دۇنيا ئەدەبىيات تارىخىدىكى مەشھۇر رومانلار (2)

قەلئە

(رومان) 

ئاپتورى: فرانىز كافكا (ئاۋستىرىيە) 

تەرجىمە قىلغۇچى: ھەزرىتى ئەلى بارات

(بۇ روماننىڭ ئۇيغۇرچە تەرجىمىسى 2012- يىلى 6- ئايدا نەشر قىلىنغان) 

روماننىڭ قىسقىچە مەزمۇنى 

فرانىز كافكا (1883- 1924) ئاۋستىرىيەلىك مەشھۇر يازغۇچى بولۇپ، ھازىرقى زامان غەرب ئەدەبىياتىغا ناھايىتى زور تەسىر كۆرسەتكەن. ئۇ جامىس جويىس، مارسىل پرۇست بىلەن بىر قاتاردا غەرب مودېرنىزم ئەدەبىياتىنىڭ ئاساسچىسى دەپ قارىلىدۇ.

ئۇ قىسقىغىنە ھاياتىدا ئۈچ پارچە رومان ۋە نۇرغۇن پوۋېست، ھېكايە، زور مىقداردىكى ئەدەبىي خاتىرە، فىليەتۇن، ھېكمەت، خەت- چەك، كۈندىلىك خاتىرىلەرنى يازغان. ئاساسلىق ئەسەرلىرىدىن «شەكىل ئۆزگەرتىش خاتىرىسى»، «ھۆكۈم»، «سۈرگۈندە»، «يېزا دوختۇرى»، «ئاچلىق سەنئەتكارى» قاتارلىق ھېكايە- پوۋېستلار توپلىمى، «سوراق» («ھۆكۈم» دەپمۇ تەرجىمە قىلىنغان)، «ئامېرىكا»، «قەلئە» قاتارلىق  رومانلىرى بار. «قەلئە» كافكانىڭ سەھىپىسى ئەڭ چوڭ ئەسىرى بولۇپ، كافكانىڭ ئىجادىيەت ئۇسلۇبىنى ئەڭ ياخشى ئەكس ئەتتۈرۈپ بەرگەن ھەم كىشىلەر تەرىپىدىن كافكانىڭ مۇھىم ئەسىرى دەپ ئېتىراپ قىلىنغان.

بۇ روماندا باش پېرسۇناژ K نىڭ قەلئەگە كىرىش ئۈچۈن كۆرسەتكەن تىرىشچانلىقلىرى ھېكايە قىلىنىدۇ، نۇرغۇن غەلىتە ۋە بىمەنە ئىشلار تەسۋىرلىنىدۇ. قەلئە ھېچقاچان يەر ئۆلچەش خادىمى تەكلىپ قىلمايدۇ، لېكىن K نىڭ يەر ئۆلچەش خادىمى سالاھىيىتىنى ئېتىراپ قىلىدۇ. قەلئەگە قاراشلىق كەنت ئۇنچىۋالا چوڭ بولمىسىمۇ، لېكىن بۇ كەنتنى بىر توپ ئەمەلدار باشقۇرىدۇ. ئەمەلدارلارنىڭ سانى ئۆزلىرى باشقۇرىدىغان كەنت پۇقرالىرىدىن نەچچە ھەسسە كۆپ. ئەمەلدارلارنىڭ كۈنى ئەتىگەندىن- كەچكىچە ئالدىراشلىق ئىچىدە ئۆتىدۇ. ئىشخانىدىكى تېڭىق- تېڭىق ھۆججەتلەر تورۇسقا تاقاشقۇچە دۆۋىلىۋېتىلگەچكە ھېلىدىن- ھېلىغا يەرگە ئۆرۈلۈپ چۈشۈپ تۇرىدۇ. ئادەتتىكى ئەرزلەر، ئەرزىمەس تەلەپ- ئىلتىماسلار ئۈچۈن بيوروكراتلىق ئىنتايىن ئەۋج ئالغان بۇ غايەت زور ئاپپارات ئايلاپ- يىللاپ ئالدىراش بولۇپ كېتىدۇ. K تۈرلۈك ئاماللار بىلەن قەلئەگە كىرمەكچى بولىدۇ. قەلئە ئۇنىڭ كۆزىدىن بىر قەدەممۇ نېرى بولمايدۇ، لېكىن شۇنچە تىرىشقىنىغا لايىق قەلئەگە بىر قەدەممۇ يېقىنلىشالمايدۇ.

 K قەلئەگە كىرىش ئۈچۈن كلام ئىسىملىك بىر ئەمەلدار بىلەن كۆرۈشمىسە بولمايدىغانلىقىنى تونۇپ يېتىدۇ ۋە كلام بىلەن كۆرۈشۈش ئۈچۈن قىلمىغىنى قالمايدۇ، لېكىن ھەرقانچە قىلىپمۇ مەقسىتىگە يېتەلمەيدۇ. ئاخىرىدا قەلئەگە كىرىشتىن ئۈمىدىنى ئۈزىدۇ. رومان تولۇق ئاياغلاشمىغان بولۇپ، كافكانىڭ يېقىن دوستى ماكس برودنىڭ مەزكۇر روماننىڭ بىرىنچى نەشرىگە يازغان ئىلاۋىسىگە قارىغاندا، كافكا روماننى مۇنداق ئاياغلاشتۇرماقچى بولغان: K قەلئەگە كىرىش ئۈچۈن قىلمىغان ئامالى قالماي، زىيادە چارچاش تۈپەيلى ئۆلۈپ كېتىدۇ. K سەكراتتا ياتقاندا قەلئەدىن K نىڭ كەنتتە تۇرۇپ قالسا ۋە شۇ يەردە خىزمەت قىلسا بولىدىغانلىقى، لېكىن قەلئەگە كىرسە بولمايدىغانلىقى ھەققىدە خەۋەر كېلىدۇ . . .

كافكا بۇ رومانىدا بىمەنىلەشتۈرۈش، مۇبالىغە قىلىش ۋاستىسى ئارقىلىق قاباھەتلىك چۈش تۈسىنى ئالغان دۇنيانىڭ رېئاللىقىنى ئېچىپ بەرگەن. روماندا تەسۋىرلەنگەن قەلئە ھوقۇقنىڭ سىمۋولى، دۆلەتنىڭ ھۆكۈمرانلىق ئاپپاراتلىرىنىڭ كىچىكلىتىلگەن كۆرۈنۈشى. ئاجايىپ يۈكسەك ئورۇندا تۇرىدىغان بۇ ھۆكۈمەت ئورگىنى ناھايىتى يېقىن يەردىلا كۆرۈنۈپ تۇرىدۇ، ئەمما خەلقنىڭ نەزەرىدە ئۇنىڭغا ھەر قانچە قىلىپمۇ يېقىنلاشقىلى بولمايدۇ. روماندا ھۆكۈمەت ئورگىنىدا ئەۋج ئالغان بىيوروكراتلىق ئۆتكۈر ھەجۋىي تىل ئارقىلىق ئۇستىلىق بىلەن قامچىلانغان، ئوخشاش بىر تىپقا مەنسۇپ كىشىلەرنىڭ دۇنيا ئۈچۈن قىلغان ئۇرۇنۇشلىرى تەپسىلىي تەسۋىرلەنگەن. روماندا تەسۋىرلىگەن ۋەقەلىك پۈتۈن دۇنيا ئۈچۈن ئورتاق نەرسە بولغانلىقتىن، كافكانىڭ ئەسەرلىرى دۇنيادا زور تەسىر قوزغىغان ۋە ناھايىتى ئالقىشلانغان.

يازما ئاپتورى: پاساھەت

كىچىكىمدە مومامنىڭ كونا بىر ساندۇقى بولىدىغان ئېچىدىن ھەرخىل -تاتلىق تۈرۈملەر ئۈزۈلمەي چىقىپ تۇراتتى ،مېنىڭ ساندۇقۇم يوقكەن ، ئىچىدە ساقلانغان تاتلىقلىرىم تېخىمۇ يوقكەن ،كەڭ ئوقۇرمەنلەرگە ۋە پەرزەنتلىرىمگە مۇشۈ بلوگقا يىغىپ قويغان ھالال ئەمگىكىمنىڭ مېۋىسى بولغان تەرجىمىلىرىمنى سۇنالايدىكەنمەن.

يازما ھوقۇقى: پاساھەت ئەدەبىي تەرجىمە بلوگى
يازما ئادىرىسى: ?p=12137