نىتىزى: تارىخ دېگەن نېمە؟

نىتىزى: تارىخ دېگەن نېمە؟

تەرجىمە قىلغۇچى:

زۇلپىقار بارات ئۆزباش

نىتزىنىڭ دەسلەپكى مەزگىلدىكى ئەسەرلىرىنىڭ ئالاھىدىلىكى كېيىنكى سوقرات پەلسەپىسىنىڭ ئىدراكىي، ئەمما دوگما ئۇسۇللىرىدىن يىراقلىشىپ، دىئونىيىسىئوس تەرەپدارلىرى ئوتتۇرىغا قويغان بىۋاستە سەزگۈ ۋە جىنسىي ھېسسىياتقا ـــ ئىنسانلارنىڭ ئەھۋالى ۋە ھاياتىنى مۇئەييەنلەشتۈرىدىغان ئىستېتىك قاراشقا مايىللىشىشتىن ئىبارەت بولدى. بىراق، «ئادىمىيلىك، زىيادە ئادىمىيلىك» (1878) دېگەن كىتابىنىڭ نەشر قىلىنىشى بىلەن نىتزى ئىدىيەسىنىڭ تېخىمۇ مۇستەقىل، تېخىمۇ تەنقىدىي خاراكتېرلىك بىر تەرىپىنىڭ گەۋدىلەنگەنلىكىنى كۆرەلەيمىز.

«سوقراتنىڭ ئەقلى ھازىر مەلۇم مەسىلىنى ھەل قىلىش ئۈچۈن ئىشلىتىلدى، بۇ مەسىلە بىر پارچە ئىلمىي ماقالىدىن كېلىپ چىققان …»

«‹تارىختىن پايدىلىنىش ۋە قالايمىقان پايدى؛لىنىش› دېگەن بۇ ماقالە ‹زامانغا ماس كەلمەيدىغان ئىدىيە› (1873- 1876) ناملىق ماقالىلەر توپلىمىغا كىرگۈزۈلگەن.»

بۇ يەردە «تارىخ دېگەن نېمە؟» دېگەن مەسىلە دەۋرگە مۇۋاپىق تەھلىل قىلىنغان، ئۇ 1870- يىللاردىكى پرۇسىيە ئارمىيەسىنىڭ ياۋروپا قۇرۇقلۇقىدا ئېرىسكەن زور غەلبىسىنىڭ ئىنكاسى.

1870- يىلى نىتزى پرۇسىيە- فرانسىيە ئۇرۇشى جەريانىدا قىسقا مۇددەت پىدائىي سانىتار بولغان، لېكىن ئۇ يۇقۇملىنىپ تولغاق ۋە بوغما كېسىلى بولۇپ قالغاچقا، ئۇنىڭغا ئۇزۇن مۇددەت داۋالىنىشقا توغرا كەلگەن. ئەينى چاغدا پرسىيە «ئىككىنچى ئېمپىرىيەسى» گېرمان مەدەنىيىتى غايىلىرىنىڭ ئۇرۇشتىكى غەلبىسى دەپ قارىلاتتى، لېكىن نىتزى بۇ خىل ۋەتەنپەرۋەرلىك قىزغىنلىقىنى توغرا تاپمايتتى.

«يېڭى پرۇسىيە بىر كۈچلۈك دۆلەت بىر كۈچلۈك دۆلەت، شۇنىڭ ئۆزىلا خۇددى تارىخ ئۆتمۈشتىكى چوڭ دۆلەتلەرنى غايىۋىلەشتۈرۈش ھەمدە بىرنى مۇشۇ ئۆلۈك مەدەنىيەتلەرنى ئكز پېتى تەقلىد قىلىشقا قۇترىتىش ئارقىلىق زامانىمىزغا تەھدىت سالغانغا ئوخشاش، مەدەنىيەتكە بولغان بىر خىل تەھدىت.»

«بىز زامانىۋى كىشىلەرنىڭ مەدەنىيىتىمىز يوق. بىز چەت ئەللەرنىڭ ئۆرپ- ئادىتى، سەنئىتى، پەلسەپىسى، دىنى ۋە ئىلىم- پېنى بىلەن ئۆزىمىزنى تولۇقلىدۇق: بىز سەرگەردان ئېنسىكلوپېدىيە بولۇپ قالدۇق.» («تارىختىن پايدىلىنىش ۋە قالايمىقان پايدىلىنىش»). بىزگە ئەڭ مۇھىم بولغىنى، ئۆتمۈشتىكى تەجرىبىلەرنى قوبۇل قىلىپ، ئۇنىڭدىن ئلازىمىزنىڭ تۇرمۇشى ۋە مەدەنىيىتىمىزنى يارىتىش ئۈچۈن پايدىلىنىش. تارىخى بۈگۈننىڭ ئېغىر يۈكى.

(مەنبە: شىنجاڭ خەلق نەشرىياتى تەرىپىدىن 2002- يىلى نەشر قىلىنغان «نىتزى» ناملىق ئىنگلىزچە- خەنزۇچە- ئۇيغۇرچە سېلىشتۇرما ئوقۇشلۇق)

يازما ئاپتورى: پاساھەت

كىچىكىمدە مومامنىڭ كونا بىر ساندۇقى بولىدىغان ئېچىدىن ھەرخىل -تاتلىق تۈرۈملەر ئۈزۈلمەي چىقىپ تۇراتتى ،مېنىڭ ساندۇقۇم يوقكەن ، ئىچىدە ساقلانغان تاتلىقلىرىم تېخىمۇ يوقكەن ،كەڭ ئوقۇرمەنلەرگە ۋە پەرزەنتلىرىمگە مۇشۈ بلوگقا يىغىپ قويغان ھالال ئەمگىكىمنىڭ مېۋىسى بولغان تەرجىمىلىرىمنى سۇنالايدىكەنمەن.

يازما ھوقۇقى: پاساھەت ئەدەبىي تەرجىمە بلوگى
يازما ئادىرىسى: ?p=11868