڭگۈلۈك بارلىققا(بەقا بۇلۇپ) ئېرىشىدۇ. بۇ ھاياتنىڭ قانۇنىيىتى.
     ئەمما بىز ئۆلۈمنىڭ ھەقىقى مەنىسىنى ھېس قىلدۇقمۇ؟ قەدىمكىلەرنىڭ ئۆ؛ۈم ھەققىدىكى پەلسەپىلىرىنى ئەسلەپ قويدۇقمۇ؟ ئۆلۈمدىن ئويغىنالىدۇقمۇ؟

مېنىڭ بىر تونۇشۇم  چۆللۈكتە بىر بارخاننىڭ ئىككى تەرپىدە ئىككى تۈپ توغراقنىڭ قەد كۆتۈرۈپ تۇرغانلىقىنى كۆرگنلىكىنى ،
بىر تۈپ توغراقنىڭ قۇرۇق قاھشال بولۇپ كەتكەنلىنى،يەنە بىر توغراقنىڭ بولسا كۆكلەپ ياشناپ كەتكەنلىكىنى،ئىككى توغراقنىڭ روشەن سېلىشتۇرما بولۇپ،ئۆزىنى ھەيرانلىقتا قالدۇرغانلىقىنى سۆزلەپ بەرگەن ئىدى.

    ھاياتلىق  بىلەن ھالاكەت تەبئەت دۇنياسىدىلا ئەمەس بىزنىڭ ئىجتىمائى مۇھىتىمىزدا ھەم مەۋجۇت.بىز بەزى چاغلاردا بىر كۈن ئىچىدە توي باغىقى بىلەن نەزىر باغىقىنى تەڭ تاپشۇرۇپ ئالىمىز.دەرۋەقە ئۆلۈمگە قايغۇرۇپ،ئۆزىنى يوقۇتۇپ قويۇش ئۆلۈمگە بېرىلىدىغان توغرا جاۋاپ ئەمەس.لېكىن ھەر ۋاقىت ياشاشنى ئويلىغاندەك ئۆلۈمنى ئويلىماي بولمايدۇ....
    ئۆلۈم بىر خىل تىل،-ئۈنسىز تەربىيە،كېتىپ قالغانلارنىڭ يوقلىقىنى بىلدۈرۈپ قويۇش ئارقىلىق تىرىكلەرنى تەسىرلەندۈرمەكچى،سەگىتمەكچى،ئويغاتماقچى...... بولغان تەربىيەمىكىن دەپ ئويلايمەن.

ئادەم ھامان بىر كۈن ئۆلىدۇ، ئۇنىڭدىن قۇتۇلۇپ قېلىش مۇمكىن ئەمەس، شۇڭا بۇ توغىرىسىدا ئويلۇنۇپ قويۇش كېرەك، ئەلۋەتتە.

ياخشى يېزڭلغان ئەسەر  ئىكەن ھاياتلىقنى قەدىرلەش كېرەك تۇغۇلۇشنىڭ ئوزىلا ئولۇمدىن بىشارات ئەگەردە ئىنسانغا مەڭگۇلۇك ھايات بېىرىلگىنىدە ئو چاغدا بۇ دۇنيانىڭ نىمە بولۇپ كېتىشىنى تەسەۋۋۇر قىلىپ باقايلى سېنىڭ مېنىڭ دەپ خۇددى ئولمەيدىغاندەك...........مېنىڭچە ئىنسانىيەت ئۈچۇن ئولمەس توھپىلەرنى قالدۇرۇپ كەتكەن دۇنيانىڭ ھاياتنىڭ ھەقىقى مەنىسىنى چۇشەنگەن كىشىلەرنىڭلا روھى ئىنسانىيات دۇنياسىدا مەڭگۇ ئولمەيدۇ،ئەقلى بار ئىنسان ئۈچۇن بۇ دۇنيادا شۇلارنىڭ قاتارىدىن بولالمىساقمۇ ھاياتقا يۇز كىلەلىسىگىز ئاندىن ئاندىن بۇ ھاياتنىڭ ھەقىقى مەناسى بۇ دۇنيادا نىمە ئۇچۇن ياشىشىمىز كېرەك ھايات بىزدىن نىمىلەرنى كۇتىدۇ بوۋام تۇتقان يول بىلەنلا ياشامدۇق................