ئەركىن نۇر شېئىر ئىجادىيتىگە قىسقىچە نەزەر

ھەزرەتئەلى ماقالىسىدە ئەركىن نۇر ئىجادىيىتىگە مەيلى قايسى نۇقتىدىن چىقىپ، قانداق باھالارنى بەرسۇن، ئىنىمىز ھەزرەتئەلىنىڭ ئوبزورچىلار دىققەت قىلىشقا تېگىشلىك بولغان مۇھىم بىر ئەدىب ھەققىدە تۇنجى قەدەمنى ئالغىنى بەك ياخشى ئىش بولدى.  

ئارىيانغا

ئىنساننى قۇرۇقداپ ،ئۇنىڭ ئەڭ دەسلەپكى بولۇمىنى قايتۇرۇپ بېرىدۇ.  ئىنساننىڭ ئىسكەنچە ئىچىدە يارالغان ئۆزلىكىنى قايتا قۇرۇپ چىقىشى ئۈچۈن يول كۆرسىتىدۇ.  شۇنداق مېڭىپ بېقىش كېرەك . مەيلى خاتا بولسۇن ياكى توغرا بولسۇن. چۈنكى ھايدىگىرنىڭ ئىدىيسى بويىچە ،پىكىر ۋە ئوي ئىنساننىڭ مەۋجۇدىيىتى (تىل -مەۋجۇدىيەتنىڭ ئۆيى) .مەنچە سىز ماڭا ھىچقانداق تەپەككۇر ئاتا قىلىلمايدىغاندەك قىلسىز، چۈنكى سىز ھامان باشقىلار دەپ بولغان گەپنى قايتا-قايتا تەكرارلاۋاتسىز ، ماڭا بۇنداق قېلىپ ۋە تەپەككۇر كۆچۈرۈمچىلىكى لازىم ئەمەس. كەچۈرۈڭ.

1.كىم ھېچكىم دېمىگەن گەپنى دەۋاتىدۇ ؟

2. ھېچنىمىزم  داۋاتقان گەپنى يېڭى گەپ ئويلامسىز ؟  

ئۇلار،
تىل گەپنىڭ تاشقى پوستى(ماددىي ئاساسى). تىل ئارقىلىق گەپ ئىپادە قىلىنىدۇ.  لېكىن ھەممە تىلنىڭ گەپ قىلالىشى ناتايىن.  ئەنئەنىۋى شېرىيەتمۇ ،ھىچنىمىزىممۇ  بىر گەپنى دەيدۇ. لىكىن ئىدىيە ئوخشىمايدۇ.  

ئەركىن نۇر شېئىرىيەتتە ئۆزگىچە يول تۇتقانلارنىڭ بىرى. ئۇ شېئىرىيەت دېڭىزدىكى ئۆزگىچە خاسلىقى بىلەن خاراكتىرلىنىپ تۇرىدىغان ‹ئارال›. ئىنىمىز ھەزرەتئەلى بۇ ‹ئارال›نى تۇنجى قېتىم كۈزۈتۈپتۇ. ئۇنىڭ داۋاملىق ،ئىنچىكە كۈزىتىشىگە  تىلەكداشمەن.

ياخشى يېزىلىپتۇ

ھەزرەت ئەلى ھارمىغايسىز .... ئەركىن نۇر ئىجادىيىڭگە ئۇتۇق ھەم مۇۋاپىقىيەت تىلەيمەن ....

ئەدەبىياتنىڭ تۈر ژانىرى ئاللىقاچان مۇقۇم بۆلۈنۈپ، دۇنيا مىقياسىدا شېئىر،ھېكايە،نەسىر، رۇمان...قاتارلىق ناملار بىلەن ئاتىلىپ كېلىۋاتىدۇ.بولۇپمۇ ئەدەبىياتنىڭ سۈت ئانىسى بولغان شېئىرىيەت ژانىرى مىڭ يىلدىن ئاتۇقراق ۋاقىت ئىچىدە ئوخشاش بولغان يېزىلىش ئالاھىدىلىكىنى داۋاملاشتۇرۇپ كېلىۋاتىدۇ.كىم نېمە دىسۇن،قانداق دۇنيا يېڭىلىقلىرىنى مەيدانغا تەرجىمە ياكى دوراپ يېزىپ  ئېچىقسۇن،شېئىرىيەتنىڭ«شېئىر»دىگەن نامىلا بولىدىكەن.ئۇ،چوقۇم ئۆز قانۇنىيىتىنى مەڭگۈ  ساقلاپ قالىدۇ.بىراق شېئىرلارنىڭ ئۆزىگە خاس شەكىل جەھەتتىكى كۆرنىشى ھەر قانچە ئۆزگەرسىمۇ يەنىلا«ئات ئايلىىپ ئوقۇرىنى تاپىدۇ»

مەن ماقالىڭىزنىڭ «مەن شائىرغا بۇ يولدا مۇۋاپىقىيەت تىلەيمەن ھەم ئۇ يولنىڭ شېئىرىيەت يولىدىكى تۇيۇق يول ئىكەنلىكىنى ئوقۇرمەنلىك بۇرچۇم تۇپەيلى ئەسكەرتىپ قويىمەن.»بۇ گەپنى بەك جايىدا ئوتتۇرىغا قويغانلىقىڭىزنى تەبرىكلەيمەن

سىزچە مىڭ يىلدىن بويان سىز دېگەن شەكىل ساقلىنىپ،مۇكەممەلىشىپ كەتكەن بولسا ئۇ يېڭىلانسا،ئىنساندىكى مۇرەككەپ روھىي قاتلاملارنى باشقىچىرەك شەكىللەر ئارقىلىق ئىپادىلسە خاتاكەندە، سىز دىگەن ئاشۇ شەككىلەرنىمۇ ئىدىيسى ئويغاق،كىشلەرنىڭ مەنىۋىيىتىدىكى زىددىيەتلەرنى سەگەك كۆزى بىلەن بايقىيالىغان شۇ دەۋىردىكى يىتۈك پەيلاسوپلار ئىجاد قىلغان بولغۇيتى....؟ئۇلارنىڭ يولىنى ئەتمەيلى ،ئاۋۋال مېڭىپ باقسۇن، بەلكىم يېڭى بىر شېئرىيەت ئىدىيە ئىسلاھاتىنىڭ مۇقەددىمىسى مۇشۇ يەردىن باشلىنىپ قېلىشىمۇ ئېھتىمالغا يېقىن، يەنە بىرى سىز شېئرىنىڭ سىز دەۋاتقان شەكلىنىڭ مەڭگۈ ساقلىندىغانلىقىنى نەدىن بىلدىڭىز؟ ئىنساننىڭ  بىلشى چەكلىك.ئۇ ھېلىغۇ مەڭگۈ ئۆزگەرمەيدىغان قانۇنىيەت ئىكەن،بىر مىنۇتتىن  كېيىن نېمە ئىشلارنىڭ بولدىغانلىقىنى بىلىشكىمۇ قادىر ئەمەس. ئەدەبىياتىكى خىلمۇ-خىل ئەسەرلەرنىڭ ژانىرى ئايرىلىپ بولسا نېمە  بوپتۇ...،ژانىرلار يېڭىلانسا ،ئىسمى ئۆزگەرسە نېمە يامىنى بار. سىز ئاۋۋال قۇچۇ ئۇيغۇر خانلىقى دەۋىردىكى بىر قىسىم شېئرىلارنى شەكىل جەھەتتىن كۆزىتىپ بېقىڭ. شۇ شېئرىلارنى كۆرگەندىن كېيىنلا  سىز ئۆزىڭىزنىڭ يۇقارىقى پىكرىنى ئويلانمايلا ئىنكار قىلسىز.

بىرى سىز شېئرىنىڭ سىز دەۋاتقان شەكلىنىڭ مەڭگۈ ساقلىندىغانلىقىنى نەدىن بىلدىڭىز؟

تارىختىن بىلدىم.
شېئىرنىڭ بارلىققا كىلىش تارىخىدىن باشلاپ ئوبدانراق كىتاپ ئوقۇپ بېقىڭ.

ئا.ساۋۇتقا:

سىز ئاۋۋال قۇچۇ ئۇيغۇر خانلىقى دەۋىردىكى بىر قىسىم شېئرىلارنى شەكىل جەھەتتىن كۆزىتىپ بېقىڭ.

مەن تەرەققىياتتا ئالدىمغا باقىمەن.سىز قۇجۇ ئۇيغۇر خانلىقى دەۋرىدىكى شېئىردىن باشلاپ ئوبدان ئوقۇپ بۇ دەۋىرگە يېتىشىپ،ئاق-قارىنى پەرىق ئەتكۈدەك بولۇڭ.
شېئىرىيەتنىڭ يېزىلىش قانۇنىيىتى ئۇنىڭ« شېئىر »بولۇپ تۇرۇش ئالاھىدىلىكىنى بېكىتكەن.ئۇ،بۇ قانۇنىيەتنى ئۇنداق قىسقا ۋاقىت ئىچىدە شەكىللەندۈرگەن ئەمەس.نۇرغۇن تارىخنى باشتىن كەچۈرۈپ ھازىرقى ھالەتكە كەلگەن.ئايىغا چىقمايدىغان يولغا ئوقۇرمەنلەرنى يېتەكلەش دورۇس ئىش ئەمەس.
ئىلمى مۇنازىرىڭىزنى داۋاملىق كۈتىمەن.بىر نەرسىنى ئۇنۇتماڭكى،شېئىر ھەر قانچە تەرەققى قىلسىمۇ،ئۆزىنىڭ شېئىرلىقىدىن ھالقىپ كېتەلمەيدۇ.بۇ دېگەنلىك ھەرگىزمۇ مەن تەرەققىياتقا قارشى دىگەن مەنىنى بىلدۈرمەيدۇ.
بۇ يازمىنى ئاخىرىدا   gayrat تەھرىرلىگەن. ۋاقتى  2014-4-21 19:07  

ئەرەب شائىرى ئەدنۇسنىڭ گېپىگە كەلسەك،ئۇنىڭ ئىجادىيىتى شەكىل جەھەتتىن چاچما  «ئەركىن» شېئىر ۋەنەسىرى شېئىر شەكىلىدە يېزىلغان.بۇنى ئانداق يېڭىلىق،مانداق يېڭىلىق دەپ يۈرىشنىڭ زۆرۈرىيىتى يوق.بۇ ئۇيغۇر شېئىرىيىتىدە بار شەكىللەر.ئەدنۇسنىڭ ئىجادىيىتىدە يېڭىلىق بار دەپ قالسا ئۇ،يېڭىلىق تەپەككۇر جەھەتتىكى،قىممەت قاراش جەھەتتىكى يېڭىلىق بولىشى مۈمكىن.شۇڭا «مانتا كۆرمىگەن قەلەندە قاسقانغا دۈپ چۈپتۇ»دىگەندەك باشقىلارنىڭكىگە دۈم چۈشمەيلى.تەنقىدى قوبۇل قىلايلى،شېئىرنىڭ بارلىق تۈرلىرى ئۆزىنىڭ قانۇنىيىتى بويىچە تەرەققى قىلىۋەسۇن.باشقىلارنىڭ بىر يېڭىلىقىنى كۆرگەندە ئۇنىڭغا دۈم چۈشمەي،بىزدە بۇنداق شېئىرلار بارمۇ -يوقمۇ دەپ قاراپ باقساق ئاندىن ئەنئەنىگە ۋارىسلىق قىلغان ئاستا تەرەققىيات يولىغا ماڭغىلى بولىدۇ. بۇ يازمىنى ئاخىرىدا   gayrat تەھرىرلىگەن. ۋاقتى  2014-4-22 09:02  

ئەركىنكامنىڭ شېئىرلىرىدىكى ئەركىنلىكنى ، ئۆزگىچىلىكنى تولىمۇ ياقتۇرىمەن .ھەزرەتئەلى ناھايتى مۇھىم تېمىلارنىڭ بىرىدە ئىزدىنىپتۇ. ئىزدىنىشلىرىڭىزگە ئۇتۇق يار بولغاي!

ئەركىنكامنىڭ شېئىرلىرىدىكى ئەركىنلىكنى ، ئۆزگىچىلىكنى تولىمۇ ياقتۇرىمەن .ھەزرەتئەلى ناھايتى مۇھىم تېمىلارنىڭ بىرىدە ئىزدىنىپتۇ. ئىزدىنىشلىرىڭىزگە ئۇتۇق يار بولغاي!