روزى سايىت        ^&w3LW9UD  
     :^sW13:eL  
*33,V)  
ﺷﺎﺋﯧﺮ ﺭﻭﺯﻯ ﺳﺎﻳﯩﺖ 1943-ﻳﯩﻠﻰ 9-ﺋﺎﻳﺪﺍ ﮔﯘﻣﺎ ﻧﺎﻳﯩﺴﻨﯩﯔ ﺷﻪﻳﺪﯗﻟﻼ ﺩﯨﮕﻪﻥ ﻳﯩﺮﺩﻩ ﺗﯘﻏﯘﻟﻐﺎﻥ .1951-ﻳﯩﻠﻰ ﺋﺎﺗﺎ -ﺋﺎﻧﺴﻰ ﺑﯩﻠﻪﻥ ﺧﻮﺗﻪﻧﮕﻪ ﻛﯚﭼﯜﭖ ﻛﯧﻠﯩﭗ 1958-ﻳﯩﻠﻐﯩﭽﻪ ﭼﺎﻳﺨﺎﻧﺎ (ﮬﺎﺯﯨﺮﻗﻰ ﺧﻮﺗﻪﻥ ﻧﺎﻳﯩﻠﯩﻚ ﺋﯜﻣﯜﺩ ﺑﺎﺷﻼﻧﻐﯘﭺ ﻣﻪﻛﺘﯩﭙﻰ ) ﻣﻪﻛﺘﻪﭘﺘﻪ ﯞﯨﻼﻳﻪﺗﻠﯩﻚ 1- ﺋﻮﺗﺘﯘﺭﺍ ﻣﻪﻛﺘﻪﭘﻨﯩﯔ ﺗﻮﻟﯘﻗﺴﯩﺰ ﺳﯩﻨﯩﭙﻠﯩﺮﺩﺍ ﺋﻮﻗﯘﻏﺎﻥ .ﺷﯘﻧﯩﯖﺪﯨﻦ ﻛﯩﻴﯩﻦ ﺋﻮﻧﻨﻪﭼﭽﻪ ﻳﯩﻞ ﺩﯦﮭﻘﺎﻧﭽﯩﻠﯩﻖ ﺋﻪﻣﮕﯩﮕﻰ ﺑﯩﻠﻪﻥ ﺷﯘﻏﯘﻟﻼﻧﻐﺎﻥ ، 1973-ﻳﯩﻠﻰ ﻗﻪﺷﻘﻪﺭ ﭘﯩﺪﺍﮔﻮﮔﯩﻜﺎ ﺋﻨﯩﺴﺘﯩﺘﻮﺗﯩﻨﯩﯔ ﺗﯩﻞ -ﺋﻪﺩﻩﺑﯩﻴﺎﺕ ﻓﺎﻛﻮﻟﺘﯩﺘﯩﻐﺎ ﻗﻮﺑﯘﻝ ﻗﯩﻠﯩﻨﻐﺎﻥ.ﺋﻮﻗﯘﺵ ﭘﯜﺗﺘﯜﺭﮔﻪﻧﺪﯨﻦ ﻛﯩﻴﯩﻦ ﺧﻮﺗﻪﻥ ﯞﯨﻼﻳﻪﺗﻠﯩﻚ ﺩﺍﺭﯨﻠﻤﯘﺋﻪﻟﻠﯩﻤﯩﻦ ﯞﻩ ﻻﯕﺮﻭ ﻳﯩﺰﻟﯩﻖ ﺋﻮﺗﺘﯘﺭﺍ ﻣﻪﻛﺘﻪﭘﺘﻪ ﺗﯩﻞ ﺋﻪﺩﻩﺑﯩﻴﺎﺕ ﺋﻮﻗﯘﺗﻘﯘﭼﺴﻰ ﺑﻮﻟﯘﭖ ﺋﯩﺸﻠﯩﮕﻪﻥ .1980-ﻳﯩﻠﺪﯨﻦ ﺑﺎﺷﻼﭖ ﺋﯚﻣﺮﯨﻨﯩﯔ ﺋﺎﺧﯩﺮﻏﯩﭽﻪ ﻳﯧﯖﻰ ﻗﺎﺷﺘﯧﺸﻰ ﮊﻭﺭﻧﯩﻠﺪﺍ ﻣﯘﮬﻪﺭﺭﯨﺮ ﺑﻮﻟﻐﺎﻥ . NcTNEY+Qn  
ﺭﻭﺯﻯ ﺳﺎﻳﯩﺖ 1973-ﻳﯩﻠﺪﯨﻜﻰﻗﻪﺷﻘﻪﺭ ﮔﯧﺰﺗﻰ ﺩﻩ ﺋﯧﻼﻥ ﻗﯩﻠﯩﻨﻐﺎﻥ ﺩﯦﮭﻘﺎﻧﻤﯘ ﺩﺍﺷﯚﺳﯩﯔ ﺑﻮﻟﺪﻯ ﻧﺎﻣﻠﯩﻖ ﺷﯩﺌﯧﺮﻯ ﺑﯩﻠﻪﻥ ﺋﯩﺠﺎﺩﯨﻴﻪﺕ ﺳﯧﭙﮕﻪ ﻛﯩﺮﮔﻪﻥ . ﮬﺎﺯﯨﺮﻏﯩﭽﻪ ﮬﻪﺭﻗﺎﻳﺴﻰ ﮔﯩﺰﯨﺖ -ﮊﻭﺭﻧﺎﻟﻼﺭﺩﺍ چۈشنامەﻗﺎﺗﺎﺭﻟﯩﻖ 12 ﭘﺎﺭﭼﻪ ﺩﺍﺳﺘﺎﻥ ﯞﻩ ﺑﺎﻟﻼﺩﯨﺴﻰ،1000ﭘﺎﺭﭼﯩﺪﯨﻦ ﺋﺎﺭﺗﯘﻕ ﺷﯩﺌﯧﺮﯨﯟﻩ ﺭﻭﺑﺎﺋﯩﺴﻰ ﺑﺎﺭﺍﺕ ﻳﺎﺯﻏﺎﻥ ﮬﯩﻜﺎﻳﻪﻗﺎﺗﺎﺭﻟﯩﻖ ﺑﯩﺮﻗﺎﻧﭽﻪ ﺑﺎﺭﭼﻪ ﮬﯩﻜﺎﻳﯩﺴﻰ ﺋﻪﺗﻪﺑﻪﺗﯘﻝ ﮬﻪﻗﺎﻳﯩﻘﻨﯩﯔ ﺷﯩﺌﯧﺮﻯ ﻳﻪﺷﻤﯩﺴﻰ ﺋﯘﻳﻐﯘﺭ ﻛﯩﻼﺳﺴﯩﻚ ﺷﯩﺌﯧﺮﻳﯩﺘﺪﯨﻜﻰ ﺷﻪﻛﯩﻠﻠﻪﺭ ﺗﻮﻏﺮﯨﺴﺪﺍ ﻘﺎﺗﺎﺭﻟﯩﻖ ﺋﯩﻠﻤﻰ ﻣﺎﻗﺎﻟﯩﻠﻠﯩﺮﻯ ﺋﯧﻼﻥ ﻗﯩﻠﻨﯩﭗ، ﺟﺎﻣﺎﺋﻪﺕ .ﺋﺎﺭﺳﯩﺪﺍ ﺑﻪﻟﮕﯩﻠﯩﻚ ﺗﻪﺳﯩﺮ ﻗﻮﺯﻏﯩﺪﻯ .ﻗﺎﺷﺘﯧﺸﻨﯩﯔ ﺭﯨﯟﺍﻳﯩﺘﻰﺑﯘﻗﯩﺰ ﻛﯩﻤﻨﻰ ﺗﺎﻟﻠﯩﺴﯘﻥﻣﻪﺭﮬﺎﺑﺎ ﺋﺎﮬ ،ﺋﯘﺯﺍﻗﻘﺎ ﺳﻮﺯﯗﻟﻐﺎﻥ ﭼﯜﺵ ﻛﯚﯕﯜﻟﺪﯨﻜﻰ ﮔﻪﭘﻠﻪﺭ ﻣﯘﮬﻪﺑﺒﻪﺗﺘﯩﻦ ﭘﯜﺗﻜﻪﻥ ﻧﺎﺧﺸﯩﻼﺭ ﺭﻭﺑﺎﺋﯩﻴﻼﺭ ﺗﯘﻳﯘﻗﻼﺭ ﺧﯩﻴﺎﺩﯨﻦ ﺗﯚﺭﻩﻟﮕﻪﻥ ﺧﯩﻴﺎﻟﻼﺭﺩﯦﮭﻘﺎﻥ ﻛﯜﻟﻜﯩﺴﻰ ﭘﺎﮬ،ﺩﯦﮭﻘﺎﻧﻨﯩﯔ ﮬﻪﻳﻜﯩﻠﻰ ﻗﺎﺗﺎﺭﻟﯩﻖ ﺩﺍﺳﺘﺎﻧﯟﻩ ﺷﯩﺌﯧﺮﻻﺭ ﺗﻮﭘﻼﻣﻠﯩﺮﻯ ﺋﯧﻼﻥ ﻗﯩﻠﯩﻨﺪﻯ .ﺭﻭﺯﻯ ﺳﺎﻳﯩﺘﻨﯩﯔ ﻳﻪﻧﻪ ﺋﺎﮬ، ﺳﯧﻨﯩﯔ ﺳﯘﻣﺒﯘﻝ ﭼﺎﭼﻠﯩﺮﯨﯔ ﻛﯩﺮﯨﭗ ﻗﺎﭘﺘﯘ ﺋﺎﻧﺎﻡ ﭼﯜﺷﯜﻣﮕﻪ ﺑﯘﺧﻮﺗﻪﻥ ﻣﻪﻥ ﺧﻮﺗﻪﻥ ﻗﯩﺰﻯﻗﺎﺗﺎﺭﻟﯩﻖ ﻳﯜﺯﻟﯩﮕﻪﻥ ﻧﺎﺧﺸﺎ ﺗﯧﻜﯩﺴﺘﻰ ﺋﺎﮬﺎﯕﻐﺎ ﺳﯧﻠﻨﯩﭗ ﯞﻩﺗﻪﻧﻨﯩﯔ ﻳﯩﺰﺍ-ﺳﻪﮬﺮﺍﻟﯩﺮﯨﺪﺍ ﻳﺎﯕﺮﯨﻤﺎﻗﺘﺎ .ﺑﯩﺮ ﻗﯩﺴﯩﻢ ﺷﯩﺌﯧﺮ،ﮬﯧﻜﺎﻳﯩﻠﻠﯩﺮﻯ ﺧﻪﻧﺰﯗ ﺗﯩﻠﻐﺎ ﺗﻪﺭﺟﯩﻤﻪ ﻗﯩﻠﻨﯩﺪﻯ ﯞﻩ ﺩﻩﺭﯨﺴﻠﯩﻜﻠﻪﺭﮔﻪ ﻛﯩﺮﮔﯜﺯﯛﻟﺪﻯ .ﺷﺎﺋﯧﺮﻧﯩﯔ ﺩﯦﮭﻘﺎﻥ ﻳﯩﻐﻼﻳﺪﯗ ﭼﯜﺷﻨﺎﻣﻪ ﺑﺎﻟﻼﺭ ﭘﯘﻟﻐﺎ ﺯﺍﺭ ﭼﯩﺮﯨﻜﻠﻪﺭ ﺑﻪﺩﺧﻪﭺﺑﺎﺭﺍﺕ ﻳﺎﺯﻏﺎﻥ ﮬﯧﻜﺎﻳﻪ ﻳﯩﭙﻪﻙ ﻳﯘﺭﺗﯩﺪﺍ ﻧﻮﺭﯗﺯ ﻗﺎﺗﺎﺭﻟﯩﻖ ﺩﺍﺳﺘﺎﻥ ،ﺷﯩﺌﯧﺮ ،ﮬﯧﻜﺎﻳﻪ ﯞﻩ ﺗﯧﻠﯟﯦﺰﻳﻪ ﺑﻪﺩﺋﯩﻲ ﺳﻪﻧﺌﻪﺕ ﺩﯨﺮﺍﻣﻤﯩﻠﻠﯩﺮﻯ ،ﺑﯘﺟﺎﮬﺎﻥ ﺟﺎﮬﺎﻥ ﻛﻪﯕﺮﻯ ﻳﻮﻝ ﻛﻪﯕﺮﻯﻧﺎﻣﻠﯩﻖ ﻧﺎﺧﺸﺎ ﺗﯧﻜﯩﺴﺘﻠﯩﺮﻯ ﻗﺎﺗﺎﺭﻟﯩﻖ ﻛﯚﭘﻠﯩﮕﻪﻥ ﺋﻪﺳﻪﺭﻟﯩﺮﻯ ﻣﻪﻣﻠﯩﻜﻪﺕ ،ﺋﺎﭘﺘﻮﻧﯘﻡ ﺭﺍﻳﻮﻥ ﺩﻩﺭﯨﺠﯩﻠﯩﻚ ﺋﯩﺠﺎﺩﯨﻴﻪﺕ ﻣﯘﻛﺎﭘﺎﺗﻠﯩﺮﯨﻐﺎ ﺋﯧﺮﯨﺸﺘﻰ .ﺋﯘﻧﯩﯔ ﻣﯘﻧﻪﯞﯞﻩﺭ ﺷﯩﺌﯧﺮﻟﯩﺮﺩﯨﻦ ﺗﯜﺯﯛﻟﮕﻪﻥ ﺩﯦﮭﻘﺎﻥ ﺑﻮﻟﻤﺎﻕ ﺗﻪﺱﻧﺎﻣﻠﯩﻘﻘﺎﭘﻠﯩﻖ ﺋﯜﻧﺌﺎﻟﻐﯘ ﻟﯧﻨﺘﯩﺴﻰ ﻧﻪﺷﯩﺮ ﻗﯩﻠﻨﯩﭗ ﻧﻪﭼﭽﻪ ﺋﻮﻧﻤﯩﯔ ﻧﯘﺳﺨﺎ ﺗﺎﺭﻗﯩﺘﯩﻠﺪﻯ . dh[HJ)2  
ﺧﻪﻟﯩﻖ ﺷﺎﺋﯩﺮﻯ ﺭﻭﺯﻯ ﺳﺎﻳﯩﺖ 2001-ﻳﯩﻠﻰ 9-ﺋﺎﻳﻨﯩﯔ 8-ﻛﯜﻧﻰ ﻛﯧﺴﻪﻝ ﺳﻪﯞﻩﺑﻰ ﺑﯩﻠﻪﻥ ﺧﻮﺗﻪﻥ ﺷﻪﮬﺮﯨﺪﻩ ﯞﺍﭘﺎﺕ ﺑﻮﻟﺪﻯ .ﻣﻪﺭﮬﯘﻡ ﮬﺎﻳﺎﺕ ﯞﺍﻗﺘﯩﺪﺍ ﻣﻪﻣﻠﯩﻜﻪﺗﻠﯩﻚ ﺋﺎﺯ ﺳﺎﻧﻠﯩﻖ ﻣﯩﻠﻠﻪﺕ ﻳﺎﺯﻏﯘﭼﯩﻠﻠﯩﺮﻯ ﺋﯩﻠﻤﯩﻲ ﺟﻪﻣﺌﻴﺘﯩﻨﯩﯔ ﺟﻮﯕﮕﻮ ﺋﯘﻳﻐﯘﺭ ﻣﻪﺩﯨﻨﯩﻴﻪﺕ ﺗﺎﺭﯨﺦ ﺋﯩﻠﻤﯩﻲ ﺗﻪﺗﻘﯩﻘﺎﺕ ﺟﻪﻣﺌﯩﻴﺘﯩﻨﯩﯔ ﻣﯘﺩﯨﺮﻳﻪﺕ ﺋﻪﺯﺍﺳﻰ ، ﺋﺎﭘﺘﻮﻧﯘﻡ ﺭﺍﻳﯘﻧﻠﯘﻕ ﺗﯩﻞ ﻳﯧﺰﯨﻘﻨﻰ ﻗﯧﻠﯩﭙﻼﺷﺘﯘﺭﯗﺵ ﺋﯩﻠﻤﯩﻲ ﺟﻪﻣﺌﯩﻴﺘﯩﻨﯩﯔ ،ﺋﺎﭘﺘﻮﻧﯘﻡ ﺭﺍﻳﯘﻧﻠﯘﻕ 12 ﻣﯘﻗﺎﻡ ﺗﻪﺗﻘﯩﻘﺎﺕ ﺋﯩﻠﻤﯩﻲ ﺟﻪﻣﺌﯩﻴﺘﯩﻨﯩﯔ ﺋﻪﺯﺍﺳﻰ ﺋﯩﺪﻯ . ﺧﻠﯩﻖ ﺷﺎﺋﯩﺮﻯ ﺭﺯﻯ ﺳﺎﻳﯩﺘﻨﯩﯔ ﯞﺍﭘﺎﺗﻰ ﺋﯘﻳﻐﯘﺭ ﺋﻪﺩﻩﺑﯩﻴﺎﺕ ﺳﻪﻧﺌﯩﺘﻰ ﺋﯜﭼﯜﻥ ﺯﻭﺭ ﻳﻮﻗﺘﯘﺵ . ﺷﺎﺋﯧﺮ ﻣﯘﻧﻪﯞﯞﻩﺭ ﺋﻪﺳﻪﺭﻟﯩﺮﻯ ﺑﯩﻠﻪﻥ ﺋﻪﻝ ﻗﻪﻟﺒﯩﺪﻩ ﻣﻪﯕﮕﯜ ﻳﺎﺷﺎﻳﺪﯗ .......  b /)3
  
&8M}'=bp t  
Gq$ys{?#  
G 
                                            ئابدىرىھىم  ئۆتكۇر 9~6-f9[Q2  
+eHn;+1[N  
ﻛﯜﭼﻠﯘﻙ ﺭﯦﺌﺎﻟﯩﺰﻣﻠﯩﻖ ﺭﻭﻫ ﯞﻩ ﭼﻮﯕﻘﯘﺭ ﺗﺎﺭﯨﺨﯩﻲ ﺋﺎﺳﺎﺳﻘﺎ ﺋﯩﮕﻪ ﺋﻪﺳﻪﺭﻟﯩﺮﻯ ﺑﯩﻠﻪﻥ ﺟﺎﻣﺎﺋﻪﺗﭽﯩﻠﯩﻜﻜﻪ ﺗﻮﻧﯘﻟﻐﺎﻥ ﺗﺎﻻﻧﺘﻠﯩﻖ ﺷﺎﺋﯩﺮ ﯞﻩ ﻳﺎﺯﻏﯘﭼﻰ ﺋﺎﺑﺪﯗﺭﯦﻬﯩﻢ ﺋﯚﺗﻜﯜﺭ1985- ﻳﯩﻠﻰ ﺗﯚﻣﯜﺭ ﺧﻪﻟﯩﭙﻪ ﺑﺎﺷﭽﯩﻠﯩﻘﯩﺪﯨﻜﻰ ﻗﯘﻣﯘﻝ ﺩﯦﻬﻘﺎﻧﻼﺭ ﻗﻮﺯﻏﯩﻠﯩﯖﯩﻨﯩﯔ ﺋﯚﺗﻤﯜﺷﯩﻨﻰ ﺋﻪﻛﯩﺲ ﺋﻪﺗﺘﯜﺭﮔﻪﻥ ﺗﺎﺭﯨﺨﯩﻲ ﺭﻭﻣﺎﻥ<<ﺋﯩﺰ>>ﻧﻰ ﺋﯧﻼﻥ ﻗﯩﻠﻐﺎﻧﺪﯨﻦ ﻛﭙﻴﯩﻦ،ﻛﯩﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻼﺭﻧﯩﯔ ﺋﺎﺭﯨﺴﯩﺪﺍﻛﯜﭼﻠﯘﻙ ﺗﻪﺳﯩﺮ ﻗﻮﺯﻏﺎﭖ، ﻳﯧﯖﻰ ﺩﻩﯞﯨﺮ ﺋﯘﻳﻐﯘﺭ ﺋﻪﺩﻩﺑﯩﻴﺎﺗﯩﻨﯩﯔ ﻣﯘﻧﺒﯩﺮﯨﺪﻩ ﻛﯩﺸﯩﻠﻪﺭﻧﻰ ﺋﺎﻻﻫﯩﺪﻩ ﺟﻪﻟﯩﭗ ﻗﯩﻠﯩﺪﯨﻐﺎﻥ ﭼﻮﻟﭙﺎﻥ ﺑﻮﻟﯘﭖ ﻗﺎﻟﺪﻯ. ﺋﯘﻧﯩﯔ ﺋﯩﻠﮕﯩﺮﻯ- ﺋﺎﺧﯩﺮ<<ﻗﻪﺷﻘﻪﺭﻛﯧﭽﯩﺴﻰ>>،<<ﺋﯩﺰ>>، <<ﺋﯚﻣﯜ ﺭ ﻣﻪﻧﺰﯨﻠﻠﯩﺮﻯ>>، <<ﺋﻮﻳﻐﺎﻧﻐﺎﻥ ﺯﯨﻤﯩﻦ>> ﻗﺎﺗﺎﺭﻟﯩﻖ ﻛﯩﺘﺎﺑﻠﯩﺮﻯ ﻧﻪﺷﯩﺮﻗﯩﻠﯩﻨﺪﻯ. ﺋﯘﻧﯩﯔ ﻳﻪﻧﻪ <<ﺷﯧﺌﯩﺮ ﯞﻩ ﺷﺎﺋﯩﺮ>>،<<ﺗﯘﺭﭘﺎﻥ ﺗﻪﺳﯩﺮﺍﺗﻠﯩﺮﻯ>> ،<<ﻗﻪﺷﻘﻪﺭ ﻛﯧﭽﯩﺴﻰ>>،<<ﺋﯘﻟﯘﻍ ﺋﺎﻧﺎ ﻫﻪﻗﻘﯩﺪﻩ ﭼﯚﭼﻪﻙ>> ﻗﺎﺗﺎﺭﻟﯩﻖ ﺷﯧﺌﯩﺮ ﯞﻩ ﺩﺍﺳﺘﺎﻧﻠﯩﺮﻯ ﺧﻪﻧﺰﯗ ﺗﯩﻠﯩﻐﺎﺗﻪﺭﺟﯩﻤﻪ ﻗﯩﻠﯩﻨﯩﭗ <<ﺷﯧﺌﯧﺮﯨﻴﻪﺕ>>، <<ﻣﯩﻠﻠﻪﺗﻠﻪﺭﺋﻪﺩﻩﺑﯩﻴﺎﺗﻰ>>، <<ﻏﻪﺭﺑﯩﻲ ﺩﯨﻴﺎﺭ ﺋﻪﺩﻩﺑﯩﻴﺎﺗﻰ>>ﻗﺎﺗﺎﺭﻟﯩﻖ ﮊﻭﺭﻧﺎﻟﻼﺭﺩﺍ ﺋﯧﻼﻥ ﻗﯩﻠﯩﻨﺪﻯ. _umm&Z  
!q;
_,
N(  
1982-ﻳﯩﻠﻰ1-ﺋﺎﻳﺪﺍ <<ﺧﻪﻟﻖ ﮔﯧﺰﯨﺘﻰ>> ﺩﻩ ﯞﻩ <<ﻣﯩﻠﻠﻪﺗﻠﻪﺭ ﺋﻪﺩﻩﺑﯩﻴﺎﺗﻰ>> ﺗﻪﺗﻘﯩﻘﺎﺗﯩﻐﺎ ﺩﺍﺋﯩﺮ ﺋﻮﺑﺰﻭﺭﻻﺭ ﻣﻪﺟﻤﯘﺋﻪﺳﯩﻨﯩﯔ2- ﺳﺎﻧﯩﺪﺍ<<ﻗﻪﺷﻘﻪﺭﻛﯧﭽﯩﺴﻰ>>ﻫﻪﻗﻘﯩﺪﻩ ﻣﻪﺧﺴﯘﺱ ﺋﻮﺑﺰﻭﺭﻻﺭ ﺋﯧﻼﻥ ﻗﯩﻠﯩﻨﯩﭗ،ﺑﯘ ﻧﺎﺩﯨﺮ ﺋﻪﺳﻪﺭ<<ﺋﯘﻳﻐﯘﺭ ﺷﯧﺌﯩﺮﯨﻴﻪﺕ ﮔﯜ ﻟﺰﺍﺭﯨﺪﯨﻜﻰ ﺋﺎﺟﺎﻳﯩﭗ ﺋﯧﺴﯩﻞ ﮔﯜ ﻝ>>ﺩﻩﭖ ﻣﻪﺩﻫﯩﻠﻪﻧﺪﻯ.ﺑﯘ ﺩﺍﺳﺘﺎﻧﻨﯩﯔ ﻳﺎﭘﻮﻥ ﺗﯩﻠﯩﺪﯨﻜﻰ ﻗﯩﺴﻘﺎﺭﺗﯩﻠﻐﺎﻥ ﺗﻪﺭﺟﯩﻤﯩﺴﻰ1985-ﻳﯩﻠﻰ ﻳﺎﭘﻮﻧﯩﻴﺪﻩ ﻧﻪﺷﯩﺮ ﻗﯩﻠﯩﻨﻐﺎﻥ<<ﺟﯘﯕﮕﻮ ﺋﺎﺯﺳﺎﻧﻠﯩﻖ ﻣﯩﻠﻠﻪﺗﻠﻪﺭ ﺋﻪﺩﻩﺑﯩﻴﺎﺗﻰ ﻣﻪﺟﻤﯘﺋﻪﺳﻰ>>ﻧﯩﯔ2-ﺗﻮﭘﻠﯩﻤﯩﻐﺎﻛﯩﺮﮔﯜﺯﯛ ﻟﮕﻪﻥ. ﺧﻪﻧﺰﯗﭼﻪ ﺗﻪﺭﺟﯩﻤﯩﺴﻰ1988- ﻳﯩﻠﻰ ﺷﯩﻨﺠﺎﯓ ﺧﻪﻟﻖ ﻧﻪﺷﯩﺮﻳﺎﺗﻰ ﺗﻪﺭﭘﯩﺪﯨﻦ ﺋﺎﻳﺮﯨﻢ ﻛﯩﺘﺎﺏ ﺑﻮﻟﯘﭖ ﺑﯧﺴﯩﻠﯩﻐﺎﻥ ، ﺋﯘﻧﯩﯔ ﻳﻪﻧﻪ ﻧﯘﺭﻏﯘﻥ ﺋﻪﺳﻪﺭﻟﯩﺮﻯ ﺋﻮﺗﺘﯘﺭﺍ ﻣﻪﻛﺘﻪﭖ ﺋﻪﺩﻩﺑﯩﻴﺎﺕ ﺩﻩﺭﺳﻠﯩﻜﯩﮕﻪ ﻛﯩﺮﮔﯜﺯﯛﻟﮕﻪﻥ. ﻣﯘﺷﯘﻧﺪﺍﻕ ﻣﻮﻝ ﻧﻪﺗﯩﺠﯩﻠﯩﺮﻯ ﺑﯩﻠﻪﻥ ﺧﻪﻟﻘﯩﻤﯩﺰﻧﯩﯔ ﻛﯚﯕﯜﻝ ﺗﯚﺭﯨﺪﯨﻦ ﺋﻮﺭﯗﻥ ﺋﯧﻠﯩﭗ ﻛﯩﻠﯩﯟﺍﺗﻘﺎﻥ ﺋﯩﺴﺘﯩﺪﺍﺗﻠﯩﻖ ﻳﺎﺯﻏﯘﭼﻰ، ﺋﻪﺩﻩﺑﯩﻴﺎﺗﺸﯘﻧﺎﺱ ﺋﺎﻟﯩﻢ ﺋﺎﺑﺪﯗﺭﭘﻬﯩﻢ ﺋﯚﺗﻜﯜﺭ 1923- ﻳﯩﻠﻰ ﻗﯘﻣﯘﻟﺪﺍ ﺋﻮﺗﺘﯘﺭﺍ ﻫﺎﻝ ﺗﯩﺠﺎﺭﻩﺗﭽﻰ ﺋﺎﺋﯩﻠﯩﺴﯩﺪﻩﺩﯗﻧﻴﺎﻏﺎ ﻛﻪﻟﮕﻪﻥ. ﺋﯘ ﺋﺎﺗﺎ- ﺋﺎﻧﯩﺴﯩﺪﯨﻦ ﻛﭙﭽﯩﻜﻼ ﺋﺎﻳﺮﯨﻠﯩﭗ، ﻳﭙﺘﯩﻢ ﻗﺎﻟﻐﺎﻥ. ﺩﺍﺩﯨﺴﻰ ﺗﯩﻠﻪﺵ ﺑﯩﮕﯩﻢ ﺋﺎﺗﯘﺵ ﺗﯩﺠﻪﻧﻠﯩﻚ ﻛﯩﺸﻰ ﺑﻮﻟﯘﭖ،ﺋﺎﻟﻪﻣﺪﯨﻦ ﺋﯚﺗﻪﺭ ﭼﯧﻐﯩﺪﺍ، ﺋﻪﻣﺪﯨﻼ ﺗﯚﺕ ﻳﺎﺷﻘﺎ ﻛﯩﺮﮔﻪﻥ ﺋﺎﺑﺪﯗﺭﭘﻬﯩﻤﻨﻰ ﻗﯘﻣﯘﻝ ﻣﯚﺗﯩﯟﻩﺭﻟﯩﺮﯨﺪﯨﻦ ﺑﻮﻟﻐﺎﻥ ﺩﻭﺳﺘﻰ ﺋﻮﺳﻤﺎﻥ ﻫﺎﺟﯩﻐﺎ ﺋﻮﻏﯘﻟﻠﯘﻗﻘﺎ ﺑﭙﺮﯨﯟﻩﺗﻜﻪﻥ. ﺋﻮﺳﻤﺎﻥ ﻫﺎﺟﯩﻢ ﻛﯚﭘﻨﻰ ﻛﯚﺭﮔﻪﻥ، ﺋﻮﻗﯘﻣﯘﺷﻠﯘﻕ، ﺗﻪﺭﻩﻗﻘﯩﭙﻪﺭﯞﻩﺭ ﻛﯩﺸﻰ ﺋﯩﺪﻯ. dkB;+@(Dnj  
Z&I~{A?w  
ﺋﯘ ﺋﯚﻣﯜﺭ ﺑﻮﻳﻰ ﭘﻪﺭﺯﻩﻧﺖ ﻳﯜﺯﻯ ﻛﯚﺭﻣﯩﮕﻪ ﺑﻮﻟﻐﺎﭼﻘﺎ، ﺋﺎﺑﺪﯗﺭﭘﻬﯩﻤﻨﻰ ﺋﯩﻨﺘﺎﻳﯩﻦ ﺋﺎﺭﺯﯗﻻﭖ ﯞﻩ ﻛﯚﯕﯜﻝ ﻗﻮﻳﯘﭖ ﺗﻪﺭﺑﯩﻴﯩﻠﯩﮕﻪﻥ.ﺋﯘﻧﻰ ﺋﯚﺯﻯ ﺋﻮﻗﯘﺗﯘﭖ ﺧﻪﺕ ﺳﺎﯞﺍﺩﯨﻨﻰ ﭼﯩﻘﺎﺭﻏﺎﻧﺪﯨﻦ ﻛﭙﻴﯩﻦ،ﺩﯨﻨﯩﻲ ﻣﻪﻛﺘﻪﭘﻜﻪ ﺑﻪﺭﮔﻪﻥ.ﺩﯨﻨﯩﻲ ﻣﻪﻛﺘﻪﭘﺘﻪ ﺩﻩﺭﯨﺴﻠﯩﻚ ﻗﯩﻠﯩﻨﻐﺎﻥ ﻛﯩﻼﺳﺴﯩﻚ ﺋﻪﺳﻪﺭﻟﻪﺭ ﺋﯩﭽﯩﺪﻩ<<ﺳﻮﭘﻰ ﺋﺎﻟﻼ ﻳﺎﺭ>>ﺩﯨﮕﻪﻥ ﻛﯩﺘﺎﺏ ﺗﯩﻠﯩﻨﯩﯔ ﭼﯜﺷﯩﻨﯩﺸﻠﯩﻚ ﺋﺎﻣﻤﯩﺒﺎﺏ، ﮔﯜﺯﻩﻝ، ﺗﻪﺳﯩﺮﻟﯩﻚ ﺑﻮﻟﯘﺷﻰ ﯞﻩ ﯞﻩﺯﻧﯩﻨﯩﯔ ﺟﺎﺭﺍﯕﻠﯩﻘﻠﯩﻘﻰ ﺑﯩﻠﻪﻥ ﺋﺎﺑﺪﯗﺭﯦﻬﯩﻢ ﺋﯚﺗﻜﯜﺭﻧﻰ ﺋﯚﺯﯨﮕﻪ ﻣﻪﭘﺘﯘﻥ ﻗﯩﻠﯩﯟﺍﻟﻐﺎﻥ. ﺷﯘﻧﯩﯔ ﺋﯜ ﭼﯜﻥ ﺋﯘ ﺋﯩﻜﻜﻰ ﻣﯩﯔ ﻣﯩﺴﺮﺍﺩﯨﻦ ﺋﺎﺭﺗﯘﻕ ﺷﯧﺌﯩﺮﺩﯨﻦ ﺗﯜﺯﯛﻟﮕﻪﻥ ﺑﯘﻛﯩﺘﺎﺑﻨﯩﯔ ﻛﯚﭖ ﻗﯩﺴﻤﯩﻨﻰ ﻳﺎﺩﯨﻼﭖ ﺑﻮﻟﻐﺎﻥ. :CZw~{f  
|L ZnT][U  
1934 - ﻳﯩﻠﻰ ﺋﺎﺑﺪﯗﺭﯦﻬﯩﻢ ﺋﯚﺗﻜﯜﺭ ﺑﺎﺷﻼﻧﻐﯘﭺ ﻣﻪﻛﺘﻪﭘﺘﻪ ﭘﻪﻧﻨﯩﻲ ﺑﯩﻠﯩﻢ ﺋﯧﻠﯩﺸﻘﺎ ﻣﯘﻳﻪﺳﺴﻪﺭ ﺑﻮﻟﻐﺎﻥ.ﯞﻩ1936-ﻳﯩﻠﻰ ﺋﯜﺭﯛﻣﭽﯩﮕﻪ ﺋﻮﻗﯘﺷﻘﺎ ﺋﻪﯞﻩﺗﯩﻠﯩﭗ، ﺋﯜﺭﯛﻣﭽﻰ ﺑﯩﺮﯨﻨﭽﻰ ﮔﯩﻤﻨﺎﺯﯨﻴﯩﺪﻩ ﺋﯜﭺ ﻳﯩﻞ ﺋﻮﻗﯘﻏﺎﻧﺪﯨﻦ ﻛﯧﻴﯩﻦ، 1939- ﻳﯩﻠﻰ ﺷﯩﻨﺠﺎﯓ ﺩﺍﺭﯨﻠﻔﯘﻧﯩﻐﺎ ﺋﯩﻤﺘﯩﻬﺎﻥ ﺑﯧﺮﯨﭗ ﻛﯩﺮﮔﻪﻥ.1942- ﻳﯩﻠﻰ ﺑﯘ ﻣﻪﻛﺘﻪﭘﻨﯩﯔ ﭘﯩﺪﺍﮔﻮﮔﯩﻜﺎ ﻓﺎﻛﻮﻟﺘﭙﺘﯩﻨﻰ ﺋﻪﻻ ﻧﻪﺗﯩﺠﻪ ﺑﯩﻠﻪﻥ ﭘﯜﺗﺘﯜﺭﮔﻪﻥ. ﺋﯜﺭﯛﻣﭽﯩﺪﯨﻜﻰ ﻣﻪﻛﺘﻪﭖ ﺗﯘﺭﻣﯘﺷﻰ ﺋﺎﺑﺪﯗﺭﭘﻬﯩﻢ ﺋﯚﺗﻜﯜﺭ ﺋﯜﭼﯜﻥ ﻳﯧﯖﻰ ﻫﺎﻳﺎﺕ ﺩﻩﯞﺭﻯ ﺑﻮﻟﻐﺎﻥ.ﺋﯘ ﺋﻮﻗﯘﺵ ﺟﻪﺭﻳﺎﻧﯩﺪﺍ ﻟﯩﻦ ﺟﯩﻠﯘ، ﻟﻰ ﺯﯨﻠﻴﺎﯓ ﻗﺎﺗﺎﺭﻟﯩﻖ ﻣﯘﻧﻪﯞﯞﻩﺭ ﻛﻮﻣﻤﯘﻧﯩﺴﺘﻼﺭﻧﯩﯔ، ﺷﯘﻧﯩﯖﺪﻩﻙ ﺩﯗﺟﯘﯕﻴﯘﻩﻥ ﺋﻪﭘﻪﻧﺪﻯ ﯞﻩ ﺳﻮﯞﭘﺖ ﺋﯩﺘﺘﯩﭙﺎﻗﯩﺪﺍ ﺋﻮﻗﯘﭖ ﻛﻪﻟﮕﻪﻥ ﺋﺎﻳﯘﭖ ﻣﻪﻧﺴﯘﺭﻯ ﻗﺎﺗﺎﺭﻟﯩﻖ ﺋﯩﻠﻐﺎﺭ ﺋﻮﻗﯘﺗﻘﯘﭼﯩﻼﺭﻧﯩﯔ ﺗﻪﺳﯩﺮﯨﺪﻩ ﻛﯜﭼﻠﯜﻙ ﯞﻩﺗﻪﻧﭙﻪﺭﯞﻩﺭﻟﯩﻚ ﺗﻪﺭﺑﯩﻴﯩﺴﯩﮕﻪ ﺋﯩﮕﻪ ﺑﻮﻟﻐﺎﻥ. Bg=[a#  
-D 7S m5  
ﺋﯘ ﺑﯘ ﻣﻪﺯﮔﯩﻠﺪﻩ<<ﮔﺎﯓ ﻗﺎﻧﺎﺕ ﻻﭼﯩﻦ>>،<<ﺩﻭﻟﻘﯘﻧﻠﯘﻕ ﻫﺎﻳﺎﺕ>>، <<ﻳﭙﯖﻰ ﺟﯘﯕﮕﻮ ﮔﯜﻟﯩﺴﺘﺎﻧﯩﻐﺎ>>،<<ﺗﺎﻣﭽﻪ ﻗﺎﻧﺪﯨﻦ ﻣﯩﻠﻴﯘﻥ ﭼﯧﭽﻪﻛﻠﻪﺭ>>، <<ﭼﯩﻦ ﻣﻮﺩﻩﻥ>> (ﻝ.ﻣﯘﺗﻪﻟﻠﯩﭗ ﺑﯩﻠﻪﻥ ﺑﯩﺮﻟﯩﺸﯩﭗ ﻳﺎﺯﻏﺎﻥ) ﻗﺎﺗﺎﺭﻟﯩﻖ ﺷﯧﺌﯩﺮ، ﺩﺍﺳﺘﺎﻥ، ﯞﻩ ﺩﺭﺍﻣﯩﻼﺭﻧﻰ <<ﺷﯩﻨﺠﺎﯓ ﮔﯧﺰﯨﺘﻰ>>، <<ﻳﯧﯖﻰ ﻧﯘﺭ>> ﻗﺎﺗﺎﺭﻟﯩﻖ ﻣﻪﺗﺒﯘﺋﺎﺗﻼﺭﺩﺍ ﺋﺎﺭﻗﺎ- ﺋﺎﺭﻗﯩﺪﯨﻦ ﺋﯧﻼﻥ ﻗﯩﻠﯩﭗ ﺋﯘﻳﻐﯘﺭ ﺋﻪﺩﻩﺑﯩﻴﺎﺕ ﺳﯧﭙﯩﮕﻪ ﺋﯜﻣﯩﺪﻟﯩﻚ ﻳﺎﺵ ﻛﯜﭺ ﺑﻮﻟﯘﭖ ﻗﻮﺷﯘﻟﻐﺎﻥ. !fPls  
=@Gqy9%#Zt  
1943-ﻳﯩﻠﻰ ﺑﺎﻫﺎﺭﺩﺍ، ﻣﯩﻠﻠﯩﺘﺎﺭﺳﯩﺖ ﺷﯧﯔ ﺷﯩﺴﻪﻱ<<ﺗﻪﺭﻩﻗﻘﯩﭙﻪﺭﯞﻩﺭ>> ﻟﯩﻚ ﻧﯩﻘﺎﺑﯩﻨﻰ ﻳﯩﺮﺗﯩﭗ ﺗﺎﺷﻼﭖ، ﺋﯚﺯﯨﻨﻰ ﮔﻮﻣﯩﻨﺪﺍﯓ ﻗﻮﻳﻨﯩﻐﺎ ﺋﺎﺗﺘﻰ. ﭼﯧﻦ ﺗﯩﻴﻪﻧﭽﯘ، ﻣﺎﯞﺯﯨﻤﯩﻦ، ﻟﯩﻦ ﺟﯩﻠﯘ ﻗﺎﺗﺎﺭﻟﯩﻖ ﻣﯘﻧﻪﯞﯞﻩﺭ ﻛﻮﻣﻤﯘﻧﯩﺴﺘﻼﺭﻧﻰ ﯞﻩ ﻧﯘﺭﻏﯘﻥ ﺋﯩﻠﻐﺎﺭ ﺯﺍﺗﻼﺭﻧﻰ ﻗﻮﻟﻐﺎ ﺋﯧﻠﯩﭗ، ﺋﯘﻻﺭﻏﺎ ﺩﻩﻫﺸﻪﺗﻠﯩﻚ ﺯﯨﻴﺎﻧﻜﻪﺷﻠﯩﻚ ﻗﯩﻠﺪﻯ.ﺷﯘﻧﯩﯔ ﺑﯩﻠﻪﻥ ﻳﺎﺵ ﺷﺎﺋﯩﺮﻣﯘ ﺑﯘ ﺑﻮﺭﺍﻧﺪﯨﻦ ﺋﺎﻣﺎﻥ ﻗﺎﻟﻤﺎﻱ1944-ﻳﯩﻠﻰ ﻗﻮﻟﻐﺎ ﺋﯧﻠﯩﻨﯩﭗ ﺗﯜﺭﻣﯩﮕﻪ ﺗﺎﺷﻼﻧﺪﻯ .ﺋﯘ1945- ﻳﯩﻠﯩﻨﯩﯔ ﺑﺎﺷﻠﯩﺮﯨﺪﺍ ﺗﯜﺭﻣﯩﺪﯨﻦ ﭼﯩﻘﯩﭗ، ﻧﻪﺷﯩﺮﯨﻴﺎﺕ ﺋﻮﺭﯗﻧﻠﯩﺮﯨﺪﺍ ﺗﻪﻫﺮﯨﺮﻟﯩﻚ ﺧﯩﺰﻣﯩﺘﻰ ﺑﯩﻠﻪﻥ ﺷﯘﻏﯘﻟﻼﻧﺪﻯ.1946 -ﻳﯩﻠﻰ ﺋﯘﻧﯩﯔ ﺗﯘﻧﺠﻰ ﺷﯧﺌﯩﺮﻻﺭ ﺗﻮﭘﻠﯩﻤﻰ <<ﻳﯜﺭﻩﻙ ﻣﯘﯕﻠﯩﺮﻯ>> ﺗﺎﺵ ﻣﻪﺗﺒﻪﺋﻪﺩﻩ ﺑﯧﺴﯩﻠﯩﭗ ﭼﯩﻘﺘﻰ. ﺋﺎﺯﺍﺗﻠﯩﻘﺘﯩﻦ ﻛﭙﻴﯩﻦ ﺋﺎﺑﺪﯗﺭﯦﻬﯩﻢ ﺋﯚﺗﻜﯜﺭ ﺧﭙﻠﻰ ﺑﯩﺮ ﻣﻪﺯﮔﯩﻞ، ﺋﺎﺳﺎﺳﻪﻥ ﺗﻪﺭﺟﯩﻤﺎﻧﻠﯩﻖ،ﻛﻼﺳﺴﯩﻚ ﺋﻪﺩﻩﺑﯩﻴﺎﺕ ﺗﻪﺗﻘﯩﻘﺎﺗﻰ ﯞﻩ ﺋﻮﻗﯘﺗﻘﯘﭼﯩﻠﯩﻖ ﺑﯩﻠﻪﻥ،ﺟﯜﻣﻠﯩﺪﯨﻦ ﭼﻪﺕ ﺋﻪﻝ ﺗﯩﻠﻠﯩﺮﻯ ﯞﻩﺋﻪﺩﻩﺑﯩﻴﺎﺗﻨﻰ ﺋﯚﮔﯩﻨﯩﺶ ﺑﯩﻠﻪﻥ ﺷﯘﻏﯘﻟﻼﻧﻐﺎﻥ ﺑﻮﻟﺴﯩﻤﯘ ﺋﻪﺩﻩﺑﯩﻲ ﺋﯩﺠﺎﺩﯨﻴﻪﺗﻨﻰ ﺗﻮﺧﺘﯩﺘﯩﭗ ﻗﻮﻳﻤﯩﻐﺎﻥ ﺋﯩﺪﻯ. ﻟﭙﻜﯩﻦ ﺷﯘ ﭼﺎﻏﻼﺭﺩﺍ ﺋﯘ <<ﺳﻮﻝ>> ﻟﯘﺷﻴﻪﻧﯩﻨﯩﯔ ﻛﺎﺳﺎﭘﯩﺘﻰ ﺑﯩﻠﻪﻥ ﻣﻪﺗﺒﯘﺋﺎﺕ ﻫﻮﻗﯘﻗﯩﺪﯨﻦ ﻣﻪﻫﺮﯗﻡ ﻗﯩﻠﯩﻨﯩﭗ، ﺋﻪﺳﻪﺭﻟﯩﺮﯨﻨﻰ ﺋﯧﻼﻥ ﻗﯩﻠﯩﺶ ﺋﯩﻤﻜﺎﻧﯩﻴﯩﺘﯩﮕﻪ ﺋﯩﮕﻪ ﺑﻮﻻﻟﻤﯩﻐﺎﻥ. \sQg%Y&7W  
lIEiT,  
ﭘﻪﻗﻪﺕ ﭘﺎﺭﺗﯩﻴﻪ11- ﻧﯚﯞﻩﺗﻠﯩﻚ ﻣﻪﺭﻛﯩﺰﯨﻲ ﻛﻮﻣﯩﺘﯩﺘﯩﻨﯩﯔ3 - ﺋﻮﻣﯘﻣﯩﻲ ﻳﯩﻐﯩﻨﯩﺪﯨﻦ ﻛﭙﻴﯩﻨﻼ، ﺷﺎﺋﯩﺮ ﻗﺎﻳﺘﯩﺪﯨﻦ ﺋﯩﺠﺎﺩﯨﻴﻪﺕ ﺋﻪﺭﻛﯩﻨﻠﯩﻜﯩﮕﻪ ﺋﯩﮕﻪ ﺑﻮﻟﺪﻯ ﯞﻩ ﺗﻮﻟﯘﭖ- ﺗﺎﺷﻘﺎﻥ ﻗﯩﺰﻏﯩﻨﻠﯩﻖ ﺑﯩﻠﻪﻥ ﺋﻪﺩﻩﺑﻰ ﺋﯩﺠﺎﺩﯨﻴﻪﺗﻜﻪ ﻛﯩﺮﯨﺸﺘﻰ . ﺋﯘ ﻗﯩﺴﻘﯩﻐﯩﻨﺎ ﺑﯩﺮﻧﻪﭼﭽﻪ ﻳﯩﻞ ﺋﯩﭽﯩﺪﻩ <<ﻳﺎﺧﺸﻰ >>، <<ﻛﯧﺮﻩﻙ ﺑﻮﻟﺴﺎ>>، <<ﺋﯚﻣﯜﺭ ﻫﻪﻗﻘﯩﺪﻩ ﻣﯘﺧﻪﻣﻤﻪﺱ>>، <<ﺑﻮﻏﺪﺍ ﺋﺎﻧﺎﻡ>>،<<ﻣﻪﻥ ﺋﺎﻕ ﺑﺎﻳﺮﺍﻕ ﺋﻪﻣﻪﺱ>>،<<ﻗﻪﺷﻘﻪﺭ ﻛﯧﭽﯩﺴﻰ>>، <<ﺋﯘﻟﯘﻍ ﺋﺎﻧﺎ ﻫﻪﻗﻘﯩﺪﻩ ﭼﯚﭼﻪﻙ>>، <<ﮔﯜ ﻝ ﯞﻩ ﺋﺎﺯﻏﺎﻥ>> ﻗﺎﺗﺎﺭﻟﯩﻖ ﺷﯧﺌﯧﺮ، ﺩﺍﺳﺘﺎﻥ ﯞﻩ ﺑﺎﻟﻼﺩﯨﻼﺭﻧﻰ،<<ﺋﯩﺰ>>، <<ﺋﻮﻳﻐﺎﻧﻐﺎﻥ ﺯﯦﻤﯩﻦ>> ﺭﻭﻣﺎﻧﻠﯩﺮﯨﻨﻰ ﺋﯧﻼﻥ ﻗﯩﻠﯩﭗ، ﻫﺎﺯﯨﺮﻗﻰ ﺯﺍﻣﺎﻥ ﺋﯘﻳﻐﯘﺭﺋﻪﺩﻩﺑﯩﻴﺎﺗﯩﺪﯨﻜﻰ ﺋﻮﺭﻧﯩﻨﻰ ﺗﻮﻟﯘﻕ ﻧﺎﻣﺎﻳﻪﻥ ﻗﯩﻠﻐﺎﻥ ﺋﯩﺪﻯ. ﺋﻪﭘﺴﯘﺳﻜﻰ ﺑﯘ ﻫﺎﺭﻣﺎﺱ ﻗﻪﻟﻪﻣﻜﻪﺵ،ﺋﯩﺴﺘﯩﺪﺍﺗﻠﯩﻖ ﻳﺎﺯﻏﯘﭼﻰ، ﺋﻪﺩﻩﺑﯩﻴﺎﺗﺸﯘﻧﺎﺱ ﺋﺎﻟﯩﻢ ﺋﺎﺑﺪﯗﺭﯦﻬﯩﻢ ﺗﯩﻠﻪﺷﻮﯞ ﺋﯚﺗﻜﯜﺭ1995-ﻳﯩﻠﻰ10-ﺋﺎﻳﺪﺍﻛﯩﺴﻪﻝ ﺳﻪﯞﻩﺑﻰ ﺑﯩﻠﻪﻥ ﺑﯩﺰﺑﯩﻠﻪﻥ ﻣﻪﯕﮕﯜﻟﯜﻙ ﺧﻪﻳﺮﯨﻠﻪﺷﺘﻰ BYZB;P4${  
                                       6PsHi6U-  
,0[[z6e~T  
                                         ئابلىز مەخسۇم ئەزىزى 

:dEy  
Bi\dxqcwm  

PscZA  
ﮬﺎﺯﯨﺮﻗﻰ ﺯﺍﻣﺎﻥ ﺋﯘﻳﻐﯘﺭ ﺋﻪﺩﻩﺑﯩﻴﺎﺗﯩﻨﯩﯔ ﭘﯩﺸﻘﻪﺩﻩﻣﻠﯩﺮﯨﺪﯨﻦ ﺑﯩﺮﻯ ﺑﻮﻟﻐﺎﻥ ﺋﺎﺑﻠﯩﺰ ﻣﻪﺧﺴﯘﻡ (ﺋﻪﺯﯨﺰﻯ ) 1899- ﻳﯩﻠﻰ ﺋﺎﺗﯘﺵ ﻣﻪﺷﮭﻪﺗﻨﯩﯔ ﺋﺎﺯﺍﻕ ﻳﯧﺰﯨﺴﯩﺪﺍ ﺋﯘﻳﻐﯘﺭ ﮬﺎﺯﯨﺮﻗﻰ ﺯﺍﻣﺎﻥ ﻣﺎﺋﺎﺭﯨﭙﯩﻨﯩﯔ ﺋﺎﺳﺎﺳﭽﯩﺴﻰ ﯞﻩ ﻳﯧﺘﻪﻛﭽﯩﺴﻰ ﺋﺎﺑﺪﯗﻗﺎﺩﯨﺮ ﺋﺎﺑﺪﯗﯞﺍﺭﺱ ﻗﻪﺷﻘﯩﺮﻯ (1862- 1924)ﺋﺎﺋﯩﻠﺴﯩﺪﻩ ﺩﯗﻧﻴﺎﻏﺎ ﻛﯧﻠﯩﺪﯗ. ﺋﯘ ﺩﺍﺩﯨﺴﯩﻨﯩﯔ ﺗﻪﺭﺑﯩﻴﯩﺴﯩﺪﻩ ﺩﯨﻨﻰ ﺗﻪﻟﯩﻢ ﺋﯧﻠﯩﭗ، ﭘﺎﺭﺱ، ﺋﻪﺭﻩﭖ ﯞﻩ ﺗﯘﺭﻙ ﺗﯩﻠﻠﯩﺮﯨﻨﻰ ﺧﯧﻠﻰ ﭘﯘﺧﺘﺎ ﺋﯩﮕﯩﻠﻪﻳﺪﯗ. ﺗﺎﺭﯨﺨﯩﻲ، ﻛﻼﺳﺴﯩﻚ ﺋﻪﺩﻩﺑﯩﻲ ﻛﯩﺘﺎﺑﻼﺭﻧﻰ ﺋﻮﻗﯘﻳﺪﯗ. ﻛﯧﻴﯩﻦ ﻗﻪﺷﻘﻪﺭ ﺧﺎﻧﻠﯩﻖ ﻣﻪﺩﺭﯨﺴﻪﮔﻪ ﺑﯧﺮﯨﭗ ﺋﻮﻗﯘﻳﺪﯗ. ﺋﯘ ﻳﻪﻧﯩﻤﯘ ﭼﻮﯕﻘﯘﺭﻻﭖ ﺑﯩﻠﯩﻢ ﺋﯧﻠﯩﺶ ﺋﺎﺭﺯﯗﺳﯩﺪﺍ ﮬﯩﻨﺪﯨﺴﺘﺎﻧﻐﺎ ﭼﯩﻘﯩﭗ، ﺋﺎﻟﻰ ﺑﯩﻠﯩﻢ ﻳﯘﺭﺗﯩﺪﺍ ﺋﻮﻗﯘﺵ ﺟﻪﺭﻳﺎﻧﯩﺪﺍ ﮬﯩﻨﺪﯨﺴﺘﺎﻥ ﺧﻪﻟﻘﯩﻨﯩﯔ ﻣﯘﺳﺘﻪﻣﻠﯩﻜﯩﭽﯩﻠﯩﻜﻜﻪ ﻗﺎﺭﺷﻰ ﻛﯘﺭﯨﺸﯩﻨﻰ ﻗﻮﻟﻼﭖ ﻧﺎﻣﺎﻳﯩﺸﻘﺎ ﻗﺎﺗﻨﯩﺸﯩﭗ، ﺋﻪﻧﮕﯩﻠﯩﻴﻪ ﺗﯘﺭﻣﯩﺴﯩﮕﻪ ﺋﺎﻟﺘﻪ ﺋﺎﻱ ﻗﺎﻣﯩﻠﯩﺪﯗ. 1924- ﻳﯩﻠﻰ ﺩﺍﺩﯨﺴﻰ ﺋﻪﻛﺴﯩﻴﻪﺗﭽﯩﻞ ﺋﯩﺴﺘﯩﺒﺪﺍﺗﻼﺭ ﺗﻪﺭﯨﭙﯩﺪﯨﻦ ﺳﯘﻳﻘﻪﺳﺖ ﺑﯩﻠﻪﻥ ﺋﻮﻟﺘﯘﺭﯗﻟﮕﻪﻧﺪﯨﻦ ﻛﯧﻴﯩﻦ ﯞﻩﺗﻪﻧﮕﻪ ﻗﺎﻳﺘﯩﭗ ﻛﯧﻠﯩﭗ ﺩﺍﺩﯨﺴﯩﻨﯩﯔ ﺋﯩﺰﯨﻨﻰ ﺑﯧﯩﺴﭗ، ﮬﻪﺭﺧﯩﻞ ﺳﯩﻴﺎﺳﻰ ﭘﺎﺋﺎﻟﯩﻴﻪﺗﻠﻪﺭﮔﻪ ﻗﺎﺗﻨﯩﺸﯩﺪﯗ ﯞﻩ ﺷﯩﯔ ﺷﯩﺴﻪﻱ، ﮔﻮﻣﯩﻨﺪﺍﯓ ﺩﻩﯞﺭﯨﺪﻩ ﯞﻩﺗﻪﻧﭙﻪﺭﯞﻩﺭ، ﺋﯩﻠﻐﺎﺭ ﺯﺍﺕ، ﺩﻩﭖ ﻗﺎﺭﯨﻠﯩﭗ ﻛﻮﭖ ﻗﯧﺘﯩﻢ ﺗﯘﺭﻣﯩﮕﻪ ﻗﺎﻣﯩﻠﯩﺪﯗ. ﺋﺎﺑﻠﯩﺰ ﻣﻪﺧﺴﯘﻡ 1946- ﻳﯩﻠﻰ ﺧﻪﻟﻘﭽﯩﻞ ﺳﺎﻳﻼﻣﺪﺍ ﺋﺎﻗﺴﯘ ﯞﯨﻼﻳﯩﺘﯩﮕﻪ ﯞﺍﻟﯩﻲ ﺑﻮﻟﯘﭖ ﺳﺎﻳﻠﯩﻨﯩﺪﯗ. ﺋﺎﺯﺍﺩﻟﯩﻘﺘﯩﻦ ﻛﯧﻴﯩﻦ ﻟﯩﭽﯘﻥ ﺷﯩﺮﻛﯩﺘﯩﻨﯩﯔ ﻣﯘﺋﺎﯞﯨﻦ ﺑﺎﺷﻠﯩﻘﻰ ﺑﻮﻟﯩﺪﯗ. 1951- ﻳﯩﻠﻰ ﭼﺎﯞﺷﯩﻴﻪﻧﮕﻪ ﻳﺎﺭﺩﻩﻡ ﺑﯧﺮﯨﺸﺘﻪ ﻧﯘﺭﻏﯘﻥ ﻣﺎﻝ- ﻣﯘﻟﻜﯩﻨﻰ ﮬﻪﺩﯨﻴﻪ ﻗﯩﻠﯩﺪﯗ. T MwFXxJ  
ﺋﯘﻧﯩﯔ ﺋﯩﺠﺎﺩﯨﻴﯩﺘﻰ 1920- ﻳﯩﻠﻼﺭﺩﺍ ﺑﺎﺷﻼﻧﻐﺎﻥ ﺑﻮﻟﯘﭖ، ﮬﻪﺭ ﺧﯩﻞ ﺳﻪﯞﻩﺑﻠﻪﺭ ﺗﯘﭘﻪﻳﻠﻰ ﻛﻮﭖ ﺷﯧﺌﯩﺮﻟﯩﺮﻯ ﺋﯧﻼﻥ ﻗﯩﻠﯩﻨﻤﺎﻳﺪﯗ. ﺋﺎﺯﺍﺩﻟﯩﻘﺘﯩﻦ ﺋﯩﻠﮕﯩﺮﻯ ﻳﺎﺯﻏﺎﻥ ﺧﻪﻟﻘﻨﻰ ﻏﻪﭘﻠﻪﺗﺘﯩﻦ ﺋﻮﻳﻐﯩﺘﯩﭗ، ﺗﻪﺭﻩﻗﻘﯩﻴﺎﺗﻘﺎ، ﻣﯩﻠﻠﻰ ﺑﺎﺭﺍﯞﻩﺭﻟﯩﻜﻜﻪ، ﺋﺎﺯﺍﺩﻟﯩﻖ ﯞﻩ ﮬﻮﺭﻟﯘﻛﻜﻪ ﺋﯧﺮﯨﺸﯩﺶ ﺋﯘﭼﯘﻥ ﻛﯘﺭﻩﺷﻜﻪ ﻳﯧﺘﻪﻛﻠﻪﻳﺪﯨﻐﺎﻥ ﺟﻪﯕﮕﯩﯟﺍﺭ ﺷﯧﺌﯩﺮﻟﯩﺮﻯ ﺧﻪﻟﻖ ﺋﺎﺭﯨﺴﯩﺪﺍ ﻛﻪﯓ ﺗﺎﺭﻗﯩﻠﯩﭗ ﻛﯧﻠﯩﯟﺍﺗﻘﺎﻥ ﺋﺎﺑﻠﯩﺰ ﻣﻪﺧﺴﯘﻡ 1982- ﻳﯩﻠﻰ ﺗﯘﻳﯘﻗﺴﯩﺰ ﯞﺍﭘﺎﺕ ﺑﻮﻟﯩﺪﯗ. 28`pNxkP|  
n%,17;o{  
SMZB?>  
  xqPkLcEK  
                                         زوردۇن سابىر             G6'/%=S~m  
XQ!JS  
,!Ijjc$  
ئۆزىنىڭ «دولان ياشلىرى»، «جىگدىلەر پىچىرلايدۇ»، «ئېھ،  توپىلىق يول»، «ئۇنتۇمايمەن گۈلسارە»، «سۈ بھى»، «كەچ كۇز»، «ئىزدىنىش»، «ئابرال شاماللىرى»،«ئاتا»،«ئانايۇرۇت»... قاتارلىق ئەسەرلىرى بىلەن  ئۇيغۇر ئەدەبىياتىدا پارلاق نۇر چاچقان، جۈملىدىن مۇھىم،ۋەكىللىك ئورۇننى تۇتىدىغان زوردۇن سابىر(سەبرى) ئەپەندى 1937-يىل غۇلجا ناھىيسىنىڭ يېڭى تام يېزىسىدا تۇغۇلغان.ئۆز يېزىسىدا باشلانغۇچنى تۇگەتكەندىن كېيىن  ئىلى دارىلمۇئەللىمىن مەكتىپىگە ئۇقۇشقا كىرگەن.1957-يىل مەزكۇر مەكتەپنى پۇتتۇرۇپ، «ئىلى گېزىتى» ئىدارىسىغا خىزمەتكە تەقسىم قىلىنغان.1964-يىل غۇلجا شەھەرلىك 2-ئۇتتۇرا مەكتەپكە يۆتكىلىپ  ئۇقۇتقۇچىلىق قىلغان.1979-يىل شىنجاڭ خەلق نەشىرىياتىغا يۆتكۇلۇپ  ئىشلىگەن،1981-يىل بېيجىڭگە بېرىپ بىلىم ئاشۇرغان.1987-يىل تەكلىپ بىلەن سابىق گېرمانىيەگە بېرىپ ئېكىسكۇرسىيىدە بولغان.مۇشۇ جەرياندا ئۇ ئۇيغۇر ئەدەبىياتىنى چەتئەللىكلەرگەتۇنۇشتۇرغان،لېكسىيە سوزلىگەن. @WNO_B#j  
  پارلاق ھاياتىدا شانلىق ئىزلارنى قالدۇرغان بۇ ئەدىب كېسەل سەۋەبى بىلەن 1998-يىل 8-ئاينىڭ  13-كۈنى بەخىتكە قارشى ئۈرۇمچىدە 61 يېشىدا ۋاپات بولغان. \I0Z
#Za  
   ئۇ ھايات  ۋاقتىدا شىنجاڭ ئۇيغۇر ئاپتۇنۇم رايۇنلۇق 8-نۆۋەتلىك سىياسىي  كېڭەشنىڭ دائىمي ھەيئەت ئەزاسى ،جۇڭگو يازغۇچىلار جەمىيتىنىڭ  ئەزاسى، شىنجاڭ يازغۇچىلار جەمىيتىنىڭ مۇئاۋىن رەئىيسى ۋە 1-دەرىجىلىك كەسپى يازغۇچىسى ئىدى.ئۇنىڭ ۋاپاتى ئەدەبىيات ساھەسى ئۇچۇن چوڭ يوقۇتۇش بولغان ئىدى،ئۇنىڭ دەسلەپكى ئىجادىيىتى شېئىرىيەتتىن باشلانغان بۇلۇپ، 1961-يىل تارىم» ژۇرنىلدا ئېلان قىلىنغان ئاق ئۆرۇك» ناملىق شېئرى بىلەن خارەكتىرلىنىدۇ. ئۇ  پەزىلىتى كۇچلۇك يازغۇچى بۇلۇپ، ئەخلاقلىق، بىلىمگە باي، ئاق كوڭۇل  بولغاچقا مەملىكەت ئىچى ۋە سىرتىدا كاتتا شۆھرەت قازانغان. :IOb$Xu9g  
  LFT{D L4;  
                                         ئابدۇخالىق ئۇيغۇر i"~3~W8P  
FC 'OG  
  $!yzk  
  تالانتلىق شائىر ئۇيغۇر خەلقنىڭ ئۇت يۇرەك ئوغلانى ئابدۇخالىق ئابدۇراخمان ئوغلى 1901-يىلى 2-ئاينىڭ -29-كۈنى تۇرپان شەھىرىدەسودىگەر ئائىلىسىدە  دۇنياغا كەلگەن .ئۇنىڭ ئائىلىسى ئۆزدەۋرگە نىسبەتەن مەرىپەتلىك ئائېلە بولۇپ دادىسى ۋە ئائىلە ئەزالىرى ساۋاتلىق كىشىلەردىن ئېدى .شۇنداق بولغانلىقى ئۈچۈن ئابدۇخالىق ئۇيغۇر بەش ياش ۋاقتىدىلا ساۋادىنى چىقىرۋالىدۇ .ئون ئىككى ياشقا كىرگەندە دىنى مەكتەپتە ئوقۇپ ،ئەرەپ -پارس تىللىرىنى ئۈگىنىشكە كىرولۇپ1916-يىلى چوڭ دادىسى بىلەن روسيىگە بارغاندا روسيىنىڭ شەمەي (ھازىرقى سىمپالانتىكى )شەھرىدە روس تىل يىزىقىنى ئۇگىنىدۇ . NP3M5e@AF  
         ۋەتەنگە قايتىپ كەلگەندىن كىيىن يەنە تۇرپان شەھىرىدە شۆتاڭغا كىرىپ خەنزۇ تىلىنى ئۆگىنىدۇ .ۋە بۇمەكتەبنى ئەلا نەتىجە بىلەن پۇتتۇرىدۇ .بۇجەرياندا خەنزۇ ئەدىبىياتى بىلەن تۇنۇشىدۇ .خەنزۇ كىلاسسىك ئەدىبىياتىنىڭ <<سۇ بويىدا >><< قىزىل راۋاقتىكى چۇش رومانلىرى بىلەن تونۇشىدۇ . (78jljR@]  
         ئەنە شۇ مەزگىلەردە ئابدۇ خالىق ئۇيغۇر كونىلققا دىنى خۇراپاتلىققا قارشى تۇرۇپ ئىلىم پەننى ئومۇملاشتۇرۇش ئارقىلىق جەمئيەتنى ئزگەرتىش غايىسى تۇغۇلغان .ئەنە شۇ ۋاقىتلاردا يازغان ،<<ئىستىمەس >> <<باردۇر >><<ئويغان >><<ھار>>دەك شئېرلىرى مەرىپەتكە ئىنتىلىدىغان ئىلغار كۆزقاراشلىرىنىڭ مەسئۇلى ئىدى. g-as T  
[n}"TK!B  
       1926-يىلى سوۋىت ئىتتىپاقىدىن ۋەتەنگە قايتىپ كەلگەن ئابدۇخالىق ئۇيغۇر تۇرپاندا باسما زاۋۇتى قۇرۇشنى تەشەببۇس قىلىدۇ. خەلق ئىچىدىكى ئەسلىمىلەرگە قارىغاندا ،ئۇئەينى زاماندا باسما زاۋۇت قۇرۇش تەييارلىقىنى قىلىپ بولغان .لىكىن ئەكسىيەتچى مىللىتارىست ياڭزىڭشىن باسما زاۋۇت قۇرۇشقا يول قويمىغان ،شۇنىڭدىن كىيىن ئابدۇخالىق ئۇيغۇر تۇرپان ئاستانىدىكى مەخسۇت مۇھىتى ،پىچاندىكى ئىسكەندەر غوجا قاتارلىق كىشىلەر بىلەن 1927-يىلى <<ئاقارتىش بىرلەشمىسى >> نامىدا بىر مەرىپەت جەمىيتى ئۇيۇشتۇرۇپ ،ئۈچ مىڭ سەر كۈمۈش توپلاپ تۇرپان يىڭى شەھەردە نىياز سەيپۇى دىگەن كىشىنىڭ قورۇسىدا بىر يىڭى مەكتەپ كىيىنكى يىلى يىڭىشەھەر ئاق سارايدا <<ھۆرىيەت مەكتىپى >>كونا شەھەر نەنمىڭدا يەنە بىر مەكتەپ ئاچىدۇ .

         ئۇئۆزدەۋرنىڭ ئجتىمائىي زىدىيەتلەرنى جەمىئەت رىياللىقىن ئەكىس ئەتتۇردىغان شئېرلارنى يىزىپ ئەكسىيەتچى كۈچلەرنىڭ ماھىيىتىنى ئىچىپ تاشلايدۇ .ئازادلىق ئەركىنلىككە ئىرىشىش ئۈچۈن جان تىكىپ كۈرەش قىلىش لازىملىقىنى بۇ يولدا قۇربان بولۇشنى بەخىت دەپ ھىسابلايدىغانلىقىنى لىرىك پىكىرلەر بىلەن ئىپادىلەيدۇ .قۇمۇل دىھقانلار قوزغىلىڭى ھارپىسىدا ئابدۇخالىق ئۇيغۇر <<ئاچىل >>ناملىق شئېرنى يازىدۇ .كىيىنىك يىللاردا بۇ شىئېر خەلق ناخشىسىغا ئايلىنىپ پۇتۇن شىنجاڭغا تارقىلىدۇ . e]tnQ5k=bA  
ئۆزغايىسى يولىدا تىز پۇكمەس روھقا ئىگە ئابدۇخالىق 1932-يىلى 11-ئايدا <<ئويغان>><<ئاچىل >>دىگەن شئېرلىرىنى ئاق رەخىتكە يىزىپ كوچىلارغا چاپلاپ ئەكسىيەتچى ھاكىميەتنىڭ ھەيۋىسىگە تاقابىل تۇرىدۇ .1932-يىلى 12-ئاينىڭ بىشىدا تۇرپاندا دىھقانلارنىڭ ئەكسىيەتچى ھاكىميەتكە فىئودانلىققا زۇلۇمغا قارشى قوزغىلاڭ پارتىلاپ تۇرپان يىڭى شەھەرنى قۇزغىلاڭچىلار ئىشغال قىلىدۇ .     قۇمۇل دىھقانلار قوزغىلىڭىنى باستۇرۇشقا بارغان شىڭشىسەي 1933-يىلنىڭ بىشىدا ئۈرۈمچىگە قايتىپ كىتىۋىتىپ تۇرپانغا كەلگەندە ئابدۇخالىق بىرنەچچە سەپدىشىنى تۇرمىگە تاشلايدۇ .ئابدۇخالىق ئۇيغۇر تۇرمىدە دۇشمەنگە تىز پۇكمەيدۇ ۋە دۇشمەنگە قارشى ئۆچمەنلىكىن شئېر بىلەن ئىپادىلەيدۇ .سۇيقەستى ئىشقا ئاشمىغان جاللات شىڭشىسەي 1933-يىلى 3-ئاينىڭ 13-كۈنى تۇرپان شەھرىدە سازايى قىلىپ جازا مەيدانىغا ئىلىپ چىقىدۇ .ئابدۇخالىق دۇشمەنگە باش ئەگمەي باتۇرلارچە كۆكرەك كىرىپ خەنزۇچە ئۇيغۇرچە يالقۇنلۇق نۇتۇق سۆزلەيدۇ .بوينىغا قىلىچ ئۇرۇلغاندا ياشسۇن ئەركىنلىك! ياشسۇن ئازادلىق ! دەپ ياڭراق شۇئار تۇۋلاپ قەھرىمانلارچە شىھىت بولىدۇ . 
!EENg!X  
          ئابدۇخالىق ئابدۇراخمان ئوغلى ئۆزئەدىبى ئىجادىيەتلىرى ئارقىلىق يىڭى زامان ئۇيغۇر ئەدىبىياتىدا رىئالىزىملىق ئىجادىيەت مىتودى ئەۋج ئالدۇرغان خەلقپەرۋەر ،ۋەتەنپەرۋەر يىڭى زامان ئۇيغۇر ئەدىبىياتىنىڭ شائىر بولۇپ بايراقدارلىرىنىڭ بىرىدۇر . EJEzQwx7B  
6v~oRTsv'  
r`J &Q  
ئابدۇخالىق ئۇيغۇر ئۇيغۇر مىللىتىنىڭ مەڭگۇ ئەسلشىگە ئەرزىيدىغان مۇنەۋۋەر ئوغلانىدۇر P\Q!}L#%  
  E7uJ!nDM
 
b /R)|  
                                           نىمشىھىت            dV|x-#*  
zvB l^u  
  8y3^,  
كەڭ كىتاپخان جامائەتچىلىككە تونۇلغان شائىر «نىم شېھىت» ئەرمىيا ئېلى سايرامى 1906-يىلى باي ناھىيىسىنىڭ سايرام يېزىسىغا قاراشلىق «تىزەك قاغا» كەنتىدە، ئېلى ئاخۇن ئىسىملىك مەرىپەتپەرۋەر كەمبەغەل دېھقان ئائىلىسىدە دۇنياغا كەلگەن. ئۇ ئىلىئاخۇننىڭ ئوتتۇرانچى ئوغلى بولۇپ، ئۇنىڭدىن كىچىكى ئابدۇقادىر ئېلى ئىدى. ئۇ ئىنىسىمۇ كۆزگە كۆرۈنگەن مائارىپچى بولۇپ، 1945-يىل 9-ئاينىڭ 18-كۈنى ئوت يۈرەك ئىنقىلابچى شائىر لۇتپۇللا مۇتەللىپ بىلەن بىر قاتاردا گومىنداڭچىلارنىڭ جادۇسىدا توغرالغان.   4L3/{gT|9  
ئەرمىيا ئېلى دەسلەپكى خەت ساۋادىنى ئۆز يېزىسىدىكى دىنىي مەكتەپتە چىقىرىدۇ. 1922-يىلدىن 1930-يىلغىچە بولغان ئارىلىقتا، ئۇ بىلىم ئىزلەپ ، باي ۋە كۇچار ناھىيىلىرىنىڭ مەدرىسلىرىگە كىرىپ ئوقۇيدۇ. 1930-يىلى ئۇنىڭ خەلق قوشاقلىرى رېتىمى ۋە شەكلى بىلەن يېزىلغان «بازار ۋە مازار» ناملىق تۇنجى شېئىرلار توپلىمى ئۆزىنىڭ دوستلىرى ھەم خەلق ئىچىدە يازما ھالدا كەڭ تارقىلىدۇ. كېيىن شائىر بىلىم ئىزلەپ، ئاتا-ئانىسى ۋە ئۇرۇغ- تۇغقانلىرىنىڭ راسلاپ بەرگەن خىراجىتى بىلەن قەشقەرگە بېرىپ، بىلىم ۋە مەرىپەت تەلەپكارلىرىنىڭ بىر قىسمى بىلەن تونۇشىدۇ. ئۇلارنىڭ سەمىمى ياردىمى بىلەن ئاتاقلىق جامە «خانلىق مەدرىس»كە ئوقۇشقا كىرىدۇ. ئۇ بۇ يەردە تىرىشىپ ئوقۇيدۇ ۋە شېئىر يېزىش ئىشلىرى بىلەن شۇغۇللىنىدۇ. بۇ جەرياندا ئۇ ئۇستازلىرى ۋە ساۋاقداشلىرى ئارىسىدا يۇقىرى ھۆرمەت بىلەن قوللاشقا سازاۋەر بولۇپلا قالماي، كەڭ خەلق ئارىسىدىمۇ تونۇلۇشقا باشلايدۇ. مانا شۇ چاغدا شائىردا تۈرلۈك ئىجتىمائىي تېمىدا جۈملىدىن ھەجۋى تېمىدىمۇ شېئىر يېزىش ھەۋىسى پەيدا بولىدۇ. بۇ ھەۋەس دەۋرنىڭ تەرەققىياتى ۋە تەلىپىگە ماسلىشىپ كۈندىن كۈنگە ئۆسۈپ ۋە كۈچىيىپ بارىدۇ. ئۇ قەشقەردە پەلسەپىۋى پىكىرگە باي «مادارا ئەئزەم» (چوڭ ياراشتۇرۇش) ناملىق شېئىرلار توپلىمىنى ئوتتۇرىغا چىقىرىدۇ. بۇ توپلامدا شۇ چاغدىكى مىللىي زۇلۇم ۋە ئىجتىمائىي تۈزۈمنىڭ بەزى تەرەپلىرى (ئاساسەن بايلىق بىلەن كەمبەغەللىكنىڭ پەرقى ھەم ئۇنىڭ مەنبەلىرى) خېلى گەۋدىلىك ئېچىپ بېرىلگەن. شۇنىڭدىن كېيىنلا شائىر «ئەنۋارۇلھۇدا» (ھەقىقەت نۇرلىرى) ناملىق ئىشقى قەسىدىنى جامائەتچىلىك بىلەن يۈز كۆرۈشتۈرىدۇ. بۇلارنىڭ ھەممىسى 100 بەت ئەتراپىدا بولۇپ، كېيىنكى كۈنلەردە شائىرنىڭ قولىدىكىلىرى گومىنداڭچىلار تەرىپىدىن مۇسادىر قىلىنىپ كەتكەن. hZ3.ig2U  
1933-يىلى قەشقەردە يۈز بەرگەن پاراكەندىچىلىك ۋە تەرەپبازلىق ئۇرۇشىدا شائىر يارىلىنىپ دوختۇرخانىدا يېتىپ قالىدۇ. ئۇ ئوق تەگكەن يېرى بىرئاز ياخشىلىنىشى بىلەنلا دەرھال دوختۇرخانىدىن چىقىپ نىم شېھىت (يېرىم جان) دېگەن ئەدەبىي تەخەللۇس بىلەن يەنە ئوتتۇرىغا چىقىدۇ. بۇ چاغلاردا ئۇنىڭ تېنى ئاجىزلىشىپ كەتكەنلىكتىن قەشقەردىن بايغا قايتىپ كېلىپ، باي ناھىيىسىنىڭ «قېرىيە» دېگەن تاغلىق كەنتىدە يېڭىدىن قۇرۇلغان پەننى باشلانغۇچ مەكتەپتە مۇئەللىمچىلىك قىلىدۇ.    oTKx4#UZ:}  
1936-يىلى ئاقسۇ ۋىلايەتلىك ئۇيغۇر مەدەنىي ئاقارتىش ئۇيۇشمىسى «ئاقسۇ ئۇچۇرى» ناملىق گېزىت چىقارغاندا «نىم شېھىت» شۇ گېزىتنىڭ تەھرىرلىك خىزمىتىگە يۆتكەپ كېلىنىدۇ. ئۇ 1945-يىلىغىچە بولغان 10 يىلغا يېقىن ۋاقىت ئىچىدە شۇ گېزىتنى چىقارغۇچىلار قاتارىدا مەسئۇل مۇھەررەرلەردىن بىرى بولۇپ ئىشلەيدۇ. 1943-يىل 9-ئايدا شائىر ئاقسۇ گېزىتخانىسىغا، گومىنداڭچىلار تەرىپىدىن سۈرگۈن ھېساۋىدا، يۆتكىلىپ بارغان ئوت يۈرەك ئىنقىلابىي شائىر لۇتپۇللا مۇتەللىپ بىلەن تونۇشىدۇ. ئۇلار بۇرۇن گېزىت يۈزىدىلا بىر بىرى بىلەن تونۇشقان بولسا، ئەمدى خىزمەتداش، سەپداش بولۇپ، ئاكا-ئۇكىلاردەك چىقىشىپ، قېرىنداشلاردەك ھەمكارلىشىپ قول تۇتۇشۇپ بىللە ئىشلەيدۇ. RL^ U{CS  
شېئىرلىرىدا يېڭى-يېڭى پىكىر، ئىلغار مەزمۇنلارنى ئىپادىلەپ كەلگەن شائىر بۇ مەزگىللەردە خەلق ئاغزىدا رىۋايەت تەرىقىسىدە تارقىلىپ يۈرگەن «مىڭ ئۆي ۋە پەرھات-شېرىن» توغرىسىدىكى ماتېرىياللارنى توپلاپ ئۆگىنىپ، تەتقىق قىلىپ شۇ ناملىق داستاننى يېزىپ ئاقسۇ گېزىتىدە ئېلان قىلدۇرىدۇ. ئوت يۈرەك شائىر لۇتپۇللا مۇتەللىپ بۇ داستاننىڭ ۋەقەلىك ھەم بەدىئىي ئالاھىدىلىكىگە يۈكسەك باھا بېرىپ ئۇنى «نادىر ئەسەر» دەپ ئاتىغان.    n&#^p Nc  
شائىر نىم شېھىت بۇ داستاندىن كېيىن خەلق ئارىسىدىكى رىۋايەتلەرنى يىغىپ ئۆگىنىپ، يۇغۇرۇپ « لەيلى-مەجنۇن»نى ئوپېرا قىلىپ يېزىپ سەھنىلەشتۈرىدۇ. بۇ ئەسەر لۇتپۇللا مۇتەللىپنىڭ «غېرىپ-سەنەم»، «تاھىر-زوھرا» ئوپېرالىرى بىلەن ئاقسۇنىڭ ھەرقايسى جايلىرىدا ئوينىلىدۇ. شۇنىڭغا ئۇلاپلا «مىڭ ئۆي ۋە پەرھاد-شېرىن» داستانىنى سەھنىلەشتۈرۈشكە كىرىشىدۇ. بىراق شۇ ۋاقىتتا ئۇ ئېغىر ئۆپكە ۋە مېڭە ئاغرىقىغا گىرىپتار بولۇپ قېلىپ، ئۆزى تۇغۇلۇپ ئۆسكەن «تىزەك قاغا» كەنتىگە قايتىپ كېلىدۇ.    i\*(>  
1944-يىل 11-ئاينىڭ 12-كۈنى نىلقىدىن پارتلىغان ئۈچ ۋىلايەت ئىنقىلابى بارغانسېرى كېڭىيىپ، ئۇنىڭ قوراللىق قىسىملىرى «قېرىيە» ئارقىلىق بايغا-جەنۇبقا چۈشىدۇ. شۇ يىلى 17-ئاۋغۇست كۈنى مىللى قوشۇن باي ناھىيىسىنى گومىنداڭچىلاردىن ئازات قىلىدۇ. M qtK`^   
شائىر نىم شېھىت ئەرمىيا ئېلى ئۆزلىكىدىن قوماندانلىق شتابنىڭ تەشۋىقات ۋە مەدەنىي ئاقارتىش ئىشلىرىغا مەسئۇل بولۇپ ئىشلەيدۇ.   bqu$b~[4  
1945-يىل 10-ئاينىڭ 1-كۈنى مىللىي قوشۇننىڭ ئاقسۇدىكى قىسىملىرى ئىلىغا قايتقاندا شائىرمۇ قولىغا قورال ئېلىپ غۇلجىغا چىقىپ كېتىدۇ. غۇلجىدا مىللى قوشۇن باش شتابى تەشكىل قىلغان «تارىخ يېزىش» ئىشخانىسىدا ئىشلەيدۇ. *|AKHg|L  
1948-يىل 1-ئاۋغۇست ئىلىدا «شىنجاڭدا تىنچلىق ۋە خەلقچىللىقنى ھىمايە قىلىش ئىتتىپاقى » قۇرۇلىدۇ ، شائىر بۇ ئىتتىپاقنىڭ كېڭەش ھەيئەت ئەزاسى ۋە ئۇنىڭ نەشرى ئەپكارى بولۇپ سايلىنىدۇ ۋە نۇرغۇن شېئىر ۋە ماقالىلارنى ئېلان قىلىدۇ. /D0@D^  
1949-يىلىنىڭ 1-ئۆكتەبىرىنى ھەر مىللەت كىشىلىرى بىلەن بىر قاتاردا تەنتەنە بىلەن كۈتۈۋالدى. 1952-يىلى 1-قېتىم ئۈرۈمچىدە ئېچىلغان ئۈلگىلىك ھەر مىللەت، ھەر ساھادىكىلەرنىڭ خەلق ۋەكىللەر كونفېرىسىيىسىگە ۋەكىل بولۇپ قاتناشتى. 1957-يىل مايدا ئاپتونوم رايونلۇق ئەدەبىيات-سەنئەتچىلەر بىرلەشمىسى ۋە يازغۇچىلار جەمئىيىتىنىڭ ئەزالىقىغا سايلاندى.    s:!*sH=  
«4 كىشىلىك گۇرۇھ» زورلۇق-زومبۇلۇق قىلغان يىللاردىمۇ مەشھۇر شائىر قەلىمىنى تاشلىمىدى. «يۈسۈپ-زىلەيخا» داستانىنى ۋە « گۆر ئاغزىدىن يانغاندا» دېگەن شېئىرىي روماننىڭ 1مىڭ 500 كۇبلىتىنى يازدى. كېيىنكى كۈنلەردە شېئىرىي رومانغا يانداپ 300 دەك رۇبائىيمۇ يازدى. شىڭ شىەي ۋە گومىنداڭ ئەكسىيەتچىلىرىنىڭ قانلىق تېرورلۇقىنىڭ ۋارىسلىرى بولغان لىن بياۋ ۋە «4كىشىلىك گۇرۇھ»نىڭ دەھشەتلىك زىيانكەشلىكىگە ئۇچراپ ئۇنىڭ يۈرىكى 1972-يىل 8-ئاينىڭ 22-كۈنى ئېچىنىشلىق ھالدا ھەرىكەتتىن توختىدى. 1979-يىل 3-ئايدا ئۇنىڭ نامى ئەسلىگە كەلتۈرۈلدى . s0}*hJ[C  
ki9'kX  
                                            لۇتپۇللا مۇتەللىپ    35 zJ:  
CRAA.:k  
M O6Vl 
  لۇتپۇللا مۇتەلىپ 1922 –يىلى 11 –ئاينىڭ 16-كۈنى ھازىرقى قازاقىستاننىڭ ئالمائاتا ئوبلاستى ئۇيغۇر رايۇنى چۇنجى يېزسىنىڭ سايبۇيى مەھەلىسىدە تۇغۇلغان ،ھازىر بۇ مەھەللە ‹‹ل.مۇتەللىپ كۇچىسى ›› دەپ ئاتىلدۇ .ل.مۇتەلىپنىڭ ئۈچۈنچى چوڭ بوۋىسى ماناپ نىڭ ياشىغان دەۋرىدە، ئىلى خەلقىنىڭ تۇرمىشى تۇلىمۇ ئازاپ ئۇقۇبەتلىك بۇلۇپ،جۇڭغار  ئاق سۈڭەكلىرىنىڭ ئىزىشى تالان تاراج قىلىشىغا ئۇچراۋاتقان ۋاقىت بولغاش ،بۇ زۇلۇمدىن قۇتۇلۇش ئۈچۈن غۇجىلارنىڭ ئىلكىدىكى جايلارغا كىتىش ئۈچۈن ئۈچ تۇرپانغا كىلىپ ئولتۇراقلىشىپ قالىدۇ.بۇ ۋاقىتتا ‹‹ئالتە شەھەرنىڭ ›› يىچقايسىدا  تېنچلىق يوق بۇلۇپ ،غۇجىلار بىلەن غۇجىلار ئوتۇرسىدىكى مەزھەپ كورشى ،ئەمەل مەنسەپ،ھاكىميەت كورشى يۇقۇر پەللىگە چىققان ۋاقىت ئىدى،شۇڭا بۇ يەردىمۇ غۇجىلارغا ھەم جۇڭغار ئاق سوڭەكلىرىگە قارشى دېھقانلار قوزغىلىڭى بۇلۇپ تۇراتتى.ئەنە شۇنداق قوزغۇلاڭنىڭ بىرىدە ماناپ بوۋا ۋاپات بۇلىدۇ.ماناپنىڭ قوزغۇلاڭچىلار قاتاردا قۇربان بۇلىشى ،بۇ ئاىلىگە تېخمۇ زور بالايى ئاپاتلەرنى ئەكىلىدۇ،شۇنىڭ بىلەن ماناپنىڭ تۇل قالغان ئايالى تۇل قالغان ئوغلى مۇراتنى ئېلىپ كوچمەنلگە ئەگىشىپ ،ئوزنىڭ ئەسلى يۇرتى يەنى قاش دەرياسى بۇيدىكى ،نىلقىغا كۈچۈپ كىلىۋالدۇ.بۇ دەل جۇڭغار ھاكىميىتى ئاغدۇرلۇپ ئىكلىدا چىڭ سۇلالىسنىڭ تەسرى كۈچەيگەن ھەمدە كورەدە‹‹ئىلى جىاڭجۈن مەھكىمىسى ››تەسەس قىلىنغان 1762 يىلغا توغرا كىلىدۇ.مۇراتنىڭ ياشىغان دەۋرى جاھاندا ھەر ھالدا ياخشىلنىش بولغان مەزگىل بۇلۇپ مۇرات ۋاپات بولغاندا بۇ ئاىلىنىڭ ئىگلىكى مۇتەلىپكە قالىدۇ. مۇتەلىپ ئوز دەۋرىدە خېلى مەلۇماتلىق ئاغزىدا ئىلمى بار كىشى بولغاش ،ئەل جاماەت ئارسىدىمۇ يۈز ئابرۇيى بار ئىدى ، ئۇ تىرشىپ ئوز ئىەلىەىنى راۋاجلاندۇردۇ. ئاستا-ئاستا جاماەت موتىۋەرلىرىگە ئايلىندۇ،ئۇ ۋاقىتلاردا ئىلى رايۇنى بىلەن ھازىرقى يەتتە سۇ رايۇنى ئوتتۇرسىدا ھازىرقىدەك چېگرا يوق ئىدى.ئىككى رايۇندىكىلەر ئەركىن ئازادە كېلىپ كىتىپ سودا سېتىق قىلىشاتتىم بۇ ھالەت 1762-يىلغىچە ‹‹ئىلى جياڭجۈلۇقى‹‹ تەسىس قىلىنغىچە 122 يىل؛ داۋام قىلىنغان ئىدى. مۇتەلىپمۇ سودا سېتىق بىلەن يەتتە سۇ رايۇنىغا بېرىپ ئۇ يەردىن يەر سېتىۋىلىپ ئولتۇراق؛لىشىپ قالغان ئىدى.1866 يىلى  ئىلىدا زور خەلق جوزغىلڭى پارتىلدى .بۇ دەل سادىر پالۋانلار دەك خەقنىڭ يول باشچىلىرى باش كوتەرگەن ۋاقىت ئىدى.1871 يىلى \يىلغا كەلگەندە چار روسىيە گېنرالى  كالپاكوۋسكىينىڭ بۇيرىقى بىلەن 3000 كىشلىك روسسىيە قۇشۇنى غۇلجا شەھرىنى ئىشغال قىلىۋالدى.شۇنىڭ بىلىن يەتتە سۇدا تىرىكچىلىك قىلىۋاتقان مۇتەللىپ ئۇزۇنغىچە يۇرتىغا قايتىپ كېلەلمىدى. 1899 يىلى  مۇتەللىپ يەتتە سۇ تەۋەسىدىكى قارا تۇرۇق يېزسىدا ۋاپات بولدى ،ھەمدە شۇ يەرگە دەپىنە قىلىندى. مۇتەلەپنىڭ كىچىك ئايالىدىن بولغان ھېزىم ئاخۇن ئاشۇ يېزدىكى دېھقان قىزى مەلىكە  بىلەن توي قىلىپ ،رابىيا،ھېلىمەم،مىرۋانەم،لۇتپۇللا ،ئوغلەم،رەيھان،تۇرغاۋۇت،نۇرجاھان،مەغپىرەتخان ،نەسرۇللا  قاتارلىق 3 ئۇغۇل 7 قىز پەرزەنت كوردى.بۇ پەرزەنتلەرنىڭ 6 سى يەتتە سۇ رايۇندا قالغانلىرى ئىلى تەۋەسىەە ئوتكەندە تۇغۇ؛لدى. 1931 يىلى لۇتپۇللانىڭ دادىسى ئىلىغا ئۈتۈپ كەتكەندىن كىيىن ئارقىدىن ھەممىسى كۈچۈنۈپ يىنىپ چىقىدۇ.بۇ ھەقتە مەن كەڭ تورداشلارغا ئۇنىڭ سىڭلىسىنىڭ ئەسلىمىسنى قالدۇرمەن. %W C4Wj  
‹‹1931-يىلى ،دادم بىر ئات بىلەنلا ئىلىغا ئۈتۈپ كەتكەن ئىدى،كىيىن بىز ئوتتۇق،بىز يولدا چىرىكلەر كورەپ قالمىسۇن دەپ ئەسكى تاملارنىڭ ئارقىغا مۈكۈنىۋاللاتتۇق.شۇ چاغدا لۇتۇن ئاكام تامغا ئەرچە كىينىۋالغان ئاياللارنى رەسمىنى سىزىپ قۇويغان ئىدى›› o>,I."h?J*  
ئاسىم مۇتەلەپنىڭ ئەسلىمىسى؛ B(}>:@^  
‹‹-1930-يىلى كېڭەش ئىلىدە ‹سوۋىت ئىتپاقىدا› كولخۇز قۇرلىشى شىدەت بىلەن يۈرگىزىلگەن ھاللىق دېھقانلارنى ‹كولاك› دەپ قاماش ،سۈرگىن قىلىش ئەۋج ئالدى ،ئاچارچىلىق باشلىنىپ دېھقانلارنىڭ جېنىغا پاتتى. ھەر كىم باش پاناخ ئىزلىمەكتە ئىدى .دادام قارا قولغا كەتتى،چوڭ دادم بالا ھاقىسنى بىر تۇقۇنىم،ىزغا تاپىلىدى...ئىككى ئاىل؛ىنىڭ ئەزالىرى  ،ئىلىغا ئوتكەندىن كىيىن نىلقا ناھيەسنىڭ دوربىلجىن مەھەلىسىگە ئورۇنلاشتى. نىلقىدا ئۇ چاغدا يېڭچە ئۇقۇش ئورۇنلىرى بولمىغاشقا لۇتپۇللانى غېنى دىەەن مولىغا دىننى بىلىم ئېلىشقا بەرەەن ،كىيىن بىزنى غۇلجا شەھرىدىكى تاتار مەكتىپىگە ئورۇنلاشتۇردى.›› w_WyXt
 
لۇتپۇللا  1931 يىلغىچە يەتتە سۇ رايۇن تەۋەسىدە، ئۇيغۇرچە ،لاتىنچە يېزىقلىردا  ساۋادىنى چىقارغان رەسىم دەرىسردە قىزىقىشىنى يىتىلدۈرگەن .لۇتپۇللا  مۇتەللىپ كىچىكىدىن باشلاپلا ھەممە ئىشقا قىزىقىدىغان تىرىشچان ، يېڭلىققا ئىنتىلدىغان بالا ئىدى . ئۇ تېخىى ئوزى كىچىك دىراممىلارنى يېزىپ مەھەللە بالىرنى يىغىپ ئوزى رول ئېلىپ  قۇياتتى ،بۇ گەرچە ئۇنىڭ كىچىكلىكتىكى سەبى ھەركەتتەك بىلىنسىمۇ ،لۇتۇن . سەھنە ئەسەرلىرىنىڭ ، تۇنجى ئاساسنى ياراتقۇچىلاردىن بوپ قالدى . ئۇ شېر يېزىشقا قىزىقاتتى ،دەسلەپتە ئۇنىڭ شېرلىرنى ‹‹ئەنۋەر ناسىرى›› كورەپ ،ئۇنىڭ ئەدبى دېتى بارلىغىنى ھىس قىلىدۇ. ھەم ئۇنىڭغا شېريەتنىڭ يۇلىنى ئۈگىتىدۇ، لۇتۇن تۇنجى رەت ئۇستاز ئەنۋەر ناسردىن ھەممە نەرسىنىڭ پىر ئۇستازى بولغۇنىدەك ،شېرنىڭمۇ پىر ئۇستازى بۇلدىغىننى ،ئۇ دەل خەلق ئىكەنلىكىنى  بىلىدۇ. لۇتپۇللا مۇتەللىپ كىچىكىدىنلا شەكىلۋازلىق پەداز ىورلىققا ئوچ بۇلۇپ ،ئوزى ئۈگىنىش ھەم يېڭلىقلارنى ئىگەلەشنىڭ كۇيىدىلا يۈرەتتى ،1936 يىلى  تاتار مەكتىۋنى تۈگتىپ ،روس گىمنازىيسىدە  ئۇقۇدى ،بۇ مەكتەپ ‹‹ۋاڭ قادىرنىڭ بېغى›› ‹ھازىرقى خەلق باغچىسنىڭ › ئالدىدىكى پىششىق خىشتىن سېلىنغان ئىمارەتتە ئىدى . ئۇ  روس تىنى تىرشىپ ئۈگىنىپ پوشكىن، لېرمونتوف ،ماياكۇۋىسكىي،چىخوف ،گوركىي قاتارلىقلارنىڭ ئەسەرلىرنى ئۇقۇپ ئوزنىڭ قايناق  تۇيغۇسىغا ئاساس سالدى.1939 يىلى سىنتەبىردە ،ل.مۇتەلىپ ئولكىكىك دارىل مۇەللىمىن مەكتىۋىگە كىرىپ ئۇقىدى. مەكتەپ ئورنى ‹ ھازىرقى ئاپتۇنۇم رايۇنلۇق پارتىكوم كادىرلار مېھمانخانىسى› دا ئىدى.لۇتپۇللا مۇتەللىپ ناھايتى تىرىشچان بۇلۇپ ،دەرىسلىرنى ئەستايدىل ئۈگنىش بىلەن بىرگە ئىجاديەت بىلەنمۇ شوغۇلىناتتى، شۇ چاغلاردا ‹‹قىزىل گۈلگە پۈركەنگىچە يەر جاھان ››‹‹ئازادلىق تۇيى›› ‹‹باتۇر يىللار›› ‹. جۇڭگۇو قىزى رەيھاننىڭ مارت شامىلىغا بۇيرۇقى››‹‹ ماي ناخشىسى›› ‹‹ھەسەن-ھۈسەن›› ناملىق شېرلانى يېزىپ ئېلان قىلدۇردى. Ifz<%VVZT  
m# 2[t  
    لۇتۇننىڭ مەكتەپتە ئۇقۇۋاتقانم ۋاقتىدا قانچىلىك تىرىشچان ھەم ئەقىلىق ئىكەنلىكىگە ،ساۋاغداشلىرى ھەم ئۇقۇتقىچىلىرى ئۇنىڭ تىنىم تاپمايدىغان ھالتىنى چوڭقۇر سېغنىش ھەم پەخىرلىنىش تۇيغۇسىدا ئەسكە ئالىدۇ .ئۇ تامكىنى ئالدىراش يەپلا سىرتقا چىكىتىدۇ ،ئۇنى تېپىش توغرا كەلسا ،ئۇنى ئادەملەر توپلاشقان سورۇنلاردا شېر دىكىلماتسىيە قىلىۋاتقان ياكى مۇنازىرا تىمىسى قىزىپ كەتكەن جايلاردىن تاپكىلى بۇلاتتى ،ئاخشىمى ئۇ خېلى بىر چاققىچە  ھەتتا تاڭ ئاتقىچە سىنىپتا كىتاپ كورەتتى دەيدۇ .ئۇ دارىل مالىمىندا ئۇقۇۋاتقاندا ئۇ نىڭغا باشقا  بىر ۋەزىپە يۈكللىندۇ ،يەنى 1941-يىلى شۇ چاغدىكى ھۈكۈمەتنىڭ سابىق سېۋىت ئىتپاقى بىلەن تۈزەەن كېلشىمى بۇيچە سېۋىت ئىلىم پەن خادىملىرى جەنۇبى شىنجاڭنىڭ توپىەرافيە ھەم ئاستورنوميە جەھەتتىن تەكشۈرىپ بەرمەكچى بولغان ئىدى.لۇتۇن دەل شۇ ئومەككە تەرجىمان قىلىپ بىكلىتىلدۇ . بۇ ۋەزىپە لۇتۇننىڭ مەكتەپ ھاياتىنىمۇ مەنگۈ ئاخىرلاشتۇردۇ ، ئۇ ۋەزىپىنى تاماملاپ  قايتىپ كەلگەندىن كىيىن شىنجاڭ گېزىتخانىسىغا  تەخسىم قىلىندى. ئۇ يەردە ئۇزاق  ئىشلىمەي تۇرۇپلا  لۇتۇننىڭ كۈندىن كۈنگە ئېشىپ بېرۋاتقان شوھرىتىدىن ئوزلىرنىڭ كوزىگە قادالغان مىق يىساپلاپ ، ئاقسۇ گېزىتخانىغا يوتكىۋەتتى . لۇتۇن ساقچالارنىڭ ئەندىشە قىلغىنىدەكلا ئۇ يەرگە بارغاندىن كىيىنمۇ ئىلغار پىكىرلىك زاتلار بىلەن تۇنۇشۇپ ،ئوزنىڭ پاالىيتىنى باشلىۋەتتى ،شوپۇر دوستى ئارقىلىق ئىلى گېزتىنى ئەكەلدۈرىپ ئىلىنىڭ سىياسى ئوزگىرشىدىن بىلال ئېزىز،مۇنىردىن غۇجا ئارقىلىق نۇرغۇن كىشلەرنى خەۋەرلەندۈردى . دېھقانلارنىڭ گومىنداڭ ئەكسىيەتچىلىرگە بولغان غەزەپ نەپرىتىنى ئاشۇرۇش ،غەلىبىگە بولغان ئىشەنچسنى ئاشۇرۇش ئۈچۈن نۇرغۇن تەشۋىقاتلانى قىلدى .تۇنجى رەت ‹‹غېرىپ –سەنەم ›› دىرامىسنى سەھنىلەشتۈرىپ قۇيۇپ ،خەلقنىڭ دىلىغا ئازاتلىققا بولغان  ئىشەنچ ئۇرقىنى چاچتى.ئۇ سەنىلەرنى ،دېكراتسىيەنى ئوزى لاھىيلىدى ، غېرىپنىڭ رولىنى وزى ئالدى ،بۇ جەرياندا سوفىيە بايىز بىلەن تۇنۇشۇپ قېلىپ ‹سوفىيە ،سەنەمنىڭ رولىنى ئالغان ئىدى› ئۇنىڭ بىلەن توي قىلدى ، لۇتۇن ، ئۈچ ۋىلايەت ئىنقىلاۋىغا يىقىندىن ياردەمدە بۇلىش ئۈچۈن ،ئاقسۇدا ئىستىداتلىق ياشلار بىلە بىرلىشىپ ‹‹ئۇچقۇنلار ئىتپاقىنى ›› قۇردى. ئەمما ئوزىمىز دىن چىققان مىللى مۇناپىقلارنىڭ ساتقىنلىق قىلشى ،ھەر-خىل ۋاستىلەر بىلەن ئۇلارغا ئاپشاركىدەك ئەگشىپ ئاخىرى ،لۇتۇن  بىلەن مۇناسۋىتى بار بارلىق كىشلەرنى ،ئەمدىلا باش كوتىرۋاتقان ‹ ئۇچقۇنلار ئىتپاقىدىكىلەر› نى تۇتۇپ تۇرمىغا تاشلىدى ، ئۇلار گەرچە بۇ ۋەھشى جالاتلار قۇلىدا ئۈلۈپ كىتىدىغىننى بىلسىمۇ ، بىر-بىرىگە ساتقىنلىق قىلماي ،ئەڭ ئاخىرغىچە دۈشمەنلەر  بىلەن كورەش قىلدى. سىرتتىكىلەر بىر قانچە قېتىم لۇتۇننى قۇتقۇزۇش ئۈچۈن ھەركەت قىلغان بولسىمۇ ،ئۇلارنىڭ باتۇرلارچە قۇربان بۇلشى بىلەن ئەمەلگە ئاشماي قالدى . 0aA7|;T]7  
     GmQV6G%`  
UV62y<
{  
8)
F*G`3  
                مەنبەسى ھەر قايسى تور بەتلەر، ۋە مىنىڭ ساقلانمىلىرىم،،،،،،،،،،،،،، :B`<}Nc  
                              يوللىغۇچى قەلبىم_بىمار (كۆيئاي)             9+DmV!X@  

بولسا  بۇ  تىمىنىڭ  قەدرىنى  بىلەيلى

  ئوغاۋالىدەك ئىشتىن بىرنى قىپسىلە ....    مەن ئىزدىنىپ يەنە ئاخىرىغا ئۇلاپ قوياي ھە ...

باشقىلارنىڭ كىنى تاپماق تەسكەن ،،،،مەن يەنە ئىزدەپ باقاي،.،،.

                                          تىيىپجان ئىليوف IB2.w^
-S  
S1\F~&q  
ھازىرقى زامان ئۇيغۇر شېئىرىيىتىنىڭ ئاساسچىللىرىنىڭ بىرى ، مەملىكەت ئىچى ھەم سىرتىدا زور ئابرويغا ئىگە بولغان ئاتاقلىق شائىر ، ئەدەبىياتشۇناس ۋە جامائەت ئەربابى تىيىپجان ئىلىيوف 1930-يىلى 4-ئاينىڭ 11-كۈنى ئىلى ۋىلايىتىنىڭ قورغاس ناھىيىسىدە مەرىپەتلىك دىھقان ئائىلىسىدە دۇنياغا كەلگەن.  1938-يىلىدىن 1948-يىلىغىچە قۇرغاس ناھىيىسىدە باشلانغۇچ ، تولۇقسىز ئوتتىرا مەكتەپلىرىدە ۋە دېنى مەكتەپلەردە ئوقىغان . 1948-يىلى 8-ئاينىڭ 1950-يىلىنىڭ ئوتتىرلىرىغىچە ئۈچ ۋىلايەت ئىنقىلابى ۋاقىتلىق ھۆكىمىتىنىڭ ئورگان گېزىتى « ئالغا گېزىتى » دە مۇھەررىر بولغان . 1950-يىلىدىن 1955-يىلىغىچە شىنجاڭ ئۆلكىلىك مەدەنىيەت ئىدارىسىنىڭ ئەدەبىيات - سەنئەت بۆلۈمى باشلىقى بولغان . ئۇ 1961-يىلىدىن بۇيان جۇڭگو يازغۇچىلار جەمىيىتىنىڭ ئەزاسى ، جۇڭگو يازغۇچىلار جەمىيىتىنىڭ ئەزاسى ، جۇڭگو يازغۇچىلار جەمىيىتى شىنجاڭ شۆبىسىنىڭ كەسپى يازغۇچىسى ئىدى . 1989-يىل 2-ئاينىڭ 19-كۈنى 59يېشىدا ۋاپات بولغان . jbIM:   
kE0Ur81  
    تېيىپجان ئېلىيوف_ يېڭى ھايات ۋە پارلاق كىلەچەكنىڭ يالقۇنلۇق كۈيچىسى ، ھەممىنىڭ ھۆرمىتى ۋە ئىشەنچىسىگە ئېرىشكەن كۆپ مەھسۇلاتلىق شائىر . ئۇ قىرىق نەچچە يىللىق ئەدەبىيات ئىجادىيەت پائالىيىتىدە شېئىر ئىجادىيىتى بىلەن ئىزچىل شۇغۇللىنىپ ، مىڭ پارچىدىن ئارتۇق شېئىر ، باللادا ، داستان ۋە روبايىلارنى يازغان . بۇ ئەسەرنىڭ كۆپ قىسمى « شەرق ناخشىسى » ، « تىنىچلىق ناخشىسى » ، « تۈگمەس ناخشا » ، « ۋەتىنىمنى كۈيلەيمەن»، « زەپمۇ چىرايلىق كەلدى باھار » ، « باھار ئىلھامى » ، « تاللانغان شېئىرلار » ، « تۆھمەت قۇربانى » ، « يانتاق » ، « تىنىچلىق ناخشىسى  » ، « تېيىپجان ئېلىيوف شېئىرلىرىدىن تاللانما » ، قاتارلىق شېئىرلار توپلىمى خەنزۇچىگە نەشىر قىلىنغان . كۆپلىگەن شېئىرلىرى ئىلىمىزدىكى قازاق ، مۇڭغۇل ، قىرغىز ، چاۋشەن قاتارلىق قېرىنداش مىللەتلەر تىللىرىغا تەرجىمە قىلىنغان . بىر قىسىم شېئىرلىرى ئىنگىلىز ، رۇس ، فىرانسۇز ۋە تۈرك تىللىرىغا تەرجىمە قىلىنغان .

رەخمەت سىزگە . u:2E\S;  
بۇشائىرلارغا مەن بەك ھۆرمەت قىلاتىم T[6CKY1@!  
بولارنى بىلۋالدىم

بولسا ... ھەممىمىز .. ئىزدىنىپ بۇ تىمىنىغا ...بارلىق مەرھۇم ئەدىبلىرىمىزنىڭ تەرجىمىھالىنى قالدۇرۇپ .. تىمىنى تېخىمۇ پۈتۈنلەشتۈرۋېتەيلى .... ^0B4 l:O  

مىنىڭمۇ  ۋاقتىم  چىقسا  ئۇلاي tV%/KI0i  
بۈگۈن ئۇيغۇر  شىئىرىيىتدىكى 100 مەشھۇر شىئىرنى  مۇنبەردە  كۈچ  ئۇلاپ  ئىلان  قىلماقچى  بولغاندىم لىكى  يالتايدىم  چۈنكى  بەرقى  تورىدىكى  ئىنكاسلار مىنى  تەۋرىترىپ  قويدى xU~7p\k"3  
ياكى  ئىلان  قىلامدۇق  باللار  مەن 10  پارچە  شىئىرنى  يوللاي  ئەسلىدىغۇ  ئۈچ  تۆتىنى  يوللاپ  بوپتىكەنمەن

سىزگە كۆپ رەھمەت~!!!بىزنى قىممەتلىك ماتىرىيال بىلەن تەمىلەپسىز~ $o,1P3`s41  
خەپ! كەچتە ئالدىرىماي ،بىر-بىرلەپ كۆرۇپ ئوقۇپ چىقمىسام~~~~  

يازغۇچى زۇنۇن قادىرى fKQSm  
{"mP[it  
************************************************** e:X+I{E}  
)"io3=  
Ek5]CF!YC  
(1) زۇنۇن قادىرىنىڭ ھاياتى: |5drDrC4  
EY^m{i  
زۇنۇن قادىرى 1911-يىلى تارباغاتاي ۋىلايىتىنىڭ دۆربىلجىن ناھىيەسىدە تۇغۇلغان. كېيىن ئائىلىسىدىكىلەر بىلەن بىللە غۇلجا شەھرىگە كۆچۈپ كەلگەن. دەسلەپ دىنىي مەكتەپتە، ئاندىن پەننىي مەكتەپتە ئوقۇغان. 1935-يىلى غۇلجىدا ئېچىلغان ئوقۇتقۇچىلارنى تەربىيەلەش كۇرسىغا كىرىپ بىر يىل ئوقۇغان. 1936-يىلى غۇلجا شەھرىدىكى بەيتۇللا باشلانغۇچ مەكتىپىدە ئوقۇتقۇچىلىق قىلغان. 1937-يىلى ئۈرۈمچىگە كىلىپ ئوتتۇرا مەكتەپتە ئىككى يىل، ئۆلكىلىك يېزا ئىگىلىك مەكتىپىدە بىر يىل ئوقۇغان. 1941-يىل غۇلجىغا قايتىپ بېرىپ، ئۇيغۇر ئۇيۇشمىسى قارمىغىدىكى سانايىنەفىسەدە ئارتىس، ئىجادىيەتچى ۋە ئەدەبىيات بۆلۈمىنىڭ مۇدىرى بولۇپ ئىشلىگەن. 1944-يىلى ئۈچ ۋىلايەت ئىنقىلابى پارتلىغاندا ئالدىنقى سەپكە بېرىپ ھەربى مۇخبىر بولغان. 1945-يىلدىن باشلاپ «كۆرەش»، «ئىتتىپاق» قاتارلىق زورناللاردا مۇھەررىر ۋە باش مۇھەررىر بولۇپ ئىشلىگەن. 1951-يىلدىن 1954-يىلغىچە غۇلجا قىزلار ئوتتۇرا مەكتىپىدە ئوقۇتقۇچىلىق قىلغان. 1954-يىلى يازدا ئۈرۈمچىگە يۆتكىلىپ كىلىپ، ئۆلكىلىك مەدەنىيەت نازارىتىنىڭ ئىجادىيەت بۆلۈمىدە خىزمەت قىلغان. 1957-يىلى شىنجاڭ ئۇيغۇر ئاپتونۇم رايونلۇق ئەدەبىيات-سەنئەتچىلەر بىرلەشمىسىنىڭ مۇئاۋىن رەئىسلىكىگە سايلانغان ھەم مەملىكەتلىك ئەدەبىيات-سەنئەتچىلەر بىرلەشمىسىنىڭ ھەيئەت ئەزاسى، جۇڭگۇ يازغۇچىلار جەمئىيىتىنىڭ ھەيئەت ئەزاسى قاتارلىق ئىلمىي ۋەزىپىلەرنى ئۆتىگەن. 1962-يىلدىن 1979-يىلغىچە ئون سەككىز يىل تارىمدا نەزەربەند ھىسابىدا جىسمانىي ئەمگەككە سېلىنغان. 1979-يىلدىن تارتىپ شىنجاڭ يازغۇچىلار جەمئىيىتىنىڭ كەسپى يازغۇچىسى بولۇپ ئىشلەپ كىيىن دەم ئېلىشقا چىققان. 1989-يىلى ئالمائاتاغا تۇغقان يوقلاشقا بېرىپ، شۇ يىلى 9-ئاينىڭ 24-كۈنى 78 يېشىدا ئالەمدىن ئۆتكەن ھەم شۇ يەرگە دەپنە قىلىنغان. ;A\t,6V]  
xw&>bQN6  
(2) زۇنۇن قادىرىنىڭ ئىجادىيىتى: T;bae 6,E  
^S9*K&?s]"  
<1>› زۇنۇن قادىرىنىڭ دىرامما ئىجادىيىتى: 6JeI7  
زۇنۇن قادىرىنىڭ ئەدەبىي ئىجادىيىتى 1937-يىلى رەسمىي باشلانغان. ئۇنىڭ دەسلەپكى ئىجادىيەت مىۋىسى «جاھالەتنىڭ جاپاسى» دىگەن ئۈچ پەردىلىك دىراممىسى بولۇپ، بۇ دىرامما سەھنىلەردە ئوينىلىشى بىلەنلا جامائەت ئارىسىدا قىزغىن قارشى ئېلىنغان. تۇنجى ئىجادىيىتىنىڭ مۇۋەپپەقىيىتىدىن ئىلھاملانغان يازغۇچى زۇنۇن قادىرى دىرامما ئىجادىيىتىگە تېخىمۇ قىزغىن ئىشتىياق باغلاپ « ئۇچراشقاندا»، «پارتىزانلار ئەترىتى»، «ھەر ئىشنىڭ يولى بار»، «غۇنچەم» ۋە «گۈلنىسا» قاتارلىق دىراممىلارنى يازغان. بۇ دىراممىلاردا يازغۇچى شۇ مەزگىللەردىكى خەلقىمىزنىڭ ئازادلىققا بولغان تەلپۈنۈشى ۋە زۇلۇمغا قارشى كۆرەش ئىرادىسىنى ئىپادىلىگەن. زۇنۇن قادىرى ئازاتلىقتىن كېيىن «توي» دىگەن دىراممىسىنى يازغان بۇ دىرامما 1955-يىلى بېيجىڭدا ئۆتكۈزۈلگەن دىرامما-تىياتىر كۆرىكىدە مۇنەۋۋەر ئەسەر مۇكاپاتىغا ئىرىشكەن. NUR4C%W  
«غۇنچەم» دىراممىسى – زۇنۇن قادىرى ئىجادىيىتىدە، شۇنداقلا ئۇيغۇر دىراممىچىلىقىدا مۇھىم ئورۇندا تۇرىدىغان، ۋەكىللىك خاراكتىرگە ئىگە ئەسەردۇر. بۇ دىرامما ئۈچ پەردە، بەش كۆرۈنۈشلۈك بولۇپ، 1941-يىلى غۇلجىدا يېزىلغان ۋە شۇ مەزگىللەردىلا سەھنىلەردە ئوينۇلۇپ چوڭ داغدۇغا قوزغىغان. بۇ دىراممىدا تىپىك خاراكتىرگە ئىگە پىرسۇناژلار ئوبرازى يارىتىلغان بولۇپ، كىشىگە چىنلىق تۇيغۇسى ۋە تۇيغۇ بېغىشلايدۇ. ~@Sm!+Pw$P  
<2>› زۇنۇن قادىرىنىڭ ھىكايە ئىجادىيىتى: <
iV\}  
زۇنۇن قادىرى 1940-يىللارنىڭ ئوتتۇرلىرىدىن باشلاپ ھىكايە ئىجادىيىتىگە كىرىشكەن بولۇپ، «مۇئەللىمنىڭ خېتى»، «رودۇپاي»، «كۈچۈككە ھۇجۇم»، «ئىككى بارمىقىم بىلەن»، «ماغدۇر كەتكەندە» قاتارلىق بىر تۈركۈم ياخشى ھىكايىلەرنى يېزىپ، خەلقىمىزنىڭ شۇ يىللاردىكى ئىچىنىشلىق ھايات قىسمەتلىرىنى خىلى يۇقۇرى بەدىئىي ماھارەت بىلەن يورۇتۇپ بەرگەن. بۇ ھىكايىلەر ئەدەبىيات ساھەسىدە زىلزىلە پەيدا قىلغان بولۇپ، شۇ دەۋر ھىكايىچىلىقىنىڭ گۈلتاجىسى ھىساپلىنىدۇ. _!h|l  
زۇنۇن قادىرى شۇ يىللاردا يەنە ئەدەبىي تۈسى ناھايىتى قويۇق بولغان بىر تۈركۈم ئوچىرىكلارنى يازغان بولۇپ، «شەپقەت ھەمشىرىسى» دىگەن ئوچىرىكى ناھايىتى داڭلىق. 6F>k }9p  
زۇنۇن قادىرى ئازادلىقتىن كىيىن «چېنىقىش»، «گۇمان»، «رەھمەت»، «ئەسلەش» ۋە «قىزىلگۈل» قاتارلىق ھىكايىلەرنى، «ئەخمەتجان قاسىمى» ناملىق ئەسلىمىسىنى، «بىر دىھقان يىگىت بىلەن سۆھبەت»، «بەختىخاننىڭ بەختى» قاتارلىق ئوچىرىكلارنى يازغان. 1980-يىللاردا زۇنۇن قادىرى يەنە «خاتىرىلەر» دىگەن ئۆزىنىڭ بالىلىق ۋە ياشلىق مەزگىللىرى ھەققىدىكى ئەسلىمىسىنى يازغان. q ) Rh W  
زۇنۇن قادىرى ھىكايىلىرى ئىچىدە «ماغدۇر كەتكەندە» دىگەن ھىكايىسى بىلەن «چېنىقىش» دىگەن ھىكايىسى ناھايىتى ياخشى يېزىلغان مەشھۇر ھىكايىلەر بولۇپ ھىساپلىنىدۇ. بۇ ئىككى ھىكايە ئەمەلىيەتتە ئۇيغۇر ھىكايىچىلىقىدىكى ئىككى ئابىدە. بۇ ئىككى ھىكايە زۇنۇن قادىرىنىلا ئەمەس، بەلكى ئۇيغۇر ھىكايىچىلىقىنىمۇ دۇنياغا تونۇتقان. ئۇيغۇر ھازىرقى زامان ھىكايىچىلىقىنىڭ ئەڭ دەسلەپكى يۇقۇرى چوققىسىنى نۇشۇ ئىككى ھىكايە ياراتقان. .=yJnar  
«ماغدۇر كەتكەندە» ھىكايىسى – 1948-يىلى غۇلجىدا يېزىلغان بولۇپ، تېخى ھىچكىمنىڭ ئەسىرىدە ئۇيغۇر يېزىلىرى زۇنۇن قادىرىنىڭ بۇ ھىكايىسىدە تەسۋىرلەنگەندەك ئۇنداق چىرايلىق تەسۋىرلەنمىدى، دىسەك خاتا بولمايدۇ. ~kA7v,%,  
«چېنىقىش» ھىكايىسى – زۇنۇن قادىرىنىڭ 1950-يىللاردا يازغان مەشھۇر ھىكايىسى. بۇ ھىكايە ئۆزگىچە ئۇسلۇپقا ئىگە بولۇپ، «بۇ ئۇسلۇپنى قەلەم يەڭگىل، تىل قىزىقارلىق، تەسۋىرلەر يۇمۇرلۇق، كەيپىيات يورۇق ۋە يەڭگىل دەپ خۇلاسىلەشكە بولىدۇ»(ئازاد سۇلتان). *V:j  
<3>› زۇنۇن قادىرىنىڭ مەسەل ۋە چۆچەك ئىجادىيىتى: ZceDB  
زۇنۇن قادىرى ئەدەبى ھاياتىدا يەنە مەسەل چۆچەك ئىجادىيىتى بىلەنمۇ شۇغۇللۇنۇپ، كۆرۈنەرلىك ئۇتۇقلارغا ئېرىشكەن. ئۇ يازغان «چۆجە بىلەن سېغىزخان»، قوشچى بىلەن چاشقان»، «بۇلبۇل بىلەن سۈڭگۈلىگۈچ» «قاغا بىلە كەپتەر» قاتارلىق شېئىرىي مەسەللەر ۋە «ئالتۇننىڭ تەسىرىدە»، «لەئەل شاھ بىلەن ئىپارگۈل» قاتارلىق نەسرىي چۆچەكلەر ئۇيغۇر يازغۇچى-شائىرلىرى ئىجات قىلغان مەسەل-چۆچەكلەر ئىچىدە ئالاھىدە مۇھىم ئورۇن تۇتىدۇ. eVJ"n%R  
زۇنۇن قادىرىنىڭ يەنە «ماكسىم گوركى»، «روھىي ئوزۇق توغرىسىدا» قاتارلىق بىر قىسىم ئەدەبىي ماقالىلىرىمۇ بار. زۇنۇن قادىرىنىڭ «غېرىپ – سەنەم» ناملىق دىراممىسى ۋە كىنو سىنارىيەسى، «غەزەپ» ناملىق بىئوگىرافىك رومانىنىڭ مۇكەممەل لايىھەسى قالايمىقان يىللاردا يوقىلىپ كەتكەن. [xDdQKwS  
زۇنۇن قادىرى – ئەدەبىياتىمىزدىكى تۆھپىكار يازغۇچى. گەرچە ئۇ بەك ھوسۇللۇق يازغۇچى بولمىسىمۇ، لېكىن ئۇنىڭ ھەر بىر پارچە مۇنەۋۋەر ئەسىرى ھەر قايسى دەۋرلەردىكى ئۇيغۇر ئەدەبىياتىنىڭ سەۋىيەسىگە ۋەكىللىك قىلالايدىغان نادىر ئەسەرلەر بولۇپ ھىساپلىنىدۇ. z]]Bb[{NQe  
T,k_Rahi  
(3) زۇنۇن قادىرىنىڭ نەشر قىلىنغان ئەسەرلىرى: "p;X:@=;#  
F7VD7 uH  
<1>  «غۇنچەم» ــ مەسەل، ھىكايە، دىراممىلار توپلىمى. مىللەتلەر نەشرىياتى. 1957-يىل نەشرى. R4+#/*[}  
<2>  «چېنىقىش» ــ ھىكايىلەر توپلىمى. شىنجاڭ خەلق نەشرىياتى. 1957-يىل نەشرى. ]\X @zoO  
<3>  «غۇنچەم» ــ دىراممىلار توپلىمى. شىنجاڭ خەلق نەشرىياتى. 1980-يىل نەشرى. 'F0flBT{/  
<4>  «خاتىرىلەر» ــ ئاپتوبىئوگىرافىك ئەسلىمە. شىنجاڭ خەلق نەشرىياتى. 1984-يىل نەشرى. Ln1
7oV  
<5>  «مەسەل ۋە چۆچەكلەر» ــ شىنجاڭ خەلق نەشرىياتى. 1986-يىل نەشرى. m ~/r1m  
<6>  «زۇنۇن قادىرى ئەسەرلىرى» ــ ئومۇمىي توپلام. شىنجاڭ خەلق نەشرىياتى. 1992-يىل نەشرى. i}Y-)@W  
<7>  «چېنىقىش» ـ ھىكايىلەر توپلىمى(خەنزۇچە). جۇڭگۇ يازغۇچىلار نەشرىياتى. 1958-يىل نەشرى. / @H}I  
<8>  «غۇنچەم» ــ دىراممىلار توپلىمى(خەنزۇچە). جۇڭگۇ تىياتىر نەشرىياتى. 1960-يىل نەشرى. W0fZ"c..  
زۇنۇن قادىرى يېزىشقا قاتناشقان «غېرىپ – سەنەم» كىنو سىنارىيەسى 1980-يىلى شىنجاڭ خەلق نەشرىياتى تەرىپىدىن نەشر قىلىنغان. «چېنىقىش» دىگەن ھىكايىلار توپلىمى 1980-يىللاردا يەنە قايتا نەشىر قىلىنغان. <WRyj bJ  
+ 6xFn  
(بۇ ماتىرىيال «ئاسىيا كىندىكى» گېزىتىنىڭ 1997-يىل 30-ئۆكتەبىر سانىدىكى كىرىمجان ئابدۇرىھىمنىڭ «زۇنۇن قادىرى ۋە ئۇنىڭ ئەدەبىياتىمىزغا قوشقان تۆھپىسى» ناملىق ماقالىسىنى ئاساسىي مەنبە قىلىپ تۇرۇپ تەييارلاندى. تورغا تەييارلىغۇچى: ketmenbay . بۇ ماتىرىيالنى باشقا تور بىكەتكە يوللىماقچى بولسىڭىز مەنبەنى تولۇق ئەسكەرتىڭ.)

ئابدۇشۈكۈر مۇھەممەدئىمىن Myem|(I]  
#
*i!hK]  
ئۇيغۇرمەدەنىيىتى ۋە ئۇيغۇر تارىخى تەتقىقاتى ساھەسىدىكى بۆسۈش خاراكتېرلىق ئىلمىي مۇۋەپپەقىيەتلىرى ھەم بەدىئىي ئىجادىيەت ساھەسىدىكى ئۇتۇقلىرى بىلەن شۆھرەت قازانغان مەشھۇر ئالىم، تالانتلىق ئەدىب، تۆھپىكار مائارىپچى. ئابدۇشۈكۈر مۇھەممەد ئىمىن 1933-يىلى 9-ئاينىڭ 28- كۈنى ئاتۇشنىڭ مەشىھەدكە تۇتاش باغېرىق كەنتىدىكى ئوقۇمۇشلۇق ئائىلىدە دۇنياغا كەلگەن. ئابدۇشۈكۈر مۇھەممەدئىمىن دىنىي تەربىيىنى قىسقا مۇددەت ئالغاندىن كېيىن، 1950- يىلىغىچە نەزەرباغدىكى قەشقەر دارىلمۇئەللىمىنىڭ ئوتتۇرا مەكتەپ سىنىپىدا 4يىل ئوقۇغان.1950-يىلى غەربىي شىمال ياشلار بىرلەشمىسى ۋە ئوقۇغۇچىلار بىرلەشمىسى قۇرۇلتىيىغا ۋەكىل بولۇپ قاتناشقان. يىغىندىن كىيىن شىئەن، بېيجىڭ، تيەنجىن قاتارلىق شەھەرلەردە ئىكىسكۇرسىيىدە بولغان ۋە شۇ يىلنىڭ ئاخىرى ئۈرۈمچىدىكى سابىق شىنجاڭ ئىنستىتۇتىنىڭ بىئوخىميە فاكۇلتېتىغا قوبۇل قىلىنغان. 1952- يىلى ئوقۇش پۈتتۈرۈپ، مەكتەپنىڭ ئۆزىگە تەقسىم قىلىنغان، شۇ يىلى جۇڭگو كوممۇنىستىك پارتىيىسىگە ئەزا بولغان. مەكتەپتە بىر تەرەپتىن ئۆسۈملۈكلەر فىزىئولوگىيىسى، ئۆسۈملۈكلەر پاتالوگىيىسى، ھاشاراتشۇناسلىق قاتارلىق دەرىسلەرگە تەرجىمان ئوقۇتقۇچى بولغان. يەنە بىر تەرەپتىن فىزىكا، ماتېماتىكا، بىئولوگىيە،خىمىيە ۋە ئاگرونومىيە سىنىپلىرىغا ماركسىزم ئاساسلىرى، پەلسەپە دەرسلىرىنى ئۆتىگەن. 1953- يىلى ئۇ شىئەندىكى غەربىي شىمال ئۇنىۋەرسىتىتىنىڭ ماركسىزم ئاسپىرانتورىيىسىگە ئوقۇشقا ئەۋەتىلىپ بىر يىل بىلىم ئاشۇرغان.ئاسپىرانتورىيىنى پۈتتۈرۈپ ئانا مەكتىپىگە قايتىپ كەلگەندىن كېيىن، ماركسىزم كافىدىراسىدا پەلسەپە ئوقۇتقۇچىسى بولۇپ بىر نەچچە خىل دەرس ئۆتكەن ۋە بۇ دەرسلەرنىڭ دەرسلىكىنى تۈزۈپ چىققان. بۇ ئىقتىدارلىق ياش ئوقۇتقۇچى 1955- يىلىدىن باشلاپ نەشىر قىلىنغان "شىنجاڭ ئىنستىتۇتى ئىلمىي ژۇرنىلى"(ئۇيغۇرچە نەشرى)نىڭ مەسئۇل مۇھەررىرلىكىنى قوشۇمچە ئۈستىگە ئالغان.ئۇنىڭ تەتقىقات ھاياتى ئەنە شۇ يىللاردا رەسمىي باشلانغان. ئۇنىڭ ئىككى تىلدا يازغان "ئۇيغۇر خەلقىنىڭ 11-ئەسىردىكى ئىككى بۈيۈك ئالىمى" ناملىق ئىلمىي ماقالىسى 1956-يىلى مەزكۇر ئىلمىي ژۇرنالنىڭ خەنزۇچە ھەم ئۇيغۇرچە سانىدا ئېلان قىلىنغان. بۇ شىنجاڭ ئۇيغۇرلىرى ئارىسىدا "قۇتادغۇبىلىك" ۋە "تۆركىي تىللار دىۋانى" تەتقىقاتى ساھەسىدىكى تۇنجى ئىلمىي تەتقىقات ئىدى. ئۇ مۇشۇ ماقالىسى سەۋەبىدىن 20يىل "ئوڭچى" قالپىقى كىيگەن.1959- يىلى ئۇ پارتىيىدىكى خىزمىتىدىن ھەيدەپ چىقىرىلىپ، ئەمگەك بىلەن تەربىيىلەش ئورنىغا ئەۋەتىلگەن.1961- يىلى ئەمگەك بىلەن تەربىيىلەش ئورنىدىن قويۇۋېتىلگەن.ئابدۇشۈكۈر مۇھەممەدئىمىن1966- يىلى مەدەنىيەت زور ئىنقىلابى باشلانغانغا قەدەر تۆت يىل جەريانىدا شىنجاڭ ئۇنىۋېرسىتېتى كۇتۇپخانىسىدا نازارەت ئاستىدا ئىشلىگەن.بۇ جەرياندا بۇ ئىلىمخۇمار ئالىم جۇڭگونىڭ مەشھۇر كلاسسىك ئەسەرلىرى بولغان "ئەلنى ئىدارە قىلىشنىڭ ئۆرنەكلىرىنى"،"24تارىخ"نى،ئەنگلىيە دراماتورگى شەكسپىرنىڭ 36 سەھنە ئەسىرىنى،ھىندىستاننىڭ رامانايا، ماخاپىراتا داستانلىرىنى،سوۋېت ئىتتىپاقىدا نەشر قىلىنغان 15توملۇق(32كىتاب) "دۇنيا تارىخى"نى، "ئومۇمىي تاڭ نەزمىلىرى"نى، بايرۇننىڭ "دون جۇئان" داستانىنى،ھومېرنىڭ "ئىللادا" ۋە "ئودېسسا" داستانلىرىنى، يۇنان ۋە رىمنىڭ ئەپسانە - رىۋايەتلىرىنى،"قۇرئان كەرىم"،"ئىنجىل" ۋە "تەۋرات"نىڭ خەنزۇچە تەرجىمە نۇسخىلىرى،ئەپلاتۇن،ئارستوتىل ئەسەرلىرىنى، دانتىنىڭ "تەڭرى كومىدىيىسى" داستانىنى، گومورو ۋە تيەنخەننىڭ تارىخى درامىلىرىنى،ماركىس ئىنگىلىس ئەسەرلىرىنى، نەۋائى، بابۇر، مەشرەپ شېئىرلىرىنى ئوقۇغان ۋە ئۆگەنگەن. ئۇ بۇ جەرياندا 30 نەچچە خاتىرە دەپتەرنى ئۆگىنىش خاتىرىسى بىلەن تولدۇرغان.ئۇ مۇشۇ يىللاردا "قارلىق تاغ شەجەرىسى" ناملىق داستان ۋە "سۇمرۇغلار قوشىقى"، "قەدىمكى يىپەك يولى"، "خەن ئوردىسىدا باھار"، "مەلىكە خۇئارۇڭ"،"تەڭرىتاغ ناخشىسى"، "دات باسماس قىلىچ"، "پىلە مەلىكىسى" قاتارلىق يەتتە پارچە تارىخىي دراما يېزىپ چىققان."جاۋاھۇل ھاقايىق" دېگەن ماۋزۇدا قەدىمكى مەركىزىي ئاسىيا(بۇ كىتاب1995-يىلىنىڭ بېشىدا 4-قېتىم تۆزىتىلگەندە ئالىم "قەدىمكى تۇران تارىخى" دەپ ئاتىغان) ناملىق كىتابنىڭ دەسلەپكى نۇسخىسىنى قولدىن چىقارغان. يەنە بارماق ۋەزىنلىك بىر تۈركۈم مۇھەببەت لىرىكىلىرىنى يېزىپ چىققان.مەدەنىيەت زور ئىنقىلابى ئاخىرلاشقاندىن كىيىنكى دەسلەپكى مەزگىلدە ئىزدىنىش ۋە ئىجاد قىلىش روھى كۈچلۈك بۇ ئالىم ئاق تېررورلۇق قاپلىغان ئاشۇ ئەنسىز يىللاردا پارچە - پارچە يازغان 500 پارچىدىن ئارتۇق رۇبائىيسىنى رەتلىگەن. "سەۋدالىق تەئەججۇپنامىسى" ( بۈگۈنكى زامان ئەدەبىيات تارىخىمىزدىكى تۇنجى نەسىرلەر توپلىمى)ناملىق لىرىك نەسىرلەر توپلىمىنى تولۇق تاماملىغان. >Bd^7:9|  
1978- يىلى پارتىيە11- نۆۋەتلىك مەركىزىي كومىتېتى 3 - ئومۇمىي يىغىنىدىن كېيىن، ئابدۇشۈكۈر مۇھەممەدئىمىن سىياسىي جەھەتتە زىيانكەشلىككە ئۇچرىغان ھەم خاتا ئوڭچى قىلىنغان دېگەن خۇلاسە بىلەن ئاقلانغان ۋە1980-يىل ئۇ ئەدەبىيات فاكۇلتېتىغا يۆتكىلىپ ئومۇمىي ئىستىتىكا دەرسىنى تەسىس قىلىپ ئۆتۆشكە كىرىشكەن . شۇنىڭدىن كېيىن ئۇنىڭ كىتاب، ماقالە، رۇبائىي، شېئىر- غەزەللىرى ئارقا - ئارقىدىن ئىلان قىلىنىشقا باشلىغان. 1986- يىلى ئۇ ياپۇنىيىدە ئىلمىي زىيارەتتە بولۇپ "ئوتتۇرا ئەسىر ئۇيغۇر مەدەنىيىتىنىڭ يىتۈك قامۇسى-قۇتادغۇبىلىك" دېگەن تېمىدا لېكسىيە سۆزلىگەن. *P 
1980-يىللاردا ئۇنىڭ200 پارچىدىن ئارتۇق ئىلمىي ماقالىسى، "ئۇيغۇر كىلاسسېك مۇزىكىسى 12 مۇقام ھەققىدە"، "شىنجاڭنىڭ تاڭ دەۋرىدىكى ناخشا- ئۇسۇل سەنئىتى"، "فارابى ۋە ئۇنىڭ پەلسەپە سىستېمىسى"،"ئومۇمىي پستپتىكا"،"چوغلۇق"،" رۇبائىيات(1)"، "رۇبائىيات(2)"، "قارلىق تاغ شەجەرىسى" قاتارلىق كىتابلىرى نەشر قىلىنغان. ئۇنىڭ يەنە 1980- يىللاردىن كېيىن ئېلان قىلىنغان: "روھنى ساغلاملاشتۇرۇش مىللەتنى گۆللەندۈرۈشنىڭ مۇقەددىمىسى"،"ھەسەتخورلۇق ھەققىدە ھەسرەتلىك خىياللار"،"ئارىفنامە"،"يىپەك يولىدىكى توققۇز ھېكمەت"، "يىپەك يولىدىكى بىر چوڭ ئىللەت" قاتارلىق بىر قاتار ئېسىل ماقالىلىرى ۋە "سىكتاي- ساك- ئۇيغۇرلارنىڭ كىيىم- كېچەك مەدەنىيىتىدىكى ئەنئەنىۋى ئىزچىللىق"، "ئۇيغۇر ئەجدادلىرىدىكى مەي مەدەنىيىتى"،"ئىسلامىيەتتىن ئىلگىرىكى ۋە كىيىنكى غەربىي يۇرت ئۇسۇل سەنئىتىنىڭ تارىخىي ئۇچۇرى"،"ئەلىشىر نەۋائىنىڭ مەدەنىيەت تارىخىمىزدىكى ئورنى"،"ئون ئىككى مۇقام ۋە نەۋائىخانلىق ئەنئەنىسى"،"نورۇز بايرىمى ۋەئۇنىڭ تارىخىي قاتلىمى توغرىسىدا"،"ھەقىقەت ئۈستىدە ئىزدىنىش ھەقىقىي تەتقىقاتچىنىڭ بۇرچى" قاتارلىق كۆپلىگەن ئىجتىمائىي مۇلاھىزە ۋە تەتقىقات ماقالىلىرى ئىجتىمائىي ھاياتىمىزنى چۈشىنىشتە ۋە مەدەنىيەت تارىخىمىزنى تەتقىق قىلىشتا يېڭى يول ئېچىپ بەردى. msWQ'cDb  
ھەقىقەتەنمۇ بۇ مۇنەۋۋەر ئالىمنىڭ ئاشۇ يىللاردا يازغان ۋە تۆزەتكەن "ئۇيغۇر پەلسەپە تارىخى"، "غەربىي يۇرت تاشكىمىر سەنئىتى"، "قوتادغۇبىلىك خەزىنىسى"،"ئۇيغۇر مۇقام خەزىنىسى"،"سەۋدالىق تەئەججۇپنامىسى"قاتارلىق كاتتا ئەسەرلىرى ئۇنىڭ ۋاپاتىدىن كېيىن بىر- بىرلەپ نەشر قىلىندى. "بالاساغۇننىڭ ئورنى مەسىلىسى ھەققىدە"،"يىپەك يولىدا قايتا ئويلىنىش"،"سوغدىلار ۋە ئۇنىڭ ئېتنىك ۋارىسلىرى توغرىسىدا"، "چىن ۋە ماچىننىڭ جۇغراپىيىلىك ئۇقۇم دائىرىسى" قاتارلىق نەچچە ئون پارچە ئىلمىي ماقالىسىمۇ گېزىت-ژۇرناللاردا ئېلان قىلىندى.بۇ ئەسەرلەر ئۇيغۇر تارىخى ۋە ئۇيغۇر مەدەنىيەت تارىخى تەتقىقاتىغا يىپيىڭى تۈس قوشقان ئىدى. 1ue,fu(a  
ئەپسۇسكى ئۇيغۇر خەلقىنىڭ مەشھۇر ئالىمى، تالانتلىق ئەدىبى، تۆھپىكار باغۋېنى، مول مېۋىلىك پروفېسورى ئابدۇشۆكۆر مۇھەممەد ئىمىن ئۆزىنىڭ بىر تالاي يازمىلىرىنى، گۈزەل ئارزۇ- ئارمانلىرىنى خەلقىگە قالدۇرۇپ، 1995-يىلى2-ئاينىڭ 27-كۈنى زېققا كېسىلى تۇيۇقسىز قوزغىلىشى سەۋەبى بىلەن 62يېشىدا بۇ ئالەم بىلەن خەيىرلەشتى

Quote:

بۇ مەزمون6قەۋەتتىكىپەخىركامنىڭ2008-07-17 20:40دە يوللىغان يازمىسى  : z$ ^>G-h  
بولسا ... ھەممىمىز .. ئىزدىنىپ بۇ تىمىنىغا ...بارلىق مەرھۇم ئەدىبلىرىمىزنىڭ تەرجىمىھالىنى قالدۇرۇپ .. تىمىنى تېخىمۇ پۈتۈنلەشتۈرۋېتەيلى .... t
}9|#Y*  

hXj?,mnn  
توغرا گەپ بولسا شۇنداق قىلايلى...

ئاپلا ... مەن ..يازغۇچىلىرىمىزنىڭ تەرجىمىھالىنى يوللاپ كېتىپتىمەن دېسە ... خاپا بولماي تىما ئىسمىنى ...  يېقىنقى زاماندىكى مەرھۇم ئەدىپلىرىمىز ..دەپ ئۆزگەرتىپ قويغان بولساڭلا .... 

مەيلى پەخىر ئىنى،،،،ھەممىسى ئەل كۇڭلىگە ياققان كىشىلەر ،،، }TR7OQ  
تىما تىخىمۇ پۇختىلاشتى،،،

«مەن ئاق بايراق ئەمەس » دىگەن شېئىر ئالامەت جىمۇ .