توغراق: ئەخمەق تاغىل تايچاق [ئۇلانما كۆچۈرۈش]

ئاخماق تاغىل تايچاق
(چۆچەك)
ياسىنجان توخنىياز توغراق

توپتىن ئايرىلىپ قالغان بىر تاغىل تايچاق، توپتىكى ھەمرالىرىنى تېپىۋېلىش بىلەن بىر ۋاقىتتا يېشىل ئوت-چۆپ ۋە يۇمران دەرەخ شاقلىرىنى ئوزۇقلۇق قىلىپ يېيىش ئۈچۈن، تاغ باغرىنى ئارلاپ كېتىۋېتىپ بىر توپ  قارا تەخەيچاقلارغا ئۇچىراپ قاپتۇ. تەخەيچاق بىلەن تاغىل تايچاقلار ئىلگىرى بىر-بىرىنى كۆرۈپ باقمىغاچقا ھەيرانلىق نەزىرىدە سۈكۈتكە پاتقىنىچە تۇرۇپ قاپتۇ.  تەخەيچاقلار بەدەن شەكىلى ئۆزىگە ئوخشاپ كېتىدىغان،  خۇددى بىرسى سىزىپ  قويغاندەك بەدىنىدە نۆۋەتلەشكەن ئاق-قارا پارقىراق سىزىقى بار تاغىل تايچاققا قارىشىپ:  « بۇ تەخەيچاق بەدىنىنى قايسى بىر گۈزەللەشتۈرۈش ئورنىغا بېرىپ ياساتقاندۇ؟ بۇ تاغىل سىزىقلار قوياش نۇرىدا ئىنتايىن چىرايلىق كۆرىنىدىكەنغۇ، ئۇنىڭدىن سوراپ بىزمۇ شۇنداق ياسىنىۋالساق بولىدىغان ئوخشايدۇ..... » دەپ بىر-بىرىگە گەپ بېرىشمىسە،  تاغىل تايچاق قارا تەخەيچاقلارنىڭ بەدىنىدىن ھەيران بولۇپ : « بۇ تاغىل تايچاقلار قايسى گۈزەللەشتۈرۈش ئورنىغا بېرىپ، بەدىنىدىكى ئالا-بالداق سىزىقلارنى يوقاتقاندۇ؟ قاپ-قارا ئىكەنغۇ......» دەپتۇ.
- تاغىل تايچاق، سەن قايسى گۈزەللەشتۈرۈش ئورنىغا بېرىپ بەدىنىڭگە  ئاق-قارا پارقىراقسىزىقلارنى سىزدۇردۇڭ؟-دەپ ئارىجىدىكى جىم-جىتلىقنى بوزۇپتۇ تەخەيچاقلارنىڭ ئارىسىدىكى ۋاتىلداقراق بىرسى.
تاغىل تايچاق تۇمشىقى بىلەن قولتىقىنى قاشلاپ بولغاندىن كېيىن، ئۇلارنىڭ سۆزىگە جاۋاپ بېرىپتۇ:
- قارا تايچاقلار!  سىلەر خاتا چۈشۈنۈپ قالغان ئوخشايسىلەر، بۇ سىزىقلار مەن ئانامدىن تۇغۇلغاندىلار بار ئىكەندۇق،  چوڭ بولغانسىرى روشەنلەشتى،  بىزدەك تايچاقلارغا گۈزەللەشتۈرۈش ئورنىغا بېرىش نەدە تۇرۇپتۇ؟
- سەن چوقۇم يالغان ئېيتىۋاتىسەن! بىزگە راستىنى ئېيتىپ بەر،-دەپتۇ تەخەيچاقلار تاغىل تايچاقنىڭ سۆزىگە ئىشەنمەي.
تەخەيچاقلار تاغىل تايچاقنىڭ ئەتىراپىغا ئولۇشۇپ، ئۇنىڭ بەدىنىدىكى نۆۋەتلەشكەن ئاق-قارا پارقىراق سىزىقىلارنى تەپسىلى كۆزۈتۈپ، تەبىي ئىكەنلىكىنى كۆرۈپ ھەيرانلىقتىن ھەسەتكە ئۆتۈپتۇ.
-تاغىل تەخەيچاق، بەدىنىڭ نىمانداق سەت.
- بىر چىرايلىق بەدىنىڭنى ئالا بالداق قىلىۋالغىنىڭ نېمىسى؟
- كىچىك تورۇپ بەك ياسانچۇق ئىكەنسەن.
تاغىل تايچاق تەخەيچاقلارنىڭ ھەسەت سۆزىنى ئاڭلاپ، بەك سەتلىشىپ كەتكەن ئوخشايمەن دەپ، ئۆزىچە پۇشايمان قىلىپ :
-        تەخەيچاقلار، مېنىمۇ ئۆزەڭلەردەك قىلىپ قويامسىلەر!-دەپ ئۆتۈنۈپتۇ.
تەخەيچاقلار، تاغىل تايچاقنىڭ ئەخمەقلىق بىلەن يالۋۇرغىنىدىن خوشال بولۇشۇپ، ئۇنى ياساپ قويماقچى بولۇپتۇ. تاغىل تايچاق تەخەيچاقلارنىڭ سۆزىنى ئاڭلاپ ئىنتايىن خوشال بولۇپتۇ.
تەخەيچاقلار،  تاغىل تايچاقنى بىر سازلىقنىڭ يېنىغا باشلاپ بېرىپ،  سازلىقتىكى قارا پاتقاق بىلەن ئۇنىڭ ئۈستى-باشلىرىنى پاتلاشقا باشلاپتۇ.  تاغىل تايچاق سۈزۈك سۇ بار يەرنى تېپىپ،  سۇدا ئۆزنىڭ ئەكسىنى تۇللۇق كۆزەتكەندىن كېيىن،  قارا تەخەيلەردەك قاپ-قارا بولمىغىنىدىن كۆڭلى يېرىم بولۇپ :
-        سىلەردەك قاپ-قارا بولماپتىمەنغۇ،-دەپتۇ.
-        قۇرىغاندا بارا-بارا قاردايسەن،-دەپ چۈشەندۈرۈپ قويۇپتۇ تەخەيچاقلار.
تاغىل تايچان توپتىكى ھەمراھلىرىنى تېزراق تېزراق تېپىۋېلىش ۋە ئۆزىدىكى بۇ گۈزەللىك ئالامىتىنى ئۇلارغا كۆز-كۆز قىلىش مەقسىتىدە،  تەخەيچاقلارغا رەھمەت ئېيتىپ يولىغا راۋان بولۇپتۇ. ئۇ خوشاللىقىدىن ئۆزىدىكى ئالامەتنى تېزدىنلا قوشاق توقۇپ، ئۇنتۇپ قالماسلىق ئۈچۈن تەكرارلاپ مېڭىپتۇ.

قارا بولدى بەدىنىم،
تاغىللىقنى تاشلىدىم.
ئەمدى تاغىل ئەمەسمەن،
قارىداشقا باشلىدىم.

ئالا-تاغىل سەت رەڭدىن،
قارا رەڭ بەك يارىشار.
ماكانىمغا بارغاندا،
ھەممە ماڭا قارىشار.

ئالا تاغىل رەڭ بىلەن،
ئەمدى مەڭگو خۇشلىشاي.
قارا رەڭكەن تەخەيچاق،
ئۇنىڭ بىلەن دوستلىشاي.

تاغىل تايچاقنىڭ ئاڭلاش سەزگۈسى، كۆرۈش سەزگۈسى ۋە پۇراش سەزگۈسى بەك تەرەققىي قىلغان بولۇپ،  بەك  تېز يۈگۈرگەچكە ئوزۇقلۇق ئىزدەپ يۈرگەن بىر قانچە شىرلار توپىدىن ناھايتى ئوڭۇشلۇق قۇتۇلۇپ قالغان بولسىمۇ، ئەڭ ئاخىرىقى قېتىم پېيىگە چۈشكەن بىر جۈپ شىرنىڭ كۆزىدىن قەتتىي قېچىپ قۇتىلالماپتۇ. ئارقىسىدىن قوغلاپ كېلىۋاتقان شىر بىرلا ئېتىلىپ ئۇنى  بېسىۋاپتۇ. تاغىل تايچاق ھەرقانچە قىلىپمۇ شىرنىڭ چاڭگىلىدىن قۇتىلالماپتۇ. بىر جۈپ شىرلار تاغىل تايچاقنى قاچالمىغىدەك ھالەتكە كەلتۈرۈپ قويغاندىن كېيىن، ئۇنى يېيىشكە تەمشىلىپتۇ.
بىر جۈپ شىر،  تاغىل تايچاقنىڭ ئالدى قوللىرىنى يەپ بولغاندىن كېيىن،  ئۇنىڭ بەدىنىگە قارا پاتقان سۇگىۋالغىنىدىن ھەيران قېلىپ، نېمە ئۈچۈن شۇنداق قىلغانلىقىنى بىلىۋالغۇسى كېلىپ :
-        سەن تاغىل تايچاق ئىكەنسەنغۇ ؟-دەپ سوراپتۇ.
-        شۇنداق، مەن تاغىل تايچاق،-دەپ جاۋاپ بېرىپتۇ، تاغىل تايچاق ئىڭراپ تۇرۇپ.
شىرلار يەنە سوراپتۇ:
-بىر چىرايلىق تۇرغان بەدىنىڭنى سەتلەشتۇرۋالغىنىڭ نېمىسى؟
- تېخىمۇ چىرايلىق بولاي دەپ،- جاۋاپ بېرىپتۇ تاغىل تايچاق.
بىر جۈپ شىر ئۇنىڭ گېپىنى ئاڭلاپ ئۈچەيلىرى ئۈزۈلگىدەك كۈلۈشۈپتۇ ۋە ئۇنى زاڭلىق قىلىشقا باشلاپتۇ.
- بىر چىرايلىق بەدىنىڭنى قارا پاتقاق بىلەن بويىغىنىڭ نېمىسى؟
- شۇڭا ئاسان تۇتۇلۇپ قاپسەندە؟
- ھەي توخۇ يۈرەك.
« ئاسان تۇتۇلۇپ قاپسەندە » دېگەن بۇ گەپنىڭ مەنىسىنى چۈشىنەلمىگەن تاغىل تايچاق، ئۆلسەممۇ بۇ سۆزنىڭ  مەنىسىنى چۈشۈنۈپ ئۆلۈپ كېتەي دېگەن ئۈمۈدتە شىرلاردىن سوراپتۇ:
-        قارا رەڭدە بويىۋالمىغان بولسام، مېنى نېمە ئۈچۈن تۇتىۋالالمايتىڭلار؟
-        بۇنىڭ مەنىسىنى بىلمەي تۇرۇپ ئۆلۈپ كەتمە دەپ،-شىرلارنىڭ بىرسى سۆز باشلاپتۇ.- بەدىنىڭدىكى يول-يول سىزىقلار مۇھىتقا ماسلىشىپ سېنى قوغداش رولىنى ئوينايتتى. كېچىدە بەدىنىڭدىكى يول-يول سىزىقلار ناھايتى تېزلا كىچە مەنزىرىسىگە سىڭىپ كەتسە بىز سېنى كۆرەلمەي قالاتتۇق. بۈگۈن كۈندۈزى بەدىنىڭنى قارا رەڭدە بويىۋالغانلىقىڭدىن سېنى يىراقتىنلا پەرق ئېتىۋالدۇق، بويىۋالمىغان بولساڭ بەدىنىڭدىكى يول-يول سىزىقلار دولقۇنسىمان كۆرنۈش پەيدا قىلىپ، كۆزىمىزنى ئالا-چەكمەن قىلىۋەتسە سەندەك ئولجىنى نەدىنمۇ تاپار ئىدۇق.
تاغىل تايچاق بەدىنىنى قارا رەڭدە بويىۋالغانلىقىغا قاتتىق پۇشايمان قىلىپ، كۆز ياشلىرى ئەتىراپنى ھۆل قىلىۋەتسىمۇ ئېچىرقاپ كەتكەن شىرلار ئۇنى پاك-پاكىز يەۋېتىپتۇ. بۇ ئېچىنىشلىق پاجىئەدىن خەۋەر تاپقان تاغىل ئاتلار تايچاقلىرىغا قاتتىق نەسىھەت قىلىپ، ئىبرەت تەربىيىسى ئېلىپ بېرىپتۇ.
بۇ يازمىنى ئاخىرىدا   Erchin تەھرىرلىگەن. ۋاقتى  2014-1-22 23:38  

بۇچۈچەك قىزىقارلىق ئىكەن .

مەن  ياقتۇرۇپ ئقۇدۇم .

توغراق ئەپەندىنىڭ تەپەككۈرىغا ھەيران قالدىم،تاغىل تايچاق ئارقىلىق يورۈتۈپ بەرگەن بۇ تېمىڭىز ھاياتلىقتا بىزنىمۇ ئۆز تەبىئىتىمىزدىن تانماسلىققا ،ئەسلىمىزنى ساقلاشقا،قارغۇلارچە باشقىلارنىڭ مەدەنىيىتىگە ئېسىلىۋالماسلىققا چاقىرغان،شۈنداققۇ دەيمەن.باشقىلارنىڭمۇ تاغىل تايچاقنىڭ ئەخمەقلىقىدىن ئېبرەت ئېلىشىنى تەۋسىيە قىلىمەن.

رەخمەت سىزگە مەخسىدىممۇ شۇ ئىدى.

   تاغىل تايچاق ۋەقەسى ئارقىلىق،ئۆز خاسلىقىمىزنى ساقلاش،ئۆزمەدەنىيىتىمىزدىن تانماسلىق ھەققىدە ناھايىتى ئۈنۈملۈك ئىبرەت تەربىيەسى بېرىلىپتۇ.
   چوڭلارنىڭمۇ،بالىلارنىڭمۇ ئوقۇشىغا ماس كېلىدىكەن.ھەممىلا ئادەمنى تېمىدىكى ۋەقەلىكتىن ئىبرەت ئېلىشقا،تەجرىبە -ساۋاقلارنى يەكۈنلەشكە يېتەكلەيدىغان ياخشى تېما بوپتۇ.

ئېلھاملىرىڭىزغا بەركەت تىلەيمەن.

قەلەم تۇلپارىڭ ھارمىغاي دوستۇم .

مەدىتىڭىزگە ھەشقاللا كامىلجان!