دۇنيادىكى «يوقىلىش گىردابىغا بېرىپ قالغان تىل»لارنىڭ تەخمىنەن يېرى

kulpat

	[ئامېرىكا«ئاتلانتىك ئوكيان»ئايلىق ژۇرنىلى تور بېكىتىنىڭ 16-ئىيۇل خەۋىرى] تېخىمۇ كۆپ مەدەنىيەتلەرنىڭ ئاسسمىلاتسىيەلىشىپ كېتىشى ياكى يۇقۇلىشىغا ئەگىشىپ، بەزى تىللارمۇ يوقىلىش خەۋپىگە دۇچ كېلىۋاتىدۇ.    ئۆتكەن ئايدا، «گۇگېل» شىركىتى يوقىلىش گىردابىغا بېرىپ قالغان تىللار تور بېكىتى قۇردى. بۇ تور بېكىتى ھازىرغىچە ئېنىقلىغان يوقىلىش گىردابىغا بېرىپ قالغان 3054 خىل تىلنىڭ يېرىمى دېگۈدەك ئاسىيادا ئىكەن. ئاسىيادىكى يوقىلىپ كېتىش ئېھتىمالى چوڭ تىللار ھەم بۇ تىللاردا سۆزلىشىدىغان خەلقلەرنىڭ ئەھۋالى تۆۋەندىكىچە:       1.شاخرۇۋا تىلى       تەيۋەننىڭ جەنۇبىدا 300 شاخرۇۋا بولۇپ، ئۇلارنىڭ پەقەت ئالتىسىلا ئۆز مىللىتىنىڭ تىلىنى سۆزلىيەلەيدۇ. شاخرۇۋالار ۋە ئەتراپتىكى كاناكانافلار (ئۇلارنىڭ پەقەت سەككىزىلا ئۆز تىلىنى سۆزلىيەلەيدۇ) ئۆزلىرىدىن سەل چوڭراق بولغان ئاز سانلىق مىللەت بۇنۇڭ مىللىتى تەرىپىدىن ئاسسمىلاتىسىيە قىلىنىپ كەتكەن.     2. ئايىنۇ تىلى     ئايىنۇلار ياپونىيەنىڭ ئەڭ شىمالىدىكى خوككايدودا ياشايدۇ.  بەزى خەۋەردار ئەربابلارنىڭ دېيىشىچە، ھازىر ئايىنۇ تىلىدا سۆزلىشەلەيدىغانلار ئونغىمۇ يەتمەيدىكەن. يېزىقى يوق ئىكەن. ھۆكۈمەت دائىرىلىرىنىڭ ئىستاتېستىكىلىق سانلىق مەلۇماتىغا قارىغاندا، ھازىر ياپونىيەدە 24 مىڭ ئايىنو ياشايدىكەن. ئۇلارنىڭ كۆپىنچىسى  مىللىي كەمسىتىشكە ئۇچراشتىن ئەنسىرەپ، ئۆز سالاھىيىتىنى ئېتىراپ قىلىشنى خالىمايدىكەن.       3.كۇسۈندا تىلى       يىل بېشىدىكى بەزى خەۋەرلەردە: دۇنيادا كۇسۈندا تىلىنى راۋان سۆزلىيەلەيدىغان پەقەت بىرلا كىشى بار. كۇسۈندالار نېپالنىڭ ئوتتۇرا قىسىمىدا ياشايدۇ. ئۇلار يېقىنقى مەزگىلگىچە يېرىم كۆچمەن چارۋىچىلىق، ئوۋچىلىق قىلىپ تۇرمۇش كەچۈرۈپ كەلگەن، دېيىلگەن.       4.مانجۇ تىلى      مانجۇلار 1644-1912-يىلغىچە جۇڭگوغا ھۆكۈمرانلىق قىلغان. ھازىر جۇڭگو ۋە دۇنيانىڭ ھەر قايسى جايلىرىدا تەخمىنەن 10 مىليون مانجۇ بار. ئەمما مانجۇ تىلىنى راۋان سۆزلىيەلەيدىغانلاردىن پەقەت نەچچە ئونىلا بار. شىنخەي ئىنقىلابىدىن كېيىن، نۇرغۇن مانجۇ خەنزۇلارنىڭ فامىلىسىنى قوللانغان ھەم ئاساسەن باشقا مىللەتلەر بىلەن ئاسسمىلاتىسىيەلىشىپ كەتكەن.      5. گاراۋا تىلى      گاراۋا مىللىتى ھىندىستاننىڭ ئاندامان تاقىم ئاراللىرىدا ياشايدىغان يەرلىك مىللەت بولۇپ، ھازىرقى 300 گاراۋا ئارىسىدا، پەقەت 6− 31 كىشىلا ئۆز مىللىتىنىڭ تىلىدا سۆزلىشەلەيدۇ.. بىزمۇ قەدىرلىمەي مۇشۇ تەرەققىياتتا ئىلگىرلىسەك  بىردەمدە مۇشۇ تىزىملىككە كىرپ قالغۇدەك ھە...! مەنبە: نۇر تورى

awyamatka

	باشقىلىرغۇ مەيلى.لىكىن كۈچلۈك چىڭ سۇلالسىنى قۇرۇپ 300يىلىدىن ئارتۇق ھاكىميەت تۇتقان  10مىليۇن نوپۇسقا ئىگە مانجۇ مىللتىنىڭ مۇشۇ ھالەتكە كېلىپ قالغانلىغى ھەقىقەتەن بەك ئېچىنشلىق. ھازىر مانجۇ مىللتىنىڭ ئىسمىلا قالدى.نە تىلى،ئۆرۈپ ئادىتى دىگەنلەر. تارىختا پۈتۈن دۇنيا زىمىننىڭ يېرىمىنى ئىگەللىگەن  موڭغۇللارمۇ تاشقى موڭغۇل قۇرۇلمىغان بولسا بۇ چاققا مانجۇلارنىڭ تەقدىرگە ئۇچرار ئىدى. نەچچە ئاي ئىلگىرى مىسرانىمغا يوللىغان بىر خەۋەردە كۆرشىمىچە ئىچكى موڭغۇلدا ئاساسەن موڭغۇلچە مەكتەپلەرمۇ قالماپتۇ.دۇنيا ئۆزنىڭ رەڭگا رەڭلىكى بىلەن چىرايلىق.ئەگەر مۇشۇنداق كېتىۋەرسە بۇنىڭ ئورنىنى مەڭگۈ تولدۇرۋالغىلى بولمايدۇ. بۇ يۆلنىش ئىنسانلار ئۈچۈن بىر پاجىئە.

awyamatka

	ھەرقانداق بىر ئۇيغۇر ئائىلسى ئۆز بالىسنىڭ يەتتە ياشتىن بۇرۇن ئائىلدە تەربىيلىنىپ باشقا غەيرى تىللارغا يول ئېچىپ بەرمىسە ئۇيغۇر تىلى يەنە 10مىڭ يىلدىن كىينمۇ مەۋجۇت بولۇپ تۇرىۋىردۇ.ئۇيغۇرلار ئاساسەن جەنۇبى شىنجاڭغا توپلشىپ ئولتۇراقلاشقان.تارقاق ئەمەس.نوپۇسنىڭ 80%يېزىدا،شۇڭا باشقا غەيرى تىل بىلەن ئۇچىرشىش نىسبىتى ئاز.ئۇيغۇر تىلى 100يىلدىن كىين ئۇنداق مۇنداق دىگۈچىلەر پەقەت شەھەردىكى خىرىسنى كۆرسىتىدۇ.ئەمىليەتتە ئۇيغۇرلارنىڭ كەلگۈسى يەنىلا پارلاق.

izqel

	awyamatka يوللىغان ۋاقتى  2012-7-17 12:21 AM باشقىلىرغۇ مەيلى.لىكىن كۈچلۈك چىڭ سۇلالسىنى قۇرۇپ 300يى ... شۇنداق دىگەنلىرىڭىز تۇغرا.ئىچكى مۇڭغۇلدا تۇرۇش جەريانىدا بۇ نۇختىنى ئىنىق ھىس قىلغان ئىدىم.ئىشقىلىپ ئۇ يەردىن شىنجاڭ كۆپ ياخشى.

ئەلشاھ

	بىلىشىمچە ئۇيغۇر تىلى دۇنيادىكى ئىشلەتكۈچىلىرى كۆپ 100 تىلنىڭ ئىچىدە بار، ئەمما ھازىر خىرىسقا دۇچ كېلىۋاتىدۇ، ھەرھالدا بىزنىڭ ھازىرقى تور ئەھۋالىمىز  جۇڭگۇدىكى  باشقا ئاز سانلىق مىللەتلەرنىڭكىدىن خېلىلا تەرەققى قىلغان، بۇمۇ يېزىقىمىزغا، تىلىمىزغا كۆپ قۇلايلىقلارنى ئەكەلدى. ئەمدىكى گەپ ئۆزىمىزدە. تىلىمىزنى بىز قوغدىمىساق خەق كېلىپ قوغداپ بەرمەيدۇ، ئامال بار ئۇيغۇر تىلىنى قەدىرلەپ، ئۇيغۇر تىلى يوق يەرلەردە (بەزى بانكا، دوختۇرخانا، ساقچىخانا،سۇغۇرتا شىركىتى...) ئۆزىمىز تەلەپ قىلىپ، تىلىمىزنى، ھوقۇقىمىزنى قوغداشنى ئۈگىنەيلى.

sazguri

	ھازىر بىزمۇ ئۆزىمىزدىن پەخىرلەنگنىمىز بىلەن بىزمۇ مۇشۇ قوشتىل قاتارلىق بەزى پايدىلىق سىياسەتلەرنىڭ ئارقىسىدىكى خىرىسنى ھىس قىلساق بولاتتى

!UYGHURJAN

	ئاغزىمىزدا پاراڭ سېلىپ ، تىلىمىزنى ساقلاپ قالالىغان بىلەن تارىخمىزنى ، مەدەنىيتىمىزنى ساقلاپ قالالىساق ھىساپ .......!

qog

	قايسى كۈنى تېل توغرۇلۇق بىر تىما يوللىغانتىم ئەپسۇس تىمامنىڭ قايسى يىرى بولماي قالدى ئۇقمۇدۇم.بولسا باشقۇرغۇچىللىرىمىز تەستىقتىن ئۆتمىگەن تىمىلارنىڭ سەۋەبىنى تىما ئىگىسىگە بىر ئۇچۇر قىلىپ يوللاپ بەرسەڭلار.بولسا تىمىلارنىڭ تەستىقلىنىشىغا قايسى خېل شەرتلەر ھازىرلىنىش كىرەك بۇ توغرۇلۇق ئۇچۇرلارنى بىر تىما قىلىپ يوللاپ قويساڭلار.

!UYGHURJAN

	qog يوللىغان ۋاقتى  2012-7-17 11:26 AM قايسى كۈنى تېل توغرۇلۇق بىر تىما يوللىغانتىم ئەپسۇس تى ... ماس كىلىدىغان سەھىپىنى تاللىمىغان بولسىڭىز ، مەنبەسىنى ئەسكەرتمىسىڭىز تەستىقلىماي قويدىكەن شۇ . ئىنكاس قىلىپلا يوللىڭە كۈرۈپ باقىلى .

sazguri

	دەل مۇشۇ تىمىنى ئوقۇپ بولۇپ 118114دىن ئاۋات ناھيىنىڭ پوچتا نومۇرىنى سوراۋاتسام بىر ئۇيغۇر قىز با سى سەن دەپ بىرنىمىلەنى دەۋاتمامدا ..خۇيۇم شۇنداق تۇتتى دە خېنىم سىلە بى ئۇيغۇرمۇ يا ؟ دادىللىرى خىتايمىتى ...نىمانداق زۇۋانىمنى ئاچىلا ...چىرايلىق ئۇيغۇرچە گەپ قىلۋاتقاندىكىن ئۇيغۇرچە گەپ قىلسىلا مانداق ...دەپ بىر تىللاپتىكەنمەن ....بىچچارە  يالۋۇرۇپ كەتتى خاپا بولماڭ دەپ .....