|1^k
WOG  
~}&A]@  
                                                مورا بۇددا مۇنارى ^Sz0V*c  
G}dKvP#vJ  
), 6rQV  
بۇ مۇنار قەشقەر شەھىرىنىڭ 30 كىلومېتىر شەرقىي شىمالىدىكى سېرىق توپىلىق دۆڭلۈك ئۇستىگە جايلاشقان،مىلادىيە 10- ئەسىردىن بۇرۇن بىنا قىلنغان، ئىبادەتخاننىڭ ئىزى بىلەن ئىككى بۇددا مۇنارى ساقلىنىپ قالغان.مۇنارنىڭ ئاستىدا تۆت چاسا شەكىللىك ئۈچ قەۋەت ئۇل بار، مۇنارنىڭ ئۈستى يۇمىلاق،ئىگىزلىكى 12 مېتىر كېلىدۇ.چوڭ مۇنار يېنىدىكى ئېگىز پەشتاق بۇددا ئىبادەتخانىسنىڭ مەركىزى قۇرۇلۇشىدىن بىرى. ھازىر بۇتلاردىن ئەسەر قالمىغان بولسىمىۇ، ئەمما تۆت تەكچىسىنىڭ ئىزىنى يەنىلا غۇۋا پەرق ئەتكىلى بولىدۇ.مورا بۇددا مۇنارى بۇددا دىنىنىڭ شەرققە تارقىلىشى ۋە سۇلى)قەشقەر(دىكى بۇددا مەدەنىيتىنى تەتقىق قىلشتا موھىم ئەھمىيەتكە ئىگە.ئۇ ئاپتونوم دەرىجىلىك قوغدىلىدىغان مەدەنىيەت يادىكارلىق ئورنى ھېسابلىنىدۇ. <5]%0?y  

?Ltopd 71  


JB7x'E  

                                  خانئۆي قەدىمكى شەھىرى خارابىسى 3+*g+-  
vJ_  
خانئۆي قەدىمكى شەھىرى خارابىسى قەشقەر شەھىرىنىڭ 30 كىلومېتىر شەرقىي شىمالىدىكى چاقماق دەرياسىنىڭ قەدىمىي قىنىنىڭ جەنۇپ قىرغىقىدىكى تەكشىلىككە جايلاشقان.سېپىل، دىنىي سورون خارابىلىرى ھازىرغىچە ساقلىنىپ كەلمەكتە. بىر قەدەر ساقلانغانلىرىدىن پەقەت شەرقىي تەرەپتىكى سېپىل بولۇپ ،ئۇزۇنلۇقى تەخمىنەن 77 مېتىر كېلىدۇ.بۇ قەدىمىي شەھەر چاسا شەكىلدە بولۇپ، جەنۇبى تەرەپتىكى سىپىل تەخمىنەن 94 مىتىر، غەربى تەرەپتىكىسى تەخمىنەن 70 مىتىر، شىمال تەرىپى تەخمىنەن 91 مىتىر. h{?3`ivA  
بۇ يەردىن مىس، تۆمۈر ئەسۋابلار، قاشتېشى بويۇملىرى، ئالتۇن مۆھۈر ۋە زىننەت بويۇمى قاتارلىقلار قېزىۋېلىنغان. :*yFw   
بۇ جاي ئاپتونۇم رايون دەرىجىلىك نۇقىتىلىق قوغدىلىدىغان مەدەنىيەت يادىكارلىق ئورنى ھېسابلىنىدۇ. =)ZuA"]  

icwaCgL,C  
`?6% H$  
                              ئەسكىھسار قەدىمكى شەھەر خارابىسى 'i,<.{Ss  
BB,QsRW H  
K;_Ut  
LK7i^f   
بۇ خارابە قەشقەر شەھرىنىڭ شەرقى جەنۇبىغا  جايلاشقان . دەسلەپكى مەزگىلى  خەن، جىن سۇلالىسىگە توغرا كىلىدۇ. كىيىنكى مەزگىلدە سېلىنغان شەھەر تاڭ، سۇڭ دەۋرىگە ئائىت بولۇپ، ساپال پارچىللىرى، مۆھۈر ۋە پۇل قاتارلىق ماددى بويۇملار قېزىۋېلىنغان.  ھازىر بىر قىسىم سېپىل قالدۇقلىرى ساقلىنىپ قالغان بولۇپ، ئۇزۇنلۇقى 7-8 مىتىر، ئىگىزلىكى، ئۈچ مىتىر كىلىدۇ. ئۇنىڭدا ساقلىنىپ قالغان شەھەر خارابىسى شەرقى خەن سۇلالىسىدا بەن چاۋ تۇرغان سۇلى دۆلىتىنىڭ پەننۇ شەھرى بولۇشى مۇمكىن. شۇڭا بەن چاۋ شەھرى دەپ ئاتىسىمۇ بولىدۇ. Z.Q'9  
ئۇ ئاپتونۇم رايون دەرىجىلىك نۇقتىلىق قوغدىلىدىغان مەدەنىيەت يادىكارلىق ئورنى ھېسابلىنىدۇ. ppkn2f  

,dq&cwU  
H0\t ]{)A+  
                                           باي دۆۋە خارابىسى 5kwP+5  
'J1+Q`$S  
y
HZyh#}  
,RP[Ao0 K  
بۇ خارابە يەكەن ناھىيىسى بازىرىنىڭ 3 كىلومىتىر شەرقى جەنۇبىغا جايلاشقان. ئەسلىدە شىپاڭ ۋە خاتىرە راۋىقى بولۇپ،  چىڭ سۇلالىسىنىڭ چىيەنلۇڭ خان دەۋرىدە رىمونت قىلىنىپ ئەسلىگە كەلتۈرۈلگەن.  خاتىرە راۋىقى ئۈستىگە بۇرۇن خەن خاندانلىقى بىرلىكتە ئىززەتلەپ، ھونلارغا ئورتاق قارشى تۇرايلى دىگەن بېغىشلىما يېزىلغان ئىكەن.  ئېيتىشلارغا قارىغاندا،  بۇ يەرنى غەربى خەن سۇلالىسى دەۋرىدىكى يەركەن پادىشاھى ۋەننىيەتىن بىنا قىلغاننىكەن. يەنە بىر ئېيتىلىشىچە، بۇ غەربى خەن سۇلالىسى دەۋرىدىكى باسقاق بەگە فىڭ فىڭشى يەركەن ۋاڭىنىڭ ئىنىسى بىلەن بىرلىكتە ھون تۇڭپۇ كاھبېگى قوزغىغان توپىلاڭنى تىنچىتقاندىن كىيىن كۈسەن، ئونسۇ، توقسۇ، گۇما، ئۇدۇن قاتارلىق بەگلىكلەر  بىلەن ئىتتىپاق ئەھدى پۈتۈشكەن جاي ئىكەن. tnQ+
4z  
s!5%'0z5*  

[|dm38u  
.KkFsT.?V  
                                     يۇمىلاق شەھەر خارابىسى $$BnF  
qxZp%@'  
ob 
QQn"4 `  
بۇ خارابىنىڭ ئەسلى ئورنى ھازىرقى قەشقەر ۋىلايەتلىك ج خ ئىدارىسى تۇرۇشلۇق قورۇدا، ھازىر جەنۇبى قوۋۇق ۋە شىمال، غەرپ، جەنۇپ تەرەپلەردىكى شەھەر سىپىلى، جەنۇبى قوۋۇقنىڭ  قوۋۇق سېپىلى ساقلىنىپ قالغان. 1762- يىلى چىڭ سۇلالىسى قوشۇنى چوڭ كىچىك خوجىلارنىڭ توپىلىڭىنى بېىسىقتۇرغاندىن كىيىن قەشقەر كوناشەھەرنىڭ غەربى شىمالىدا جەنۇبى شىنجاڭدىكى 8 شەھەرنى باشقۇرىدىغان قەشقەر مەسلىھەتچى ئامبال يامۇلىنى ياسىغان. 4\!G/[sP  
بۇ شەھەرنىڭ ئىچىدە يامۇلدىن باشقا يەنە ھەربى لاگىر، مەشىق مەيدانى، گىنرال تۇرالغۇسى ۋە گۈەندى ئىبادەتخانىسى قاتالرىق چوڭ تىپتىكى قۇرۇلۇشلار بىنا قىلىنغان. 8a]+dY?  
1771- يىلى چىڭ گاۋزۇڭ بۇ يەرگە لەينىڭ شەھرى دىگەن ئسىمنى ھەدىيە قىلغان. ئەينى زاماندا كىشىلەر بۇ شەھەرنى قەشقەر يېڭى شەھەر دەپ ئاتىغان. e3+N|J.dK  
1794- يىلى شەھەرنىڭ سىرتىغا سودا ساراي قاتارلىقلارنى  سېلىپ، بۇ شەھەرنى ئاۋاتلاشتۇرۇپ، تەرەققى قىلدۇرغان. />6wP+  
1826- يىلى جاھانگىر خوجىنىڭ توپىلىڭىدا لەينىڭ شەھرى ۋەيران قىلىنغان. R&%.|S%}  
^&n'cO1//  

~@w\P"A  
,l>#| G  
a7&DGSG  
                                       توققۇز ساراي خارابىسى eN~R{?Z  
6!Zi g`jR  
^Ha9nGlG  
?4[sBjr2  
بۇ خارابىلىق مارالبېشى ناھىيىسىنىڭ 48 كىلومىتىر شەرقى شىمالىدىكى تۇمشۇق تېغىنىڭ  ئالدىغا جايلاشقان.   بۇ خارابىلىك قەدىمكى ئۆيلەر، قەلئە، ئىبادەتخانا ۋە تۇر قاتارلىق چوڭ تىپتىكى قۇرۇلۇشلارنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ. بۇ شەەر تاغقا يۆلەپ سېلىنغان بولۇپ، شەھەرنىڭ كەينى تەرىپىدە ئىككى يۈرۈش بۇددا ئىبادەتخانىسىنىڭ ئىزى بار. 56]vpjBs;  
قەدىمكى شەھەر ۋە بۇددا ئىبادەتخانىسىدىن كۆپلىگەن تام رەسىملىرى، ھەيكەللەر، ياغاچ ئويما، بىراھما يېزىقى، خەنزۇ يېزىقى، ۋە قەدىمكى ئۇيغۇر يېزىقى، ئەرەپ يېزىقىدىكى ھۆججەتلەر، توقۇلمىلار ۋە پۇل، پۇل قېلىپى،  ساپال ، مىس، زىننەت بويۇملىرى قاتارلىقلار تېپىلغان. rN{BK(  
تەتقىقاتلاردىن قارىغاندا، بۇ يەر جەنۇبى ۋە شىمالى سۇلالىلەر دەۋرىدىكى سەپەر باي قەدىمكى شەھىرى بولۇپ، تاڭ سۇلالىسىدا تۇمشۇق شەھرى دەپ ئاتالغان. PkQIGY  
ئۇ ئاپتونۇم رايون دەرىجىلىك نۇقتىلىق قوغدىلىدىغان مەدەنىيەت يادىكارلىق ئورنى ھېسابلىنىدۇ. *fBjzby  
~2?h5(be!  
 

"{r:8  
E`szq_i  
                                                 تاش قەلئە DX8Hw3>o  
H{3Br!
$  
[ c7anB  
@6:ZK8  
بۇ قەلئە تاشقورغان ناھىيىسىنىڭ شەرقى شىمالى تەرىپىدىكى تەكچە ئۈستىگە جايلاشقان بولۇپ،  كۆلۈمى 10 مىڭ كىۋادىرات متىرى كىلىدۇ. ھازىر ساقلىنىپ قالغانلىرى جىن، تاڭ سۇلالىلىرى دەۋرىگە تەئەللۇق شەھەر ئىزى، بۇددا ئىبادەتخانىسى ۋە چىڭ سۇلالىسىگە تەئەللۇق سارىقۇل سارىيى قەدىمكى بۇددا ئىبادەتخانىسىنىڭ ئۈستىگە ياسالغان. pI37RmS  
قەلئە ئىلىپپس شەكلىدە بولۇپ، تاملىرىنىڭ ھۇلى تاشتىن، تام كىسەكتىن قوپۇرۇلغان. قەلئەنىڭ ئايلانمىسى 1285 مىتىر كىلىدۇ. cCb'qwbtp  
ھازىر پەقەت ئازراقلا يېرى ساقلىنىپ قالغان. ئىچكى قەلئەنىڭ سېپىل دەرۋازىسى، قاراۋۇل راۋىقى، سېلىپ، كۈنگۈرىسى قاتارلىقلار بىر قەدەر مۇكەممەل ساقلانغان. F[K*%D  
بۇ يەردىن سانسىكىرت يېزىقى ھۆججەتلىرى  قاتارلىق يادىكارلىقلار تېپىلغان. 'ZrG ST  
قەدىمكى قەلئەنىڭ ياسالغان دەۋرى بىر قەدەر بالدۇر بولۇپ، تارىختا كاۋانتا بەگلىكىنىڭ پايتەختى بولغان. قەلئە ئىچىدىن ساپال پارچىسى، تاش بىلەي قاتارلىق مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرى بايقالغان. ~w)lbdu  
ئۇ ئاپتونۇم رايون دەرىجىلىك نۇقتىلىق قوغدىلىدىغان مەدەنىيەت يادىكارلىق ئورنى ھېسابلىنىدۇ. Xw+GV\  
eBj%gmDz1  

~2B"Vn  
Wi[b!8A^>  
                                   قونچۇيبالىق  مەلىكە قورغىنى  Kj0kPLB:  
^sp {X  
3{K3)`#  
Gs%/w`  
$1SrO2ipA  
قونچۇيبالىق تاشقورغان ناھىيىسنىڭ تەخمىنەن 80 كىلومېتىر جەنۇبىدىكى مىڭتىكە  جىلغىسىنىڭ غەرپ تەرىپىدىكى ئىگىز  تاغ ئۈستىگە جايلاشقان.  كۆلۈمى 2000 كىۋادىرات مىتىر كىلىدۇ. iC0.T/AX  
ئىسپاتلىنشىچە، خارابىلىك جەنۇبى ۋە شىمالى سۇلالىلار دەۋرىگە تەئەللۇق ئىكەن. يەرلىك تاجىكلار ئارىسىدا بۇ ھەقتە گۈزەل بىر رىۋايەت تا بۈگۈنگىچە تارقىلىپ كەلمەكتە. 9GQ-=LL;$  
رىۋايەتتە، جۇڭگو مەلىكىسى پىرىسىيىگە ياتلىق قىلىنىپ، پامىر ئىگىزلىكىدىكى قونچۇيبالىققا يىتىپ كەلگەندە  ئۇرۇش مالىمانچىلىقى تۈپەيلىدىن ئامالسىز مۇشۇ جايدا تۇرۇپ قالىدۇ. شۇ مەزگىلدە قۇياش ئىلاھى بىلەن نىكاھلىنىپ، بىر زىرەك ئوغۇل تۇغىدۇ. بۇ ئوغۇل چوڭ بولغاندىن كىيىن  پادىشاھ بولىدۇ.  شۇنىڭدىن باشلاپ، ئەۋلادلىرى كۆپىيىپ گۈللەنگەن ۋە قۇدرەتلىك تاجىك مىللىتىنى ۋۇجۇتقا كەلتۈرگەنلىكى بايان قىلىنىدۇ.  شۇنىڭغا قارىغاندا تاجىك مىللىتى جۇڭگو مەلىكىسى بىلەن قۇياش ئىلاھىنىڭ ئەۋلادلىرى دىگەن رىۋايەت تارقىلىپ كەلگەن. y Z'1KTGZ  
dtCf?3  

w}JPodXH  
/c#FPBt{,  
                          ئاماننىساخان مەقبەرىسى  ئالتۇنلۇق مازىرى  $0UKqjF@  
p=RQn9yf  
@f>0J2w >  
8O_v7&  
ئاماننىساخان  قەبرىگاھى يەكەن ئالتۇنلۇق مازىرىغا جايلاشقان بولۇپ، ئەتراپىنى سەئىدىيە خاندانلىقىنىڭ خانلار قەبرىستانلىقى - ئالتۇنلۇق مازار،  ئالتۇنلۇق مەسچىت، ئالتۇنلۇق مەكتەپ، ئالدى تەرىپىنى  ئالتۇنلۇق يول ‏) ئالتۇنلۇق دەرۋازا ( ، ئارقا تەرەپنى ئالتۇنلۇق كۆل ئوراپ تۇرىدۇ.   قەبرىگاھ يەر يۈزىدىن 17 مىتىر ئىگىزلىكتە بولۇپ،  ئومۇمى كۆلۈمى 490 كىۋادىرات مىتىر كىلىدۇ. mb?dC')  
قەبرىگاھنىڭ تۈۋرۈك ۋە گۈمبەزلىرى بىر گەۋدە بولۇپ، پۈتۈن ئىمارەتنى  ناھايىتى كۆركەم كۆرسىتىدۇ.  ئاماننىساخان قەبرىگاھى مەھمۇد قەشقەرىنىڭ مازىرى، يۈسۈپ خاس ھاجىپنىڭ قەبرىگاھىدىن كىيىنكى يەنە بىر مۇھىم ئابىدە بولۇپ ھېسابلىنىدۇ. eR_Z0 R  
k_^Gvp  

ncxAe!8  
ئاپتور: قەشقەر شەھەرلىك مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى باشقۇرۇش - قوغداش ئورنىدا ئىشلەيدۇ. ئىسمى ھەسەنجان يۈسۈپ.