قاراڭغۇ ئۆڭكۈر

intilguchi

	قاراڭغۇ ئۆڭكۈر ئىنتىلگۈچى ئۇزۇن يىللىق ئۆزگۈرۈش جەرياندىن كېيىن نۇرمال يۇلتۇزلار بەلكىم ئاق پەتەكيۇلتۇز(white dwarf)،نىتۇرون يۇلتۇز(neutron star) ۋە قاراڭغۇ ئۆڭكۈرلەرگە(blackhole) ئايلىنىشى مۇمكىن، بۇ يۇلتۇزنىڭ ماسسىسى قاتارلىق بىرقاتار شەرتلەرگەباغلىق. بۇ ئۈچ ئاسمان جىسمى زىچلىقىنڭ چوڭلىقى ۋە ئۇلارنىڭ كۇۋانت(quantum) ھەمتارتىش كۈچى(gravitational)تەسىرنىڭ چوڭ بۇلۇشى بىلەن ئىنتايىن ياخشى تەتقىقاتقىمىتىگە ئىگە. ئاددىي قىلىپ ئېيتقاندا زىچلىقى چەكسىز چوڭ   قاراڭغۇ ئۆڭكۈر بولغان بىر رايون، بۇ رايوننىڭ چېگرسى(boundary) ئىش ئۇپۇق سىزىقى(eventhorizon)، بۇ دەل شىۋاسچايلد رادىيوسى(radius Schwarzschild) . بۇ سىزىق ياكى رادىيوسدىن ئۆتكەن ھەرقانداقماددا ھەتتاكى نۇرمۇ بۇ رايوندن قىچىپ كېتەلمەيدۇ ۋە غەيرىي نوقتىغا(singularity)بارىدۇ(رەسىم 1). نۇرمۇ قاچالمىخانلىقى ئۈچۈن بىز ئۇنى كۆرەلمەيمىز شۇڭا قاراڭغۇدەپ ئاتايمىز، ئۇنىڭ ئاشۇ رادىيوسىغا چەكسىز يىقىنلاشقان ماددا خۇددى ھاڭغا چۈپكەتكەندەكلا ئۇنىڭغا كېركېتىدۇ بۇ ئۇنىڭ ئۆڭكۈر دەپ ئاتىلىشنىڭ سەۋەبى. ئەڭ دەسلىپىدە ئەگەر ماددىلار نىيوتۇنلىق يىغىلىش(Newtoniancollapse) ئارقىلىق زىچلىقى چەكسىز چوڭ بولغان بىر نوختىغا يىغىلسا قۇيۇپبېرىدىغان ئېنىرگىيسىنى ئوتتۇرغا قويغان لىكىن ئۇنىڭ تۇلۇق يىشىمى ۋە كىلىپچىقىدىغان ھادىسلەرگە ئېنىق جاۋابقا ئىرشەلمىگەن. 1915-يىلى نويابىردا ئالەمگەمەھشۇر ھازىرغىچە ئەڭ ئەقىللىق دەپ قارلىپ كىلىۋاتقان ئالبىرىت ئېنىشتېين(AlbertEinstein) كەڭ دائىرلىك نېسپىلىك نەزىرىيسىنى ئوتتۇرغا قۇيۇپ، ئۇ ھادىسىنىڭ توغراتۇلۇق يىشىمىلىك جاۋابىغا ئىرشىشنىڭ ئاسان ئەمەسلىكىنى شەھرىلەپ ئۆتكەن. 1916-يىلىمارتتا داڭلىق فىزىكا ئالىمى شىۋاسچايلد (Schwarzschild) يۈز سىممېترىك ئۇسسۇلىنىئوتتۇرغا قۇيۇپ دەسلەپتىكى نەزىرىيە ئاساسىنى سالغان. 1931-يىلى يەنە بىر داڭلىقفىزىكا ئالىمى چانجىراساخار (Chandrasekhar) نېسىپىلىك نەزىرىيسى بىلەن يۈزسىممېترىك ئۇسسۇلىنى بىرلەشتۇرۇپ ئىشلەپ چوڭ زىچلىق جىسىم ئاق پەتەك يۇلتۇزنىڭيۇقىرى چەك ماسسىسىنى ھىسابلاپ چىققان. 1967-يىلى ئاق پەتەك يۇلتۇزدىنمۇ زىچلىقىچوڭ بولغان نىتۇرون يۇلتۇز بايقالغان. 1963-يىلى ئامىرىكا تىكساس ئىشتاتىدائۆتكۈزۈلگەن يىغىندا داڭلىق فىزىكا ئالىمى كېر(Kerr) بۇ ئۇقۇمغا (يەنى قاراڭغۇئۆڭكۈر) بولغان يىڭى ئۇسۇلىنى ئوتتۇرغا قويغان. 1964-يىلى " قاراڭغۇ ئۆڭكۈر" دىگەن بۇ ئاتالغۇ تۇنجى قىتىم مەتبۇئاتلاردا بېسىلىپ كىشلەر بىلەن يۈزكۈرىشكەن. 1971-يىلى ئاستۇرونوم ئالىملىرى ھەرخىل تېلىسكوپلار بىلەن ئۆلچەپ ئانالىزقىلىش ئارقىلىق1-X Cygnus ناملىق قوش يۇلتۇزنى قاراڭغۇ ئۆڭكۈرلىك قوش يۇلتۇزكاندىداتى دەپ بىكىتكەن، بۇنىڭدا بىر گىگانت يۇلتۇز ماسسىسى قۇياش ماسسىسىنىڭ14-16 ھەسسىگىچە بولغان قاراڭغۇ ئۆڭكۈرنى ئايلىنىپ ھەركەت قىلىدىغان قوشيۇلتۇزدۇر. بۇ ھازىرغىچە ھەم قاراڭغۇ ئۆڭكۈرلىك قوش يۇلتۇز(black hole binary) دەپقارىلىپ كەلمەكتە.    قاراڭغۇ ئۆڭكۈربىرقانچە خىل يوللار بىلەن شەكىللەنگەن دەپ قارىلىدۇ مەسىلەن: ئالەملىك چوڭپارتىلاش شەكىللەنگەن، قۇياش ماسسىسىنىڭ 20ھەسسىدىن يۇقىرى بولغان يۇلتۇزلارنىڭئەڭ ئاخىرى ئۆلگەندىن كېينكى قالدۇقى(2-رەسىم)، قاتارلىق. قاراڭغۇ ئۆڭكۈر ماسىسسغا قاراپ قۇياشماسسا تىپىدىكى قاراڭغۇ ئۆڭكۈر(stellar mass black hole)(جەدىۋەل)، دەرجىدىن تاشقىرى چوڭماسسىلىق قاراڭغۇ ئۆڭكۈر قاتارلىقلارغا بۇلنىدۇ. ھازىرغىچە نۇپۇزلىق تەتقىقاتئورگانلىرى(NASA، خارۋارد ئۇنۋىرسىتتى، ياۋرۇپا قاتارلىق) ۋە نۇپۇزلىق ئاستىرونومفىزىكا ئالىملىرى قاراڭغۇ ئۆڭكۈرنىڭ مەۋجۇتلىقىنى قۇبۇل قىلدى. نۇرغۇن ۋاستىچىلىكئىسپاتلار قاراڭغۇ ئۆڭكۈرنىڭ مەۋجۇتلىقىنى قولىماقتا. يىقىندائەنگلىيە فىزىكا ئالىمى خوكىڭ ئوتتۇرغا قويغان نەزىرىيەنى قۇبۇل قىلىدىغان ياكىئېتىراپ قىلىدىغانلار يوق دىيەرلىك. چۇنكى بۇ نەزىرىيەنىڭ يۇچۇقى كوپ ۋە ھىچقانداققوللايدىغان ئىسپاتى يوق. يىڭى ماتېماتىكىلىق ھىسابلاپ چىقىلغان قاراڭغۇ ئۆڭكۈريوقلىق نەتىجىسىمۇ ھەم شۇنداق، ئۇنىڭ ئۇستىگە ئاستىرونومىيلىك قاراڭغۇ ئۆڭكۈربىلەن ماتېماتىكىلىق قاراڭغۇ ئۆڭكۈر توغرىسىدا ئېنىق ئەمەس مەسلىلە،تالاش-تارتىشلار جىق، ئۇلار ئوخشاشمۇ؟ قانداق پەرىقلەر مەۋجۇت بۇلىشى مۇمكىن؟ۋەھاكازالار. شۇڭا بۇنداق ئېنىق جاۋاب، ئېنىق پاكىتلار يوق ئەھۋال ئاستىدا ئۇلارنىئۇقۇپ قويسىڭىز بۇلىدۇ. نەنجىڭ. بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @+ e( g; m8 `) K: F2014.9.28 بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @4 L5 n; W3 B% W  e6 U6 M, N9 D2 G; R; @ بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @  b" R$ a+ o6 o% H8 h0 e

TAXNAI2

	ئاسمان جىسىملىرىغا بەكمۇ قىزىقىمەن... بۇ ياخشى يېزىلغان ئىلمى تەتقىقات ماقالىسى ئىكەن..

يۇپىتىر

	قارائۆڭكۈر توغرىسىدا ئالدى بىلەن مۇھاكىمە يۈرگۈزۈپ ، 1783- يىلى مۇشۇ تۇغۇرلۇق بىر پارچە ئىلمىي ماقالە يازغان كىشى كامبىرىجدىكى جون مىچىل . 1967- يىلىغا كەلگەندە ئاندىن ، "قارائۆڭكۈر" دىگەن نامنى ئامېركىلىق فىزىكا ئالىمى جون ۋېلېر ئوتتۇرىغا قويدى .بۇنى ھەقىقەتەنمۇ  قالتىس نام دىمەي بولمايدۇ . چۈنكى "قارائۆڭكۈر" دىگەن بۇ نام  ئىلمىي فانتازىيەنىڭ ئاجايىپ سىرلىق دۇنياسىغا ئېلىپ كىرىشىگە مۇشۇ ئىسىم كاپالەتلىك قىلدى ،،،،،،،،،،،،،، بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @5 J3 l5 b  Y( U4 T9 R قارائۆڭكۈرنىڭ مەۋجۇتلۇقى توغرىسىدا كىشىلەر ئىتىراپ قىلمىسا بولمايدىغان خۇلاسە چىقارغىلى بولىدۇ . بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @# b; Q" c* p1 L& t' r9 ]% _مەنمۇ بەك قىزىقىمەن قاراڭغۇ ئۆڭكۈرگە ، ،،،،، بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @5 k/ Q% y, m# L- c/ e( n+ x بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @2 H' D7 q: Y% q; g; g) a

rahmansaykin

	مۇنبەردە بۇنى چۈشىنىدىغانلار قانچىلىكتۇ ؟

kamiljantohti

	بىلمىگەننى بىلىۋالدۇق. رەھمەت!

ablimitt

	بۇ بىر باشنى قايدۇرىدىغان تىما. ئەگەر ئاشۇ تەڭداشسىز تارتىش كۈچىنى سۇنئى پەيدا قىلغىلى بولسا بەك ياخشى بۇلاتتى. 300 توننىلىق ماشنىنى قىممەتلىك بۇيۇم ياكى پۇل كۆپ يەردە شۇ كۈچ ئارقىلىق تۇشقۇزىۋىلىپلا...

kurt01

	قارا ئۆڭكۈر ئۇ دۇنيانىڭ دەرۋازىسىمىدۇ؟ قارا ئۆڭكۈرنىڭ ئۇ تەرىپى ئاق ئۆڭكۈرمىدۇ؟ قارا ئۆڭكۈرگە چۈشۈپ كەتكەن پىلانىتلار قۇرئاندا ئېييتىلغاندەك قۇرت تۆشىگىدىن خۇددى يىڭنىنىڭ تۆشىگىدىن تۆگە ئۆتكەندەك ئۆتەرمۇ؟ غايەت زور پىلانىتلارنىڭ قۇرت تۆشىگىدىن ئۆتكەندىكى قىسىلىشىتىن چىققان قۇلاقنى يارىدىغان قاتتىق ئاۋازلار  ئىسراپىل ئەلەيھىسالامنىڭ نەرىسىمىدۇ؟

mahatjan

	مۇنبەردە بۇنى چۈشىنىدىغانلار قانچىلىكتۇ ؟خېلى بار.

intilguchi

	kurt01 يوللىغان ۋاقتى  2014-9-28 11:35 PM بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @4 b6 c* n$ Q1 c' ?' nقارا ئۆڭكۈر ئۇ دۇنيانىڭ دەرۋازىسىمىدۇ؟ قارا ئۆڭكۈرنىڭ ... بۇ سۇئاللارنىڭ  جاۋابىنى ئۇلۇغ ئاللاھ ئۆزى بىلىدۇ......

batuhan

	يوللىغان تېمىڭىزنى كۆرۈپ بىلمىگەن نەرسىلەرنى بىلىۋالدىم.....سىزگە رەھمەت،،،بىراق ماقالىڭىزدا ئىملا خاتالىقى بەك كۆپكەن،،كەچۈرۈڭ