مەست كېمە( داستان)

ېاپتۇر ھەققۈدە : ېارتۇر رامبو (1891-1854) فىرانسىيەسىمۋولىزىملىق شېئىرىيەتنىڭ مەشھۇر پىشىۋالىرىدىن. «پەۋقۇللاددە تالانىتقا ئىگەغەلىتە شائىر» . ېۇ 15 يىشىدا شېئىر يىزىشنى باشلاپ ، 20 ياشقا كىرگەندە : «مەنئۆزەمنى شەيتان، پەرىشتە سانايتىم. مەن ئاخىر زىمىنغا قايتىپ كەلدىم، رىئاللىقنىقۇچاقلاپ، دېھقان بولۇپ كېتەيچۇ!» دېگەن ھېسۈياتقا  كېلۈپ قالىدۇ-دە، قەلەمنى تاشلاپ قويىدۇ. ئەمما، 5 يىللىق قىسقىغىنا شېئىرىي ھاياتىدا فىرانسىيە شېئىرىيەت مۇنبىرىنى زىلزىلىگەكەلتۈرىدۇ. «مەست كېمە» − شائىرنىڭ ۋەكىللىك خاراكتىرگە ئىگە ئەسىرى. رەھۈمسۈز دەريادا ئاقىمەن ئەركىن، تۇيغۇمدا ماتروسلار تارتالماس ئارقان. ئۇلارنى سۈرەنچى قىزىل تەنلىكلەر، قوزۇققا باغلىشار، ئەيلىشىپ نىشان. غەۋۋاسلار تەقدىرى ماڭا ﻫېچنىمە، پاختا ۋە بۇغدايلار توشۇيمەنھەردەم. ماتروسلار پەريادى تىنچىغان مەﻫەل، دەريادا مەيلىمچە ئاقىمەن بىغەم . دولقۇنغا بىپەرۋا چاپتىم بىر ئاياز، ئويۇنچى بالىدىن كۆرە بولدۇم گاس. كۆنەگىدىن قوزغالغان ھەرىلەرسىمان، ماتروسلار بولماقتا ئارقاندىن خالاس. دېڭىزدا ئويغانسام قۇت تىلەر بوران، ېۇسۇللار ېوينىدىم شىشىدىن لەرزان . ېۆلگەنگە ېەبەدۈي بۆشۈك- دولقۇندا، خامۇش كۆز ماياكقا ېۆتتۈم بەرمەي جان. سىڭمەكتە كىمەمگە ياپيىشىل سۇلار، ېۇ چۈچۈك ېالمىدىن لەززەتلىك ۋە ساپ. يۇدى ېۇ قۇسۇق ۋە كۆك مەي دېغىنى، لەڭگەرنى چالغىتىپ، روللارنى چايقاپ. شېئىرىغا دىڭىزنىڭ چۆمۈلدۈم دەرھال، ئەي ،دىڭىز، باغرىڭ سۈت ،چۆكەر يۇلتۇزلار. ېويچان، مەس جەسەتلەر ېۆتۈشەر لەيلەپ، يىشىل نۇر، كۆك رەڭگە تويۇندۇم زېنۈھار ئېچىيدۇ يىشىللىق ۋە بىمەنىلىك، كۈندۈز يالقۇنىدا رېتىملار لەرزان. ئېچىيدۇ ۋاللىدە قىزارغان سۆيگۈ، پورلىشىپ، خېمىرلار ئۆرلىگەنسىمان.  ھاراقتۈن  كۈچلۈكرەك ئاچچىقى ئۇنىڭ ، ۋە چىلتار ېۈنىدىن چەكسىز - بىپايان. -ئەي چاقماق نۇرىدا يېرىلغان ئاسمان، شىددەتلىك دولقۇنلار، تونۇش قۇيۇنتاز! -ئەي گۇگۇم، ئەيسەھەر ئاق كەپتەردەك شاد، كۆرگەنمەن، خىياللار ئاجايىپ رەڭۋاز! سىرلىق ئەندىشىلەر قارايتقان قۇياش، سۆسۈنرەڭ نۇرلارنى چاقناتقان ېۇزاق. موللاقچى دولقۇنلار تەۋرەر يىراقتا، نۇر ېۈچرە  يەلپۈنگەن خورچىلار سىياق. چۈشۈمدە يىشىل تۈن، كۆزچاقنار قاردا- دېڭىز كۆزلىرىدە بىر لەۋ لۆمۈلدەر. چۈشۈمدە چۆرگىلەر ېاجايپپ سۇلار، چۈشۈمدە كۆك، سىرىق رەڭ ئويغىنىپ شۇ ئان، فوسفۇر نۇرلىرىمۇ كۈيچىدەك كۈيلەر. ئاي- ئايلاپ قوغلىدىم دولقۇنلارنى مەن، دولقۇنلار سوقىلار خادا تاشلارغا، قاشاغا ئۇرۇلغان تۇسۇن كالىدەك. مەريەملەر تاشلىغان نۇرانە ئاياغ، قانداقمۇ باسالار، شاۋقۇنلۇق دېڭىز، ۋات- ۋات ئېغىزىنى قويىۋەتسە بەك ؟ دولقۇنلار قوغلاشتىم ئۇزاقتىن-ئۇزاق، ئۇچرىدى قەدەمدە غارايىباتلار. ئۇ يەردە قاپلانلار تالاي ۋە تالاي، تېرىسى ئادەمنىڭ ، كۆزلىرى رەڭدار. بۇ كۆزلەر گۈللەرگە ئىرماش ۋە چىرماش، ئۇندا ھەسەن -ھۈسەن  رەڭدار ۋە تۇتاش- دېڭىز قەھرۈدۈكۈ  كۆك ېاتلار تامان، تاشلانغان ساناقسىز يۈگەنلەر ئوخشاش. كۆرگەنمەن كوزەكنى -بىلىق تۇتقۇچى، كۆرگەنمەن بىخسىغان سازلىقلارنى ھەم . ئۇيقۇغا غەرق بولغان قومۇشلۇقلاردا، غايەت زور ھايۋانلار چىرىگەن ھەردەم. دولقۇنلار تىنچىسا، پەسىيىپ شامال، غايەت زور بىر دولقۇن ئۆرلىدى يەنە. تۆكۈلدى دولقۇنغا شارقىراتمىدەك، يىراق بىر كۆرۈنۈش ياساپ تەنتەنە ! كۆرگەنمەن ، مۇزلارغا كۆمۈلگەن دەريا، قۇياشتى كۈمۈشرەڭ، كۈلرەڭتى ئاسمان. كۆرگەنمەن دولقۇنلار مەرۋايىتسىمان، قوڭۇررەڭ دىڭىزدا خەتەرلەر پۈنھان. ئۇ يەردە دەرەخلەر ئەگرى ۋە دوناي، تارقىتار  دەممۇ-دەم قارا رەڭ پۇراق. قۇرىتلار غاجىلاپ تاشلىغان چىلان، دەرەختىن تۆكۈلۈپ تۇرىدۇ ھەرۋاق ! كۆرسىتەي سىلەرگە بالىلار كەل، كەل! دولقۇنلار باغرىدا بىلىقلار شەمشەر، بىلىقلار كۈيلىشەر، يالتىرىشى زەر؛ قۇت تىلەر ئەركىمگە كۆپۈكلەر گۈل-گۈل، قانىتىم شامالدۇر، سۈزۈك نەقەدەر! دېڭىزلار ھەرجايدا جاپاكەش ھارغۈن ، پىغانلىق ئىڭرىشى پەپىلەر يۇۋاش؛ ېۇ مىنى مۇلايىم تەۋرىتىپ لەرزان، چۈشلەرنىڭ باغرىغا قىيسايىتماقچى باش. ېۇ ماڭا يەلپۈتەر غۇۋا گۈلدەستە، زەپىرانچېھرۈنۈ كۆرسىتىپ خىرە. مەن مەزلۇم مىسالى تىزلانغان پىتى، ېولتۇرۇپ قالىمەن بۇندا جىمغىنە... زەر كۆزلۈك قۇشلارغا تولغان ئارالدەك، كېمەمدە تەۋرىنەر ماياق ۋە چۇقان. جەسەتلەر لەيلىشىپ ېارقانلار ئارا كەينىگە ئۇيقۇلۇق داجىيدۇ ھەر ھان. بىلمىدىم، يوقالغان كېمىمۇ مەن يە چىرمىشىپ كۆك دېڭىز ئىپەكلىرىگە؟ بىلمىدىم، بىر ئاجىز قۇشمۇ مەن ياكى ئاداشقان بوراننىڭ ئىتەكلىرىگە؟ توپلانغان يەلكەنلەر، ھەربۈ كىمىلەر، ېۆلۈكۈم سىلەرگە ېەمەستۇر ھۈرۈس . دېڭىزدا مەس يۈرگەن سۆڭەكلىرىمگە، قارماقلار تاشلىشىپ قىلماڭلار خىرىس. تۈتەكلەر يول باشلار ئۈزسەم مەن ئەركىن، سۆسۈنرەڭ تۇمانلار لەيلىشەر ھەريان. تېشىمەن ئاسماننىڭ قىزغۇچ تېمىنى- قۇياشنىڭ مۇخلىرى ياسىغان جەۋلان. چىن شائىر سانايدۇ لەزىز مۇراببا، ئاسمان گۈمبىزىدىن تامچىسا ياشلار. چاقماقلار چىقىلسا سۇنۇپ ئەگىم ئاي، مەن ئۇنى يىپىنىپ چاپىمەن تەكرار. ئۇزاتسا قاپقارا دېڭىز ئاتلىرى، ئۈزىمەن، مەن گويا سەرسان بىر تاختاي. ئاسماننى دۇمبالار ئىيۇل توقمىقى، ئېسىلار ئۇنىڭغا ئاتەشلىك كارناي! تىترەيمەن غالىلداپ، ئۈنلەر يىراقتىن- شاش ئاتلار، ئۆركەشلىك ئۇپقۇنلار شۇدەم. جىمجىت يىشىللىقنى توقۇيمەن ئەبەد، قەدىم قورغانلارغا سىغىنىمەن ھەم . يۇلتۇز ئارىلىنى كۆرگەنمەن ئۇندا - كارۋانغا ئىشىك ئىچىپ سۆزلەيدۇ ئاسمان: «بۇ پۈتمەس كىچىدە ئۇخلامسىلەر يوق؟ زەر قۇشلار-بەرگۈچى كىلەچەككە جان !» تاڭ نۇرى پەرىشان ،ياش تۆكمەسزېنھار، قۇياشلا جاپاكەش ،ئايلارھەميامان؛ بۇزرۇكۋار سۆڭىكىم دېڭىزغا كۆمۈل! ئاچچىقمۇھەببەتۈن بۈھوشمەن ھامان ! ياۋروپا سۈيىنى ئەسلىسەم ئەگەر، تەشنامەن يول بويى كۆلچەكلىرىگە . كۆلچەكلەر شۇقەدەر قاراڭغۇ، سوغۇق، ئامراقمەن بالىلار ئەمەكلىرىگە . كەچ بولسا بالىلار قايغۇرۇپ ئۆتەر، كېمىسى بەك كىچىك كېپىنەكسىمان. يۈكۈنۈپ ئولتۇرۇپ كۆلچەك بويىدا سۇ ئېچرە كېمىنى قىلىدۇ راۋان . چۆكتۈممەن سىلەرگە ھارغۈندولقۇنلار، پاختىلىق كىمىگە ئەگەشمەيزېنۈھار . سىلەرنى ئەگىمەي رەڭدار بايراقلار، سىلەرنى ئايلىنىپ يۈرمەي كېمىلەر.   ېەسەر ېۈستۈدۈكۈ تەھلۈل مەس بولدۈ، يېشۈندۈ، ېۇنتۇدۈ. كاپتالۈزمنۈڭ بارلۈق ېۈژتۈماېۈ بويۇنتۇرقۈ ۋە روھۈ كۈشەنلۈرۈ تاشلۈۋۈتۈلدۈ. سېھۈرلۈك يارقۈن تەبۈېەت سۈزنۈ قۇچاغلۈدۈ .سۈزنۈ ېېرۈتۈپ تاشلۈدۈ .سۈز ېۆزۈڭۈزنۈ يوقاتقان ھالدا ېەركۈنلككە ېېرۈشتۈڭۈز .مەس كېمە –بۈر تەبۈېەت ېوغلۈنۈڭ ېالاھۈدە سۈموۋلۈ . «ماتروسلار» كاپتالۈزۈمنۈڭ ېۈژتۈماېۈ كۈچلۈرنۈڭ سۈموۋلۈ.« قۈزۈل تەنلۈكلەر » ېۈپتۈداېۈ كۈچنۈڭ سۈموۋلۈ .« قۈزۈل تەنلۈكلەر»، «ماتروسلار»نۈ ېۆلتۈرگەندۈن كېيۈن مەس كېمە ېوڭۇشلۇق يۈرۈپ كېتۈدۇ ۋە ېەركۈن تەسسەۋۇر دېڭۈزۈغا كۈرۈپ كېلۈدۇ ، پۈتۈن شېېۈردۈكۈ سۈموۋۇللۇق كارتۈنا سۇ ېاساستا راۋاجلۈندۇ. ېۈژتۈماېۈ بويۇنتۇرۇقتۈن قۇتۇلغاندۈن كۈيۈنكۈ دۇنيانۈڭ سۈموۋۋۇلۇق مەنزۈرۈسۈ كۆز ېالدۈڭۈزدا گەۋدۈلۈندۇ. شاېۈر «مەست» سۆزۈنۈ تۇتۇۋلۈپ  ېۈنساننۈڭ ېۆز –ېۆزۈدۈن ھالقۈپ كەتكەندۈن كۈيۈن مەستانۈلارچە خوشاللقۈنۈ، كەيۈپسۈمان كۆڭۈل مۈسكۈنلكۈنۈ تەسۋۈرلەيدۇ. بۇ خۈل تەسۋۈرلەش بۈر پۈتۈن شېېۈرنۈڭ مەنۈۋۈ قۈياپۈتۈنۈ چوڭقۇرلۇققا ۋە رەڭدارلۈققا ېۈگە قۈلۈدۇ .شۇنۈڭ بۈلەن «مەست» سۆزۈ ېەمۈلۈيەتتە شېېۈرنۈ نورمال مەنتۈقۈدۈن قۇتۇلدۇرۇشنۈڭ تەلۈپۈ. شاېۈر تەسسەۋۇردا ېەركۈن بولدۈ . مەيلۈ قانداق چۈشەكەش ،جۆيلۈش ،مۇبالۈغە ،ېاجايۈپ –غارايۈپ خۈيال ،ھەتتا سەۋدايۈلۈقلار بولۈشۈدن قەتېۈ نەزەر ،ھەمممۈسۈ روشەن ھالدا ھۈسسۈ مەنتۈقۈگە ېۇيغۇنلاشقان ،شۇنداقلا شاېۈر بۇ ېارقۈلۈق «مەست» ھالەتتۈكۈ ېۈستۈتۈك دۇنيانۈ ېۈجات قۈلغان .بۇ خۈل دۇنيادا « مەن » بۈلەن تەبۈېەت بۈرلۈكتە بارلۈق ھاياتلۈق مەجبۇرۇيەتلۈرنۈ ېۈستۈگە ېالغان. ېۇنۈڭ قايغۇ ۋە خوشاللۈقنۈ قوبۇل قۈلغان. ېەمما، ېادەم روشەن ھالدا ېالۈجاناپ ۋە باي،شۇڭا كۈتاپخاننۈ كۈچلۇك ھالدا چۈنلۈققا قايتۈشقا ۋە ېۆز –ېۆزۈدۈن ھالقۈش ھۈسۈياتۈغا چۈللاپ كېلۈدۇ .بۇ رۈمبونۈڭ « روشەن كۈزەتكۈچۈ » قۈياپەتتە ېوتتۇرغا چۈقۈپ ،ماھۈيەت جەھەتتۈن كۈزەتكەن ھەقۈقۈ دۇنياسۈ ۋە ھەقۈقۈ تۇرمۇشۈ .ېەمۈلۈيەتتە بۇ مەزگۈلدە رۈمبو تېخۈ دېڭۈزنۈ كۆرمۈگەن ېۈدۈ . «مەس كېمە »« 20 –ېەسۈردۈكۈ دۇنيا لۈرۈك شېېۈرلۈردۈن تاللانما » دۈگەن كۈتاپتۈن ېېلۈنغان . ېەسەر ېۈستۈدۈكۈ تەھلۈل -« ياۋرۇپا –ېامرۈكا سۈموۋلۈزۈملۈق شېېۈرلۈردۈن بەھۈرلۈنۈش » دۈگەن كۈتاپتۈن ېېلۈنغان .

كۆرۈلۈشۈ:856

قوشۇلغان ۋاقتۈ:2013/3/25 3:05:02

يوللۈغۇچۈ ېەزا:ېاتايار