ئابدۇرسۇل سېيىت: ئاخىرقى كۆل (ھېكايە) [ئۇلانما كۆچۈرۈش]

                                           ئاخىرقى كۆل
                                              (ھېكايە)
                                         ئابدۇرسۇل سېيىت

توپا تۈرۈش،توپا قېزىش،توپا توشۇش ماشىنىلىرىنىڭ تۇيۇقسىز پەيدا بولۇشى كۆل بويىدىكى ئائىلىلەرنى ئۆرە-تۆپە قىلىۋەتتى.يەرلەر تىلغاندى،دەرەخلەر كېسىلدى، كۆتەكلەر قومۇرۇلدى،يىلتىزلار كېسىپ تاشلاندى. ماشىنىلارنىڭ نەلەردىندۇ ئېلىپ كەلگەن غەلدە-غەشلىرى كۆل يۈزىگە تۆكۈلدى.كۆل سۈيى داۋالغۇپ كەتتى.كۆل يۈزىدىكى پاقا لەشلىرى، ياپ-يېشىل موخلار، قۇمۇشلار، لېكەنلەر ،ئۆت-چۆپلەر،  بېلىجان، قۇمچاقلارتاش-تۇپراق ،خىش-كېسەك، سېمۇنىت پارچىلىرى ئاستىدا قالدى.تىنىقلار كېسىلدى، چىرايلار تاتاردى،كۆزلەر تورلاشتى، يارالمىشىدىن كۆل بويىدىكى قۇمۇشلۇق، لېكەنلەرنى ماكان تۇتۇپ كەلگەن ياۋا ئۆردەك،ياۋا غازلار تەرەپ-تەرەپكە قاچتى.قىيا-چىيا باشلاندى. تۇخۇمدىن چىققىلى ئۇزۇن بولمىغان ئۆردەك،غاز چۆجىلىرىنىڭ نالىسىگە چىداپ بولغىنى بولمايتتى. سېرىق ئەت چۆجىلەر ئۈگىسى قاتمىغان قاناتلىرىنى سۆرۈشۈپ،پالاقشىپ،ئۆزىنى ھەريانغا ئۇراتتى. قاچاتتى. ئۆيىمىز كۆل يۈزىگە قاراپ تۇرىدىغان كۈنگەي يانتۇلۇقتا بولغاچقا،بىرنەچچە غاز،ئۆردەك چۈجىسى بېشىغا كەلگەن قىسمەتلەردىن ئۆزىنى يوقۇتۇپ،جان-جەھلى بىلەن قورۇ تەرەپكە قاراپ قاچتى.
ـ دا..دا،مېنىڭ چۆجىلىرىم،ئۆردەك،غازلىرىم ...
ئوغلۇمنىڭ ئەسەبىلەرچە قېقىراپ يىغلىغان ئاۋازىدىن چۆچۈپ ئارقامغا ئۆرۈلدۈم.يېڭىلا مەكتەپتىن قايتىپ كەلگەن ئوغلۇم كۆز ئالدىدىكى بۇ ئالامەتلەرگە چىداپ تۇرالماي يىغلىۋەتكەندى.
ـ قورۇقما بالام،چۆجىلىرىڭگە ھېچنېمە بولمايدۇ.
ئوغلۇم ئېسەدەپ،  بۇقۇلداپ،   ئۆپكە-ئۆپكىسىنى باسالماي يىغلىۋەتتى.  ئۇ  غاز، ئۆردەك چۆجىلىرىگە قەۋەتلا ئامراق ئىدى.كۈنىگە نەچچە رەت كۆل بويىغا چۈشۈپ ئۇلارنى يوقلايتتى.ئارام كۈنلىرى كۆل بويىدىن نېرى بولمايتتى. ئانىلىرىغا دان چېچىپ بېرەتتى. بالاپانلىرىنى يىراقتىن ئەركىلىتىپ ئوينايتتى.يەنە تېخى شامال ئۇچۇرۇپ كەلگەن كۆل يۈزىدىكى يالتىراق خالتا،ئەسكى-تۈسكى قەغەز پارچىلىرى، چاۋا- چاتقاللارنى ئۆزى ياسىۋالغان ئۇزۇن ئىلمەك ياغاچ بىلەن ئۇدۇللۇق تازىلاپمۇ تۇراتتى.
مەھەللىمىزنى كۆرۈۋىدىڭلارمىكىن،بىزنىڭ مەھەللە «بايكۆل» نامى بىلەن مەشھۇر بولۇپ، ئىسمى- جىسمىغا لايىق بۇلاقلارنىڭ ماكانى ئىدى.مەختۇمسىلا شىكارغا چىققاندا ئاستىدىكى ئارغىمىقىنى مۇشۇ بۇلاقلارنىڭ بىرىدە سۇغارغان دېگەن رىۋايەتمۇ بار ئىدى. «ئالتۇن بۇلاق»،«كۈمۈش بۇلاق» «ۋاسىل بۇلاق»،«قازان بۇلاق»،«ئويما بۇلاق»... سانسىزلىغان بۇلاقلاردىن ئۇقچۇپ چىققان سۈپ-سۈزۈك سۇلار قىز قېشىدەك تاراملارنى شەكىللەندۈرۈپ، كۆلدىن-كۆلگە قۇيۇلاتتى.بۇ يەر باھار ۋە ياز ئايلىرى ئۇستا رەسسامنىڭ قولىدىن چىققان ماي بوياق رەسىمگىلا ئوخشايتتى.رەسىمدىكى تۆگە ئۆركىشىدەك بەللەر يېشىل بەرقۇت يېيىپ قويغاندەك كۆرۈنەتتى. رەڭڭارەڭ باھار گۈللىرى قۇياش نۇرىدا تاۋلىنىپ،كۆزلەرنى قاماشتۇراتتى. گۈللەر ئۈستىدە ئالا-يېشىل كېپىنەكلەر بەزمە قۇراتتى.كۆل يۈزىنى ئوراپ تۇرغان قۇمۇش، لېكەنلەر باھار سەلكىنىدە يەڭگىل تەۋرىنەتتى.ئانىدىن تۇغما بولىۋالغان مەھەللە بالىلىرى غاز،ئۆردەك چۈجىلىرى بىلەن تەڭ سۇغا باش چۆكۈرۈپ ئوينايتتى.كۆل يۈزىدىكى ھاۋا بوشلۇقىداچايكىلار ئەركىن ئۈزۈپ يۈرۈشەتتى. يۇلتۇزلار جىمىرلاپ تۇرغان ئايدۆڭ كېچىلىرى مىڭلىغان پاقىلارنىڭ كوركىرىغان،ئۆردەك،غازلارنىڭ غاقىلدىغان، بۆدۈنىلەرنىڭ ئۈزۈپ-ئۈزۈپ سايرىغان ئاۋازلىرى تاڭ ئاتقىچە ئۆچمەيتتى. بوۋاام رەھمىتىنىڭ ئاغزىدىن «توقسەن توققۇز بۇلاق»، «توقسەن توققۇز كۆل» دىگەن گەپلەرنى پات-پات ئاڭلاپ قالاتتىم.
ئادەملەرنىڭ كۆپىيىشى بىلەن بۇلاقلار ئۆزلىكىدىن چەتنىگەندەك بولۇپ،كۆللەر قۇرۇشقا باشلىدى. يېرىم- يارتا قالغان بۇلاق بىلەن كۆللەر تاش-كېسەك، قۇم-شېخىللار بىلەن تىندۇرلۇپ،ئورنىغا ئۆيلەر، رەت-رەت بېنالار سېلىندى.پەقەت مۇشۇ ئالقانچىلىك بىر پارچە كۆللا مەھەللىنىڭ تەۋەررۈكى سۈپىتىدە ساقلىنىپ قالغاندى.مانا ئەمدى ئۇنىڭغىمۇ كۆز تەككەندەك بولۇپ...
ئوغلۇم كېچىچە جۆيلۈپ،چۆچۈپ ئۇخلىيالمىدى. تۇرۇپ-تۇرۇپ ئۈندەرەپ ئورنىدىن تۇرۇپ كېتەتتى. يىغلايتتى.پەپىلەش،بەزلەشلىرىمىز كار قىلمايتتى.  ئەتىسى  مەكتەپكىمۇ بارالمىدى.ناشتىمۇ قىلمىدى. ئۇنىڭ قەۋەتلا ئىچى كۈچلۈك ئىدى. كۆزلىرى يىغىدىن قىزىرىپ،قاپاقلىرى ئىششىپ كەتكەن ئىدى . كۆل تەرەپكە قاراپ، ئالقىنى بىلەن ئىڭىكىنى تىرەپ مۇڭلۇنۇپ ئولتۇرۇپ كېتەتتى. چىرىگەن ئوت-چۆپلەرنىڭ نەمخۇش ھىدى كېلىپ تۇرىدىغان كۆل تەرەپتە توپا تۈرۈش ماشىنىلىرىنىڭ كاركىرىغان سەت ئاۋازى بىلەن پۇرقىراپ ئۇچۇپ تۇرغان توپا-تۇماندىن باشقا ھېچنەرسە كۆرۈنمەيتتى.
شۇ تەرىقىدە ساق بىر ھەپتە ئۆتۈپ كەتتى. مەكتىپىمۇ قالدى.كېچىلىرى چۆچۈيدىغان، جۈيلۈيدىغان ئادىتى ئاۋۇغىلى تۇردى.ئۈندەرەپ تۇرۇپ كەتكەن چاغلاردا ئۆزىچىلا بىرنېمىلەرنى دەپ جۆيلۈيتتى.نېمە دەۋاتقانلىغىنى بىلگىلى بولمايتتى.كۈندۈزى بولسا ھېلىقى ھويلىمىزغا پاناھ تارتىپ كىرىۋالغان غاز، ئۆردەك چۆجىلىرىنىڭ قېشىدىن نېرى بولمايتتى.بالىنىڭ ھالىغا قاراپ رەسمى ئەنسىرەپ قالدىم.دوختۇرغا ئېلىپ باردىم.دوختۇر تەكشۈرۈپ كۆرۈپ:
-بالىنىڭ نېرۋىسىغا بىر نەرسە تەسىر قىلدىمۇ قانداق؟ـ دەپ سوراپ قالدى.
ــ بولماپتۇ،- دېدى دوختۇر كەسكىنلا قىلىپ،ـ مۇنداق ئەھۋالدا بالىنى دورا-ئوكۇلغا زورلاپ داۋالىغىلى بولمايدۇ. مۈمكىن بولسا ئۇنىڭغا ئەسلىدىكى مۇھىتنى  يارىتىپ بېرىش كېرەك.                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                               
ــ بۇ قانداق مۈمكىن بولسۇن، دوختۇر؟
ــ قورايىڭىزدا بوش يەر باردۇ، مەسىلەن: دەرەخ، مېۋە-چىۋە تىكىشكە تېگىشلىك دېگەندەك؟
ــ كۆكتات تېرىپ كېلىۋاتقان ئىككى تاختا يېرىم بار، بىراق ئانچە چوڭ ئەمەس.
ــ شۇمۇ يېتەرلىك،ـ دېدى دوختۇر،ــ بالىڭىزنىڭ دوختۇرىمۇ، دورا- ئوكۇلىمۇ ئۆزىڭىز.ئەشۇ ئىككى تاختا يەرنىڭ ئورنىغا كىچىك بولسىمۇ سۈنئى كۆلدىن بىرنى قازىسىز.سۇغا تولدۇرىسىز. ئەلبەتتە كۆل دىگەندە قۇمۇش لېكەن بولىدۇ.ھېلىقى غاز،ئۆردەك چۈجىلىرىنى شۇ كۆلگە قويۇپ بېرىسىز.گېپىم چۈشۈنىشلىك بولغاندۇ؟
دوختۇرغا بارىكاللا،بالا ئۈچۈنلا بولسا«ئەڭ ئاخىرقى كۆل»نى ھويلامغا «كۆچۈرۈش»كە تەييارغۇ مەن. بالامنى ئېلىپ قايتتىم. شۇنداقتىمۇ، كۆڭلۈمنىڭ بىر يەرلىرىدە يەنىلا بىر ئەندېشە ھۆكۈم سۈرمەكتە ئىدى. ناۋادا قارغىش تەككۈر توپا تۈرۈش ماشىنىلىرىنىڭ قەدىمى بۇ يەرگىمۇ يېتىپ قالسىچۇ؟

بۇ يازمىنى ئاخىرىدا   Erchin تەھرىرلىگەن. ۋاقتى  2014-1-20 16:45  

ھىكايىڭىزنى ياقتۇردۇم.ئىچىم ئاچچىق بولدى.

ياخشى چىقىپتۇ...

‹‹ ئاخىرقى كۆل›› نى ئوقۇپ ئىزتىراپلىق خىيالغا چۆمدۇم . بۇ ھېكايە بايكۆلنى ئاساس تېما قىلغان . بىز يېڭى ئالى مەكتەپنى پۇتۇرۇپ كەلگەن 80 - يىللاردا ‹‹بايكۆل ›› ھەقىقى ئىسمى - جىسمىغا لايىق كۆل ۋە بۇلاقلار تولىمۇ كۆپ  چىرايلىق ، ھاۋالىق ماكان بولۇپ ،  غۇلجا شەھرىنىڭ كۆزى ئىدى . يازدا شۇ ئەتراپتىكى كۆللەردە چۆمۇلۇپ ، تولىمۇ چىرايلىق سورۇنلارنى ھازىرلاپ كۆل پەيزىنى سۇرەتتۇق .مەكتىۋىمىزنىڭ بۇ يەرگە ئورۇنلاشقانلىقىدىن سۆيۈنەتتىم ، پەخىرلىنەتتىم . ئەپسۇس ، يىللارنىڭ ئۆتۇشى بىلەن بۇ گۈزەل ماكاننىڭ گۈزەللىكى نەلەرگە كەتتى ، شۇلارنى ئەسلەپ نۇرغۇن شېئىرلارنى يازغانمۇ بولدۇم ، بۈگۈن سەھەردىلا ئاغىنەم ئابدۇرسۇل سىيىتنىڭ بۇ ھېكايىسىنى ئوقۇپ ، ئاچچىق تولغاندىم .  ئابدۇرسۇلغا ئىچىمدە رەھمەتلەر ئېيتىم . ئىكولوگىيە تېمىسىغا مۇراجەت قىلىنغان مانا مۇشۇنداق ئەسەرلەرنى يېزىپ تۇرغۇن ‹‹ داڭگىلىم ›› دەپ بۇ ئاددى يازمامنى قالدۇردۇم .
قەلىمىڭگە بەركەت تىلەيمەن ئاغىنە ! تېما يوللىغان ئابلەتكىمۇ رەھمەت !

ئېرچىن ئەپەندىگە:_ بالىنىڭ نېرۋىسىغا بىر نەرسە تەسىر قىلدۇمۇ قانداق؟ __ دەپ سوراپ قالدى.‹مەن بولغان ئەھۋالنى قىسقىلا قىلىپ سۆزلەپ بەردىم›دېگەن بىر جۈملە چۈشۈپ قاپتۇ.قوشۇپ قويغىلى بولارمۇ؟

ھەقىقەتەن ياخشى چىقىپتۇ.