پەخرىيە ھەقىقەتەنمۇ بىز پەخىرلەنگۈدەك بىر قىز. بولۇپمۇ ئۇنىڭ بۇ يىلقى ئالىي مەكتەپ ئىمتىھانىدىكى ماتېماتىكىدىكى تولۇق نومۇر ( 150 نومۇر ) ئېلىش ھادىسىسى شىنجاڭ تارىخىدا ئاز دېگەندىمۇ 30 يىلدا بىر كۆرۈلىدىغان «مۆجىزە»(بەلكىم بىر ئۇيغۇر قىزىنىڭ بۇنداق ئالاھىدە نومۇر ئېلىشىنى قايتا كۆرەلمەسلىكىمىز مۇمكىن). قىسقىچە قىلىپ ئېيتقاندا شىنجاڭدا مەملىكەتلىك بىر تۇتاش ئىمتىھان سۇئالى ئىشلىتىلگەن 27 يىلدىن بۇيان تېخى ماتېماتىكىدا تولۇق نومۇر ئېلىش ۋۇجۇدقا كەلگەن ئەمەس.
مەن پەخىرىيە ھەققىدىكى ئۇچۇرنى ئىمتىھان نەتىجىسى چىققان كۈنىلا كۆرگەن بولساممۇ ئانچە ئىرەن قىلىپ كەتمىگەن ئىدىم. چۈنكى مەن بۇنىڭدىن گۇمانلانغان، توردىكى ھەر بىر ئۇچۇرنىڭ راست بولۇپ كېتىشى ناتايىن، بولۇپمۇ كىشىلەر ئۆز ئالدىغا تاراتقان ئۇچۇر تېخىمۇ شۇنداق. مەن پەقەت ئۆز كۆزۈم بىلەن ئۇنىڭ بارلىق نەتىجىسى چۈشۈرۈلگەن تەسۋىر سۈرىتىنى كۆرگەندىلا ئاندىن بۇ ئۇچۇرنىڭ تامامەن توغرا ئىكەنلىكىنى جەزملەشتۈردۈم. بۇ ۋاقىت دۈشەنبە كۈنى كەچكە توغرا كەلگەن ئىدى. ئىنتېرنېت تورىنىڭ ئومۇملىشىشى ۋە ئۆزئاراچانلىقى كۈچىيىۋاتقان كۈنلەردە مىكرو بلوگ، ئاۋام (مەكتەپ ئىچى)تورى قاتارلىق ئىجتىمائىي ئالاقىچانلىقى كۈچلۈك ۋاستىلاردا ئۇچۇرنىڭ تارقىلىشى بولۇپمۇ ھەر كىشىنىڭ ئۆز ئالدىغا ئۇچۇر تارىتىشى ئىشلاردىن ناھايىتى تىز خەۋەرلىنىشىمىزگە ناھايىتى پايدىلىق بولىۋاتىدۇ. پەخرىيەنىڭ نەتىجىسىنىڭ جەمئىيەتكە ئىنتايىن تىز تارقىلىشى، ھەتتاكى ئاخبارات ۋاستىلىرىنىڭ بىر قەدەم كېيىن خەۋەر قىلغانلىقى تورنىڭ ھازىرقى ئەھمىيىتىنى تولۇق چۈشەندۈرۈپ بېرىدۇ.
مەن سەيشەنبە كۈنى (28 - ئىيۇن) پەخرىيە ھەققىدە خەۋەر ئىگىلەش ئۈچۈن ئۇنىڭ ئانا مەكتىپى ئۈرۈمچى شەھەرلىك تولۇق ئوتتۇرا مەكتەپكە كەلدىم. مەكتەپنىڭ ئىككى دەرۋازىسىغا ئېسىلغان پەخرىيەنىڭ سۈرىتى ۋە ئۇنىڭ شەرىپى چۈشۈرۈلگەن تاختاي ئېسىلغان، دەرۋازا ئۈستىگە بولسا ئۇ ھەققىدە پىلاكات تارتىلغان، مەكتەپ ئىچىدىمۇ ئوخشاش خىلدىكى پىلاكاتلارنى كۆرگىلى بۇلاتتى، ئوقۇتۇش بىنالىرى ئالدىدىكى دۈگىلەنمە ئۇچۇر كۆزنەكلىرىدىمۇ ئۇنىڭ ئالاھىدە نەتىجە قازانغانلىقى ھەققىدىكى ئۇچۇرلار تولغان ئىدى. مەن تېخى پەخىرلەنگەن ھالدا ئۆزۈمنى ئۇنى ئاخبارات نۇقتىسىدىن زىيارەت قىلغان تۇنجى ئادەم دەپ ئويلىغان ئىدىم، ئەپسۇسكى تۇنجى قېتىملىق زىيارەت ماڭا نېسىپ بولماپتۇ. ئالدىنقى كۈنىلا شىنجاڭ خەلق رادىيو ئىستانىسى «ياشلىق مىلودىيەسى» پروگراممىسى، چۈشتىن بۇرۇن ئۈرۈمچى لىنىيىسى (خەنزۇچە، ئۈرۈمچى كەچلىك گېزىتىنىڭ ئورگان تورى) قاتارلىق ئاخبارات ۋاستىلىرى زىيارەت قىلىپ بوپتىكەن، مېنىڭ ئۇ ھەققىدىكى زىيارەت ئۇرۇنۇشلىرىممۇ بىكار كەتمىگەن ئىدى. ئۇنىڭ ئوقۇتقۇچىسى ماڭا نۇرغۇن ئۇچۇرلارنى يەتكۈزدى، مەن يەنە پەخرىيەنى زىيارەت قىلىش پۇرسىتىگە مۇيەسسەر بولدۇم.
پەخىرىيە ئوقۇتقۇچىسى ماھىنۇر مۇئەللىم ئېيتقاندەك ئۇرۇق، ئېگىز بويلۇق قىز ئىدى. ئۇنىڭ كەمتەر، سىپايە بولغان مىجەزى بىر قاراشتىنلا كۆرۈنۈپ تۇراتتى، شىنجاڭ ئۇنىۋېرسىتېتى ئاخبارات كەسپىنىڭ ئوقۇغۇچىسى ئىكەنلىكىمنى تېلېفون ئارقىلىقلا يەتكۈزۈپ بولغان ئىدىم، ئەسلىدە ئۆيىدە تاماق تەييار بوپتىكەن، ئۇ شۇنداق بولىشىغا قارىماي زىيارىتىمنى خۇشاللىق بىلەن قوبۇل قىلدى. زىيارەت داۋامىدا ئۇنىڭ ئاق كۆڭۈل، سەمىمىي، كۆيۈمچان قىز ئىكەنلىكىنى بايقىدىم. مەكتەپ تەرەپ مېنى خېلى يېتەرلىك ماتېرىيال بىلەن تەمىنلىگەن بولغاچقا پەخرىيەنى مەخسۇس زىيارەت قىلىپ يۈرمىدىم، ئۇنىڭ ئۈستىگە يازىدىغىنىم سۆھبەت خاتىرىسى ئەمەس ئىدى. مەن زىيارىتىمنى ئاخىرلاشتۇرۇپ ياتاققا قايتىپلا خەۋەرنى يېزىپ، ئەڭ تىز سۈرئەتتە تاماملىدىم، شۇنداق بولغاچقا سۈپەت جەھەتتە سەۋەنلىكلەردىن ساقلىنالمىدىم.
پەخىرىيە ھەققىدىكى ئۇچۇرنىڭ كەڭ تارىلىشى، ھەر قايسى ئاخبارات ۋاستىلىرىنىڭ ئۇنى توختىماي زىيارەت قىلىشى بىزگە نىسبەتەن ئۇنى چۈشىنىشىمىزگە تۈرتكىلىك رول ئوينىغان بولسىمۇ، زىيارەت داۋامىدىكى ئوخشاش نۇقتىدىن زىيارەت قىلىش ئۇسۇلى ئادەمنى سەل ئەپسۇسلاندۇرۇپ قويىدۇ. مەن توردىن پەخرىيە ھەققىدە يېزىلغان ھەر بىر تېما ۋە ئىنكاس، بىر قىسىم ئاخبارات ۋاستىلىرىنىڭ زىيارىتىنى كۆردۈم ۋە ئاڭلىدىم. گەرچە مەن پەخرىيەنىڭ ئەھۋالىنى تامامەن بىلىپ كەتمىسەممۇ، زىيارەت داۋامىدا ئېرىشكەنلىرىم ۋە باشقا زىيارەتلەر داۋامىدا ئۇنىڭ ئەھۋالدىن خېلى ئوبدان خەۋەر تېپىپ قالدىم، شۇ ۋەجىدىن پەخرىيەنىڭ بىر قىسىم ئەھۋالى ۋە مېدىيالارنىڭ پوزىتسىيەسى ھەققىدە ئازراق توختىلىشنى، چۈشەنچە بېرىشنى زۆرۈر تاپتىم.
1. پەخرىيەنىڭ ئەسلى ئارزۇسى چىڭخۇا ئۇنىۋېرسىتېتى
بىر قىسىم تورداشلار ئۆز ئىنكاسلىرىدا پەخرىيەنىڭ چىڭخۇا ئۇنىۋېرسىتېتىنى تاللىمىغانلىقىغا ئەپسۇسلىنىدىغانلىقىنى بىلدۈرۈپتۇ، ئەمەلىيەتتە بۇ خىل تاللاش پۇرسىتى پەخرىيەگە نائىل بولمىغان. چۈنكى ئارزۇ تاللاش دائىرىسىدە چىڭخۇا ئۇنىۋېرسىتېتى بولمىغاچقا بېيجىڭ ئۇنىۋېرسىتېتىنى تاللاشنى لايىق تاپقان. ئۇنىڭ ئېيتىشىچە بىر يىل تەييارلىقتىن كېيىن قايتا كەسىپ تاللايدىكەن. نېمىلا بولمىسۇن ئۇ شۇ مەكتەپتە ئۇقۇشنى قارار قىلغان ھەم جۇڭگودىكى ئالدىنقى قاتاردىكى ئالىي مەكتەپلەرنىڭ بىرى، بىز ئۇنىڭ بېيجىڭ ئۇنىۋېرسىتېتىدىكى ئوقۇشىغا مۇۋەپپەقىيەت ۋە نەتىجە تىلەيمىز!
2. پەخرىيە مىنكاۋخەن ئەمەس
بىر قىسىم تورداشلار ئۇنى مىنكاۋخەن دەپ ئويلاپ قاپتۇ، ئۇ قوش تىدا ئوقۇغان، ئالىي مەكتەپ ئىمتىھانىنىمۇ قوش تىل بويىچە تەبىئىي پەندە بەرگەن، يەنى ماتېماتىكا ۋە تەبىئىي پەنلەرنى خەنزۇ تىلىدا، تىل – ئەدەبىياتنى ئۇيغۇر تىلىدا بەرگەن. قوش تىل ئوقۇغۇچىسى بىلەن مىنكاۋخەننىڭ پەرقى ھەممىمىزگە مەلۇملۇق. ئۇ تولۇق نومۇر ئالغان ئىمتىھان سۇئالىمۇ شىنجاڭ ۋە باشقا بىر قىسىم ئۆلكە، ئاپتونوم رايونلارنىڭ سۇئالىغا ئوخشاش خەنزۇچە.
3. پەخرىيەنىڭ ساپ ئۇيغۇر تىلىدا سۆزلىشى بىزنى يەنە بىر قېتىم قايىل قىلدى
مەن پەخرىيەنىڭ ئۇيغۇر تىلىنى ئەبجەشلەشتۈرمەي سۆزلىگەنلىكىگە ناھايىتى خۇرسەن بولدۇم. بۇ ھەقتە يەنە مىسرانىم ئەزاسى مۇرات ئىنكاسىدا مۇنداق دېگەن:« ...گەپ سۆزلىرىدىن كىچىك پېئىل، ھەر تەرەپتىن ئەتراپلىق يېتىشكەن قىز ئىكەنلىكى چىقىپ تۇرىدىكەن بۇ سىڭلىمىزنىڭ، بولۇپمۇ ھازىرقىدەك تىللىرىمىز ئەبجەشلىشىپ كېتىۋاتقان مەزگىلدە،ئۈرۈمچىدە تۇغۇلۇپ چوڭ بولغان بىر قىزنىڭ تىلىنىڭ شۇنچىلىك ساپ ،ئازراقمۇ غەيرىيلىك ،ئەبجەشلىك ئارلاشماي ھەقىقىي ئۇيغۇر تىلىدا پىكىر بايان قىلىشى مېنى يەنە بىر قېتىم سۆيۈندۈردى.... »، مىسرانىم ئەزاسى جاڭگال :« توۋۋا قىلدىم خۇدايىم!!! مۇشۇ كۈندە ئوتتۇرا مەكتەپنى پۈتتۈرگەن باللارنىڭ ئارىسىدىمۇ خەقنىڭ تىلىنى بىر ئېغىزمۇ ئارىلاشتۇرماي گۈزەل ئانا تىلىمىزدا ساپ سۆزلەيدىغان قېرىنداشلىرىمىز بار ئىكەن-ھە!!! پەخىرلىنىشكە بۇ تەرىپىڭىزمۇ يېتەرلىك ئىكەن قېرىندىشىم پەخىرىيە!!!!!» دېگەن. مەن ئاپتوبۇس ۋە كوچىلاردا دائىم پەخرىيە بىلەن تەڭ دىمەتلىك ئوتتۇرا مەكتەپ ئوقۇغۇچىلىرىنىڭ پاراڭلىرىنى ئاڭلاپ قالغىنىمدا ساپ ئۇيغۇر تىلىدا سۆزلىگەنلەرنى ئۇچراتمىغان ئىدىم، راستىنى ئېيتسام ئۆزۈممۇ شىنجاڭ خەلق رادىيو ئىستانسىسى «ياشلىق مىلودىيەسى» پروگراممىسىنىڭ زىيارىتىنى قوبۇل قىلغان ۋاقتىمدا نىمىشقىكىن 充值 دېگەن سۆزنى ئىككى قېتىم تەكرارلاپ سېلىپ بەكلا خىجىل بولغان ئىدىم. مانا بۈگۈنكى كۈندە پەخرىيە ساپ ئۇيغۇر تىلىدا سۆزلەش ئارقىلىق ھەممىمىزگە بىر ئانا تىل سۆيگۈسىنى ئاتا قىلدى. تېلىكامىرا ۋە مىكروفون ئالدىدا تۇرغاندا كۆپىنچە ئادەتلىنىپ قالغان سۆزلەر چىقىپ كېتىپ قالىدۇ، ھەتتا بەزىدە ئۆزگەرتىۋېلىشقىمۇ ئۈلگۈرەلمەي قالىدىغان ئەھۋاللار كۆرۈلىدۇ. كۆرۈۋېلىشقا بولىدۇكى پەخرىيە ئادەتتىمۇ تىل ساپلىقىغا ئەھمىيەت بەرگەن. بۇ بىز ھەممىمىزنىڭ ئۆرنەك ئېلىشىغا ئەرزىيدۇ. پەخرىيەدىن ماتېماتىكىدا تولۇق نومۇر ئېلىشنى ئۆگىنەلمىسەكمۇ، ساپ ئۇيغۇر تىلىدا سۆزلەشنى ئۆگىنىۋالايلى!!!
4. پەخرىيەنى تەشۋىق قىلغاندا رادىيو – تېلېۋىزىيە – تورلار ئۆزلىرىنىڭ رولىنى جارى قىلدۇرالىغان بولسىمۇ، گېزىتلەر ئۆز رولىنى جارى قىلدۇرالمىدى
يۇقىرىدا دېگىنىمدەك مەن ھەرقايسى ئاخبارات ۋاستىلىرىنىڭ پەخرىيەنى زىيارەت قىلغاندىكى ئەھۋالىغا يېقىندىن دىققەت قىلدىم. ئۆزۈممۇ ئاخبارات كەسپىنىڭ ئوقۇغۇچىسى بولغاچقا بۇ ئۆزۈمنىڭ كۆڭۈل بۆلۈش دائىرىسى ئىچىدە دەپ قارايمەن.
پەخرىيە ئىلگىرى – ئاخىر بولۇپ، شىنجاڭ خەلق رادىيو ئىستانسىسى، شىنجاڭ تېلېۋىزىيە ئىستانسىسى، مەركىزىي خەلق رادىيو ئىستانسىسى، ئۈرۈمچى شەھەرلىك تېلېۋىزىيە ئىستانسىسى، تەڭرىتاغ ئۇيغۇر تورى، ئەلكۈيى تورى، ئۈرۈمچى لىنىيىسى (خەنزۇچە، ئۈرۈمچى كەچلىك گېزىتىنىڭ ئورگان تورى) قاتارلىق بىر قانچە ئاخبارات ۋاستىللىرىنىڭ زىيارىتىنى قوبۇل قىلغان. ئەمما مەن ئاتايىن شىنجاڭ ئۇنىۋېرسىتېتى كۇتۇپخانىسى گېزىت – ژۇرناللار قىرائەتخانىسىدىكى گېزىتلەرگە قارىغىنىمدا پەقەت ئۈرۈمچى كەچلىك گېزىتىنىڭ 29- ئىيۇندىكى خەنزۇچە نۇسخىسى ئالدىنقى كۈنى ئۈرۈمچى لىنىيىسىنىڭ زىيارىتىگە ئاساسەن يېزىلغان زىيارەتنى خەۋەر قىلغان، ئۇيغۇرچە گېزىتىمۇ ئۆز مۇخبىرى (ئىسىمى ئىسىمدە قالماپتۇ) نىڭ پەخرىيە ھەققىدە يازغان خەۋىرىنى بەرگەن، گېزىتلىرىمىز ئىچىدە پەقەت مۇشۇ گېزىتلا پەخرىيە ھەققىدە خەۋەر بەردى، ئۇنداقتا باشقا گېزىتلەر نېمىشقا بۇ ھەقتە خەۋەر بەرمەيدۇ؟ گەرچە گېزىتنىڭ ۋاقىتچانلىقى تور، رادىيو، تېلېۋىزورلاردىن ئاستىراق بولسىمۇ لېكىن پەخرىيەنىڭ زىيارىتىگە نىسبەتەن گېزىتنىڭ ۋاقىتچانلىقىغا سەل قاراشقا بولمايدۇ، تېلېۋىزىيە ۋە رادىيولار بىر قىسىم تېخنىكىلىق مەسىلىلەرنى ھەل قىلىش ۋە پىروگراممىنىڭ ئەسلى ۋاقتى بويىچە بېرىلىدىغان بولغاچقا بىر قىسىم پروگراممىلارنىڭ زىيارىتى تېخىچە قۇيۇلمىدى، ئەمما گېزىتلەر بۇنى ئەڭ كېچىككەندىمۇ ئىككىنچى كۈنى بېرەلەيتتى. ئالىي مەكتەپ ئىمتىھانىغا تىزىملاش باشلىنىپ، تاكى چاقىرىق قەغىزىنى تاپشۇرۇۋالغان ئوقۇغۇچىنى خەۋەر قىلغۇچە بولغان نەچچە ئاي ۋاقىت ئىچىدە گېزىتلىرىمىز توختىماي خەۋەر قىلىدۇ، ئەمما 27 يىلدىن بۇيان ئالىي مەكتەپ ئىمتىھانى ماتېماتىكىسىدا تۇنجى تولۇق نومۇر ئالغان قىزنى كەڭ تەشۋىق قىلىشىمىز، ھېچ بولمىغاندىمۇ قىسقا خەۋەر بىلەن بولسىمۇ خەۋەر قىلغان بولسا، تورغا چىقىش ئىمكانىيىتى بولمىغان، رادىيو ياكى تېلېۋىزىيە ئارقىلىق بۇ ھەقتىكى خەۋەرلەرنى بىلەلمىگەن كىشىلىرىمىز خەۋەر تېپىپ قالغان بولاتتى.
5. كىيىنكىلەرگە ئۈمىد ئېلىپ كەلگەن پەخرىيەنىڭ ماتېماتىكىدا يۇقىرى نومۇر ئېلىشنىڭ سىرى نەدە؟
پەخىرىيە ئۆزى ئېيتقاندەك ماتېماتىكىغا ئۆگىنىش ۋاقتىنىڭ يېرىمىنى ئاجراتقان، ھەم بۇرۇندىنلا ماتېماتىكىغا ئالاھىدە قىزىققان. ئىمتىھان سۇئالى ۋە مەشىق سۇئاللىرىنى ئىشلىگەندە زېھنىنى يىغىپ ئىشلىگەن. ئەڭ مۇھىمى يەنىلا قىزىقىش، ماتېماتىكا ئۆگىنىشىنى خۇشاللىق دەپ بىلگەن. باشقا پەنلەرنىمۇ ياخشى ئۆگەنگەن، شۇنداق بولغاچقا ئۇ ماتېماتىكا يەككە پەن نەتىجىسىلا يۇقىرى ئورۇندا تۇرماستىن، باشقا پەن ۋە ئومۇمىي پەنلەردىكى نەتىجىسىمۇ يۇقىرى بولۇپ، ئەليۇلئەلالىق شەرىپىگە ئېرىشكەن.
ئاخىرىدا پەخرىيەنىڭ بۇندىن كېيىنكى تۇرمۇشىنىڭ خۇشال، ئۆگىنىشىنىڭ نەتىجىلىك، ئېتىقادىنىڭ مۇستەھكەم، ئىشلىرىنىڭ ئۇتۇقلۇق بولىشىنى كەلگۈسىدە خەلقىمىز ئۈچۈن زور تۆھپە قوشالايدىغان ياراملىق ئادەمگە ئايلىنىشىنى ئۇلۇغ ئاللادىن تىلەيمەن!!!
پەخرىيە ھەققىدە بىر قىسىم يازما ۋە سۆھبەت ئەھۋالىنىڭ ئادرېسى:
پەخىرلىك قىز پەخىرىيە(تەڭرىتاغ تورى):
http://www.xjtsnews.com/normal/c ... /content_151832.htm
تەڭرىتاغ تورىدا «پەخرىيە ئەشرەپ بىلەن سۆھبەت » (تەڭرىتاغ تورى):
http://www.xjtsnews.com/normal/c ... /content_152959.htm
https://uyghur-archive.com/misranim/read.php?tid-54621.shtml
پەخرىيە ئالىي مەكتەپ ئىمتىھانىدا 711 نومۇر ئالدى(مىسرانىم) :
https://uyghur-archive.com/misranim/read.php?tid-54621.shtml
ئىسمى جىسمىغا لايىق ئەليولئەلا پەخرىيە(ئالىم ئەھەت بلوگى):
http://www.alimahat.com/?p=423
پەخرىيە ئەشرەپ بىلەن ئەلكۈيى ئىكرانىدا سۆھبەت(ئەلكۈيى):
http://bbs.alkuyi.com/read.php?tid=10663
پەخرىيە بىلەن سۆھبەت(ئۈرۈمچى لىنىيەسى، خەنزۇچە):
http://www.wlmqwb.com/wlmqzxft/wlmqzxftzt/2011gkphly/