دىيارىمىزدىكى يۇرت ناملىرىنىڭ ئۇيغۇرچە ئا

apirida

	1.شىخو_  ئۇيغۇرچە بۇرۇنقى نامى « قاراسۇ » . شىخو دىگەن بۇ ئاتالغۇنىڭ قانداق شەكىللەنگەنلىكى توغرىسىدا ئېنىق مەلۇمات يوق ،بۇ ئىسىم بەلكىم قاراسۇدىكى  نىلوپەر كولى بىلەن مۇناسىۋەتلىك بولىشى مومكىن .  خەنزۇچە نامى ۋۇسۇ ، بۇ قاراسۇ دىگەن ئۇيغۇرچە نامى بىلەن ئاھاڭداش . 2. ئاقسۇ_ ئۇيغۇرچە مەنىسى ئاق رەڭلىك سۇ . سۇ قەدىمقى ئۇيغۇرچىدا دەريا دىگەن مەنىدە ، شۇڭا بۇ يەر نامى تۈركى خەلقلەر بار يەرنىڭ ھەممىسىدە بار . 3. كۇچا_ ئۇيغۇرچە «تار كوچا ، خاڭ يولى» دىگەن مەنىلەرگە ئىگە. يوقۇرقىدەك دىيىش خاتا ، بۇ خەتنىڭ ئەسلى شەكلى كۇشان ، كۈسەن ، كۆسەن بولۇپ تارىخىمىزدىكى كۆسەن دولىتىمىزنىڭ پايتەختى . كۇچا دىگەن سوز كۇشان دىگەن سوزدىن قىسقىراپ بارلىققا كەلگەن . 4. شايار _ ئۇيغۇرچە مەنىسى « يولباشچىنىڭ قول ئاستىدىكىلەرگە كويۈنىشى » دىن ئىبارەت . يوقۇرقى قاراش خاتا ، بۇ شاھ+يار ، يەنى پادىشا يار بولغان زىمىن دىگەن مەنىدە . بۇ يۇرت بىر قېتىملىق ئاپەتتىن كېيىن قارا خانىلار ئىمپىرىيىسىنىڭ بىر شاھى تەرىپىدىن قايتا ئاۋات قىلىنغان . يۇرتىمىزدىكى پەيزىۋات دىگەن يۇرتمۇ قارا خانىلارنىڭ پەيزۇللاھ ئىسىملىك بىر شاخزادىسى تەرىپىدىن باياشات قىلىنغان .   5. باغراش_مۇڭغۇلچە مەنىسى« قەد كوتۈرۈپ تۇرۇش» . خاتا؛ باغراش ئۇيغۇرلارنىڭ مەشھۇر  قەبىلىسىنىڭ ئىسمى . ئۇيغۇر دىيارىنىڭ قۇمۇل ۋىلايىتىدە باغداش دىگەن يەر بار . بۇمۇ مەركۇز ئۇيغۇر قەبىلىسى بىلەن باغلىنىدۇ . ئۇيغۇر دىيارىدا بۇنداق قەبىلە نامىدىن كەلگەن يەر ناملىرى خېلى بار . مەسىلەن :قارلۇق دىگەن يەر نامى قەشقەرنىڭ يېڭىشەھەر ناھىيەسىدە ، خۇتەننىڭ كىرىيە ناھىيەسىدە ۋە قۇمۇلدا تەڭلا مەۋجۇت . قارلۇق قەبىلىسى نەچچە مىڭ يىللار ئىلگىرى بۇ رايونلارغا تارالغان بولىشى مومكىن . بۇنداق ئۇيغۇر قەبىلىلىرىنىڭ نامىدىن كەلگەن يەر ناملىرىدىن يەنە مەركىت ، بارىن ، يوپۇرغا ، بۈگۈر ، ئىتارچى، بارلاس قاتارلىقلارنى كورسىتىش مومكىن . شۇنىمۇ ئەستىن چىقارماسلىق كېرەككى ، بۇ قەبىلە ناملىرى قازاق ۋە مۇڭغۇللاردىمۇ ئۇچرايدۇ .ئۇيغۇر قازاق بىر مەنبەلىك . مۇڭغۇللارنىڭمۇ تارىختا بىز بىلەن باغلىنىشى كوپ ھەم بىزگە ئوخشاش ئورتاق ئالتاي تىللىرى سېستىمىسىغا تەۋە بولغانلىقتىن بۇ قەبىلە ناملىرىنىڭ ئۇيغۇرچە ۋە مۇڭغۇلچىدا تەڭلا ئىشلىتىلىشى ھەيران قالارلىق ئەمەس . 6.  باي_ئۇيغۇرچە «باي بولماق ، بايلىق» دىگەن مەنىدە . چالا؛ تۈركى تىللار دىۋانىدا بۇ يۇرت «باي ياغاچ» دەپ يېزىلغان . بۇرۇنقى ئۇيغۇرچىدا ياغاچ ئورمان دىگەن مەنىدىمۇ كېلىدۇ . بەلكىم بىپايان ئورمان دىگەن مەنىدە بولسا كېرەك . 7. ئاۋات_ئۇيغۇرچە مەنىسى « گۈللەپ ياشنىماق ، ئاۋاتلاشماق » . خاتا ؛ ئاۋات دىگەن سوزنىڭ قەدىمقى ئۇيغۇرچىدا « شەھەر» دىگەنمۇ مەنىسى بار . خۇددى كەنىت دىگەن سوزنىڭ شەھەر دىگەن مەنىدە بولغىنىغا ئوخشاش . نوپۇسنىڭ شىددەت بىلەن كوپۈيۈشى ۋە تەبىئەتنىڭ بۇزغۇنچىلىققا ئۇچرىشى سەۋەپلىك ، دىيارىمىزدا نۇرغۇن شەھەرلەر خاراپ بولغان ، ياكى شەھەرلەر تارىيىپ كەنىتكە ئايلىنىپ قالغان . ھازىرقى بىز ئاۋات نامى بىلەن ئاتاۋاتغان يەرلەر ئسلى شەھەر بولۇپ ،كېيىن خاراپ بولۇپ بۈگۈنكى كىچىك-كىچىك ئاۋاتلار پەيدا بولغان بولىشى مومكىن . 8. بايىنبولاق  _ موڭغۇلچە مەنىسى «كەڭرى يايلاق» . خاتا؛ مەنىسى باي بولاق . 9 . خۇشۇت_ موڭغۇلچە «خېخىتې» نىڭ ئاھاڭ تەرجىمىسى بولۇپ ، قەبىلىنىڭ نامى . توغرا ؛ مۇڭغۇۇللارنىڭ خۇشۇت قەبىلىسى 18-ئەسىرنىڭ كېيىنكى 10 يىللار ئەتراپىدا مانجۇ خانلىغى تەرىپىدىن چىگرىلارنى مۇستەھكەملەش ھىسابىدا ئۇيغۇر دىيارىغا كوچۈرۈپ كېلىنگەن . شىبە ، مۇڭغۇل ، داغۇر ، مانجۇ ، سۇلۇن قاتارلىق بۇنداق بىڭتۇئەن قەبىلىلەرنىڭ نامى  ھازىرغىچە دىيارىمىزدا قوللىنىلماقتا . مەسىلەن: جۇڭغار ئويمانلىغى ، بۇ يەرنىڭ ئەسلى نامى يارىش يىزلىقى ئىدى . يارىش - مۇسابىقە دىگەن مەنىدە بولۇپ ، تۇركىيە تۈرۈكچىسىدە ھازىرمۇ بۇ سوز بار . خۇددى يازلاق يازلايدىغان يەر ، قىشلاق قىشلايدىغان يەر مەنىسىدە كەلگەنگە ئوخشاش . 10.غۇلجا _ قەدىمقى ئۇيغۇرچىدا مارالنىڭ بىر تۈرى . 11.خۇتەن _ قەدىمى ئۇيغۇرچىدا ئۇدۇن . بۇ سوزنىڭ تومۇرى ئۇد ، ئۇد_ئويلانماق ، تەپەككۈر قىلماق دىگەن مەنىدە . مۇشۇ بويىچە تەپەككۈر قىلغاندا ئۇدۇن دىگەن سوز تەپەككۈر قىلغۇچى پەيلاسوپ دىگەنلىك بولىدۇ . ئەگەر ئۇدۇن سوزىنىڭ تومۇرىدىكى ئۇد سوزىنى ئۇتماق مەنىسىدىكى ئۇت يىلتىزىدىن كەلگەن دىسەك ، ئۇتقۇچى ، يەڭگۈچى ، غالىپ دىگەنلىك بولىدۇ . بۇ سوزنى بەزىلەر ھىندىچە قۇستانا دىگەن سوزدىن كەلگەن دەيدۇ . لېكىن بۈيۈك تىلشۇناس بوۋېمىز  دىۋانىدا ئۇدۇن دەپ يازغان . شۇڭا يەڭگۈچى ۋە تەپەككۈرچى دىگەن مەنە ئۇيغۇرچىغا ئەڭ يېقىن . 12. تۇرپان _ تۇرغان ، ماكانلاشقان شەھەرلەشكەن ، كوچمەنلىكنى تاشلاپ تۇرۇپ قالغان دىگەن مەنىدە . تۇرپان ئۇيغۇرلار كۆچمەنلىكنى تاشلاپ بەرپا قىلغان ئەڭ قەدىمكى شەھەر . مۇشۇ مەنىدە بولغاندا تارىخقىمۇ ، ئۇيغۇر تىلىدىكى تەلەپپۇزغىمۇ ئۇيغۇن كېلىدۇ . 13.قاغىلىق _ ئۇيغۇرچە مەنىسى « ئولتۇراقلىشىقا بولىدىغان جاي ، قاغا بىر قەدەر كوپ جاي» . خاتا : قەدىمقى ئۇيغۇرچىدا بۇ يەر قارغالۇق دەپ يېزىلغان . مەنىسى قارغا ئالىدىغان، قارغا ئاتىدىغان يەر دىگەن مەنىدە . 14. مەكىت _ ئۇيغۇرچە «ئوتتۇرا بەلباغدىن كوچۈپ كەلگەن ئادەم »دىگەن مەنىگە ئىگە . خاتا ؛ بۇ ئۇيغۇر قەبىلىلىرىنىڭ نامىنىڭ بىرى ، بۇ قەبىلە دولان قەبىلىسىنىڭ تەركىبىگە كىرگەن ، شۇڭا مەركىتلىكلەر ئوزىنى ئۇيغۇر دولانلىرىدىن دەپ قارايدۇ . 15.قەشقەر _ «ئۇيغۇرچە مەنىسى ھەر-خىل رەڭدىكى خىش ئوي »، قەدىمقى ساك تىلىدا « قاشتىشى توپلانغان جاي دىگەن مەنىدە» . قەشقەر كونا شەھەر « توپرىقى مۇنبەت، خەلقى باي» . يوقارقى كارامەت ئۇيغۇرچە مەنىلەرنى بىر ئۇيغۇرنىڭ چىنپۈتۈپ كوچۈرۈپ يۈرگۈنىگە ئادەمنىڭ ئىچى ئاغرىيدۇ . قەشقەر ئەسلى قاش تېشى دىگەن دىگەن مەنىدىكى قاش سوزىگە ئۇستا، ھۈنەرۋەن مەنىسىدىكى كار، كەر، گار ،گەر  قوشۇمچىلىرىنىڭ قوشۇلىشى بىلەن ياسالغان . بوۋېلىرىمىز خۇتەندىن تاش قېزىپ قەشقەردىكى دۇنيا يەرمەنكىسىگە قويغان ، قولى گۈل قەشقەر ئۇيغۇرلىرى تاشتىن ھۈنەر بىلەن گۈل چىقىرىپ جاھانغا ساتقان . ئۇيغۇر دىيارىدا ھۈنەرۋەنچىلىك  بىلەن باغلىنىشلىق يەر ناملىرى بەك كوپ . مەسىلەن: ياركەنت ۋە يېڭى شەھەردىكى تاغارچى ، كورلىدىكى كۆنچى ، غۇلجىدىكى قازانچى قاتارلىقلار ... 16. قىزىلسۇ_ قىرغىزچە مەنىسى « قىزىل - سۇ » .      ئاقتۇ _  قىرغىزچە مەنىسى « ئاق تاغ ».     ئۇلۇغچات_ قىرغىزچە مەنىسى «چوڭ تاغ جىلغىسىدىكى ئاچال » .     ئاقچى _ قىرغىزچە مەنىسى « ئاق چىغ » دىن ئىبارەت . بۇلارنىڭ ھەممىسى ھازىرقى قىزىلسۇنىڭ قىرغىز ئوبلاست دىيىلگىنىگە قاراپلا تاپقان گەپلەر . ۋەتىنىمىز ئىچىدىكى قىرغىز مىللىتى1916-يىلىدىن باشلاپ  دىيارىمىزغا روس ئاسمىلاتسىيىسىدىن قېچىپ كەلگەن . ئۇيغۇر خەلقى تىلى ۋە دېنى بىر بولغان بۇ تۇرۈك قەۋمىگە تەۋە بۇ قېرىنداشلىرىنى ئۇلار خالىغان يەرلەرگە ئورۇنلاشتۇرۇپ، قۇدا باج بولۇپ ئىتىپاق ياشىغان . ئۇلۇغچات ( ئۇلۇغ ئاچال، ئۇيغۇر تىلىدىكى چات سوزىنىڭمۇ ئاچا دىگەن مەنىگە ئىگە ئىكەنلىگى ئېنىق .) ئاق تاغ ، ئاق چىغ ، قىزىلسۇ دىگەن ناملار قىرغىزلار كېلىشتىن بۇرۇنلا مەۋجۇت ئىدى.  پەقەت قىرغىز قېرىنداشلار كەلگەندىن كېيىن بۇ جاي ناملىرى پەقەت تەلەپپۇز جەھەتتىن قىرغىزچىلاشقان . مەسىلەن :  ئاق تاغ دىگەندىكى «تاغ »سوزىنى قىرغىزلار « توۋ » دەپ تەلەپپۇز  قىلىدۇ . 17. كورلا_ ئۇيغۇرچە مەنىسى « نەزەر تاشلىماق » . خاتا ؛ مەنىسى كويلا ، يەنى تۈگمەننىڭ كويلىسى . بۇ شەھەر كۈنچى دەرياسى قېنىنى ئوزگەرتكەنلىك سەۋەبى بىلەن بىر قېتىم خاراپ بولۇپ ، ئەسلى ئورنىدىن كۈنچى دەرياسىنىڭ ئەسلىدىكى تۈگمەن كويلىسىنى مەركەز قىلىپ قايتا قۇرۇلغانلىغى سەۋەپلىك شۇنداق ئاتالغان بولۇشى مومكىن . 18. ئۈرۈمچى_ تارىخى ھەمىدىدىن ئىبارەت ئۇلۇغ ئەسەردە بۇ نامنىڭ ئەسلىدە رومچە دىگەن سوزدىن كەلگەنلىكى ، بۇ شەھەر روم شەھىرىنىڭ كىچىگى دىگەن مەنىدە رومچە دەپ ئاتالغانلىغى . كېيىن تەلەپپۇز  ئوزگىرىپ ئۈرۈمچە بولۇپ قالغانلىغى يېزىلغان . 19. سانجى _ ئەسلى ئۇيغۇرچە تولۇق ئاتىلىشى جانبالىق بولۇپ بولۇپ ، جاندەك ئېزىز شەھەر دىگەن مەنىدە . ھازىرقى نامى خەنزۇچە ئاھاڭ تەرجىمىسىدىن ئۇيغۇرچىغا سىڭىپ كىرگەن . 20. جىمسار _ تېنچ شەھەر ، جىم شەھەر ، سار - شەھەر . 21. قۇتۇبى_ ئەسلى قۇتبەي ، قۇت=بەخىت ، بەي=بەگ . قۇتلۇق بەگ . 22 .ماناس_ قەدىمقى رىۋايەتلەردىكى قەھرىماننىڭ ئىسمى . بۇ نام قىرغىزلارنىڭ ماناس داستانىدا تىلغا ئېلىنغانلىغى بىلەن ، قەھرىمان ماناسنىڭ ئىسمى بىلەن مەشھۇر . 23 . تاشساي_ شىخەنزە ، بۇ يەر نامى ئۇيغۇرچىدىن خەنزۇچىغا ، ئاندىن خەنزۇچىدىن ئۇيغۇرچىغا قايتىمەن دەپ تولا چوگىلەۋېرىپ قىيىپ كەتكەن . 24 .مارالبېشى _ ئۇيغۇرچە بۇغا بېشى دىگەن مەنىدە . بۇ يۇرتنىڭ  قەدىمقى نامى  بارچۇق ، (خەنزۇچە ئاتىلىشى ئازراق يېقىن كېلىدۇ ، لېكىن قىسقارتىلغان ) بارچۇق ئىدىقۇت ئۇيغۇر خانلىقىنىڭ تۇنجى خاقانى . 25 . تاشقورغان_ ئۇيغۇرچە تاش شەھەر دىگەن مەنىگە ئىگە . 26. قارا قاش _ ئۇيغۇرچە « قارا رەڭلىك قاشتىشى »  دىگەن مەنىگە ئىگە . 27 . لوپ _  ئۇيغۇرچە « تاغاق سوڭىكى » ، يەنە لوپنۇرلۇقلار دىگەن سوزدىن ئوزگەرگەن دىگەن قاراشمۇ بار . خاتا ؛ لوپ بىلەن لوپنۇر دىگەن بىر گەپ . لوپنۇر دىگەن لوپ كۆلى دىگەنلىك .  نۇر قەدىمقى ئۇيغۇرچە ۋە مۇڭغۇلچىدا كۆل  دىگەن مەنىدە . ئىككىلىسى لوپ كولىنىڭ نامىدىن كەلگەن . 28. چىرىيە_ ئۇيغۇرچە چىلان دىەەن مەنىدە . خاتا ؛ ئۇيغۇرچە چىرىيە دەپ يەر نامى يوق ، خۇتەن ئۇيغۇرلىرى بۇ يەرنى چىرا دەيدۇ . ئۇيغۇرچە چىرا  چارا ،يەنى چوڭ قاچا ،يەنى تەڭنە-تەڭلە دىگەن سوز . 29 . پوسكام_ تاجىكچە مەنىسى «ئالتۇن دەرياسى» ، ئۇيغۇرچە مەنىسى « مۇنبەت توپراق» . ئۇيغۇر يۇرتلىرىغا خەنزۇچە ئات قويۇشتا بەك قىيىنلاشقان . ئەسلىدە زەرەپشان دىگەن سوز  تاجىكچە زەر ئاقىدىغان دەريا دىگەن سوز بولۇپ بۇ ياركەنت دەرياسىنىڭ پارس-تاجىكچە ئىسمى . بۇنى زىلۇپۇشىيەن دەپ يېزىپ بۇ نامنى  زىپۇ دەپ قىسقارتىپ پوسكام دىگەن يەرگە قويغان . ياركەنت دىگەن سوزنى قىسقارتىپ پوسكام دىگەن يەرگە قويغان . ياركەنت دىگەن دىگەن سوزنى قىسقارتىپ يى ئېر چىياڭ دوپ يېزىپ يېچىڭ دەپ قىسقارتىپ قاغىلىققا قويغان . يوقارقىلار خەنزۇچە تەرجىمە جەريانىدىكى ئويدۇرۇپ چىقىلغان ، يول قويۇشقا بولمايدىغان خاتالىقلار .بۇ خىل يېتەرسىزلىكلەر ھەتتا ئاپتونوم رايون دەرىجىلىك ئىدارە - ئورگانلارنىڭ ۋېۋېسكىسىدىمۇ روشەن كورىلىدۇ . 30 . يەكەن_ قەدىمقى تۈرۈك تىلىدا « تىك قىيا (يار ) دىكى شەھەر » . يار سوزىنى مەھمۇد  قەشقىرى  دوست ، مەھبۇپ دەپ ئىزاھلىغان . بەلكىم دوست شەھەر ياكى يار بويىدىكى شەھەر دىگەن مەنىدە بولىشى مومكىن . 31. چۆگىر چوققىسى _ ئەسلى توغرىسى چاغرى ، چوغرى چوققىسى بولىشى كېرەك . چاغرى قەدىمقى ئۇيغۇرچىدا لاچىننىڭ بىر تۈرى . 32. قارا شەھەر _ «ئۇلۇغ شەھەر » دىگەن مەنىدە . 33 . يېڭىسار _ ئەسلى يېڭى ھىسار ، ھىسار «شەھەر ، قورغان » دىگەن مەنىدە ، خۇددى جىمسار دىگەندىكى ھىسارغا ئوخشاش . 34 . چۆچەك _ قاچىلارنىڭ بىر تۈرى . 35 . ئالتاي _ ئالتۇن دىگەن مەنىدە . يەنە بىر قەھرىمانىمىزنىڭمۇ ئىسمى ئالتاي بولغانىكەن ، تۈركىيەدە بۇ ئىسىم بەك كوپ . ئۇيغۇرلارنىڭ ئاسنا قەبىلىسى مۇشۇ يەردىن تارقالغان دەپ سوزلىنىدۇ . 36 . بورتالا _ ھازىر بىر قىسىم كىشىلەر بۆرتالا دەيدۇ .  بۇ خاتا ، ئەسلىدە بورتالا بولۇپ ، ئاق دالا دىگەن مەنىدە . غۇلجىدا كوك دالا دىگەن يەرمۇ بار . بۇ قەدىمقى ئۇيغۇرچىدا ئۈزۈمنىڭ مىۋڭسىنى كورسىتىدۇ . ئۇيغۇرلار بۇرۇن ئۈزۈمنىڭ مىۋىسىنى بور ، ياغىچىنى ئۈزۈم دىگەن . تۇرپاندىكى بويلۇق ئەسلىدە بورلۇق دىگەن سوزدىن كەلگەن بولۇپ ، ئۈزۈمگەن مەنىدە . 37. تەكلىماكان_ ئەسلى تەلەپپۇزى تەركلى ماكان بولۇپ ، تەرك ئېتىلگەن ماكان دىگەنلىك بولىدۇ . بەزىلەر باشقا مىللەتلەرنىڭ ئاغزىدا ئېقىپ يۈرگەن گەپكە ئەگىشىپ «ھالاكەت دېڭېزى » دەپ يۈرىشىدۇ . ئېنىقكى تەكلىماكان ئۇيغۇرلارنىڭ نەزىرىدە ھالاكەت دېڭىزى ئەمەس . خەلقىمىز ئامالسىز تاشلىنىپ قالغان بۇ توپراقلارنى ئەزىزلەپ كەلگەن . قۇملۇق باشقىلار ئۈچۈن ھالاكەت دېڭىزى بولغان بىلەن ، قوملۇق بويىدا ياشاپ كەلگەن ئۇيغۇرلار ئۈچۈن ھاياتلىق مەنبەسىدۇر . شۇڭا خەلقىمىز قۇمغا كومۇپ داۋالاشنى كەسىپ قىلغان . 38. تارىم_ بۇ ئىسىم تارىم دەرياسىنىڭ نامىدىن كەلگەن . خۇددى لوپ دىگەن نام دىگەن لوپنۇر كولىنىڭ نامىدىن كەلگەنگە ئوخشاش . مەھمۇد بوۋېمىز خان جەمەتىدىكى ئېتىبارلىق خانىشلارنىڭمۇ تارىم دىيىلىدىغانلىغىنى يازغان . 39 . قارا قۇرۇم_ قارا قەدىمكى ئۇيغۇرچىدا كۆپ مەنىلىك سۆز بولۇپ ئۇلۇغ ، بۈيۈك ، كۈن پېتىش دىگەندەك مەنىلەرگە ئىگە . شۇڭا قارا قۇرۇم ، ئۇلۇغ قۇرۇم ، ئۇلۇغ قىيا دىگەن مەنىلەرنى بىلدۈرىدۇ . 40 . كوئىنلون _ بۇ ئىسىم ئۇيغۇرچە قورۇم سوزىنىڭ خەنزۇچە تەرجىمىسى بولۇپ ، ئۇيغۇرلىرىمىز  ئۇيغۇرچىسىنى ئۇنتۇپ خەنزۇچىسىنى قوللىنىۋالغان . قۇرۇم ، قورھم تاش ، يەنى بۈيۈك تاش ، بۈيۈك قىيا دىگەن مەنىدە . قارا قۇرۇم قۇرۇم تاغلىرىنىڭ كۈن پېتىش تەرىپىدە بولغاچقا بوۋېلىرىمىز بىرىگە قۇرۇم يەنە بىرىگە قارا قۇرۇم دەپ نام بەرگەن بولىشى مومكىن ، ياكى كىچىكرەكىنى قۇرۇم ، چوڭراقىنى قارا قۇرۇم دىگەن بولىشى مومكىن . 41 . يۇرۇڭقاش _ يۇرۇڭ قەدىمقى ئۇيغۇرچىدا ئاق دىگەن مەنىدە . بۇ قارا قىش دىگەنگە تەڭداش بولۇپ ئاق تاش چىقىدىغانلىغى ئۈچۈن شۇنداق ئاتالغان . 42 . جۇڭغار _ مانجۇلاردىن مەغلۇپ بولغان يۇرتىمىزغا 17-ئەسىرنىڭ ئاخىرىدا قېچىپ كەلگەن مۇڭغۇل قەبىلىسىنىڭ ئىسمى . بۇ يەرنىڭ ئەسلى ئىسمى يارىش ، مەنىسى بەيگە ، بەيگە مەيدانى . ئادەتتە يارىش يازلىقى دىيىلگەن . يازلاق يازلايدىغان يەر . 43 . مۇز  ئارت _ ئارت داۋان دىگەن مەنىدە ، مۇز ئارت دېمەك ، مۇز داۋان دېمەكتۇر  . بۇ ماتىريالنىڭ ئىلمى ئاساسى باركەن شۇڭا بىر دوستۇمنىڭ تور بوشلىقىدىن رەتلەپ پايدىلىنىشىڭلار ئۈچۈن سۇندۇم، ئاپتورنىڭ ئىسمى يوقكەن، كوپچىلىكنىڭ يوچۇق قالغان يەرلىرى بولسا تولۇقلاپ قويۇشىنى ئۈمۈت قىلىمەن. )

shah-naz

	بۇنى ئوقۇپ نۇرغۇن بىلىمىلگە ئىگە بولدۇم . تېما ئىگىسىگە رەھمەت ! (شىخۇ خەنزۇچە نامى ۋۇسۇ ، بۇ قاراسۇ دىگەن ئۇيغۇرچە نامى بىلەن ئاھاڭداش . ) ئاھاڭداش دىمەي مەنىداش دەپ ئالسىڭىز بولامدۇ نېمە ؟

apirida

	مەنىداش سوزلەر مەنە جەھەتتىن بىر-بىرىگە يېقىن سوزلەر بولۇشى كېرەك ، بىراق خەنزۇچە乌苏 دىگەن بۇ سوز قاراسۇ بىلەن ئاھاڭداش ،مەنىداش ئەمەس .

alrzibag

	ھەر ھالدا بىلمەيدىغان بىلىمدىن بىرىگە ئىگە بولدۇم ... رەھمەت سىزگە ...

★Esl~YaXa★

	ئەسەر يازغاندا  مۇشۇ ئىسىملارنى قوللىنىپ ئەسكەرتىشلەرنى بەرگەن بولسا ئىسىمىزدىنمۇ چىقىپ قالماستى ```` رەھمەت سىزگە```

aldos

	رەھمەت  بىلۋالدىم

تىرەن

	رەھمەت سىزگە

hasalharisi

	يۇرتۇم نامىنىڭ مەنىسىنى بىلىۋالدىم. بۇ ھەقتە تالاش-تارتىش ھېلىھەم كۆپ.

dolantograk004

	رەھمەت سىزگە