مۇقام

mimarqi

	ماڭا ھازىر جىددىي ھالدا ئون ئىككى مۇقامنىڭ تېكىستى لازىم ئىدى.ۋورد ھۆججىتىدە بولغان بولسا بەك ياخشى بولاتتى. بۇ ھۆججەت بار قېرىنداشلارنىڭ ياردەم قىلىشنى سورايمەن.   ئاندىن راك مۇقامىنىڭ مۇقەددىمىسىنىڭ ئالدىنقى ئىككى كۇپلىتى ،تەئەززەنىڭ ئىككى مىسراسى، چوڭ سەلىقە (پۈتۈن)، پىشرەۋ بىرىنچى ئاھاڭ، بىرىنچى داستان، ئىككىنچى داستاننى ۋە ناۋا مۇقامىنىڭ مۇقەددىمىسىنىڭ ئالدىنقى ئىككى كۇپلىتى ،تەئەززەنىڭ ئىككى مىسراسى، جۇلا،سەنەم، چوڭ سەلىقە، ئىككىنچى داستان، ئەڭ ئاخىرقى مەشرەپ قىسمى ،مۇقام چۈشۈرگىسىنى (ئىككى مۇقامنى ئايرىپ) بىرىدە مۇقام ئېيتىلماي مۇزىكىسىلا چىقىدىغان،بىرىدە مۇقام ئېيتىلىدىغان ھەم مۇزىكىلىق قىلىپ ئىشلەپ بېرەلەيدىغانلار بارمىكىن؟بىز ئىشلەتمەكچى ئىدۇق.ئەمما ئۆزۈم قىلالمايدىكەنمەن.شۇڭا مۇنبەردىكى قېرىنداشلاردىن ياردەم سورىشىم ئىدى.                                                                        _ مىمارچى

sarban

	كەچۈرۈڭلار ، تېمىغا مۇناسىۋەتسىز گەپ قىلاي ، بايا بىر تېما يوللىسام ھىچقانداق قىسقا ئۇچۇرمۇ يوق ئەھۋال ئاستىدا ئۆچۈرۈلۈپتۇ ، ئۆتكەندىمۇ شۇنداق بولغان ، بۇ زادى نىمە ئىش؟ ياكى شىئېرلار تەستىقلانمامدۇ؟

turmux.net

	بەلكىم مۇنبەرداشلاردىن چىقىپ قىلىشى مۇمكىن ئىزدىگەن ماتىرىيالىڭىز...

sarban

	turmux.net يوللىغان ۋاقتى  2012-5-3 08:54 PM بەلكىم مۇنبەرداشلاردىن چىقىپ قىلىشى مۇمكىن ئىزدىگەن م ... باشقۇرغۇچىلاردىن بىرەرسى جاۋاپ بەرسە بولاتتى .

torqi1

	ئىلگىرى يوللىنىپ بولغان تىما ئەمەستۇ ، قاراپ بىقىڭ . ئۇچۇرلىشنىڭ سەۋەبى بۇلىشى مۇمكىن.

kanat

	مەندەMP3شەكىلدىكى بار

mimarqi

	kanat يوللىغان ۋاقتى  2012-5-3 09:45 PM مەندەMP3شەكىلدىكى بار مەندىمۇ تولۇقى بار،لېكىن ھازىر كېرىكى مۇقامدىن ئارىيە

جاللات

	مۇقام بىرىنچى بۆلۈم: چوڭ نەغمە قىسمى مۇقەددىمە سەتارىم  تارىغە جان رىشتەسىدىن تار ئىشىپ سالسام، ئانىڭكىم نالەسىدىن |:بىناۋانىڭ:| كۆڭلىنى ئالسام . مۇقام چالىپ مۇقام ئىچرە مۇقامنى دىلغا جار قىلسام، مۇھەببەت كويىغە سالسا |:ئانىڭ:| ئالدىدا مەن چالسام. مۇقاملارنىڭ ئاتاسىنى يۈسەينۇ ھەم ئەجەم دەرلەر، ئۇلاردىن يۇقارى كىم پەردەئى بايادنى مەن چالسام. مۇھەببەت مەيىدىن نۇش ئەيلىگەچ چالسام پەيا پەيكى، (بايادى ھەقتەئەلا يادىدا چالسام پەيا پەيكى) كى كۆڭۈل بىناۋا بولغانىنى بىلسەم  نەۋا چالسام. (ۋاي) ئارالاپ چالسام ئوششاقنى غەزەلنى راكقا يەتكۈرسەم، شەبىستانۇ سەھەرلەردە مۇشاۋرەك  پەنجىگاھ   چالسام. ئىراقۇ،چەببىيات |:ئۆزھالدا:| پەيزىكىم  يىتەر بولسا، تىلەپ خۇرشىدى ۋەسلى |:سۈبھىدەمدە:|(ۋاي)چارىگاھ چالسام. يىتىپ ۋەسلىڭگە ھىممەتنىڭ جۇدالىق تاغىدىن ئۆتسەم، ئىچىپ ۋەسلىڭ شارابىدىن قىلىپ تەڭكەش سىگاھ چالسام. (ۋاي)كەل ئى مەشرەپ قەدەھ سۇنغىل بولايلى مەستىمۇستەغرەق، بىر ئىلكىمگە ساتايۇ،بىر ئىلكىمگە جامۇ مەي ئالسام. (مەشرەپنىڭ) ۋاي |:بىر ئىلكىمگە:| سەتايۇ بىر ئىلكىمگە جامۇ مەي ئالسا ،دوست يارەي. تـــەئـــەزە (ئايارەي) غەيرى نەقشىدىن كۆڭۈل|:جامىدابول:| سا زەڭگى غەم. |:يوقتۇرئەي:||:ساقى مەيى:|ۋەھدەت مەسەللىك غەمزەدا :|| سېنىڭا |:دەردىڭ :| يامان، ساقى مەيى ۋەھدەت مەسەللىك غەمزەدا. |:ئەشرۇ قەتمىن:| ئەكسى||: شەم:|سىل كەئ:||سى ئەن، شەمسۇل|:كەئ:|سى  ئەنۋارۇلھۇدا، (ئا)يارى|:يارى ئەكسىن:|مەيدە كۆر|:كۆردەپ جام:|ىدىن چىقتى سەدا، |:ۋاي جامىدىن:| چىقتى سەدا، (جانىمەي يارەي سېنىڭغىنا دەردىڭ يامان كۆردەپ جامىدىن، كۆردەپ|:جا:|مىدىن چىقتى سەدا.) ||:(ۋاي)|:ئەي خوش ئول:| مەيكى|:ئاڭا:|زەرپ ئولسا بىر سۇنغان ساپال:|| جام ئولۇر گېتى |:نەما:|:(ئا2-)جەمشىد:|ئانى جەشىد ئانى ئىچكەن گەدا، ئايارەي ئا جەمشىد ئانى ئا |:جەمشىد:| ئانى ئىچكەن گەدا. (ۋاي)جامۇ مەي گەر بۇيىلەدۇر |: ئول جام ئۈچۈن:| قىلسا بۇلۇر، |:(ۋاي2-)جامۇ مەي:|گەربۇيىلەدۇر|:ئول جام ئۈچۈن:|قىلسا بۇلۇر، يۈز جاھان ھەردەم |:نىسار:|:(ئا2-)ئول مەي:|ئۈچۈن، ئولمەي ئۈچۈن مىڭ جان پىدا، ئايارەي ئا ئول مەي ئۈچۈن |:(ئا1-)ئول مەي :| ئۈچۈن مىڭ جان پىدا. (ۋاي)دەير ئارا ھۇش ئەھلى |:رەسۋا:|بولغانى،رەسۋابولغانى ئەي مۇغبەچە، |:(ۋاي2-)دەھىرئارا:|ھۇش ئەھلى|:رەسۋا:|بولغانى، رەسۋابولغانى ئەي مۇغبەچە، جامۇ مەي تۇتساڭ |:مېنى:|:(ئا2-)دىۋا:|نىدىن،دىۋانىدىن قىل ئىپتىدا. ئايارەي ئا دىۋانىدىن ئا |:دىۋا:|نىدىن قىل ئىپتىدا. ||:تاكى ئول |:مەيدىن:|كۆڭۈلجامىدابولغاچ ئا جىل،بولغاچ جىلۋەگەر:|| |:چېھرەئى مەقسۇد:| مەھۋە ئايارەي|:ئولغاي ھەم ئول :|دەم مائەدا،                                    ئا |:ئولغاي ھەم ئول:|دەم مائەدا.                                  (تەئەزە مەرغۇلى) مەرغۇل   چۈشۈرگەسى ||:تەشنەلەپ|:ئۆلمە:|ناۋائى|:(ۋاي2-)چۈن ئەزەل :| ساقىسىدىن:|| |:ئەشرەبۇ يا:| ئەييۇھەل|:ئەتشاڭ كىلۇر:|ئەتشاڭ كىلۇر ھەردەم نىدا،                                    ۋاي |:ئەتشاڭ كىلۇر:| ھەردەم نىدا. تـــەئـــەزە 2- ساقىيا مەي تۇتماغان خۇنابە ھىجران قالدىمۇ؟ بەرمەدەڭ مەي ئەمدى قان يۇتماققا ئىمكان قالدىمۇ؟ ئەيكى دەرسەن ئىستەسەڭ ۋەسلىمنى جان قىلغىل پىدا، مۇنى سور ئەۋۋەلكى ھەجرىڭدىن ماڭا جان قالدىمۇ؟ كۆرگەچ ئول ئاينى جۇنۇندىنكىم  يېقىلدىم ئەي ر ەفىق تەڭرىچۈن ئەيتكى ھالىمغا ھەيران قالدىمۇ ؟، ئەي كۆڭۈل بۇ گۈلشەنىدىن ئەتراپقا باقكىم غۇنچەئى، كىم كۆڭۈل جەم ئەيلەدى بولماي پەرىشان قالدىمۇ؟ ئەي نەۋائى قاچماغىل ھەمدەملىغىمدىن  كۆركى بار، گەر ساڭا مېھرىن كەم ئەتتى بىزگە يەكسان قالدىمۇ؟                                             (نەۋائىنىڭ) ھالۇ ئەھۋال ئۆزگەچە  ئەۋزائى ئەتۋار ئۆزگەچە، گۈپتى-گۈپتار ئۆزگەچە ئەفئالۇ كىردار ئۆزگەچە. خادەمى خەيلى ھەشەمنى كارۇ بارى ئۆزگەچە، تابۇئى مەتبۇئىلارغا رويى دىدار ئۆزگەچە. پىرۇ مۇخلىس ئۆزگەچە،ئۇستازۇ شاگىرت ئۆزگەچە، ئەشقانە تالىبۇ ئۆزگەچە،مەھبۇبى دىلدار ئۆزگەچە. مەسنەدى ئىرشاد تەختۇ سەلتەنەت جار ئۆزگەچە، ھەم ئىرادەت،ھەم ئىنايەت تاۋىردى ئەزكار ئۆزگەچە. پىرىشەشھال ئۆزگەچە،ھالى مەلاقەت ئۆزگەچە، ئىلتىپاتى خەيرىبات سادىقىغە يار ئۆزگەچە.                                 (سادىقىنىڭ)باياز                 نــــۇســـخا چەككەندە نەققاش قەزا ئول سەرۋى گۈلرۇخ سۈرەتىن، گويا بىگەنمەي تاشلامىش تەرەھ ئەيلەپ ئاي،كۈن ھەيئەتىن. تا جىلۋە قىلدى ئول سەنەم لەيلى سۆزى بولدى ئەدەم، سەۋدام ئوتى چەككەچ ئەلەم پەست ئەتتى مەجنۇن شۆھرەتىن . رۇخسار ئاچىپ ئول سىيىمبەر تا قامەتىنى ئەيلەپ جىلۋەگەر،   ئۈزدىيۇ كەتتى سەربەسەر گۈل رەغبەتىن سەرۋى ئۈلپەتىن . كۆڭلۈم يۈزىن بىچارەسى ،جانىم لەبىڭ خۇنخارەسى، سور ئەي جاھان ئەييارەسى گاھى ئالارنىڭ ھالەتىن . تەقۋا ئىۋى ھەمۋار ئىرۇر ،سۈبھىم ئىپى زۇننار ئىرۇر، ئول كۈلبەئى خەممار ئىرۇر ،تا كۆردۈم ئول چىن ئۈلپەتىن. جەننەتقە قىلماسمەن نۇزۇل،ئول كۈي ئارا تاپسام ۋۇسۇل، دەۋزەخنى ئەيلەرمەن قەبۇل ئەمما يوق ئانىڭ فۇرقەتىن . ئەيلەپ سەلاسىل ئارزۇ ئارتار جۇنۇنۇم مۇبە-مۇ ، ناگاھ نەسىمى مۇسكىبۇ يەتكۈرسە زۇلمۇڭ نەكھەتىن. ئىش سىرىن ئاياكىم بىلۇر بۇ مۈشكىل ئاچىلۇر، ۋەھكىم بۇ غەم مۇھلىك قىلۇر ھەر لەئزە كۆڭلۈم ھەيرەتىن. بولغىل نەۋائى روبەرەھ قىلغىل پەنى كۇيى پەنەھ ، تەرك ئەيلە زوھۇرۇ  خانىقەھ ،قىل دەھىر پىرى خىزمەتىن.                                                  (نەۋائىنىڭ)                      نــۇســخا2- كۆرمەدىم سەندەك جاھاندا مەئۋەشى دىلدارىنى ، دىلبەرى شىرىن زەبانۇ شوخى گۈل رۇخسارەنى . ئەي پەرىزادى زەمانىم بىبەھا قەدرىڭ سېنىڭ ، تاجىسەر قىلسام ياراشۇر  ساڭا ئوخشە يارىنى . گەر مۇسۇلمانزادە بولساڭ قىل قەلەندەرغە كەرەم. جەۋرى زۇلمۇڭ بىرلە ئۆلتۈرمەگىل بۇ زارەنى . ئاشىق ئەرسەڭ ئەي قەلەندەر كېچە-كۈندۈز دەرد ئىلە، بۇلبۇل ئوخشە قىل ئوشۇل گۈل ۋەسفىغە گۈفتارىنى .                                          (قەلەندەرنىڭ)

جاللات

	مۇستتەھزاد يوقتۇر بۇجەھان ئىچرە بىر مەن كەبى ئەۋۋارە، ھەم بىسەرۋۇ سامانمەن ھەم ئاجىزۇ بىچارە . غەم خەيلى ئاياغىدا جىسمىم چۇ غۇبار ئولدى، تۇفانى بالا قىلدى تۇفراغ بىلە ھەمۋارە . باشىمغا بالا تاشى ياغدۇردى سىپھىر ئانچە ، ھەر بىر ساچىم ئورنىدا يۈزيارە،ئۆزرە يارە . ئالەم ئارا بىدادى بىر زەررە ئەمەس خالى، ھەر ئانچە جەپا ئولسە قىل ماڭا ھەر بارە . كۆڭلۈمغە شىكەست بەردى نا ئەھلىنىڭ ئازارى، بۇ شىشەئى نازۇكنى سۇندۇردى ئوشۇل خارە . كۆز سالما ئەرۇسى دۇن رۇخسارىغە ئەي مەھزۇن ، ھەركۈن نەچە سەندەكنى ئازغۇردى بۇ ماككارە .                                            (مەھزۇننىڭ)                        ئابۇ چەشمە مېنىڭ كۆڭلۈمكى گۈلنىڭ غۇنچەسىدەك تەھ-بەتەھ قاندۇر، ئەگەر يۈزمىڭ باھار ئولسا ئاچىلماغى نە ئىمكاندۇر. ئەگەر ئول قاشى ياسىز باغ گەشتىن ئارزۇ قىلسام ، كۆزۈمگە ئوق دۇرۇر سەرۋى گۈلگۈنگە غۇنچە پەيكاندۇر. ۋىسالى ئەززەتىن روھ تابماغلىق ئىرۇر دىشۋار، فىراقى دەشتىدە تىيرە يوقسە جان بەرمەگلىك ئاساندۇر. باشىدىن ئەۋرۇلدۇ ئەرمانى بىرلە ئۆلدۈم ئەي بابىر، مېنىڭ نەڭشىمنى بارغىل ئول پەرى كويىدىن ئايلاندۇر.                                                      (بابىرنىڭ)                       جـــۇلا شوخ ئىككى غەزالىڭنى ناز ئۇيقۇسىدىن ئويغات، تا ئۇيقۇلارى كەتسۇن گۈلزار ئىچىدە ئوينات . كۈلبەمغە خۇي ئەفشان كەل زۇلمۇڭ قىلىپ ئاشۇفتە، ئەنجۈم سىفەھىن سىندۇر ئافاق ئۇلىسىن قوزغات .                                                (نەۋائىنىڭ)                   سـەنـەم ئارەش قۇياشىن ئاچىپ ئەشكى قۇرىغان كۆزنى، كۆپ ھەجرىدە يېغلاتتىڭ بىر ۋەسلىدە ھەم يېغلات. بىر ئاھ ئىلە كۈل بولدۇم ئەي چەرخ تىلەپ تاپىپ ، فەرھاد ئىلە مەجنۇنغا ئاشىقلىق ئىشىن ئۈرگەت. بەزم ئىچرە نەۋائى كۆپ يېغلار ئېسە ئەي ساقى، ھۇش ئېلىتكۈچى دارۇنى جامىغە ئانىڭ چايقات.                                                        (نەۋائىنىڭ)                     چوڭ سەلىقە سېنىڭ جانىڭ مېنىڭ جانىم بىرجان ئەمەسمۇ؟ سېنىڭ ئۈچۈن مېنىڭ جانىم قۇربان ئەمەسمۇ؟ سېنى دىدىم،سېنى دىدىم، كەچتىم بۇ جاندىن، يۈرەك باغرىم پارە پارە كۆز ياشىم ئاندىن . ھەرتاللاردا سەرتاللا،شاخ شېخىدا مارجانلا، بىزنى يامان دىگەنلەر ھەر كوچىدا ۋەيرانلار. قىزارىپ تەنگە سىغماسمەن مەگەر كۆرسەم جامالىڭنى، جاھان ئەھلىگە بەرمەسمەن سېنىڭدەك جورىخارىمنى . يارنىڭ يۈلىگى ياردىن يارى بولمىسا قايدىن ، غۇنچە بوپلارى زىلۋا  شىرىن سۆزلەرى ئاندىن. يارىمنىڭ بويى زىلۋا ،زىلۋا بويىدا گۈل بار، شىرىن سۆزلەرى ئاندىن ئايدەك يۈزىدە خال بار.                                       (خەلق قوشاقلىرى)                                     كىچىك سەلىقە (1) ||:يەنانى:|:چېھ :|رىگە ئوت سالدى ۋەھكى ھەيرانىمەن:|| |:يانانى تەر :| زەنى يەل ئاچتى |:ئاچتىكىم  پەرىشانمەن:|| ||:ئۇچۇرغىل ئەي :|قۇيۇن |:ئول ئاي بېشى:|دىن ئايلىناي:|| |:بۇدەمكى كو:| يىدا |:تۇپراق بىلە:|يەكسانمەن،تۇپراق بىلە يەكسانمەن. ||:چۇ بىلمەي :| ئەلگە ۋەپا ئەيلەدىم |:جەپا:| كۆردۈمەي:‎‎|| |:نە پايدا:|ئەمدى ئەگەر|:نەچچەكىم:|پۇشايمانمەن،نەچچەكىم پۇشايمانمەن |:ئەل ئىچىدىن:| قېچىپ دەشتى سارى:| يۈزلەندىم، |:ئەل ئىچىدىن:|قېچىبان دەشتىسارى|:يۈز:|لەندىم ئايارەي |:رەقىبلەر بىلىڭىز:| ۋەھشى بايا |:ۋەھشى باياۋانمەن:| ||: گەر |:ئولمىسام :| ئەي ئول ئايغا |: ئاشىنا:| ھەرگىز:|| |:بېشىمغا ياغ:| ماس ئەردى ||:(1-) چەرخى:| دىن بالا ھەرگىز:|| ||:تەرھى ئىشقى ئارا |:بىئېتىدال:| ئېسەم يوق ئەيىپ :|| |:نىدىنكى چۈش:|مىگەي ئەردى بۇ |:(ئا2-)ئىش:| ماڭا ھەرگىز، بۇ ئىش ماڭا ھەرگىز.                                           (نەۋائىنىڭ)                      ( 2) ||:ھەيھاتىكىم بىراۋ غەمىدىن زارىمەن يەنا ۋاي ئايارەي:|| ||:ئا|:پەريا:|دىكىم بەلاغا گىرىپتارىمەن يەنا :|| ||:ئەي مۇددەئىكى ئارىم ئىدى تەنۇ تۆكمەكىم ۋاي ئايارەي:|| ||:ئا|:پارىغ:|دەگۈلكى ھەرنە دىسىڭ بارىمەن نەنا :|| ||:ھەركى:| چە |:بىر:|قۇياش غەمىدىن غۇسسە تاشىدىن يارە:|| ||:ئا |:باشتىن:| ئاياغ سىپھىردەك ئەفگارىمەن يەنا :|| ||:ئاغزىم:|قۇرۇپ ۋاي دېمىم تۇتلۇپ سەكىرسەم نىتاڭ ئايەي:|| ||:كىم |:تەلۋە:| جابۇكۈمغە جىلاۋدارىمەن يەنا :||                                                               (نەۋائىنىڭ) |ئېيتمىغىل:|:سىررىڭنى سەن:|: ھەركىمگەسىر:| داش ئۆگەدۇر، |:دەردى يوق:|: بىدەردىگە مۇڭ |:ئېيتما مۇڭداش ئۆزگەدۇر:|ۋاي ئا يارەي. |:ھەمرىيى:|:قابىل بىلەن:|: يۈرگىل غېرىچ :| چە بولسا يول، |:يۈرمەگىل:|:نائەھلى بىرلە:| نائەھلى بىرلە|:يولدا يولداش ئۆزگەدۇر:| ۋاي ئايارەي قولدا مالىڭ|:بارىدا:| ۋاي|:(ئا2-)يارۇ بۇرا:| دەر كۆپ كىلۇر، |:ئارى باش:|:ياستۇققا يەت:| يەتكەندە قېرىنداش ئۆزگەدۇر. ئارى باش|:ياستۇققا يەت:| ياستۇققا يەتكەندە قېرىنداش ئۆزگەدۇر، ئا قېرىنداش ئۆزگەدۇر ۋاي ئا يارەي. |:بارچە يېغ:|لار |:ئاھ ئۇرۇپ:|ۋاي|:(ئا2-)دەرتلىك كىشى:|دۇر بەلگۈلىك، |:دىل كۆيۈپ:|:كۆزدىن تۆكۈل:| تۆكۈلگەن دەرتلىك ياش ئۆزگەدۇر ، دىل كۆيۈپ|:كۆزدىن تۆكۈل:|كۆزدىن تۆكۈلگەن دەرتلىك ياش ئۆزگەدۇر، دەرتلىك ياش ئۆزگەدۇر ۋاي ئايارەي.                    (ھۇۋەيدانىڭ)                                  (مەرغۇل)                    پــەشــرۇ                         1-ئۆزگۈرۈش ||: ئا ئىشقىڭ ئوتىدا ئايارەي كۆيگەلى كەلدىم :|| ئايدەك يۈزۈڭنى|:كۆرگەلى كەلدىم:| ئايارەي كۆرگەلى كەلدىم. ||: ئا سەۋدايى زۇلفۇڭ ئايارەي چۈشتى بېشىمغا :|| سەندىن داۋاسى|:سورغالى كەلدىم:|ئايارەي سورغالى كەلدىم. ||:ئا بەھرىڭگە كىردىم ئا غەۋۋاس بولاي دەپ :|| بىر دۇررى مەقسۇد |:ئالغالى كەلدىم:|ئا يارەي ئالغالى كەلدىم. || ئا مەندىن سورىساڭ ئا ئەي گۈلئۇزارىم :|| |:مەھۋە جامالىڭ(ئا2-) بولغالى كەلدىم ئايارەي بولغالى كەلدىم. ||كۆردۈم جاماقىڭ كەتتىم ئۆزەمدىن :|| مەجنۇنى شەيدا بولغالى كەلدىم دوستلايەي،جان دوستلا بولغالى كەلدىم. ||:رەھمەت ئىشىگىڭ ئا مەشرەپكە ئاچقىل:|| ئىشقىڭ كويىدا ئۆلگەلى كەلدىم،دوستلايەي،جان دوستلا ئۆلگەلى كەلدىم.                     2-ئۆزگۈرۈش ئەيلەدىڭ يارەب مەنى بىدىلنى جاناندىن جۇدا، ياخشىراق ئەردى بۇكىم قىلغاي ئىدىڭ جاندىن جۇدا. يارغە بارغاچ نەزەردىن ئۆزرە قالماي زەررەئى، نە ۋۇجۇدى زەررەنىڭ خۇرشىدى تاباندىن جۇدا. قەترە-قەترە بارسا ياش كۆزدىن نە غەمكىم ئۆكسۈمەس، يۈز تۈمەنمىڭ دۇررى غەلتان بولسا ئۇمماندىن جۇدا . دەردسىزلەر ئاھىدا تەئسىر ئەگەر يوق تاڭ ئەمەس، نە ئۈچۈنكىم ئۆتمەگەي ئوق بولسا پەيكاندىن جۇدا.                   # #  # # # # # ساقى قەدەھنى قىلغىل مۇھەييار، ۋەھدەت مەيىدىن ئىچكەلى كەلدىم. رەھمەت ئىشىگىن مەشرەىپكە ئاچقىل، ئىشقىڭ كويىدا  ئۆلگەلى كەلدىم. ئەي ئايازى جاندا ئىرمەس نوقتىلەر كۆيدۈرگەلى، داغلاردۇركىم بۇ ئۆلۈبدۇر جانىغە ھىجراندىن جۇدا.                                                      (ئايازى)                               (مەرغۇل)                        ^   چۈزۈرگەسى                  تەئىكىتى                (1- ئۆزگۈرۈش) ئەي سەبا يەتكۈر پەيامىمنى مېنىڭ دىلدارىغە، كەلتۈر ئاندىن بىر مۇھەببەتنامەئى مەن زارىغە. ۋەھ كەبۇتەر كۈل بۇلۇر مەكتۇبىدىن ئۇچقۇن تۈشۈب، ئوت ياقىبمەن سىينەئى پۇر سۆزىدىن گۈپتارىغە. ھەر گۈلدۇر بۇ تەبەق شۆئلە جانىم ئۆرتەر ئۈچۈن، سەنسىزىن كىرسەم تەمەشايى ئۈچۈن گۈلزارىغە. تۈشمەسە مەن ناتەۋانغا كۆزلەرى،ئىرمەس ئەجەپ، باردۇر پەرۋاسى قاچان بىمارنىڭ بىمارىغە.                                                 (مەشھۇرى)                     2- ئۆزگۈرۈش. ||:خازان قىلدىم گۈلىستانۇ بېغىمدا گۈل ئۇزارىمنى:|| كىلىپ دىلبەر تاماشا قىل|:(ۋاي2-) خازان بولغان باھارىمنى:|| نە كۈندۈز لەززەتتىن تارتتىم نە كۈنلەردە تاپىپ ئارام، كەچۈردۈم ھەجىر ئوتىدا كۆيدۈرۈپ لەيلۇ نەھارىمنى. ياقامنى چاك ئىتىپ يېغلاپ بېرىپ كويىدا داد ئەتتىم، ئوشۇل بىرەھىم ئىشىتمەيدۇ |:(ئا2-) مېنىڭ پەريادۇ زارىمنى:| ||: مەن ئۆلسەم ئى بۇرادەرلەر ئانىڭ يولىغا كۆمگەيسىز:|| كى ھەريانغا ئۆتەر بولسا |:(ئا2-) بېسىپ ئۆتكەي مەزارىمنى:| ||:ھۇۋەيدا ئېيتىدۇ يېغلاپ ئۆلۈم ھەقدۇر،ئۈلۈر بارچە:||‎ كۆڭۈلدە قالمىغاي ئارمان |:(ئا2-) كۆرۈپ ئۆلسەم نىگارىمنى:|                                                       (ھۇۋەيدا)                             (مەرغۇل)                چوڭ نەغمە چۈشۈرگەسى |:بىر ئىلكىمگە :|سەتايۇ بىر ئىلكىمگە جامۇ مەي ئالسام...         ئىككىنچى بۆلۈم داستان قىسمى                        1- داستان ||: ھەر كىشىنىڭ دەردى بولسا يېغلىسۇن يار ئالدىدا :||(ئايەي2-) ||: قالمىسۇن كۆڭلىدە ئارمان بەلكى ئىزھات ئالدىدا :|| مەنسۇرى ھەللاجىدەك ئىچىپ شەرابى ئەنتەھۇر ،( ئايەي،) ||:چەرخ ئۇرۇپ يېغلاپ تۇرارمەن ئۇشبۇ دەم دار ئالدىدا:|| ھەر كىشى بىر قەترە مەي |: نۇش ئەيلەسە ئول بادەدىن :|(ئايەي) ||: ئول قايامەتتە قىلۇر ئەرزىنى جەپپار ئالدىدا :|| تەلبە مەشرەپ ئەيتمىغىل |:ھەركىمگە سىررىڭنى ۋاي ئايان:| ئايەي، (تەلبە مەشرەپ قىلماغىل زاھىدقا سىرىڭنى ئايان) |:ئەيتىپ:|:يېغ:| لىغىل سەن ئاشىقى يار ئالدىدا، (ئەيتىپ ئەيتىپ يېغلاغىل سەن ئاشىقى زار ئالدىدا.                    يارەي جان ئاشىقى يار ئالدىدا)                                               (مەشرەپنىڭ)                             (مەرغۇل)               2-داستان مۇندىن كېتەر بولساڭ باغداد شەھرىگە، غېرىپ سېنى بىر ئاللاغا تاپشۇردۇم. ئاللاھ سالدى جۇدالىقنىڭ دەردىگە، غېىپ سېنى بىر ئاللاغا تاپشۇردۇم. مېنى كەتتى دەبان يېغلاپ ئولتۇرما ، قىزىلگۈلدەك رەڭگى،رويۇڭ سۇلدۇرما. دوستلار بىلسۇن دۈشمەنلەرگە بىلدۈرمە، كۆپ يېغلىما سەنەم جان كەتسەم كېلۇرمەن. سەنەم دەرلەر سېنىڭ بىرلە ئەھدەم بار، ئۈچ ئايغىچە كەلسەڭ ئاڭا سەبرەم بار. كېلەلمىسەڭ يول ئۈستىدە قەبرەم بار، غېرىپ سېنى بىر ئاللاغا تاپشۇردۇم. غېرىپ ئەيتۇر تەقدىر شۇنداق بولماسا، ئەجەل يىتىپ شۇم پەيمانىم تولماسا، جانىم چىقىپ تەنىم چۆلدە قالماسا، كۆپ يېغلىما سەنەم جان كەتسەم كېلۇرمەن.                            (غېرىپ-سەنەم داستانىدىن)                      (مەرغۇل)                    3-داستان ||: يۇرت قەدرىنى شاھلار بىلمەس باشقا يۇرتقا بارماغۇنچە :|| ||:ياخشى ئەلنىڭ قەدرىنى بىلمەس، بىر يامانغا چۈشمەگۈنچە:|| ||:قول ئۇزاتسام يارغا يەتمەس،يارسىز مېنىڭ ئىشىم پۈتمەس:|| ||:ياخشى-ياماننى پەرق ئەتمەس،بىر نامەرتكە چۈشمەگۈنچە:|| (كىشى مەردنىڭ قەدرىنى بىلمەس،بىر نامەردكە چۈشمەگۈنچە) ||:سۇندۇرما مۇئمىن ساداسى، ئوقۇيدۇ بەش ۋاخ نامازى :|| ||:شاھلار بىلمەس يۇرت رىزاسى،ھاتەم بۇلۇپ چۈشمەگۈنچە:|| ||:ئاشىق بولماي سىنە چاك بولماس|شېھىد بولغان ھالاك بولماس:|| ||:قەلبى ئۇنىڭ ھەم پاك بولماس،ئشقى ئوتىدا كۆيمەگۈنچە :|| ||:قەلەندەر بولماق ئاسان ئەمەس،ساچى بەلگە چۈشمەگۈنچە:|| ||: ئاشىق بولماق ئاسان ئەمەس شىرىن جاندىن كەچمەگۈنچە:|| (خۇدا كىمگە بىر دەرد بېرەر،ئول دەردىگە دەرمان بىرەر، بەندە خۇدا دەپ يېغلىماس،بىر دەرد ئەلەم كەلمەگۈنچە) ||: شاھى ئابباس مەن بىلمەدىم،ئەھۋال نەدەپ مەن سورمادىم :|| ئىشقى ئوتىنى مەن ھەم بىلمەدىم،ئۆز باشىمغا كەلمەگۈنچە. ياھۇ يارەي يا مەۋلانەي ئۆز باشىمغا كەلمەگۈنچە.                                                 (غېرىپ-سەنەم داستانىدىن)                           (مەرغۇل)                        4-داستان ئەي يارانلار دىيارى بەكرى ئېلىدە،ئەقلىم ئالدى قارا كۆزلۈك بىر پەرى. سەلام قىلدى ئىككى قولى كۆكسىدە،ئەقلىم ئالدى قارا كۆزلۈك بىر پەرى. چەشمەنىڭ لەبىدە كۆردۈم مەن ئۇنى،تىللا تارغاق بىلە تارار ساچىنى، كىمگە ئېيتاي،كىمگەيېغلاي دەردىنى،قانىم تۆكتى قارا كۆزلۈك بىر پەرى. ھۆرلەر ئانچە بولماس جەننەت ئىچىدە،كۆرگەن كىشى قالۇرھەسرەت ئىچىدە، تەزىم قىلدى دىدار پۇرسەت ئىچىدە،ئەقلىم ئالدى قارا كۆزلۈك بىر پەرى. شاھ ئابباسخان دەر بۇجاننى نەيلەيىن،ئۆلگۈچە شول يارنى كۆرۈپ ئۆلەيىن، ئاشىقلىقنىڭ يولى ئەمدى بىلەيىن،ھەيران قىلدى جادۇ كۆزلۈك بىر پەرى.                                          (غېرىپ-سەنەم داستانىدىن)                    5-داستان ||:زۇلمۇڭ بىلەن قابا پەلەك كۆزدە ياشىم قان ئەيلەدى :|| ||:يۈسۈپ كەبى زىلەيخادەك مىسكەنىن زىندان ئەيلەدى :|| ||:ھەركىم ئەگەر سۆيسە ئۇنى،سۆيەركۆيۈپ ئاخىر ئۇنى:|| ||:ئىسمائىلدەك بىر كۈن مېنى بىر يولى قۇربان ئەيلەدى:|| ||:قېنى ئول ھەزرەتى ئادەم، قېنى ئول سەرۋەرى ئالەم :|| ||: رەسۇلغا بولغان ئول ماتەم،ئۇلارنى گىريان ئەيلەدى:|| ھەركىم ئاڭا كۆڭۈل باغلار،كېچە-كۈندۈز كۆيۈپ يېغلار، بۇلبۇل بوستان ئېنى داغلار،گۈللەرنى خازان ئەيلەدى، ياھۇيارەي يا مەۋلانەي گۈللەرنى خازان ئەيلەدى.                                (بەھرام-دىلئارام داستانىدىن)                     (مەرغۇل) ئۈچىنچى بۆلۈم مەشرەپ قىسمى.                       مەشرەپ1- ئەي پەرى يۈزلۈك بېگىم جانلار پىدا بولسۇن ساڭا، دۇنيادا ھۆسۈن ئاتى بار ئىكىن ھەم بەقا بولسۇن ساڭا. ھەددى مەخلۇقاتىدىندۇر نارى ئول ھۆسنۇ-جەمال، ئولكى يوقتۇر رەھىم ئىرۇر بۇ ھەم ئاتا بولسۇن ساڭا. ئەيمەنىپ ھاسىد تىلىندىن دەست بەرمەس چۈن سەلام، كۆزئۇچچى بىرلە يىراقتىن مەرھەبا بولسۇن ساڭا.                                                        (لۇتفى)                   مەشرەپ2- |:كەل ئەي دىلبەي:| بايان ئەيلەي ||:ساڭا بىر-بىر:‎‎| جۇدالىقنى:|| ‎‎‎||:كى شايەدەي ئاياەي‎|:رەھمەئىتىپ سالغاي ۋايەي:| (ئا1-)ئۆزىگەيەي ئاشىنالىقنى:|| تەمامۇ خانەمانىمدىن كېچىبان بىر سېنى دەرمەن، ئۆزەڭدىن ئۆزگە بىلمەيدۇ ئۆزەڭ سالدىڭ جۇدالىقنى، ||:ئۆزەڭدىنەي ئايەي |:ئۆزگە بىلمەيدۇ ۋايەي:| ئا |:ئۆزەڭ سالدىڭ :| جۇدالىقنى:||              (مەشرەپنىڭ) (3) ||:تا كەيدى قىزىل ئۆزىنى زىبا قىلايىن دەپ :|| ||؛ ئوت ياقتى جاھان مۈلكىگە|:(ھەي دوستلا1-)غەۋغا قىلايىن دەپ:|| ||:زۇلفىنى تاراپ قاش ئۇچۇرۇپ جىلۋىلەر ئەتتى ، ئاشۇبى بەلا پىتنەنى بەرپا قىلايىن دەپ .:|| ||:مەششاتە بىلە جىلۋەدە كۆرسەتتى قەددىنى، مەندەك نەچە دىۋانەنى شەيدا قىلايىن دەپ.:|| خەنجەر قولىدا مەشرەپنى |: ئۆلتەرگەلى كەلدى:| ||:غەۋغايۇ قىيامەتنى ھۇۋەيدا قىلايىن دەپ:||                                                 (مەشرەپنىڭ)   مۇقام چۈشۈرگەسى. |:بىر ئىلكىمگە :|سەتايۇ بىر ئىلكىمگە جامۇ مەي ئالسام. دوست يارەي.[/center]

جاللات

	چەببىيات مۇقامى (2) بىرىنچى بۆلۈم:چوڭ نەغمە قىسمى                 مۇقەددىمە ۋىسالى ﻫەجرىدىن نالان كۆرەرمەن جانىزارىمنى، ماڭا يارەب نەسىپ ئەتسەڭ نە بولغاي گۈلئۇزارىمنى. نەچە بىرەﻫىم ئىلكىدە بۇلۇپمەن مۇپتەلا ئاخىر، ساۋۇرمىشلەر ﻫاۋاغە ﻫەركۈنى غەمكىن غۇبارىمنى. تاپىپ ئىشقىم كەمان ئانداغكى روﻫى ۋامۇقۇ،فەرﻫاد، كىلىپ پەرۋانە يەڭلىغ ئۇيرۇلۇر شەمئى مەزارىمغا. كۈرۈپ ئەﻫلى تەمەشا نەۋبەﻫارى لالەزارىدەر، باغىر قانىن شەپەقگۈن ئەيلەگەن كاﻫى ئۇزارىمنى. دىگىل بۇ ئۆمرى ئالەمدىن ۋەپانى كۆرمەدىم ﻫەرگىز، بۇ دەﻫىر ئىچرە نەپەس ئالغۇنچە بىلمەسمەن تۇرارىمنى. ئەگەر گۈل پەردىدە بولسە نىچۈك ئارام ئالۇر بۇلبۇل، يۈز ئاچقىل بىقەرار ئەتكىل بۇ جانى بىقەرارىمنى. نەچەكىم خەستە جاندۇرمەن مەيى لەئلىڭگە ئەي ساقى، تەبەسسۇم جامىنى پۇر ئەيلەگىل دەفىﮌ ئەت خۇمارىمنى. جەمالىڭدىن نەچە مەﻫرۇم ئۇلۇپ مەﻫزۇن يۈرۈي جانا، ۋىسالىڭ بىرلە مەمنۇن قىل دىلى ئۈممۈدۋارىڭنى. بۇلۇرمەن  شاد كۆكسۈم داغىنى قايغۇ قاناتغاندىن، كۈرۈپ خۇرسەند ئۇلۇپ بىرەﻫىم ئاچىلغان لالەزارىمنى. ئەگەر ئەنقا ئالۇر بولسا نىشان،مەندىن نىشان تاپماس، پەنا دەشتىدە نا پەيدا كۈرەرمەن مەرغىزارىمنى. لىقا مۇمكىن ئەمەس تەجرىد ﻫاسىل قىلمايىن ئەرشى، خەزان بەرگى كەبى بەرباد ئەيلەي ﻫەرنەبارىمنى.                                             (ئەرشى)                     تەەزە ئارەزىن ياپقاچ كۆزۈمدىن ساچىلۇر ﻫەر لەئزە ياش، ئۇيلەكىم پەيدا بۇلۇر يۇلتۇز نىﻬان بولغاچ قۇياش. قۇت بىر بادامۇ دەيرىم گۇشەئى مىﻬراب ئىدى ، غارەتىدىن ئەتتى ناگاﻫ بىر بەلالىغ كۆزۇ-قاش. بۇدەمادەم ئاﻫىم ئىفشا ئەيلەر ئول ئاي ئىشقىنى، سۈبﻬىنىڭ باد-باد دەمى ئانداقكى ئەيلەر مىﻬىرپاش. بۇسەئى قىلماق مۇرۇۋەت ئەسرۇ قاتتىقتۇر لەبىڭ، دىسەم ئاغزىڭ ئىچرە ئەيتۇر لەئىل ﻫەم بار نەۋئى تاش. ناۋەكىڭ كۆڭلۈمگە كىرگەچ جان تالاشماق بۇ ئىكىن ، كىم قىلۇر پەيكانەنى كۆڭلۈم ئىلە جانىم تالاش. قاشى ئالدىدا ناۋائى بەرسە جان ئەيىپ ئەتمەڭىز، گەربۇدۇر مىﻬراپ بىر-بىر قۇيغۇسىدۇر بارچە باش. ئۆمرى جاۋىد ئىستەسەڭ يىگانە ئولكى بوستان خىزرىدۇر، سەرۋىكىم دەئف ئەيلەدى ئازادە-ئازالىغ بىرلە مەئاش. ماڭا رۇزى پەلەك ئەندۇﻫى مىﻬنەت چەرخى كەجرەبدار، كى قىچقارتىپ مېنى بازار ئىچرە ئەييۇﻫەنناسى. مېنى دارۇلقەزاغە ئىلتىپات قەتلى ئەيلەدى شولدەم، جەزاسى ئۇشبۇدۇر ﻫەركىمكى قىلسا ئىشقى غەۋغاسى. نەۋائى دىلپىكار ئەتسە مەلالەت نۆبىتى يەتكەچ، قېنىغا بۇلغۇنۇپتۇر تەلبە ئىتتەك بارچە ئەئزاسى.                                     (نەۋائى)                  نۇسخا دەرىخاكىم مېنى تاشلاپ بۈگۈن ئول دىلرەبا كەتتى، قالىپتۇرلەر نەچە نا ئاشىنا ،ئول ئاشىنا كەتتى. نەسۇد ئەمدى گەرچە بولسا چۈن خەرمۇﻫرەلەر پەيدا، نېتەي ئەمدى ئىككى ئالەمنى دۇررى بىبەﻫا كەتتى. خۇشا بەزمى ۋىسالىدىن نەچەكۈن كامىران ئەردىم ، بۈگۈن مەﻫتاب ئەينىم تىيرە ئەيلەپ مەﻫلىقا كەتتى. نىچۈك بىر بىۋەپا بىر شوخ زالىم شوخ ئىدى يارەب، تۈمەن دەرت ئىلە بەس ئەرشىنى ئەيلەپ بىنەۋا كەتتى.                                         (ئەرشى)                   مۇستەﻫزاد ئى مەلاﻫەت كىشىۋەرىڭ خەيلىگە سۇلتانمۇسەن؟ بىر باقىپ كۆڭلۈم ئالدىڭ ئاپەتى دەۋرانمۇسەن؟ ئۆلتۈرۈرسەن،كۆيدۈرۈرسەن پۇرقەتىڭدە جانىم ئەي پەرى يېغلىتىپ ﻫەم كۈلدۈرۈرسەن بىر بەلايى جانمۇسەن؟ گۈل يۈزۈڭگە ئەندەلىپ يەڭلىغ قىلىپ زار ئەيلەدىڭ، گۈلمۇسەن،رەيﻬانمۇسەن،يا ﻫۆرمۇسەن، غۇلمانمۇسەن؟ گۈلسۈپەت گۈللۈكتە تۇرساڭ نەستەرىن بولغاي خىجىل، كۆرمۈدۈم ﻫەرگىز مەلاللىقتا لەبى خەندانمۇسەن ؟ كۆرمۈدۈم بۇ پانىدا سەندەك مالاﻫەتلىك كىشى، يا پەرىسەن،يا پەرىشتەسەن،بىلمەدىم ئىنسانمۇسەن؟                                  (بىلال نازىم) نازاكەت بوستانىدا قەددىڭ سەرۋى خىراماندۇر، مالاﻫەت گۈلىستانىدا يۈزۈڭ گۈل بەرگى خەنداندۇر. ساڭا كىم بىقارار ئەرمەس،كۆرەيدەپ ئىنتىزار ئەرمەس، جامالىڭ ئاپتابىغا ﻫەمە زەررات رەقساندۇر. زەمان پۇر شورىشى ئاپاق پۇر پىتنە جاﻫان ﻫاسىد، خالايىق كۆزلەرىدىن غەيىبدەك مەشﻬۇرى پىنﻬاندۇر.                                   (مەشﻬۇرى) گۈل سۇرۇخ يەڭلىغ يۈزۈڭگە بۇ بىلال بىچارەنى، ئەيلەدىڭ مانەندە بۇلبۇل غۇنچەئى رەيﻬانمۇسەن؟                               (بىلال نازىم)           ئابىچەشمە گۇناﻫىم نە ئىدى تەڭرىم ساڭاكىم ئاشىنا قىلدى، جەپاۋۇ-مىﻬنەتۇ،دەردۇ-غەمىڭگە مۇپتەلا قىلدى. ماڭا كۆرسەتتى ئول گۈل چېﻬرەئى شىرىن جەمالىنى، تامامۇ سۇڭەكىمنى بەندۇ-بەندىمدىن جۇدا قىلدى. مەسىﻬا رەشكۈ ﻫەسرەتتىن ياقاسىن ﻫەرزەمان يىرتار، سېنىڭ كويۇڭنى دەرت ئەﻫلىغە تا دارۇ شىپا قىلدى. يۈزىنى كۆرمەيىن ئۆلدۈم قەلەندەر ئول پەرىۋەشنى ، سائادەتلىكتۇر ئول يارىغە ئەرزىنى ئادا قىلدى.                                  (قەلەندەر)                      جۇلا مەن سېنى كۈرۈپ جانان غەمگە مۇپتەلا بولدۇم، ئوت ياقتىڭ يۈرەگىمگە ئاشىق بىقەردار بولدۇم. ئايغا ئوخشايدۇ يۈزۈڭ،چولپانغا كۆزۈڭ، ئوخشايدۇ ناۋات،قەنگە شۇ سېنىڭ شىرىن سۆزۈڭ. ئاي بولدى،يلمۇ بولدى سېنىڭ ئوتۇڭدا كۆيگەلى، ئىنتىزار بولدۇم ئەجەپ ئاي يۈزۈڭنى كۆرگەلى. ئاللا ئاتىم سەمىرمەيدۇ ئېڭىز ئوتىدا، يۈرەك باغرىم پارە بولدى يارنىڭ ئوتىدا . ئاللا يارىم جامالىڭدىن بولدۇم ۋەيرانە، ئىشقى ئوتى يامان ئىكەن قىلدى دىۋانە.                     (خەلق قوشاقلىرى)                 سەنەم دىلبەرئا ساڭا مېنىڭدەك يارۇ،جانان قايدادۇر، ساڭا مەندەك ئاشىق بولغان زارۇ،ﻫەيران قايدادۇر. خەستەۋۇ بىمار بۇلۇپ يولۇڭدا ياتسام مۇردەۋار، سورغۇچى ﻫالى غېرىبى مەﻫرەمى جان قايدادۇر. يۈرەگىم بولدى جاراﻫەت،باغلادى زەرداپۇ-قان، سەن كەبى مەﻫرەم قىلۇر يارى قەدىردان قايدادۇر. غۇنچە يەڭلىغ قان بولۇپ ئىشقىڭدامەن خامۇشمەن، بۇ ﻫۇۋەيدادەك ساڭا باغرى تولا قان قايدادۇر.                                     (ﻫۇۋەيدا)    چوڭ سەلىقە بۈگۈن ئايغا ئالتە دەيدۇ،سانىسام يەتتى، بىۋەپاغا ئاشىق بولسام تاشلادى-كەتتى. مېنى تاشلاپ كەتكەنىنى ئۇنۇتمىغايمەن، ئەمدى كەلسە قېشىمغا يولاتمىغايمەن. يولاتمايمەن قېشىمغا مۇڭلۇنۇپ قالسۇن، ئارپا بۇغداي سامانىدەك سارغايىپ قاسۇن. قانداق كىشى كېتەر ئىكىن يارىنى تاشلاپ، مەيلى بولسا ئېلىپ كەتسۇن ئۆيىگە باشلاپ.                       (خەلق قوشاقلىرى) كىچىك سەلىقە كۆرگەلى ﻫۆسنۈڭنى زارۇ-مۇپتەلا بولدۇم ساڭا، نە بەلالىغ كۈن ئىدىكىم ئاشىنا بولدۇم ساڭا. ﻫەرنېچە دىدىمكىم كۈن-كۈندىن ئۈزەي سەندىن كۆڭۈل، ۋەﻫكى كۈن-كۈندىن بەتەررەق ئاشىنا بولدۇم ساڭا. مەن قاچان دىدىم«ۋەپا قىلغىل ماڭا» زۇلۇم ئەيلەدىڭ، سەن قاچان دىدىڭ«پىدا بولغىل» پىدا بولدۇم ساڭا. قاي پەرى پەيكارغا دەرسەن تەلبە بولدۇڭ بۇ سۈپەت، ئەي پەرى پەيكەر، نە قىلساڭ قىل ماڭا، بولدۇم ساڭا. ئەي كۆڭۈل تەركى نەسىﻬەت  ئەيلەدىم ئاۋارە بول، يۈز بەلا يەتمەسكى مەن ﻫەم بىر بالا بولدۇم ساڭا. غۇسسە چەڭگىدىن نەۋائى تاپمادىم ئوششاق ئارا، تا نەۋائىدەك ئەسرۇ  بىنەۋا بولدۇم ساڭا.                               (نەۋائى) پەردەغە كىرگەن كەبى خۇرشىد رەخشان ﻫەر كېچە، ئەزمى خىلۋەت ئەيلەر ئول شەمئى شەبىستان ﻫەر كېچە. ئول كۈلۈپ ئەﻫباپ بىلە سۈبﻬىدەك مەن شەمئىۋار، ئۆرتەنىپ كۆڭلۈم تۆكەرمەن دۇررى غەلتان ﻫەر كېچە. بىر قوياش ﻫىجرانىدا ئۇريان تېنىم گەردۇن كەبى، مىﻬرى ئوتىدىن كۆيگۈزۈر داغى پىنﻬان ﻫەر كېچە. چەك نەۋائى نالە كۆزمەي پەرسۇدۇ باغرىم كاۋاپ، چۈن بۇلۇر ئول ئاي خەيالى بىزگە مىﻬمان ﻫەر كېچە.                                      (نەۋائى) ۋاﻫ نەخوشتۇر خەستەلىكتە كۆرسىلەر يارىم كىلىپ، ياكى يالغۇزلۇقتاياندا تۇرسا دىلدارىم كىلىپ. كەلسە غەمنىڭ لەشكەرى باشىمنى ئايلاندۇرماغە، گۈپتەلىغ قىلسا يانىمغا ئول شەككەر خارىم كىلىپ. قۇتۇلۇر ئەردىم بۇ غەمدىن ئول دىلئارامىم كۆرۈپ، قەتلى ئەتسە ئا ئەگەر چەندكى دىلئازارىم كىلىپ. بۇ كۆڭۈلنى بارچە غەملەردىن خالاس ئەيلەر ئىدى، بىر نەزەر قىلماق بىلەن شوخى خۇنخارىم كىلىپ.       * * * * * * * * * * * *  * نەچچە ۋاخ ئەيلەپ تەﻫەممۇل ئەي بىلال بولغىل خەمۇش، مەرﻫەمەت ئەيلەپ سىتەم يەتكەندە غەمخانىم كىلىپ.                                (بىلال نازىم)                   تەئكىت ئىشق ئارا مەنمەن دەمى بى مېﻬنەتۇ غەم بولماغان، جانىدىمن مەﻫرۇم بۇلۇپ جانانغا مەﻫرەم بولماغان. يۈز ۋەپا ئەيلەپ جەپادىن ئۆزگە نەپئى كۆرمەگەن، مىڭ جەپاسىنى كۈرۈپ ،ۋەپاسى زەررئى كەم بولماغان. ئەي نەۋائى بىلكى تاپماس لەئلىدىن قۇتى ﻫەيات، جاننى تەسلىم ئەيلەمەكلىككە مۇسەللەم بولماغان.                                  (نەۋائى)    ئىككىنچى بۆلۈم  داستان قىسمى             1-داستان كۆكسۈمنى چاك ئىتىپ قانلا يېغلادىم، كىسىپ-كىسىپ قارا باغرىم تۇزلادىم. ئەرزۇ-ﻫالىم بىر-بىرىدىن سۆزلەدىم، رەﻫمى كىلىپ بىزگە نىگاﻫ ئەيلەدى. كۆپ جەپالار چىكىپ باغىڭە كىردىم، باغۋەن بۇلۇپ ئالما نارىن تەرمىدىم. شۈكرىلىللاﻫ يەنە جامالىن كۆردۈم، تەڭرى سېنى بىزلەرگە ئاتا ئەيلەدى. بالالاردىن قېچىپ كىردىم دەرياگە، ﻫەرزەمانە ئۇچرادىم تۈرلى جەپاگە. قۇلاق سال دىلبەرا ئۇشبۇ سەۋداگە، بىزگە بۇ قىسمەتنى خۇدا ئەيلەدى. سەنسەن سەنۇبەرنى جەپالىق يارى، ساڭا پىدا بولسۇن جانى ئەفگارى. مۇختەسەر ئەيلەسەم ئۇشبۇ دەپتارى، بىۋەپا دۇن كىمگە ۋەپا ئەيلەدى.                (سەنۇبەر داستانىدىن)                   2-داستان نامايەن بولدۇڭ ئەي دىلبەر يۈزۈڭنى ئاپتاپ ئەيلەپ، قارا كاكۇل بىلەن زۇلپى پەرىشانىڭ نىقاپ ئەيلەپ. لەبىڭ خالىنى كۆرگەچ تەن ئۆيىدە ناتىۋان كۆڭلۈم، قۇشىدۇركى قەپەزدە تەلپۈنۈپ كۆپ ئىزتىراپ ئەيلەپ. جەمالىڭ دەپتەرىدىن نۆكتەئىنى شەرﻫ ئىتە ئالمان، يىلى ئۆمرۈم ئىچىدە ئەي پەرى يۈزمىڭ كىتاپ ئەيلەپ. ۋاپا ﻫەرپىنى سورغاندا ماڭاسەن تازا جان بەردىڭ، مەسىﻬا لەبلەرىڭ ئەئمازىدىن گويا جاۋاپ ئەيلەپ. سەﻫەر تۇرفە چىمەندە گۈل بىلەن تەنﻬا شاراپ ئىچتى، ئاجايىپ باغىبانى سىينەئى بۇلبۇلى كەۋاپ ئەيلەپ. ﻫەقىقەت جىلۋەگەردۇر دەر ﻫەقىقەت يۇشۇرۇپ بولماس، مەجاز ئەﻫلى زەلىلى تەلبەگە مۇنداغ خەباپ ئەيلەپ.                                        (زەلىلى)                  3- داستان باغۋەن بۇلۇپ باغىڭ ئىچرە تەرسەم تازا گۈللەرىڭنى، ئىگەم سېنى خۇش ياراتمىش ئەگسەم نازۇك بەللەرىڭنى. مېنى سورساڭ ئۇشبۇ دەمدە،رەڭگىم سارىغ كۆزۈم نەمدە، ئاي يۈزۈڭگە تۇتما پەردە تەرﻫى نالە قوللارىڭنى، مەڭزىڭ ئەسلى لالەدۇر باقىشىڭ جاننى ئالەدۇر، لەبىڭ ئالتۇن پىيالەدۇر ئىچىپ ئاسام باللارىڭنى. سەﻫەر قوپۇپ ساچىڭ تارا،گۈل يۈزۈڭگە رومال ئورا، رەقىب يۈزى بولسۇن قارا بىلىپ يۈرسەم يوللارىڭنى.                        (غېرىپ-سەنەم داستانىدىن)                  4-داستان ئارادىن بىر سۆز ئۆتمەيىن جان ئاكا قايان بارۇرسەن؟ مىنىڭ گۈلۈم ئاچىلمايىن جان ئاكا قايان بارۇر سەن؟ ئانامنىڭ خىزمەتىنى قىلماي كېپەن سوراغىدا بولماي، ئۆز قۇلۇڭدا گۆرگە قويماي جان ئاكا قايان بارۇرسەن؟ بىزگە دۇنيا زىندان بولدى،كەيگەنىمىز كېپەن بولدى، ئىچكەنىمىز زەﻫەر بولدى جان ئاكا قايان بارۇرسەن؟ گۈلجامالنى كۆپ زارلاتىپ يۈرەگىن ئوتقا داغلاتىپ، بەختى قارانى قان يېغلاتىپ جان ئاكا قايان بارۇرسەن.                      (غېرىپ-سەنەم داستانىدىن)   ئۈچىنچى بۆلۈم:مەشرەپ قىسمى                مەشرەپ(1) قىلدى ئول ئاي ئالدىدا ئاشىقلىقىم ئىزﻫارىنى، مەن ئاڭا سىررىم دىدىم،بىلمەن ئانىڭ ئەسرارىنى. كۆز قاراسىن ﻫەل قىلىپ ئول ئايغا يازغۇم نامەئى، بارى بۇ تەزۋىر ئىلە كۆرگەي كۆزۈم رۇخسارىنى. كۆزىدىن تا جانغا يەتمەي لەئلىدىن بەرمەس ﻫەيات، ئول مەسىﻬ ئولدۇم دىگەندە تىرگۈزۈر بىمارىنى. ﻫەيىفدۇركىم رىشتەئى تەسبىﻬ قىلغاي ئەﻫلى زوﻫىد، كۇفر زۇلپى ئىچرە ئۆلگەن زۇلپىنىڭ زۇننارىنى. تۆكمە جامىنىكىم بەلا سىلى جاﻫاننى بۇزماسۇن، مەست كۆرسەڭ زاﻫىدا دەيرى فەنا خەممارىنى. ئەي نەۋائى شەۋقىدىن ئۆلسەم ئىمارەت قىلغاسەن، تۇپراغىم بىرلە مۇﻫەببەت كويىنىڭ دىۋارىنى.                                (نەۋائى)                   (2) سېنى ئوششاق كۆڭۈلىن غارەت ئەتكەچ دىلرەبا دەرلەر، مېنى سەن شوخ دامىغا ئەسرۇ-مۇپتەلا دەرلەر. سېنى قەسرى جەمالى ﻫۆسىن ئۆزرە شاﻫى مەﻫرۇيان، مېنى رەسۋايى ئىشىقىڭ كوچاسىدا بىر گەدا دەرلەر. ئەجەپ قەۋمىدۇر ئەسﻬابى رىزا بىرلە ۋەپالاركىم، بالا تىغى باشىدا سايەئى بالى ﻫۇما دەرلەر.                            (مەشﻬۇرى)                    (3) ئەي پەرىزادى زەمانىم جان بىلە قۇل مەن ساڭا، گۈلشەنى ﻫۆسنۈڭداقى بىر دەستە سۇنبۇل مەن ساڭا. ئەي گۈلى گۈلزارى جەننەت دىلبەرى ساﻫىپجەمال، گۈل يۈزۈڭنىڭ ئوتىدا بىر خەستە بۇلبۇل مەن ساڭا. قىل قەلەندەرغە نىگارا لۇتفىدىن بىر ئىلتىپات، مۇددەتى بۇلۇپدۇرۇر ئەي دىلرەبا قۇل مەن ساڭا.                                (قەلەندەرنىڭ)                 (4) ئەرزىم ئىشىتكىل ئەي بالاتاپەت، قىلغىل تەرەﻫﻬۇم ئەيلەپ شاپائەت. دەردىم بەسى كۆپ ﻫەددىن زىيادە، دائىم كۆرەرمەن ئەلدىن مالامەت. مەن زارىغە كىم يارى ۋەپاسىز، دىلخەستەقىلدى ئەيلەپ زەراپەت. پەقرى بىلالى قىلغىل دۇئايى يارغا يىتەرسەن بولساڭ سالامەت. (بىلال)[/center] ==================================== سىگاﻫ مۇقامى   بىرىنچى بۆلۈم؛چوڭ نەغمە قىسمى              مۇقەددىمە ئەمەس خىلۋەت نىشىنلەرگە تاماشايى چىمەن ﻫاجەت، چۇنانچە بولماغاي ئەﻫلى پەناغا  ئەنجۈمەن ﻫاجەت . گىرىپتارى قەدرى رەنايى گۈلگۈن پۇشمەن ۋاﻫ - ۋاﻫ ، كۆڭۈلدە قالمادى بەرگى گۈلى سەرۋى سۈمەن ﻫاجەت . بالا دەشتىدىكى ئاۋارىلارنىڭ ﻫالىنى سورماڭ، كى ئاندا نى گۈلۇ،نى بۇلبۇلۇ،نى كۆﻫكەن ﻫاجەت. سەﻫەر ۋاختى سابا يەتكۈردى زۇلپۇڭ تارىدىن بۇيى، مۇئەتتەر ئولدى ئالەم بولمادى مۇشكى خوتەن ﻫاجەت. سۇئال ئەيلەبدۇركى يېغلىماقدىن نى غەرەز ئاخىر، دىدىلەر مۇستەپا دوستۇم ماڭا ۋەيسى قىرەن ﻫاجەت. زىلەيخايى گۈلشەنىن قىلدى سەمۇمى ئىشىق خاكىستەر، بۇ يەڭلىغ دىمە كىم ئول يۈسۇفى گۈل پىرەﻫەن ﻫەجەت . بۇ مۇشتى ئۇستىخانىمنى ئانىڭ كويىغا تاشلاڭلار، شەﻫىدى ئىشقىغا تابۇت،نە گۆرۇ،كېپەن ﻫاجەت. رەفىقا بىسەرۇفالارنى سەن ئاغرىتماغىل زىنﻬار، ﻫەبىب ئىشىكىگە بارغاندا نە سەن ﻫاجەت،نە مەن ﻫاجەت. نەۋائى يارنىڭ ئىستانەسىنىڭ تۇپراغى بولدۇڭ، ساڭا ئەمدى نە سەﻫرايۇ،نە شەﻫرۇ،نە ۋەتەن ﻫاجەت.                                 (نەۋائى)              تەئەزە كەلگىلكى مۇشتاق بولمىشەم شىرىن لەبىڭ گۈل قەندىنە، كەلگىل لەبىڭ قەندىن ئىلەتگىل ئانلارىڭ گۈل قەندىنە. ﻫەرقايدا كىم شەرﻫ ئەيلەسەم شىرىن دۇداغىڭ قەندىنى، روﻫلار قانۇر تۇتى كەبى ئول لەئىلى شەككەر خەندىنە. شەﻫلا كۆزۈڭ مەندىن كۆڭۈل ئايدىيۇ ئانت ئىچەركى بۇ، بولسۇن كەپارەت جانۇ دىل ئول گەرچە گىڭ سەۋگەندىنە. مۇشكىن ساچىڭ بەنددىن مەنى كەسدىيۇ پەيۋەند ئەيلەدى، تەﻫسىىن ئانىڭ كەسكەنىگە رەﻫمەت ئانىڭ پەيۋەندىنە . زۇلفىلە قاشى قارادۇر سەرۋى خىرامان دىلبەرىڭ، قاشلارىگە قۇربان ئۇلام يا تۇررەئى دىل بەندىنە. ئەي ۋائىز ئەبسەم ئول ،ماڭا تائەتىڭى پەش ئەيلەمە، مەن ئاشىق ئولدۇم كىرمەگۈم ،ﻫەر قىسسە خاننىڭ پەندىنە. ئەي ئىشقىنى ئىنكار ئەيلەيەن،چۈنۇ،چىرايۇ چەندنى قوي، نېچۈك چۈشەرسەن ئاشىقىڭ چۈنۇ چىرايۇ چەندىنە. چۈن شەﻫرىيارنىڭ شەﻫرىنە بۈگۈن نەسىمىدۇر مەلىك، بۇيرۇق ئانىڭدۇر ،ﻫۆكۈم ئانىڭ ﻫەم شەﻫرىنە،ﻫەم كەندىنە.                                          (نەسىمى)            نۇسخا ماڭا سەن بولمىساڭ جان ﻫاجەت ئەمەس، بىﻬىشتۇ ﻫۆرۇ-رىزۋان ﻫاجەت ئەمەس. پىراقىڭدا كۆزۈم ياش بار ئەيكەن ، باﻫارۇ ئەبرى نىيسان ﻫاجەت ئەمەس. يۈزۈڭدىن شاملار زۇلپۇڭنى يىغساڭ، فۇرۇغى ماﻫى تابان ﻫاجەت ئەمەس. بويۇڭ سەرۋۇ،كۆزۈڭ نەرگىس،يۈزۈڭ گۈل، سېنىڭ قاشىڭدا بوستان ﻫاجەت ئەمەس. ئەگەر گەشتى لەبى دەريا قىلۇرسەن، كۆزۈمگە كەلكى ئۇممان ﻫاجەت ئەمەس. رەقىب بىرلە مۇساﻫىب قىلما بىزنى، قۇتۇرغان ئىتكە سەگبان ﻫاجەت ئەمەس. ئاتايىغا بۇسۇغاڭدىن ئۇرۇن بەر، سەرايۇ خاكى ئەيۋان ﻫەجەت ئەمەس.                           (ئاتايى) *^*^*^*^* نىگارا سەنسىزىن مەندىن نە ﻫاسىل، ئەگەر جان بولماسا تەندىن نە ﻫاسىل. چۇ گۈلدىن رەڭ ئەمەس بۇلبۇلغا بۇيى، باﻫارۇ باغى گۈلشەندىن نە ﻫاسىل. جەپايۇ ئىشۋەلەرنى فەن تۇتۇپسەن، مۇنىڭدەك ئىشۋە پۇر فەندىن نە ﻫاسىل. كىشىكىم يوقتۇرۇر مىﻬرۇ-ۋاپاسى، ئەگەر خۇرشىددۇر ئاندىن نە ﻫاسىل.                        (لۇتفى)          ئابىچەشمە گۈل ئېسى ئۇفۇنەتدۇر يارسىز دىماغىمغا، ئەيلەسەم نەزەر خارى سانچىلۇر قاراغىمغا. (ئايارەي،شەيدايىڭمەن،شاﻫىمسەن، ۋاپادارىڭ بۇلاي مۇقام چەشمە،سىيا چەشمە،مۇقام چەشمە) دەردىدىن چىقار جانىم ﻫەجىر ئارا يېقىلدىمكلىم، ئەنگىبۇدنىڭ تارى چىرماشۇر ئاياغىمغا. ئەي تەبىب ئىلاج ئەتمە،دەردىمگە دەۋا ئەتمە، زەﻫەر تەئمىنى بەرمىش شەربەتىڭ دىماغىمغا.    خانۇمانىم ئۆرتەنسە ۋاﻫ نە خوشتۇر ئەي مەﻫزۇن، ئىشىق بەرقىدىن ناگاﻫ ئوت تۈشۈپ ئوتاغىمغا.                                    (مەﻫزۇن)                 جۈلا تالى مەجنۇن شاخى ئىگىلدى،يار ئىگىلمەيدۇ ماڭا، يا كىلىپ ئالغىن بۇ جاننى،يا كۆڭۈل بەرگىن ماڭا. يار يىراقتا مەن پىراقتا،ۋەدە يالغان بولماسۇن، خەلقى ئالەم بىر بۇلۇپ يولدىن چىقارغان بولماسۇن. ئەسسەلام دەپ ئۆيگە كىرسەم ئۆيدە يارىم ئولتۇرۇر، قاشلىرى قىيغان قەلەمدەك كۆزلەرى ئويناپ تۇرۇر. كۆرگەلى كەلدىڭلىمۇ؟كۆيدەرگىلى كەلدىڭلىمۇ؟ كۆيۈپ ئۆچكەم ئولارنى ياندۇرغالى كەلدىڭلىمۇ؟                                 (خەلق قوشاقلىرى)               سەنەم قىزىل-قىزىل ئالمالارىم ئېقىندا كەتتى، قىزىل تونلۇق مېنىڭ يارىم ئىلىغا كەتتى. قارىسام ﻫېچ كۈرۈنمەيدۇ ئىلىنىڭ تاغى، مۇنداق يامان بۇلارمىدۇر كۆيەكنىڭ داغى. قارا-قارا كۈرۈنگەنلەر تاغنىڭ دەرەخى، يارنى يارغا كۆرسەتمىگەن يولنىڭ يىراغى، يوللار يامان،يوللار يامان يولنى بىلمىسە، مەن يارىمنى ئىزدىگەننى دۈشمەن بىلمىسە.                     (خەلق قوشاقلىرى)         چوڭ سەلىقە ئاي ئالدىمدا كۈن كەينىمدە ،ﻫەسرەت ئىچىمدە، كۈيۈپ تۇرغان ئوتنى سالدىڭ مىنىڭ ئىچىمگە . ئاتلارىنى ﻫەيدەيدىكەن مۇز داۋان بىلەن ، بىر ياخشىنى قىينايدىكەن بىر يامان بىلەن. قارا-قارا قاغىلارنىڭ قاناتى بولسام، ئىگىز-ئىگىز چىنالارنىڭ شاخگە قونسام، جان ئالغۇچى ئەزرائىلنىڭ شاگىرتى بولسام، ئاشىقلارغا قەست قىلغاننىڭ جانىنى ئالسام.                            (خەلق قوشاقلىرى)             كىچىك سەلىقە نى ﻫەددىم بار ئاتىڭنىڭ پاي بۇسىن مۇددەئا قىلماق، ماڭا بەستۇر مۇيەسسەر ئولسا يەر سۆيمەك،دۇئا قىلماق. ئاياغىڭدۇر ماڭا ﻫاجەتكى قەدەم قويساڭ مەن تەرەپكە، ساڭا ئاساندۇرۇر بۇ ﻫاجىتىم جانا-راۋا قىلماق. تىلۇ خامەم جاﻫاننى تۇتتى ئەمما ﻫۆسنۈڭە ئىشقىم، قەلەم ﻫەم ئەيلىيەلمەس نەقىشۇ تىل داغى ئادا قىلماق. كۆزۇ-قاشىڭ كۆڭۈلنىڭ رۇزىگارىنىكىم قاراقىلدى، كېرەك شۈكرى ئەتمىسە زاﻫىد يۈزىن داغى قارا قىلماق. ئەگەر مىژگانۇ-قاشىڭ ﻫەيرەتى ئىردى ئەمەس گەردۇن، نى ئەردى ئەيلەمەك ئاﻫىم ئوقۇ، قەددىمنى يا قىلماق. قىلاي مەن سەجسدەئى شۈكىر ئولكى ئۆمرۈم سەجدەدە قىلدى تاپا ئالسام قاشىڭ مىﻬرا بىدا بارىن قەزا قىلماق. خەتا قىلغاچ ئىبادەت تەركى تەئنى ئۇرما زاﻫىدكم، بەندىچىلىك ئىشىنىڭ لازىمى كەلدى خاتا قىلماق. دىمە دىن ئەيلەدى ئۇچبۇ مىنى ئەفزۇن خانىقاﻫ شەيخى، خەراباتى فەنا پىرىغا  ئەۋلا  ئىلتىجا قىلماق. نەۋائى ئىشقى ئول ئاي ﻫۆسنى بىرلە قوشكىزەكتۇرلەر، ئالارنى بولماس ئەي پەندى ئەﻫلى بىر-بىرىدىن جۇدا قىلماق.                                          (نەۋائى)     ~*~*~*~*~*~*~*~*~*~* جۇنۇن تاشى خەرابات ئىجرە ﻫەردەم كۆكسۈمە ئۇرماق، ئىرۇر تەقۋىيۇ دانىش بۇتلارىن تاش بىرلە سىندۇرماق. قۇياشكىم زەررە قوزغاپ كىرسە ۋەيرانىمغا  ﻫەجرىڭدە، كۈزۈمگە كۈل ساۋۇرماق بىل ئانى كۆڭلۈمگە ئوت ئۇرماق. چۇ پىرى دەيرى تەقۋا خىرقەسىن كۆيدۈر دىدى گەر خۇد، ئانىڭ ﻫەر تارىدۇر جان رىشتەسى بولماس ياقىپ تۇرماق . لەبىڭ ﻫەجرىدە خاكى تەن ئارا كۆڭلۈمنى ﻫەبىس قىلدىم، نىچۈككى جانسىز ئەلنى رەسىم ئىرۇر تۇپراقغە تاپشۇرماق. دىمە ئول دىلرەباغا نە ئۈچۈن كۆڭلۈمنى ئالدۇردۇڭ، ئۆز ئەركى بىرلە نى مۇمكىن كىشى ئۆز كۆڭلىن ئالدۇرماق. ئەگەر ئاﻫىمدىن ئەيلەپ جىلۋە ياغدۇردى جەپا تاشىن، نىتاڭ گۈلبۇن سابا سىلكىتىشنى گۈل بەرگى يازدۇرماق. بىنەفشە سالخۇد ئەلدەككى باش سالدى قوي گويا، يېقىن ئاڭلاپ خەزانى ئۆمىر ئاڭا دەئف ئولدى قايغۇرماق.                                           (نەۋائى)            پەشرۇ سېنى كۆردۈم ﻫەممە ئەلنى ئۇنۇتتۇم، جەﻫان لەززەتىدىن كۆڭلۈم سۇۋۇتتۇم. ساڭا بەردىم دىلۇ-جانىمنى ئولدەم، بېﻬىشتى جاۋىدان تەركىنى تۇتتۇم. نە قۇتلۇق كۈن ئىدى ئەي راﻫەتى جان، سېنىڭدەك رەﻫمەتى ﻫەققە يولۇقتۇم. كېچە-كۈندۈز داۋام ئەندىشە قىلدىم، سېنىڭ مىسلىڭ يوق ئىكەننى ئۇۋقدۇم. تېنىم ﻫەم سەن،ئەزىز جانىممۇ ﻫەم سەن ، ئىزىڭ ﻫەر يەردەدۇر خانەمگە سوقتۇم. غەمىڭ كۆڭلۈمگە،پىكرىڭ جانىمگە قۇۋۋەت، ﻫەيات ئىستەب خەيالىڭ زەﻫرىنى يۇتتۇم. قۇبۇل قىل خاﻫى قىلما ﻫەسرىتىڭدە، كىزىپ چۆل ئۇستىخانىمنى چۈرۈتتۈم. تىلىمدە يا دىلىمدە ئۆزگە كىم بار؟ قەسەمياد ئەيلەدىم سۆزنى قۇرۇتتۇم. گاﻫى ۋەسلىڭ مۇيەسسەربولماغاندا، خىيالىڭ بىلە كۆڭلۈم ئاۋۇتتۇم. قاچان كۆردۈم قىزىل ئوتتەك يۈزۈڭنى، ۋۇجۇدۇم كۆيدۈرۈپ گۈلدەك تۇزۇتتۇم.                           (گۇمنام)             تەئكىت دوۋزاخنىڭ ئوتىنى دەيدۇ كۆيۈكنىڭ ئوتىغا يەتمەس، سېنىڭ ئىشقى پىراقىڭدا بېشىمدىن غەم تېغى كەتمەس. قېشىڭ دەيمۇ،كۆزۈڭ دەيمۇ،سىياقىڭ قىلدى مەستانە، سېنىڭ ئىشقى پىراقىڭدا يۈرەگىم كۆيدى يىگانە. ئوقۇيمەن خوجا ﻫافىزنى،خۇدايىم ئايرىماس بىزنى، خۇدايىم ئايرىسا بىزنى ئۇنۇتمايمەن  قارا كۆزنى.                      (خەلق قوشاقلىرى) ئىككىچى بۆلۈم داستان قىسمى              1-داستان نا ئەﻫلى بىلەن سۆﻫبەت تۇتما ﻫەر جايدا، دۈشمەنلەرگە سىرىن ﻫالىن بىلدۈرۈر. كۆڭۈلدىكى سىرنى ئېيتما نامەردكە، دۈشمەنلەرگە سوغا-سالام يەتكۈزۈر. مۇﻫەببەتسىز گۈللەردىن ياخشىدۇر ياپراق، بىبەﻫرى گىياﻫدىن ياخشىدۇر تۇپراق. بىئەقىل يولداشتىن ياخشىدۇر تاياق، كور كىشىگە يۈرەر يولىن بىلدۈرۈر. يامانلارنى قويۇپ بەرمەڭ رايىگە، سېنى سالۇر غەم-غۇسسەنىڭ چاﻫىگە. مۇﻫەببەتنىڭ مىﻬمانى بارسا ئۆيىگە، كۇچۇك ئىتتەك قاۋاپ پەيلىن بىلدۈرۈر. يۈسۈف بەگ دەر،ئەجەپ بولدى زامانلار، ئەمدى ماڭا ﻫارام بولدى ماكانلار. ئۆز ﻫالىنى بىلمەس ﻫەرگىز نادانلار، بۇ ئىش بىلە ﻫەرنە ﻫالىن بىلدۈرۈر.                    (يۈسۈپ-ئەﻫمەد داستانىدىن)          2-داستان رۇخسارىڭنى كۆرۈپ ئاغدى خەيالىم، ئەي دىلرەبا قايدا بۇلۇر ماكانىڭ؟ پەرىمۇ سەن ،بەشەرمۇ سەن نىگارىم، ئىيتقىل جانان قايدا بۇلۇر ماكانىڭ؟ مېنى سورساڭ شاﻫ بەرقۇتنىڭ قىزىمەن، شەمسى بوستان ئىرۇر مېنىڭ ماكانىم. ﻫالىم سورساڭ پەرىزاتنىڭ قىزىمەن، يېقىن يەردە يوقتۇر مىنىڭ ماكانىم. قەمەر شاﻫ دەر ﻫىجرانلىقتا ئۆتەرمەن، پىراقىڭدا پەرۋانىدەك كۆيەرمەن. ۋەسلىڭ ئۈچۈن جاننى پىدا ئىتەرمەن، ئەي دىلرەبا قايدا سېنىڭ ماكانىڭ؟ شەمسى جانان پەرىلەرنىڭ بىرىمەن، بىلىپ ئالغىل كوﻫىقاپنىڭ پىرىمەن. مەنمۇ سېنى كۆپتىن ئىدەپ يۈرىمەن، شەمسى بوستاندادۇر مېنىڭ ماكانىم.          (قەمەرشاﻫ-شەمسى جانان داستانىدىن)          3-داستان ئەي يارانلار، مۇسۇلمانلار نە بولدى يارىم كەلمەدى، ئىشقى ئوتىدا كۆيدى جانلار نە بولدى يارىم كەلمەدى. كىلۇرمەن دەپ ۋەئدە ئەتتى كىلۇر مۇددەتتىن ئۆتتى، ئەرتەدىن چاشكاﻫقا يەتتى،نە بولدى يارىم كەلمەدى. يا بىراۋنىڭ پەندىن ئالدى يا بىر يامان دەرتكە قالدى، يا بىر غەيرى بىلەن بولدى نە بولدى يارىم كەلمەدى. دەرتلىك ئىستەرلەر تەبىبىن ،كۆڭلىدە دائىم مەتلەبىن، سەنەم دەپ يېغلار غېرىبىن  نە بولدى يارىم كەلمەدى. گۈل يۈزىنى كۆرگۈم كىلۇر،بىللەلىشىپ يۈرگۈم كىلۇر، دائىم دەۋران سۈرگۈم كىلۇر نە بولدى يارىم كەلمەدى. يۈرەك بولدى پارە-پارە،بۇ دەرتلەرگە بارمۇ دارە، يېغلار غېرىپ بۇ بىچارە،نە بولدى يارىم كەلمەدى.                    (غېرىپ-سەنەم داستدنىدىن) ئۈچىنچى بۆلۈم؛مەشرەپ قىسمى               مەشرەپ(1) يۈزۇڭدىن رەۋزەئى رىزۋان بۇلۇپتۇر، لەبىڭدىن چەشمەئى ﻫەيۋان بۇلۇپتۇر. بۇرۇن خۇد بار ئىدى جامالىڭ، (ئا)لېكىن ئەمدى سەد چەندان بۇلۇپتۇر. ئەزەلدىن جۈرئەي تاپمىش لەبىڭدىن، بۈگۈن ئاتى جاﻫاندا جان بۇلۇپتۇر. خېنە رەڭگىمۇ بارماقلىرىڭدە، يا ئاشىق ئۆلتۈرۈردە قان بۇلۇپتۇر. قاراڭغۇ كېچە  چۇببە ئىچرە كىيش، يۈزۈڭ ئاي ،كۈزۈڭ چولپان بولۇپتۇر.                     (ئاتايى)                (2) ﻫەر پەردەدىن سەدايى ئاسارى يار ئەمەسمۇ، ﻫەر زەررىدە  ﻫەۋايى تاپماققا بار ئەمەسمۇ. ياغدى شەبنەمگە ژالە ،بۈگۈن ئېچىلدى لالە، تۇتقىل بۈگۈن پىيالە پەسلى باﻫار ئەمەسمۇ. كۆڭلۈم شىكەستە شىشىە،جىسمىم بىدارى پىشە، ئاﻫىم ئوتى ﻫەمىشە  شەمئى مازار ئەمەسمۇ.                               (زەلىلى)                      (3) ئوتقا سالغىل سەرۋىنى، ئول قەددى مەۋزۇن بولمىسا، يەلگە بەرگىل گۈلنى ئول رۇخسارى گۈلگۈن بولمىسا. سەر-سەرى ئاﻫىم ئېسەر غەم شامى ﻫىجران تاغىغە، ياخشىدۇر تاڭ ئاتقۇنچە بۇتاغ ﻫامۇن بولمىسا. تەلبەلىكدىن ۋاﻫكى ﻫەردەم دەردىم ئەفسۇندۇر مەگەر،   ئول پەرى ئىشقىدا ﻫەردەم دەردىم ئەفزۇن بولمىسا. گەر كۆڭۈل قەتل ئىستەبان سەن ۋەئدە قىلدىڭ،تاڭلا دەپ، ئۇشبۇ دەم ئۆلتۈر بۇ ئېﻬسان بىرلە مەمنۇن بولمىسا. ئەي نەۋائى تانما گەر دەر ئول پەرى مەجنۇن سېنى، ئاشىق ئولغايمۇ پەرىغە ئولكى مەجنۇن بولمىسا.                                  (نەۋائى)[/center]