[ياردەم] «جۇمبۇ» نى ئۇيغۇرچە ئورتاق تىلدا نېمە دەيدىغاندىمىز؟

Suchi

	يۇقۇردا بىرى دىگەن سۆزنى يەنە بىرى تەكرارلاۋېرىپتۇ.تېما ئىگىسى ھىچقاچان سىلەرنىڭ يۇرتتا نىمە دەيدۇ دەپ سورىماپتۇ،پەقەت ئۆلچەملىك ئۇيغۇرچىسىنى سوراپتۇ.ئات-ئىشەكلەرنى كۆندۈرۈش ۋە ئۇنى ھارۋىغا قوشۇپ ئىشلەپچىقىرىشقا ئىشلەتكەن خەلق دەل ئوتتۇرا ئاسىيا خەلقى،جۈملىدىن بىزنىڭ ئەجداتلىرىمىزدۇر.تارىم ئويمانلىقىدىكى نۇرغۇن قەدىمى قەبرىلەردىن مۇشۇنداق ئات-ئۇلاغنىڭ  نەپىس ئىشلەنگەن جاپدۇقلىرى بايقالدى.ئەمدى مۇشۇ كەسپتىكى ئاتالغۇلارنىڭ ئەسلىسىنى قېزىپ چىقىرىپ قايتىدىن مۇكەممەللەشتۈرۈش،ساقلاش بىز ئەۋلاتلارنىڭ مەجبۇريىتى،بۇنى ئايرىم دوستلار چاخچاق تەرىقىسەدە كۆرۈپ ئانچىكى ئىنكاسلارنى يوللاپتۇ.مېنىڭچە بۇ ئىشقا ئەستايىدىل مۇئامىلىدە بولغىنىمىز تۈزۈك. خوتەن،قەشقەر،ئاقسۇ،كۇچالاردا جۇمبۇ،جوڭبۇ،جىنبۇ.....دەپ ئاتالغىنى بىزنىڭ تىلىمىز ئەمەس.بىزدىكى نۇرغۇن ئەنئەنىۋى كەسپتىكى سۆزلەر ئەمەلىيەتتە تۇرپان-قۇمۇل ئۇيغۇرلىرى ئارىسىدا بىرقەدەر مۇكەممەل ساقلانغان،شۇڭا مەلۇم سۆزنىڭ ئۇيغۇرچىسىنى ياسىماقچى بولغاندا،چوقۇم يەرلىك شىۋىلەردىن تولۇق پايدىلىنىپ،مۇۋاپىق كەلگەننى ئومۇملاشتۇرسا چوقۇم بولىدۇ. مەسىلەن سالاھىيەت گۇۋاھنامىسى دىگەن مۇشۇ ئاتالغۇ ئاتاشقا تولىمۇ ئەپسىز،مۇۋەپپىقىيەتلىك چىقمىغان،چۈنكى بۇ سۆزلۈكنى خەنزۇچىدىن سۆزمۇ-سۆز تەرجىمە قىلىپلا قويغان،شۇڭا ئاۋام خەلق قوبۇل قىلالماي،بىۋاستە خەنزۇچە ئاھاڭ تەرجىمىسى بويىچە شېنفېنجېڭ،ھەتتا شىنپىنجى دەپ ئاتايدىغان ئادەتلەر ئومۇملاشتى،بولۇپمۇ شېنفېنجى دەپ ئاتاش خوتەن،قەشقەر،ئاقسۇ تەرەپلەردە بىرقەدەر ئېغىر.ئۆزىمىزنىڭ ئانا تىلىمىزنى مۇۋاپىق ئىشلەتمەي،باشقىلارنىڭكىنى ئارىيەت ئېلىپ ئىشلىتىش،باشقىلارنىڭكىنىمۇ جايىدا ئاتىيالماسلىق ئەمەلىيەتتە بىر مىللەت كىشىلىرىنىڭ ساپاسىغا بېرىپ تاقىلىدۇ.بۇ ئەمەلىيەتتە ئۆز مىللىتىگە بولغان مەسئۇلىيەتسىزلىك،مۇشۇنداق ئادەملەرنىڭ كۆپلىگىمۇ بىزدىكى سەۋىيەنىڭ قانچىلىك ئىكەنلىگىنى چۈشەندۈرۈپ تۇرۇپتۇ. كېيىن تىلشۇناسلارنىڭ ئىزدىنىشى بىلەن بۇ ئاتالمىش شېنپىنجى ئاتالغۇسى كىملىك دەپ ئېلىندى،بۇ سۆز تۈركچىدە ئاللىقاچان ئومۇملاشقان ئاتالغۇكەن.ھازىر بۇ ئاتالغۇ پۈتۈنلەي ئۇيغۇر تىلى بولۇپ ئۆزلىشىپ كەتتى،ئەڭ مۇھىمى ئۇيغۇر تىلىدا دەل جايىنى تاپتى. ئەمدى مۇشۇ ئاتالمىش جۇمبۇ نى يەنىلا بىزنىڭ يۇرتتا جۇمبۇ دەيتتى دەپ نادانلارچە كالدىرلىماي،بۇنىڭ ئۈچۈن ئۇنىڭ ئەسلى ئۇيغۇرچىسىنى ئىزدەپ تېپىش كېرەك،ياكى بولمىسا تۇرپان-قۇمۇل ئۇيغۇرلىرىنىڭ ئاتىشىنى قوبۇل قىلىپ ئومۇملاشتۇرۇش كېرەك،ئومۇملاشتۇرۇش تەس بولغان تەقدىردە،ھىچ بولمىسا ئەدەبى تىلدا تۇراقلىق ئىبارە قىلىپ بېكىتىش كېرەك.مېنىڭچە بوغا(بوغۇشتىكى بوغ، بۇغا ئەمەس)،بويۇنچۇق دەپ ئالسا مۇۋاپىق بولغۇدەك. بويۇنتۇرۇق كالىنى ھارۋىغا قوشقاندا بويۇنىغا سالىدىغان ئۈچبۇرجەك جابدۇق بولۇپ ياغاچتىن ياسىلىدۇ،بوغا بىلەن بىر ئۇقۇم ئەمەس.ئات-ئىشەكنى ھارۋىغا قوشقاندا بوغانىڭ ئالدىغا جەۋەن سالىمىز بۇ ئىككى تاياقنى ئارغامچە ياكى تاسما بىلەن چېتىش ئارقىلىق ياسىلىدۇ،ئۇلاغ ھارۋىنى تاتقاندىكى كۈچ جەۋەنگە چۈشىدۇ،جەۋەننىڭ ئۇلاغنىڭ بوينىنى غاجىۋەتمەسلىگى ئۈچۈن يۇقۇردا سۈرەتتە كۆرسۈتۈلگەندەك ئىچىگە سامان،پاخال تىقىلغان رەخت ياكى خۇرۇمدىن تىكىلگەن،بىر ئۇچۇننى بوغىدىغان oشەكىللىك يۇمشاق بويۇن قوغداش جاپدۇقى جەۋەننىڭ كەينىگە ئورۇنلاشتۇرلۇدۇ.

compass

	قەشقەردىمۇ ‹جۇمبۇ›دەپ ئاتايدۇ.

@tulpar@

	بۇنىڭ ئىسمى جۇمبۇدۇ، بۇنى تەرجىمە قىلساق يەنە شۇ جۇمبۇ بولامىكى

52arslan

	ferdawishan يوللىغان ۋاقتى  2012-1-30 09:14 PM ئىگەر-توقۇم دەمدىكىن ھەقىچان ،ئىگەر-ئات مىنگەندىكى مى ... توقۇم دىگەن ئىشەكنىڭ دۈمبىسىگە قويىدىغان نەرسە

Naprat2009

	ئۇيغۇرچە بوغا دەيدۇ، بولدى گەپ موشۇ يەردە تۈگىسۇن، جۇمبو دېگەندەك گەپلەر خەنچىدىن كىرگەن ،شۇڭا لوغەتتە يېشىمى يوق.

abdirehim

	بىزنىڭ مارالبېشدىمۇ جۇمبۇ دەيمىز!           مەن بىرەر لوشىياڭدىن سوراپ بىرەي سىزگە   بىزنىڭ مەھەللىدە ئانچە-مۇنچە بار ، يىۋەتمەي ھارۋىغا قوشۇپ ئىشلىتدىغانلىردىن بىر نەچچىسى بار

begzeda

	توغرا بىز چۇقۇم دىققەت قىلىشىمىز كېرەك. جۇڭبۇ دېگەن سۆز خەنزۇتىلىدىن كەلگەنمۇ بىلمەيمەن، لىكىن بىر يولداشتىن سورىسام ئۇمۇ بىر نەرسە دىيەلمىدى. ئىشقىلىپ ئۇيغۇر كىتابى تىلدا جۇمبۇر دەپ ئاتايدىكەن. مەنچە بۇغۇق، ياكى تۇربۇغۇق دەپ ئاتىسا توغرا بولارمىكىن دەيمەن. چۈنكى جۇمبۇر ياغاچتىن ياسالغان بۇتۇنتۇرۇقنى مۇقۇملاشتۇرۇپ تۇرىدۇ ئەمەسمۇ شۇڭا تۇربۇغۇق دەپ ئاتىسا « بۇتۇنتۇرۇقنى توراپ تۇرىدىغان بوغقۇچ » دىگەن مەنىسى چىققۇدەك. قالغىنىنى تىلشۇناسلار ئويلاپ باقسا بولىدۇ. يەنە بىرسى تىلىمىزدىكى « ئەمدى( كىيىن دېگەن مەنىدىكى )، تەڭلە ( سۇنۇپ بىرىش دېگەن مەنىدىكى )  » دېگەن ئىككى سۆزمۇ خاتا دەپ ئويلايمەن. كونىلارنىڭ ئاغزىدا تەڭلە سۆزى « دەڭلە »، ئەمدى سۆزى « ئەندى » دەپ تلەپپۇز قىلىنىدۇ.  بولمىسا تەڭلە دېگەن سۆز خېمىر يۇغۇرىدىغان ياغاش ئويۇق دېگەن مەنىسى بارلىقىنمۇ ھەممىمىز بىلىمىز. ئەمدى سۆزىنىڭمۇ ھايۋان ۋە ئادەملەرنىڭ ئانىسىنى ئىمىشىنى كۆرسىتىدىغانلىقى ئېنىق. شۇڭا « دەڭلە، ئەندى » دېگەن سۆزلەرنى يۇقۇتۇپ قويمىساق دەپ ئويلايمەن. شۇنداق بولغاندا تىلىمىزنىڭ ساپلىقى تېخىمۇ ئاشقان بولاتتى. خاتا كەتكەن يېرى بولسا پىكىر بىرەرسىلەر، تىل سالمىغايسىلەر

utunqiboway

	ئورتاق تىلدا«بۇغا»دەيمىز.مەسلەن :ئىشەككە بۇغىنى سېلىپ ھارۋىغاقېتىپ جاۋەنىنىڭ بۇيۇنتۇرقىنى چىگدى.

kamgak

	ئاھاڭ تەرجىمىسى بىلەن مەنە تەرجىمىسگە ئاساسەن خەنزۇچە 劲布دىسەك  مۇۋاپىق بولارمىكىن

zurki

	ئېشەكنىڭ بوينىغا ئاسىدىغان يومىلاق چاق بوغاندىكى ‹ بويۇنچاق › دېسە بولىدۇ.