 |
 |
 |
 |
ئىندىئانلار ھالاكىتىنىڭ باش ئاخىرى غەربىي ياۋروپا تاجاۋۇزچىلىرىنىڭ مۇستەملىكىچىلىك ھىيلىسى ئۆمەرجان ئىمىن بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @. ] }3 S) j' s4 `/ Y4 s- \
ئىندىئانلار ،ئاۋستىىراليانلار، پولېنىزىيانلار… دۇنيا سوراپ باققان خەلقلەر ئىدى. تاجاۋۇزچىلارنىڭ بالاخور نەپسى ئۇلارنى يەپ كەتتى .بۇ «مۇستەملىكىچىلىك تارىخى ئىنسانىيەت سالنامىسىگە قانلىق قىلىچ ۋە يالقۇنلۇق ئوت تىلى بىلەن يېزىلىپ قالدى .» (ماركىس) كولومبونىڭ مۇۋەپپەقىيىتى ئىندىئانلارغا قىيامەت ئېلىپ كەلدى.ئۇ 1513-يىلى تۇنجى بولۇپ ئامېرىكا قىتئەسىدە مۇستەملىكە ئورناتتى.شۇنىڭدىن كىيىن ئەنگىلىيە،فرانسىيە،پورتۇگالىيە،ۋە گوللاندىيە مۇستەملىكىچىلىرى ئارقا-ئارقىدىن قوشۇن كىرگۈزۈپ، ئىسپانىيە بىلەن مۇستەملىكە تالاشتى. بىر ئەسىرگە يەتمىگەن ۋاقىت ئىچىدە پۈتكۈل ئامېرىكا قىتئەسى مۇستەملىكىچىلەرنىڭ تۆمۈر تاپىنى ئاستىدا قالدى. تاجاۋۇزچى ئەل ھۆكۈمەتلىرى ئىندىئانلارنى قۇل قىلىش جەريانىدا مۇستەملىكىچىلىك ھىيلىسىنىڭ ئۈلگىسىنى ياراتتى .
بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @7 _8 W5 y: ~6 C4 c8 n: \) n5 ?9 p) Xبۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @4 q9 D3 H9 ]8 s& ~1 t
بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @1 {0 s' }0 C$ u7 O) a( z5 e. k5 u3 P1.ئەپسانە – رىۋايەتلەر ئارقىلىق كېڭەيمىچىلىك قىلىش ھىيلىسى
بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @( O* u+ O) b4 i6 ~9 Z2 M Y$ Rياۋروپالىقلار كولومبو خاتىرىلىرى ئارقىلىق ئامېرىكا قىتئەسىنىڭ سىرلىق جۇغراپىيىلىك مۇھىتى، ئىندىئانلارنىڭ غەلىتە قىياپىتى ۋە ئۆزگىچە تۇرمۇش ئادەتلىرى بىلەن تونۇشقاندىن كىيىن ، ئوتتۇرا ئەسىردە تازا راۋاجلاندۇرۇلغان قەدىمكى يۇنان، رىم ئەپسانە – رىۋايەتلىرىگە رېئاللىق تۇيغۇسىدا قاراشقا ئادەتلەندى .ئەپسانە رىۋايەتلەردە قەيت قىلىنغان ھادىسىلەرنى تېپىش ئۈچۈن ئامېرىكا قىتئەسىگە بېرىشقا بەل باغلىغان تەۋەككۈلچىلەرنىڭ كۆپىيىشى –ئىسپانىيە پادىشاھىنىڭ كاللىسىدا كېڭەيمىچىلىك قىلىشنىڭ كۆڭۈلدىكىدەك ھىيلىسىنى شەكىللەندۈردى.بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @ ~$ ^$ |$ X0 ^0 k! a/ ~& l8 F+ k
1513-يىلى تەۋەككۈلچى ئاقسۆڭەك دېرىئان ئىسپانىيە پادىشاھىغا رىۋايەتتىكى «ياشلىق بۇلىقى» (بۇ بۇلاققا چۆمۈلگەن كىشى ياشلىق دەۋرىگە قايتارمىش) نى تېپىپ بېرىش بەدىلىگە زور ئىنئامىغا ئېرىشىش كويىدا، خان ئارمىيىسىگە باش بولۇپ، ئامېرىكا قىتئەسىگە باردى . ئۇ بارغانلا يېرىدە ئىندىئانلارنى بۇلاقنى تېپىپ بېرىشكە قىستاپ قانلىق قىرغىنچىلىق ئېلىپ باردى . نۇرغۇن جايلاردا مۇستەملىكە بايرىقىنى تىكلىدى. بىر نەچچە يىلدىن كىيىن دىرىئان پادىشاھىنىڭ يوليورۇقى بۇيىچە ھازىرقى فىلورىدا ۋە باھاما ئارىلىنى «ياشلىق بولىقى » جايلاشقان ئۇرۇن قىلىپ بېكىتىپ ،بۇ جايدىكى ئىندىئانلارنى قىرىپ تۈگىتىۋەتكەندىن كىيىن ، بۇ رايوندا ھەربىي شتاب تەسىس قىلدى. 16-ئەسىرنىڭ باشلىرىدا فىلۇرىدا ۋە باھاما ئارىلى ئىسپانىيىلىكلەرنىڭ ئامېرىكىغا بېرىپ – كېلىشىدىكى مۇھىم سىتىراتېگىيلىك ئورۇن بولۇپ قالغانلىقى-« ياشلىق بۇلىقى» قىزغىنلىقىنىڭ ھەقىقىي كۆرۈنۈشى ئىدى.بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @1 f! r6 d* C: X9 ?
1529-يىلى ھەربىي ئەمەلدار نونىيو ئىسپانىيە پادىشاھىغا ئەپسانىلەردىكى «يەتتە ئالتۇن شەھەر»نى تېپىپ بېرىشكە ۋەدە بېرىپ ، خىل قوشۇن بىلەن ئامېرىكا قىتئەسىگە باردى . ئۇ ئۈزلۈكسىز تۈردە شىمالغا كېڭىيىپ ، كەڭ جايلارنى ئىستىلا قىلغان بولسىمۇ ، بۇ ئەپسانىۋى شەھەرلەرنى تاپالمىدى . 1540-يىلى پادىشاھنىڭ كۆرسەتمىسى بۇيىچە ئۆزى ئىستىلا قىلغان شىمالى ئامېرىكا رايونىنىڭ يەتتە يېرىدە ۋالىي مەھكىمە ئورگىنى تەسىس قىلدى. 1532-يىلى مۇستەملىكىچى پېساررو رىۋايەتلەردىكى «كۈمۈش تاغ»،«سىماب كۆل »نى تېپىش ئۈچۈن غەربىي جەنۇب تەرەپتىن ئامېرىكا قىتئەسىگە باستۇرۇپ كىردى . ئۇ پېرۇدىكى ئىنكا دۆلىتىنىڭ نۇر چاقناپ تۇرغان ئىبادەتخانىلىرىنى ، ئاپئاق رەڭدىكى شەھەر قۇرۇلۇشلىرىنى «كۈمۈش تاغ» دەپ خىيال قىلىپ ، نۇرغۇن قانلارنى تۆكۈپ بۇ دۆلەتنى مۇنقەرز قىلدى .«سىماب كۆل»نى ئىزدەپ ئارگېنتىناغىچە كېڭەيدى. 1518-يىلى خۇئان دېگىل خارۋا ئىسىملىك مۇستەملىكىچى ئەپسانىلەردىكى «ئامازۇن ئايال چەۋەندازلىرى »نى تېپىش ئۈچۈن ئامېرىكا قىتئەسىگە باردى.كىيىن ئولېليانمۇ ئوخشاش مەقسەتتە ئامېرىكىغا قوشۇن باشلاپ باردى. ئۇلار ھازىرقى ئامازۇن ھارۋىسىدا توققۇز نەپەر ئايال چەۋەنداز بىلەن ئۇرۇشقاندىن كىيىن ،بۇ جايغا «ئامازۇن» دەپ نام بەردى.ئۇلار يەنە مايا رايونى ،كالىفورنىيە ،برازىلىيە،چىلى قاتارلىق جايلاردا ئايال چەۋەندازلارنى ئىزدەش ئۇرۇشى ئېلىپ بېرىپ بۇ جايلارنى بېسىۋالدى . 1519-يىلدىن باشلاپ دېيشىس، پلاسكىس قاتارلىق مۇستەملىكىچىلەر كۇبادا رىۋايەتتىكى «ئىت باش مايمۇن»ۋە «ئىت يۈزلۈك ئادەم»لەرنى ، مايا رايونىدا «سۇ ئاستىدا ئۇخلايدىغان قەبىلە»،«چېچى يوق ئادەملەر »،«پەتەك ئادەملەر»نى،جەنۇبىي ئامېرىكىدا «ئىككى باشلىق قۇش» ،«بىر پۇتلۇق ئادەملەر»ۋە «قۇيرۇقلۇق ئادەملەر»،«شىر بەدەن قۇش باش»ھايۋاننى ئىزدەش ئۇرۇشى قوزغاپ بۇ جايلارنى بېسىۋالدى.بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @ Y3 y, c1 y* C: ~0 D" [) N9 y& v7 S
بەزى مۇستەملىكىچىلەر بوي ئېگىزلىكى ئادەتتىكى سەككىز ئادەمنىڭ بوي ئېگىزلىكىگە باراۋەر كۈلىدىغان «گىگانت ئادەملەر»نى ھەم سۆزلىيەلەيدىغان ،ئاڭلىيالايدىغان «ئادەم بېلىق »لارنى ئىزدەش جەريانىدا كولورىدا ،پېرۇ ،تىنوچدىتلان ،يېڭى گالتىسىيە ،يۇكاتان يېرىم ئارىلى ،مىسسىپى دېلتا رايونى ۋە تېكساس دېڭىز ساھىلى،بېرناردىنا ئارىلى قاتارلىق جايلارنى بېسىۋالدى.مۇستەملىكە قىلىنغان بارلىق جايلاردا ئىسپانىيىگە قاراشلىق ۋالىي مەھكىمە ئورگىنى تەسىس قىلىندى. مۇستەملىكىچىلەرنىڭ قانلىق قىلىچى رىۋايەتنى رېئاللىققا ئايلاندۇرۇشقا قادىر بولالمىغان بولسىمۇ ،ئىسپانىيە پادىشاھىنىڭ پۈتكۈل ئامېرىكا قىتئەسىنى ئۆز مۇستەملىكىسىگە ئايلاندۇرۇش نىيىتىنى ئىشقا ئاشۇردى.
بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @8 R# ~/ [2 I6 ?! a' S: J0 K' Xبۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @5 a) k2 K: |) J4 Z: e
بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @$ p' d+ [- o' w! g7 ]
2.دىنى ئېتىقادىنى ئۆزگەرتىش ھىيلىسى
بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @8 e, u. ]1 U2 Sئىندىئان دىنىدا توتېم ئېتىقادى ۋە كۆپ ئىلاھلىق دىن ئاساسىي ئورۇندا تۇراتتى .ئۇلارنىڭ ئىلاھلىرىمۇ ئاجايىپ-غارايىپ ئوبرازلار تۈسىدە يارىتىلغانىدى.دەسلەپكى مۇستەملىكە دەۋرىدىلا ئىسپانىيە ئارمىيىسىنىڭ ھەربىي روھانىيلىرى ، ئۆز ئارمىيىسىگە « ئىندىئانلار < ئىنجىل> دا كۆرسىتىلگەن جىن ئالۋاستىلارغا چوقۇنۇپ ئىنسانىيەتكە ئاپەت تىلەيدىكەن» دېگەنلەرنى كەڭ تەشۋىق قىلىپ ، ئىندىئانلارغا بولغان قىرغىنچىلىقنى كەسكىنلەشتۈرگەن ئىدى.
بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @& O0 C8 F @/ r1611-يىلى كوئائو ئېلادىكى سان پىتىر ئەتراپىدا يۇقۇملۇق كېسەل تارقالغاندا ، 1558- يىلى پونساكرا قولتۇقىدا قارا بوران چىقىپ ئىسپانىيە دېڭىز فلوتىنى ۋەيران قىلىۋەتكەندە ، روھانىيلار « بۇ ئىندىئانلارنىڭ جىن-ئالۋاستىلارغا چوقۇنغانلىقىدىن بولغان» دېگەن دىنىي سەپسەتىنى تارقاتقاچقا ، مۇستەملىكىچى ئارمىيە بۇ جايلاردىكى ئىندىئانلارنى پۈتۈنلەي قىرىپ تۈگىتىۋەتكەن. قايسى جاي تەبىئەتنىڭ بۇزغۇنچىلىقىغا ئۇچرىسا شۇ جايدىكى ئىندىئانلارنى قىرىپ يوقىتىش ئەۋج ئالغان ئىدى. خرىستىئانلار بۈۋى مەريەمنى «مۇقەددەس ئانا» سۈپىتىدە ئۇلۇغلايدۇ. ئىندىئانلارمۇ « تونەنچىن» ( مۇقەددەس ئانا) نى بارلىق ئىلاھلارنىڭ ئانىسى ، دەپ قارايدۇ ئىندىئانلار يەنە قۇياش ئىلاھى بىلەن ئوت ئىلاھىنى كىرسىت بەلگىسى بىلەن ئىپادە قىلىدۇ.
بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @' ]7 Y' D' b0 i% z& ]8 K: Zئىندىئان دىنلىرىدىمۇ خرىستىئان دىنىغا ئوخشاش « ئىلاھ يولىدا قۇربان بولغانلارنىڭ روھى ئىلاھ بولۇپ تۇغۇلىدۇ.» دېگەن تەلىمات ئاساسى ئۇزۇندا تۇرىدۇ. مۇستەملىكىچىلەر بۇ تاساددىبى ئوخشاشلىقنى دەستەك قىلىۋېلىپ ، ئىندىئانلارنى « سىلەر بۈۋى مەريەمنىڭ باشقا بىر ئۇرۇقىدىن دەپ ئالداپ ، خرىستىئان دىنىغا بەيئەت قىلىشقا زورلىغان. ئۇلار يەنە ئىندىئان بۇتخانىلىرىدىكى كىرسىت بەلگىلەرنىڭ ئوتتۇرىسىغا ئەيسانىڭ ھەيكىلىنى ئورناتقان. ئىندىئانلار بۇنى كىچىك ئىش دەپ بىلىپ چۇقۇنىۋەرگەن. خرىستىئان دىن تارقاتقۇچىلىرى يەنە « قەيەردە يامانلىق ، دىنسىزلىق ئەۋج ئالسا شۇ يەردە بۈۋى مەريەم روھى پەيدا بولىدۇ» دېگەننى يەرلىك ئاھالىگە تەشۋىق قىلىش بىلەن بىرگە بىر چاغدا، ياۋروپادىن بۈۋى مەريەم ھەيكىلىنى تۈركۈملەپ يۆتكەپ كېلىپ ، ئىندىئانلار توپلىشىپ ئولتۇراقلاشقان ، قارشىلىق كۈچى كۈچلۈك جايلارغا مەخپىي كۆمگەن. بىر مەزگىلدىن كىيىن ، سېتىۋېلىنغان ئىندىئان كاھىنلىرى بۇلارنى «بايقاپ » قالغان ۋە خەلققە ئىلاھىيلاشتۇرۇپ تەشۋىق قىلغان. شۇنىڭ بىلەن بۇ جايلار قان تۆكۈلىدىغان ،ئاھالىلەر تارقاقلاشتۇرۇلىدىغان ھەم كاتتا چېركاۋلار قەد كۆتۈرىدىغان ئورۇنغا ئايلىنىپ قالغان .
بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @' Y; N' D8 K3 V+ k d6 k1517-1565-يىللار ئارىلىقىدا پەقەت مېكسىكىدىلا 200دىن ئارتۇق ئورۇندا بۈۋى مەريەم ھەيكىلى بايقالغان ». مۇستەملىكىچىلەر يەنە ئىندىئانلارنىڭ ئالەم كۆزىتىش مۇنارلىرى ،قۇياش ئېھراملىرى ۋە ئىبادەتخانىلىرى ئۈستىگە چېركاۋلارنى سالدى. ئىندىئان بۇتلىرىنى چېقىپ ،ئورنىغا ئىندىئان بۇتلىرى شەكلىدە نىقابلانغان خرىستىئان بۇتلىرىنى تۇرغۇزدى.كرېست بەلگىلىرىنىمۇ ئىندىئانلار ئەڭ ياخشى كۆرىدىغان بۇيۇملار بىلەن ياسىدى.خرىستىئان دىن بايراملىرىنى ۋە نەزىر –چىراغ كۈنلىرىنى ئىندىئان كالېندارى بۇيىچە يەرلىك بايرام كۈنلىرىگە توغرىلاپ ئورۇنلاشتۇردى.ئىندىئانلارنى خرىستىئان دىنلىرىغا قوبۇل قىلىش رەسمىيەتلىرىنىمۇ ئاددىيلاشتۇرۇپ ،كۈنىگە 6مىڭدىن 15مىڭغىچە ئادەمنى دىنغا كىرگۈزدى.بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @" [) G5 t5 q. ~' e
چېركاۋلاردىكى بۈۋى مەريەم بۇتلىرىغا «تونەنچىن »دەپ ئىسىم قويدى. ئىندىئانلار يۇقىرىقى ئۆزگىرىشلەرنى شەكىل جەھەتتىكى ئىش ھېسابلاپ ئاسانلا كۆنۈپ كەتتى. ئۇلار خرىستىئان بۇتلىرىنىڭ ئارقىسىغا ئۆز بۇتلىرىنى يوشۇرۇپ قۇيۇپ مەخپىي چوقۇندى. چېركاۋلار ئاستىغا ئۆز بۇتلىرىنى كۆمۈپ قويدى. چېركاۋ تۈۋرۈكلىرىگە ئۆز دىنىي دۇرۇتلىرىنى يېزىپ قويدى. خرىستىئان دىنى ئۇسۇللىرىنى ئارىلاشتۇرۇپ ئوينىدى .
بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @) `& L3 x/ v+ e- u: Dمۇستەملىكىچىلەر بۇ خىل پاسسىپ قارشى تۇرۇشنى بىلسىمۇ بىلمەسكە سالدى .ئۇلار ۋاقىتنىڭ ئۆتۈشىگە ئەگىشىپ كېيىنكى ئەۋلاد ئىندىئانلارنىڭ بۇ خىل مەخپىي «قۇرساق كۆپۈكى»نى ئاستا-ئاستا ئۇنتۇپ كىيىدىغانلىقىغا ئىشىنەتتى
بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @' j" l( o( i9 ?1 d$ U& j9 p- V2 H.گەرچە ئامېرىكا قىتئەسىنىڭ يېرى كەڭ، ئاھالىسى شالاڭ بولۇش ئالاھىدىلىكى تۈپەيلى ، مۇستەملىكىچىلەرنىڭ ئىندىئانلارنى دىنسىزلاندۇرۇش ھىيلىسى تەلتۆكۈس ئۈنۈم بەرمىگەن بولسىمۇ ،لېكىن ئۆز دىنىدىن يۈز ئۆرۈگەن ئىندىئانلاردا ئېتىقادسىزلىق ،ئەسلىنى ئۇنتۇش خاھىشلىرى ئەۋج ئىلىپ كەتتى.بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @5 Z/ Q, S1 A! o
بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @+ V) f9 A4 w3 p" g# V2 {
بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @4 y& Y8 \3 ^5 S4 _5 V8 Y8 a, L3.مەدەنىيەتنىڭ جان تومۇرىنى ئۈزۈۋېتىپ روھىنى ئۆلتۈرۈش ھىيلىسى
بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @+ V3 _9 y5 r- N2 h. I$ [0 r- Rياۋروپادا تۇنجى بولۇپ قۇياش تەلىماتىنى ئوتتۇرىغا قويغۇچى برونىي رىم مەيدانىدا كۆيدۈرلىۋاتقان 1600-يىللاردا ،ئىندىئانلار مايا ،تىنوچدىتلان ۋەتۇئىتغۇلكان شەھەرلىرىدىكى ئالەم كۆزىتىش مۇنارلىرىدا ئۆزلىرى كەشىپ قىلغان تېلېسكوپ بىلەن كۈننىڭ كۆيۈش ۋاقتىنى، ئاي، زۆھرە يۇلتۇزى ۋە باشقا سەييارىلەرنىڭ دەۋرىيلىك ئايلىنىش ۋاقتىنى توغرا ھېسابلاپ چىقىۋاتاتتى . بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @2 D$ ~/ [) p* W/ j. o2 r8 b. @
ئىندىئانلارنىڭ پۇختا مەدەنىيەت تورى مۇستەملىكىچىلەرنىڭ «ئىندىئانلارنى بويسۇندۇرۇش –ياۋايى ھايۋانلارنى كۆندۈرگەنچىلىك ئاسان ئىش»دېگەن خىيالىنى كۆپۈككە ئايلاندۇرۇۋەتكەنىدى.مۇستەملىكىچىلەر بىر مەزگىللىك ھودۇقۇش قورقۇشتىن كىيىن ،ئىندىئان مەدەنىيىتىنىڭ ئىچكى مېخانىزمىدىكى سەلبىي خۇسۇسىيەتنى بايقىۋالدى.كاھىنلار پۈتكۈل ئىندىئان جەمئىيىتىنىڭ يۇقىرى تەبىقىسى ۋە زىيالىيلار قاتلىمى ئىدى. ئۇلار پۈتكۈل جەمئىيەتنىڭ ئىلىم –پەن،مەدەنىي –مائارىپ ۋە مەنىۋى پائالىيەت ئىشلىرىنى ئۈستىگە ئالغۇچىلار ئۇلار يەنە ئىگىلىك باشقۇرۇش ،ئۇرۇشقا قوماندانلىق قىلىش، جەمئىيەت تەرتىپىنى تۈزەش قاتارلىق پائالىيەتلەرگىمۇ يېتەكچىلىك قىلاتتى. چىن مەنىسى بىلەن ئېيتقاندا ،پۈتكۈل ئىندىئان مەدەنىيىتى «كاھىن»نامى بىلەن ئاتالغان يۇقىرى تەبىقە دىندارلار سىنىپىغا مەنسۇپ ئىدى.
بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @3 _; I5 z, i$ C8 Oكاھىنلار دىنى خەلقنى كۆڭۈلدىكىدەك قۇل قىلىشنىڭ ۋاسىتىسى قىلىۋالغانىدى. ئۇلار ئۆزلىرى ئېرىشكەن بارلىق بىلىملەرنى ئىلاھىي ۋەھىي سۈپىتىدە خەلققە يەتكۈزەتتى.خەلق بارلىق ئورۇنلاشتۇرۇشلارنى تەڭرىنىڭ ئىرادىسى دەپ بىلىپ ،شەرتسىز بويسۇناتتى ھەم كاھىنلارنى «ئەۋلىيا »دەپ ئۇلۇغلايتتى .كاھىنلار ئۆزلىرىنىڭ مەدەنىيەت يارىتىش تەجرىبىلىرىنى ئىنتايىن مەخپىي تۇتاتتى ،ئۆز پەرزەنتلىرىنىلا «ئىز باسار ئەۋلىيا»قىلىپ تەربىيىلەيتتى خەلقنى ھەرگىز ئارىلاشتۇرمايتتى.بىر كاھىن ئۆلسە ئورنىغا بىر كاھىن پەرزەنت ئىز باسار بۇلاتتى،خەلق پەقەت ئانا تىلى ،ئۇرۇش ئىلاھلارغا چوقۇنۇش ۋە ئېغىر ئەمگەكتىن باشقا ھېچنېمىنى بىلمەيتتى،يېزىق بىلىدىغان بىرمۇ پۇقرا بولمايتتى. ئىندىئان مەدەنىيىتى ماھىيەتتە«كاھىنلار مەدەنىيىتى»ئىدى. ئىندىئان مەدەنىيىتىنىڭ جان تومۇرى ئاخىرى ئىسپانىيە مۇستەملىكىچى ئارمىيىسىنىڭ باش روھانىيسى دىئوگو .د.راندانىڭ قانلىق قىلىچىدا كېسىپ تاشلاندى.بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @4 [. s( h) K* ^+ C, L
1562-يىلى راندا ئامېرىكىنىڭ پۈتكۈل ئىسپان تاجاۋۇزچى ئارمىيىسىگە ئىندىئان كاھىنلىرىنىڭ نەسلىنى قۇرۇتۇۋېتىش ،ئىندىئان تىل-يېزىقىدىكى كىتاب،ھۆججەتلەرنىڭ بىرىنىمۇ قويماي كۆيدۈرۈۋېتىش كاھىنلارنىڭ بارلىق ئەسلىھەلىرىنى بۇزۇپ تاشلاش بۇيرۇقىنى بەردى.شۇنىڭدىن كېيىنكى 40يىلدا مۇستەملىكىچىلەر «كاھىنلار جىن-ئالۋاستىلارنىڭ يەر يۈزىدىكى ۋەكىلى»دېگەننى باھانە قىلىپ ،400مىڭدىن ئارتۇق كاھىننى ئۆلتۈردى.پايدىلىنىش مەقسىتىدە ساقلاپ قالغان ئاز ساندىكى خائىن كاھىنلارنى ھېسابقا ئالمىغاندا كاھىنلارنىڭ نەسلىنى پۈتۈنلەي قۇرۇتۇۋەتتى. نەچچە مىڭ يىللىق ئىندىئان مەدەنىيىتىنىڭ جەۋھەرلىرى مۇجەسسەملەشكەن كىتابلارنى «ئالۋاستىلار قوللانمىسى»دەپ پۈتۈنلەي كۆيدۈرۈۋەتتى .مەدەنىيەت ئەسلىھەلىرىنى بۇزۇپ تاشلىدى.ئالىملار كېيىنكى 300يىل جەريانىدا قاتتىق ئاختۇرۇشلار بەدىلىگە ئاران تۆت پارچە كىتابنى قولغا چۈشۈرگەن بولسىمۇ ،ئىندىئان يېزىقىنى بىلىدىغان بىرمۇ ئادەم بولمىغاچقا ،ئۇقۇش مۇمكىن بولماي ،مۇزېي بۇيۇمى بولۇپ كەتتى .ئىندىئان مەدەنىيىتىنىڭ سەلتەنىتى پەقەت خارابىلاردىلا ساقلىنىپ قالدى.ۋەتىنىدىن ،دىندىن ۋە مەدەنىيەت ئىزچىللىقىدىن ئايرىلغان ئىندىئانلار بىراقلا روھسىزلىنىپ جەڭگىۋارلىقىنى يۇقاتتى.
بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @2 X5 i% a& y3 o0 H/ @4.مەدەنىيەت كۆچۈپ كېلىپ شالغۇتلاشتۇرۇش ھىيلىسى بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @. |) X) V$ _! U( ~2 S) v
مۇستەملىكىچىلەر ئىندىئانلارنىڭ مىللىي مەدەنىيىتىنى خارابلاشتۇرۇشقا باشلىغان دەسلەپكى مەزگىللەردە ئوتتۇرا ئەسىر ياۋروپا مەدەنىيەت ئەنئەنىلىرىنى ھەر خىل شەكىللەر ئارقىلىق ئامېرىكىغا كۆچۈرۈپ ئاپىرىپ ئىندىئانلارغا مەجبۇرىي تاڭغانىدى. مۇستەملىكىچىلەر ئامېرىكا قىتئەسىگە قەدەم باسقان كۈندىن باشلاپ بۇ جايدىكى تاغ تىزمىلىرى ، دەريا-كۆللەر، ئورمانلىق ، ئارال، دېڭىز بوغۇزلىرى ، شەھەر ۋە يېزا –كەنتلەرنى خرىستىئان دىنى ئەۋلىيالىرىنىڭ ئىسمى ۋە خرىستىئان دىنى بايرام ناملىرى بىلەن ئاتاپ ماڭغان.
بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @, m9 K2 E$ h+ [) ~9 R) \0 q4 [9 M7 xكولومبو غەربىي ھىندى تاقىم ئاراللىرىغا 1492-يىلى 12-ئاينىڭ 25-كۈنى يىتىپ بارغانلىقى ئۈچۈن بۇ ئارالدىكى تۇنجى بارغان كەنتكە «ئەيسانىڭ تۇغۇلغان كۈنىنى خاتىرىلەش كەنتى»دەپ ئىسىم قويغان.بۇ ئارالنى«كىچىك ئىسپانىيە ئارىلى » دەپ ئاتىغان. پەقەت مېكسىكىدىلا 1756 ئورۇنغا « مەريەم» 221 ئورۇنغا « بۈۋى مەريەم» دەپ نام بېرىلگەن. « ياقۇپ » ، « يۈسۈپ» نامى بىلەن ئاتالغان جايلارنى ئىنتايىن كۆپ بولغان ، ئەسلى يەر- جاي ناملىرى پۈتۈلەي بىكار قىلىنغان. مۇستەملىكىچىلەر ئىندىئانلارنىڭ يەرلىك بايراملىرىنى ئۆتكۈزۈش ئۈچۈن ، مەخسۇس ۋاقىت ئاجرىتىپ بېرىشنى تەلەپ قىلىشنى ئالدىنى ئېلىش ئۈچۈن ، خرىستىئان دىنىي بايراملىرىنى ئىندىئان كالېندارى بويىچە يەرلىك بايرام كۈنلىرىگە توغرىلاپ ئۆتكۈزگەن ، يەرلىك دىننى بايراملارنى ئاددىي شەكىلدە ، خرىستىئان دىنى بايراملىرىنى داغدۇغىلىق ئۆتكۈزۈش شەكلى ئارقىلىق ئىندىئانلارنى خرىستىئان بايراملىرىغا قىزىقتۇرغان. مۇستەملىكىچىلەر ئۆلچەم بىرلىكلىرى ، پۇل بىرلىكلىرى جەھەتتە پۈتۈنلەي ياۋروپا ئوتتۇرا ئەسىر ئۇسلۇبىنى ئومۇملاشتۇرغان.
بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @2 [1 U( k$ [1 K4 j7 [9 E1522- يىلىدىن باشلاپ ئامېرىكا قىتئەسىنىڭ ھەر قايسى جايلىرىغا موناستىر ، شەھەر قۇرۇش ئەۋج ئالغان. شەھەر لايىھىلەش ، باشقۇرۇش ۋە مەمۇرىيەت تەشكىلى قۇرۇلمىسى جەھەتتە ئىبىرىيە يېرىم ئارىلىدىكى ئۈلگىلەرنى كۆچۈرۈپ كەلگەن . يول قاتنىشى جەھەتتە ، ياۋروپا ئۇسلۇبىدىكى شاھمات تاختىسى شەكىللىك لايىھىنى قوللانغان. بىناكارلىق تېخنىكىسى ۋە شەھەر سىتىراتىگىيسى جەھەتتە ئىندىئان ئۇسلۇبى ئاساس قىلىنغان بولسىمۇ ، بىناكارلىق بېزەكچىلىكى جەھەتتە ، ئىتالىيە رەسساملىق ئۇسلۇبىدىن ۋە ئوتتۇرا ئەسىر ھەيكەلتىراشلىق ، ئويما نەقىشچىلىك ھەم بوياقچىلىق تېخنىكىسى كۆچۈرۈپ كېلىنگەن. نەتىجىدە ، ئىندىئانلارنىڭ ئەنئەنىۋى بىناكارلىق مەدەنىيىتى خارابلاشقان. مۇستەملىكىچىلەر تارىخ-تەزكىرچىلىك ۋە ئەدەبىي ئىجادىيەتنى راۋاجلاندۇرۇپ ئۆزلىرىنىڭ تاجاۋۇزچىلىق تارىخى بۇرمىلانغان تارىخنامىلەرنى ياساپ چىققان. ئەدەبىي ئەسەرلەردە ئۆزلىرىنىڭ ئىندىئانلارنى قىرىپ قۇل قىلغان ئىپلاسلىقلىرىنى «ئەيسا يولىدا قىلىنغان مۇقەددەس ئۇرۇش » سۈپىتىدە تەسۋىرلىگەن.
بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @2 f/ I0 S$ x8 hمۇستەملىكىچىلەر ئىندىئان سەنئىتىنىڭ ھەرقايسى ژانىرلىرىنى خالىغانچە بۇزۇپ پايدىلانغان. ئىندىئانلارنى ياۋروپا كىيىملىرىنى كىيىپ ، ياۋروپاچە گىرىم قىلىپ ئىندىئان سەنئىتىنى ئورۇنلاشقا مەجبۇر قىلغان . ئىندىئان تىياتىرلىرىنىڭ تەسىرلىك مۇزىكىلىرىنى چىقىرىۋېتىپ ، ئورنىغا خرىستىئان دىنى مۇناجاتلىرىنى سەپلىگەن. ئىندىئان مۇزىكىلىرىغا خرىستىئان دىنى مەدھىيە تېكىستلىرىنى كىرگۈزۈپ ، سېغىنىش پائالىيەتلىرىدە ئىندىئانلارنى يۇقىرى ئاۋازدا ئۇقۇشقا مەجبۇرلىغان. ئىندىئان مۇزىكانتلىرىنىڭ ئەنئەنىۋى مىللىي چالغۇلارنى چېلىشنى چەكلەپ ، ياۋروپا چالغۇلىرىنى چېلىشقا قىستىغان. ئىندىئان ئۇسۇللىرىنىمۇ خالىغانچە بۇزۇپ ، ھەممىنى ئەيسانى ، خرىستىئان دىنىنى مەدھىيىلەيدىغان، خرىستىئان ئۇسۇلى قىلىپ ئۆزگەرتىۋەتكەن. رەسساملىق ، ھەيكەلتىراشلىق جەھەتتىمۇ ئىندىئان سەنئەتكارلىرىنى ئەنئەنىۋى ئۇسلۇبتىن قول ئۈزۈشكە مەجبۇرلىغان.بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @! x" U4 `5 ]% g: X9 d4 y# P( V
قىسقىسى : مۇستەملىكىچىلەر ئىندىئان سەنئىتىنى مۇمكىن بولغان دەرىجىدە بۇزۇپ ، ئۆزگەرتىپ ئۆز ئاڭ سىستېمىسىنى بېيىتقان. مۇستەملىكىچىلەر كېلىشتىن ئىلگىرى « پوچتىكا» دەپ ئاتىلىدىغان ئىندىئان سودىگەرلىرى يۇرتمۇ –يۇرت قاتناپ ، پايدىسىغا ئالماشتۇرۇش شەكلىدىكى ئەنئەنىۋى سودا بىلەن شۇغۇللىناتتى. شەھەرلەردە ئالتۇن-كۈمۈش ، يېزىلاردا كاكائو مىس پالتا قاتارلىقلار پۇل بىرلىكى قىلىناتتى. مۇستەملىكىچىلەر ئىندىئانلارنى مۇستەملىكە ئاستىغا ئالغاندىن كىيىن ، ئامېرىكا قىتئەسىنى خام ئەشيا مەنبەسى دەپ تونۇپ قالماي ، يەنە ياۋروپادا بازار تاپالمايدىغان ناچار تاۋارلارنى بازار ئورنىدىمۇ پايدىلانغان. ئۇلار سۈپىتى ناچار ماللارنى كۆپلەپ يۆتكەپ كېلىپ تىجارەت بىلەن شۇغۇللانغۇچىلارغا باج ۋە باشقا جەھەتلەردە ئېتىبار بەرگەن . ئىندىئان سودا- سېتىقچىلىرىنى ئېغىر باج ۋاسىتىسى بىلەن قىسىپ روناق تېپىش ئىمكانىيىتىدىن ئايرىغان. پۇلدار ئىندىئان ئاقسۆڭەكلىرى يوشۇرۇن ئۆلتۈرۈلۈپ ، مال- مۈلكى ، بۇلاڭ- تالاڭ قىلىنغان. مۇستەملىكىچىلەر ئاچقان « نېسىگە سېتىپ ئۆسۈمى بىلەن تۈلىتىۋېلىش ماگىزىن» لىرى ئىندىئانلارنى نامراتلاشتۇرىدىغان ئاساسلىق ئامىلغا ئايلانغان.بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @9 j3 U; i3 X( S. x
بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @2 G% a, w$ t2 B/ K+ W- F5 ^9 Y. V+ W
بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @2 q" u) m! h3 ^1 F8 t* D& \7 g
5. « مائارىپنى گۈللەندۈرۈش» شوئارى ئاستىدا نادانلاشتۇرۇش ھىيلىسىبۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @) q+ F6 K, A) J& l6 r
ئەدەبىي ئويغىنىش ھەرىكىتىنىڭ تۈرتكىسىدە پۈتكۈل ياۋروپانى دىنى ئىسلاھات دولقۇنى قاپلىغاندىن كىيىن ، مۇستەملىكىچىلەر ئىندىئانلارغا بولغان دىنى تەربىيىنى كۈچەيتىشنىڭ زۆرۈرلۈكىنى تونۇپ يەتتى. ئۇلار ئىنسانپەرۋەرلىك تونىغا ئورنىۋېلىپ « ئىندىئان مائارىپىنى راۋاجلاندۇرۇپ ئۇلارنىڭ روھىنى قۇتقۇزۇۋالايلى» دېگەن شوئارنى بازارغا سالدى. 1523- يىلى ئىسپانىيىلىك داڭلىق روھانىي پېيدولۇ مېكسىكىدا تۇنجى ، «ئىندىئانلار مەكتىپى» نى قۇرغاندىن كىيىن ، پۈتكۈل ئامېرىكا قىتئەسىدە مەكتەپ قۇرۇش قىزغىنلىقى كۆتۈرۈلدى. مەكتەپلەردە بوي سۇنغان خىزمەت كۆرسەتكەن ئىندىئان ئاقسۆڭەكلىرىنىڭ بالىلىرى قوبۇل قىلىندى. مەكتەپلەردە ياۋروپا مىسسئونىرلار مەكتەپلەردىكى ئوقۇتۇش مىتوتى ئاساس قىلىنىپ ، ئەنئەنىۋى خرىستىئان دىنى دەرسلىرى ئۆتۈلدى. ئىسپان تىلى ئوقۇتۇش ئاساس قىلىندى. ئەيساغا قارىغۇلارچە چوقۇنۇش روھى پۈتكۈل مائارىپ ئەخلاقىنىڭ مەركىزىگە ئايلاندى. « ئىنجىل»نى يادلاش ئەۋج ئالدى. مۇستەملىكىچىلەر « ئىندىئان بالىلار دىنى تەشۋىقات ئەترىتى » تەشكىل قىلىپ ، ئوقۇغۇچىلارنى ئاتا-ئانىلىرىغا ، يەرلىك خەلققە خرىستىئان دىنىنى تەشۋىق قىلىشقا ئورۇنلاشتۇردى.بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @& B5 `3 z' N7 R* j5 m! a! X7 j1 Y
بۇ ئوقۇغۇچىلار يەنە ئىندىئان ئاھالىلىرىنىڭ يەرلىك دىنىغا چوقۇنۇشىنى توسۇش ، يەرلىك قول- ھۈنەر كەسپى بىلەن شۇغۇللىنىشنى چەكلەش، قارشىلىق ھەرىكەتلىرىگە پايلاقچىلىق قىلىش، ئىندىئان دىنى بۇتلىرىنى چېقىش ۋەزىپىسىنىمۇ ئۆتەتتى.ئەمما ، بۇ ئوقۇغۇچىلارنىڭ كۆپ قىسمى ئۆز ئاتا- ئانىلىرى تەرىپىدىن ئۆلتۈرۋىتىلەتتى. مۇستەملىكىچىلەرنىڭ دەرسلىك ماتېرىياللىرىدا مۇستەملىكىچىلىك تارىخى بۇرمىلانغان. ئىندىئان مىللىي قەھرىمانلىرى « ئەيسانىڭ دۈشمىنى» دېيىلىپ ھاقارەتلەنگەن. ئوقۇغۇچىلارغا ئىسپانچە يىڭى ئىسىملار قۇيۇلغان.
بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @# Z5 N/ C1 M! z6 V8 L; sئۆز تىلىدىن قول ئۈزۈپ ، ئىسپان تىلىنى قوللانغانلارنى ئەتىۋارلاپ ئىشلەتكەن. مەكتەپلەردە يەنە « ئىنجىل» دا زىكرى قىلىنغان مۇقەددەس كىشىلەرنى مەدھىيىلەش ئەۋج ئالغان. ھەتتا مۇستەملىكىچىلەرنىڭ ئوبرازى كۆپتۈرۈلگەن. ئىندىئانلارنىڭ قارشىلىق ھەرىكەتلىرى ھەجۋىيلەشتۈرۈلگەن تىياتىرلارنى ئويناش ئومۇملاشقان. مۇستەملىكىلەرنىڭ « ئىندىئان مائارىپىنى گۈللەندۈرۈش» يولىدىكى بىر قاتار تەدبىرلىرى ئارقىسىدا ، 17- ئەسىرنىڭ ئاخىرلىرىغا كەلگەندە ئامېرىكا قىتئەسىدە ، يىڭى بىر ئەۋلاد ئورنىتىلغان . « ئىندىئان زىيالىيلىرى» شەكىللىنىپ ئۆز مىللىتىنىڭ خارابلىشىشىنى تېزلەتكۈچى كاتالىزاتورغا ئايلانغان ئىدى.
بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @- `" s' q4 g, hئامېرىكا مۇستەقىللىق ھەرىكىتى ، 1- دۇنيا ئۇرۇشى ، فاشىسىزىمغا قارشى ئۇرۇش قاتارلىق بىر قاتار چوڭ ئۆزگىرىشلەر گەرچە ئىندىئان مائارىپىغا بەزى پايدىلىق شارائىتلارنى يارىتىپ بەرگەن بولسىمۇ ، لېكىن ئۇلار يەنىلا مائارىپ سىياسىتىنىڭ سىرتىدا تۇرۇپ قالدى. مۇستەملىكىچىلەر ئىندىئانلارنى «ئاز قوبۇل قىلىش، مەكتەپ پۈتتۈرگەنلەرنى ئىشقا قويماسلىق» تىن ئىبارەت تەزدۈرۈش ھىيلىسى قوللىنىپ « ئوقۇش قىزغىنلىقى يوق ياۋايى مىللەت» دېگەن قالپاقنى كېيگۈزۈپ قويدى. نەتىجىدە ئىندىئانلارنىڭ ئەنئەنىۋى بىلىم چۈشەنچىلىرى ئىزچىللىقنى يوقىتىپ ، مىللىي مائارىپ شەكلى پۈتۈنلەي خارابلاشتى. ئىندىئانلار مىسلىسىز دەرىجىدە نادانلىشىپ كەتتى.
بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @+ [% ^- k C6 F( c' W- W: Z% o
بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @: J3 J5 u. Z" |) m$ [
بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @" q" X- g4 e, E( [5 j* t3 c6.بايلىق يۆتكەپ كېلىپ ئۆزىنى كۈچلەندۈرۈش ھىيلىسى
بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @9 M. N5 ?# S, e. k5 [, wياۋروپادا كاپىتالىزم بىخ سۈرگەندىن كىيىن جاھانگىر ئەللەر بايلىق تالان –تاراج قىلىش پائالىيىتىنى تېخىمۇ كەسكىنلەشتۈردى. ئىسپانىيە مۇستەملىكىچىلىرىنىڭ ئامېرىكا قىتئەسىنى تالان –تاراج قىلىشتا قىلمىغان ئەسكىلىكلىرى قالمىدى.
بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @7 j: v8 ^$ X# C% q6 R. z, R/ T) ?1519-يىلى مۇستەملىكىچى كورتىس ئازتېكلار دۆلىتىگە باستۇرۇپ كىردى. ئازتېك پادىشاھى سۈلھىلىشىش نىيىتىدە كورتېسقا دىئامېتىرى ئالتە ئىنگىلىزچى كۈلىدىغان ئىككى ئالتۇن لېگەن بىر قاپاق كېپەك ئالتۇن ۋە باشقا نۇرغۇن سوۋغىلارنى تەقدىم قىلدى.كورتېس سوۋغىلارنى ئېلىۋېلىپلا رەزىل نىيىتىنى ئاشكارىلىدى .ئىككى سائەت ئىچىدىلا ئىككى مىڭ ئىندىئاننىڭ جېنىغا زامىن بولدى ۋە ئالتە مىليون 300مىڭ ئامېرىكا دوللىرىغا باراۋەر ئالتۇن كۈمۈشنى بۇلاپ كەتتى .
بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @& j; Y+ N8 P. o. p1532-يىلى يېسارو ئىنكا دۆلىتىگە ھۇجۇم قىلىپ ، پادىشاھ ئاتا خالبانى ئەسىر ئېلىپ بىر ئۆيگە سولاپ قويدى ھەم ئىنكا ئىندىئانلارغا پادىشاھ قامالغان ئۆينى ئالتۇن كۈمۈش بىلەن تولدۇرۇپ بەرسە ، پادىشاھنى قۇيۇپ بېرىدىغانلىقىنى جاكارلىدى. پۈتكۈل ئىنكا ئاھالىسى ھەرىكەتكە كېلىپ ، ئۇزۇنلۇقى 22 ئىنگىلزچى كەڭلىكى 17ئىنگىلىزچى ، ئېگىزلىكى 9ئىنگىلىزچى كۈلىدىغان بۇ ئۆينى ئالتۇن – كۈمۈش ،يامبۇلار بىلەن تولدۇرغان بولسىمۇ پېسارو بايلىققا ئېرىشىۋېلىپلا قىرغىنچىلىق ھەرىكىتىنى باشلىۋەتتى .
بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @) l! T' C0 k7 y' Y$ o8 ?مۇستەملىكىچىلەرنىڭ بۇ خىل بۇلاڭ –تالاڭ ھەرىكەتلىرى پۈتكۈل قىتئەنى قاپلىغاندىن كىيىن ، ھەر قايسى جايلاردا ئىندىئانلارنىڭ قارشىلىق ھەرىكەتلىرى ئارقا –ئارقىدىن مەيدانغا چىقتى. 1553-يىلى چىلىدىكى ئالاۋكا ئىندىئانلىرى ئىچىدىن چىققان ياش قەھرىمان لۇدارۇ چىلى ئىندىئانلارغا باش بولۇپ ، مۇستەملىكىچىلەرنى تارمار قىلدى ھەم مۇستەملىكىچى ئارمىيە قوماندانى بالدىۋينى ئەسىر ئالدى .لۇدارۇ پۈتۈن خەلق توپلانغان مەيداندا بالدىۋىيگە :«سەن ئالتۇن بولىغىلى كەلگەن ، بىز سىنى ئالتۇنغا تويغۇزۇپ قۇيايلى» دەپ خىتاب قىلىپ ، قايناپ تۇرغان ئالتۇن ئېرىتمىسىنى ئۇنىڭ ئېغزىغا قۇيدى. ئەمما خائىنلارنىڭ كۆپلەپ مەيدانغا كېلىشى سەۋەبىدىن ئىندىئانلارنىڭ قارشىلىق ھەرىكەتلىرى تېزلا مەغلۇپ بولدى.بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @; W6 v- l3 H% [, k2 N2 s' w; A
مۇستەملىكىچىلەر تېخىمۇ كۆپ بايلىققا ئېرىشىش مەقسىتىدە مېكسىكا ، پېرۇ بولىۋىيە ، ۋە يېڭى كرانادا قاتارلىق جايلاردا ئالتۇن-كۈمۈش كانلىرىنى كەڭ ئېچىپ ئىندىئانلارنى كۈنىگە 18سائەت ئىشلەشكە مەجبۇرلىغان. قامچا-كالتەك ئاستىدىكى ئېغىر ئەمگەك ۋە كانلارنىڭ بىخەتەرلىك ئىشلىرىنىڭ ناچارلىقى سەۋەبلىك كان سەيسىسىگە تۇتۇلغانلارنىڭ بەشىدىن تۆت قىسمى ئۆلۈپ كەتكەن .شۇڭا، كان سەيسىسىگە تۇتۇلغانلارنىڭ دەپنە مۇراسىمىنى ئالدىن ئۆتكۈزۈۋېتىش پۈتكۈل ئىندىئان جەمئىيىتىدە ئومۇمىي ئادەتكە ئايلانغانىدى. مۇستەملىكىچىلەر 1541-يىلغا قەدەر 15مىليون ئىندىئاننىڭ جېنىغا زامىن بولغان .بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @4 L6 u: s" u$ V) R$ Z$ p; F. x
ئىسپانىيە 1574-يىلغا قەدەر ئامېرىكا قىتئەسىگە 200مىڭ ئائىلىنى كۆچۈرۈپ بارغان بولۇپ ، ئۇلار كان –ئېكىنزارلىق ئېچىش ، سودا قىلىش، ئىندىئانلارغا نازارەت قىلىش ،خىزمەتلىرىنى ئىشلىگەن. ئىندىئانلار كۆپلەپ قىرىلىپ كەتكەچكە ، مۇستەملىكىچىلەر ئەمگەك كۈچى تولۇقلاش ئۈچۈن ئىبلىس قولىنى ئافرىقىغا سوزغان. 19-ئەسىرنىڭ 70-يىللىرىغا قەدەر ئافرىقا 100مىليون نېگىر خەلقىدىن ئايرىلغان، بۇنىڭ 15مىليونىلا ئامېرىكىغا ساق بارالىغان. «بەزىلەرگە بەخت ئىلىپ كەلگەن ئىش يەنە بەزىلەرگە كۈلپەت ئىلىپ كۈلىدۇ.بىر سىنىپنىڭ ئازادلىققا چىقىشى ماھىيەتتە، ئىككىنچى بىر سىنىپنىڭ قۇللۇققا چۈشۈرۈلگەنلىكىدىن دېرەك بېرىدۇ» (ئېنگىلىس).
بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @' V! e, {( ^7 F2 R. `1 Z«ئامېرىكا قىتئەسىدە كانلارنىڭ ئېچىلىشى ، يەرلىك ئاھالىنىڭ قىرىپ تاشلىنىشى كاپىتالىستىك ئىشلەپچىقىرىش دەۋرىنىڭ تاڭ نۇرى ئىدى…
بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @5 z( s d: u) ?& d( S6 Aيېڭىدىن تۇغۇلغان كاپىتالنىڭ بېشىدىن تاكى تاپىنىغىچە قان ۋە زەرداب تېمىپ تۇراتتى» (ماركىس) . مۇستەملىكىچىلەر ئىندىئانلارنى زۇلمەتلىك تۇرمۇشقا مۇپتىلا قىلىش بەدىلىگە ، ئۇلارنىڭ سۆڭەكلىرى بىلەن يۇغۇرۇلغان ئالتۇن –كۈمۈشلەرنى ھەدەپ ياۋروپاغا يۆتكىگەن. 1545-1560-يىللار ئارىلىقىدا ئىسپانىيىگە ئامېرىكىدىن 5500كىلوگرام ئالتۇن ، 246مىڭ كىلوگرام كۈمۈش توشۇلۇپ تۇرغان .(باشقا بايلىقلار تېخىمۇ كۆپ). ئەزەلدىنىلا سېرىقتال سەۋىيىدىن يۇقىرى تۇرمۇش مۇھىتىغا ئېرىشەلمەي كەلگەن ئىسپان ئاق سۆڭەكلىرى ئامېرىكىدىن بولاپ كېلىنگەن بۇ ھارام بايلىقلارغا ئۆزىنى ئاتتى. ئۇلار بۇ بايلىقلارنى پۈتۈنلەي ئۆزلىرىنىڭ ئەيش-ئىشرەتلىك تۇرمۇشىغا سەرپ قىلىپ مىسلىسىز دەرىجىدە چىرىكلىشىپ كەتتى. ئۇلاردا كاپىتالىزم تەرەققىي قىلالمىدى .بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @0 H$ L! a3 ^, z4 a' y
ئىسپانىيىگە كەلگەن ئامەت باشقا جاھانگىرلارنىڭ كۆزىنى قىزارتتى . ئەنگىلىيە دەسلەپتە ئامېرىكىدىن ئىسپانىيىگە توشۇلۇۋاتقان بايلىقلارنى بۇلاش بىلەن شۇغۇللىنىپ 1577-1580-يىللىرىدا 4مىليون 700مىڭ فونت سترلىڭ قىممىتىدىكى بايلىققا ئېرىشتى.ئۇلار 1584-يىلى شىمالىي ئامېرىكىنى ئىسپانىيىدىن تارتىۋېلىپ ۋېرگىنىيە مۇستەملىكىسىنى شەكىللەندۈردى. بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @% @0 f! i W( A5 D! {6 B* R
پورتۇگالىيىمۇ برازىلىيىنى بازا قىلىپ تۇرۇپ ، جەنۇبى ئامېرىكىدا ئىسپانىيە بىلەن مۇستەملىكە تالاشتى. گوللاندىيە ئاتلانتىك ئوكياننى قامال قىلىۋالدى .1609-يىلى فرانسىيە شىمالى ئامېرىكىغا بېسىپ كىرىپ ئەنگىلىيە بىلەن مۇستەملىكە تالاشتى. شۇنداق قىلىپ ،ئۆز ئاجىزلىقىغا باقماي ناھايىتى كەڭ جايلارغا مۇستەملىكىچىلىك تورى يايغان ئىسپانىيە ئامېرىكا قىتئەسىدىكى مۇستەملىكە جايلىرىنىڭ كۆپ قىسمىنى باشقا جاھانگىرلارغا تارتقۇزۇپ قويدى.بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @0 Q& p& W+ v; p" x
7.قەبىلىۋازلىقتىن پايدىلىنىپ پارچىلاپ يوقىتىش ھىيلىسى
بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @7 I2 B" t0 o8 T* S3 S4 [ }مۇستەملىكىچىلەر كېلىشتىن ئىلگىرى ئىندىئانلار جەمئىيىتىدە ئانىلىق ئۇرۇقداشلىق تۈزۈلمىسىدىن تارتىپ دۆلەت تۈزۈلمىسىگىچە بولغان ئارىلىقتىكى پۈتكۈل فورماتسىيە شەكىللىرى تەڭلا مەۋجۇت ئىدى. قەبىلىۋازلىق ئىنتايىن تەرەققىي قىلغانىدى. ھەر قەبىلە ئۆز ئىگىلىكىگە ماس كۈلىدىغان زېمىندا مۇستەقىل ياشايتتى ،ئىجتىمائىي سەۋىيىسىمۇ تەكشىسىز ئىدى .قەبىلىلەر ئوتتۇرىسىدا دائىم ئۇرۇش بولۇپ تۇراتتى .بولۇپمۇ مايا دۆلىتى ،ئازتېك دۆلىتى ۋە ئىنكا دۆلىتىنىڭ ئارقا –ئارقىدىن قۇرۇلۇشى بوي سۇندۇرۇلغان قەبىلە ئەزالىرىنىڭ قەلبىدە قىساس دېغى قالدۇرۇلغانىدى مۇستەملىكىچىلەر ئىندىئانلاردىكى بۇ خىل قەبىلىۋازلىق ھالىتىدىن ئۈنۈملۈك پايدىلانغان ئىدى.
بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @# {0 Z4 W# s- D, z' s; r! Vئۇلار قەبىلىلەر مۇستەقىللىقىنى ھەدەپ بازارغا سېلىپ ،يەرلىك ئاھالىلەرگە ئىلگىرىكى قەبىلىسىنى قۇرۇپ بېرىشكە ۋەدە بېرىپ ئۇلارنى ئۆز خانلىقىغا قارشى چىقىشقا كۈشكۈرتكەن ۋە كونا زىددىيەتلەرنى تىرىلدۈرۈپ قەبىلىلەر ئارا ئۆچمەنلىك پەيدا قىلىپ ،قەبىلىلەرنىڭ ئۆز ئارا ئۇرۇشۇپ قان تۆكۈشىگە سەۋەب بولغان ھەمدە بىر قەبىلىنى يوقاتماقچى بولسا ئالدى بىلەن شۇ قەبىلىگە دۈشمەن قەبىلىنى قولغا چۈشۈرۈپ ئۇنىڭدىن پايدىلانغان خۇددى ماركىس ئېيتقاندەك ،«ئىسپانىيىلىكلەر ئامېرىكا قىتئەسىگە ھۆكۈمرانلىق قىلغان چاغلىرىدا ،بىر قەبىلە باشلىقنى تىرىك تۇتۇۋالسا بارلىق قەبىلە ئەزالىرىنىڭ پالەچ ھالغا چۈشۈپ قېلىپ ئۇرۇش قىلىشنى خالىمايدىغانلىقىنى بىلىۋالغان،شۇڭا ئۇلار ئالدى بىلەن پادىشاھ ياكى قەبىلە باشلىقلىرىنى قولغا چۈشۈرۈش ، ئۇنى ئۆز مەقسىتىگە يەتكۈچە تىرىك ساقلاش ھىيلىسىنى قوللانغان».1519-يىلى كورتىس ئازتېك پادىشاھىنى ئالداپ نەزەر بەند قىلىۋالغان.ھەر قايسى قەبىلىلەر ئىتتىپاقلىشالمىغاچقا ئىككى يىل ئىچىدىلا ئازتېكلار مۇنقەرز قىلىنغان. بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @% g/ }2 }; w% }) U5 u
1533-يىلى پېساررو ئىنكا دۆلىتىگە باستۇرۇپ بارغاندا ئالدى بىلەن پادىشاھلىق تەختىنى تارتىۋېلىش كويىدا يۈرگەن ئىندىئان ئاقسۆڭەكلەرنى ئۆزىگە تارتىپ ،ئۇلارغا تەختنى ئىلىپ بېرىش ۋەدىسىنى بېرىپ، ئۇلارنىڭ ياردىمىگە ئېرىشىپ ئالتە مىليون نوپۇسلۇق ئىنكا دۆلىتىنى ئوڭايلا بېسىۋالغان 1546-يىلى يەنە بىر مۇستەملىكىچى مۇتەيىغ مايا دۆلىتىگە باستۇرۇپ بارغاندا ئىككى چوڭ قەبىلە ئوتتۇرىسىدا ھوقۇق تالىشىش كۆرۈشى بولۇۋاتاتتى. مۇنتەيغ«ئاۋۋال بىرى بىلەن ئىتتىپاقلىشىپ ئۇنىڭ دۈشمىنىنى يوقىتىش ،ئارقىدىن ئۇنىمۇ ساق قويماسلىق »ھىيلىسىنى ئىشلىتىپ ئىمپېرىيە دەرىجىسىگە يەتكەن مايا دۆلىتىنى ئازغىنا ئەسكەر بىلەن مۇنقەرز قىلغان.بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @ p4 z" _, z% d# M
8.رەزىل ۋاسىتىلەرنى قوللىنىپ جىسمانىيەتنى خورىتىش ھىيلىسىبۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @- {. [; }% _7 m. Y9 w5 }2 g
ئىسپانىيە مۇستەملىكىچىلىرى ئىندىئانلارنى دەسلەپكى قەدەمدە مۇستەملىكىسىگە ئايلاندۇرۇپ بولغاندىن كىيىن، نوقۇل ئىقتىسادىي ئۈنۈم قوغلاشتى ئۇلار ئىندىئانلار تېرىشنى بىلىدىغان«47خىل مۇستە زىرائەت –ئۈسۈملۈككەقانائەت قىلماي باشقا قىتئەلەردىن يەنە 200خىل زىرائەت كۆچۈرۈپ باردى .ئىندىئانلارنى ئىبىرىيە يېرىم ئارىلىغا خاس ئىگىلىك شەكلى ۋە قورال سايمانلارنى قوللىنىشقا مەجبۇرلىدى.مۇستەملىكىچىلەر دېھقاننىڭ قولىدا بىر پارچە يەر بولسىلا ھەممىنى ئۇنتۇيدۇ»دەپ قارىغاچقا ،ئىندىئانلارنىڭ قولىدىكى يەرنى تارتىۋالماي، يەرسىزلەندۈرۈشنىڭ يەنە بىر خىل شەكلى –ئېغىر باج-سىلىق ۋاسىتىسىدىن پايدىلاندى. يىل ئاخىرىدا ھۇسۇلنىڭ يېرىمىنى (بەزى جايلاردا ئۈچتىن بىر ياكى ئۈچتىن ئىككى قىسمىنى )باج-سىلىققا ھېسابلاپ تۇتۇپ قالدى.
بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @, x( |8 F; G( F# @ياۋروپادا قايسى مەھسۇلاتنىڭ بازىرى ئىتتىك بولسا ئىندىئانلارنى شۇ خىل زىرائەتلەرنى تېرىشقا مەجبۇرلىدى،ياۋروپادىن كۆپلەپ مال-چارۋا يۆتكەپ كېلىپ ئىندىئانلارغا مەجبۇرى باقتۇردى.ئىندىئانلارنى ئالداپ ئوزۇقلۇق قىممىتى ئىنتايىن تۆۋەن نەرسىلەرنى يېيىشكە كۆندۈردى .
بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @8 Y1 y2 @5 K: W, vئوزۇقلۇق يېتىشمەسلىك ،يۇقۇملۇق كېسەل، ئېغىر ئەمگەك قاتارلىق سەۋەبلەر تۈپەيلىدىن ئىندىئانلار تۈركۈم –تۈركۈملەپ قىرىلىپ كەتتى .مۇستەملىكىچىلەر يەنە ئىندىئانلارنىڭ قولىدىكى بايلىقىنى يېيىۋېلىش مەقسىتىدە ئۆزلىرى ئويدۇرۇپ چىققان «جەننەت بېلىتى »نى يۇقىرى باھادا زورلاپ ساتتى. ئۆلگۈچى ئىندىئانلاردىن قالغان مىراسنىڭ يېرىمىنى ئۆلگەندىن كېيىنكى دۇئا –تىلاۋەت ھەققىگە تۇتۇپ قالدى.شۇنداق قىلىپ ئىندىئانلارنىڭ ھايۋاندىن ھېچ پەرقى قالمىدى.ئىندىئان دىنلىرىدا ھاراققا چىلانغان قوناقنى ئوت كۆيدۈرۈپ ئىلاھلارغا نەزىر قىلىش ئادىتى بار ئىدى.مۇستەملىكىچىلەر بۇ ئادەتنى خرىستىئان دىنىنىڭ مۇناسىۋەتلىك تەرەپلىرى بىلەن بىرلەشتۈرۈپ ئىندىئانلارنى ھاراققا قىزىقتۇردى.
بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @. i: s1 l S! T/ L: [9 P9 q2 L# S1544-يىلى مېكسىكىدا تۇنجى ھاراق زاۋۇتى قۇرۇلغاندىن باشلاپ، جاي-جايلاردا زەھەرلەش كۈچى زور بولغان يۇقىرى گرادۇسلۇق ھاراق ئىشلەيدىغان زاۋۇتلار كەينى –كەينىدىن قۇرۇلدى. ھاراق بوتكىلىرىمۇ يىراق –يېقىندىكى يېزىلارغا قەدەر ئومۇملاشتى؛ ھەممە نەرسىدىن ئايرىلغان ئىندىئانلار بىراقلا بېرىلىپ كەتتى ھاراق ئىندىئانلارنى زەئىپلەشتۈرۈپ،جەڭگىۋارلىقنى يۇقاتتى ئۇلار ساقال قۇيۇشقا قارا رەڭلىك كىيىم كىيىشكە ئادەتلەنگەن ئىسپانىيىلىكلەردىن ئۆلگۈدەك قورقىدىغان( ئىندىئان دىنىدا ئۆلۈم ئىلاھى ساقاللىق سۈپەتتە تەسۋىرلىنەتتى،قارا رەڭمۇ بالاسى –ئاپەتنىڭ سىمۋولى ئىدى)،ھەتتا ئون ئىندىئان بىر ئىسپانىيىلىكنى ئۆلتۈرۋېتىشكە جۈرئەت قىلالمايدىغان ھالغا چۈشۈپ قالدى ئۆزلىرىنىڭ يوغان بەستى بىلەن كولومبوغا يۇنان ئەپسانىلىرىدىكى «گىگانىت ئادەملەر»نى ئەسلەتكەن ئىندىئانلار ھاراققا بېرىلگەندىن كىيىن ،بارغانسېرى كىچىكلەپ ،ئاجىزلىشىپ كەتتى.بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @ O/ N' M5 [9 T+ I5 a
ئىندىئانلار دۇنيادا تۇنجى بولۇپ تۇغۇت چەكلەش دورىسىنى ئىشلەتكەن بەقۇۋۋەت خەلق ئىدى.ھاراققا بېرىلگەندىن كىيىن ،ئۇلارنىڭ بۆرىكى ئاجىزلاپ ، ئۇرۇقى پۇچەكلىشىپ ئەۋلاد قالدۇرالمايدىغان دەرىجىگە يەتتى .ھەتتا بىرنەچچە بوتۇلكا ھاراقنى دەپ خائىنلىق قىلىدىغان ساتقانلارمۇ بىر نەچچە يۈز بوتۇلكا ھاراققا ئۆز زېمىنىنى تېگىشىۋېتىدىغان قەبىلە باشلىقلىرىمۇ كۆپلەپ چىقتى.بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @8 F% a3 I3 b- o
ياۋروپا سانائەت ئىنقىلابىدىن كىيىن ئىندىئانلارغا قارىتىلغان قۇتلۇق سىياسىتى ئۆلۈم سىياسىتىگە ئالماشتى.ئامازۇن دەريا ۋادىسىدىكى ئىككى مىليونغا يېقىن ئىندىئان خەلقى مۇستەملىكىچىلەرنىڭ بۇ جايدا كان ئېچىش، زاۋۇت قۇرۇشقا نارازىلىق بىلدۈرۈپ ،چەت جايلارغا كۆچۈشكە قارشى تۇرغاچقا مۇستەملىكىچىلەر سۇ ئارقىلىق مەخپىي تارقاتقان مىكروبتا يۇقۇملىنىپ پۈتۈنلەي قىرىلىپ كەتتى(ھازىر 100مىڭچە ئىندىئان قالدى).
بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @" l/ k `; a$ rشەرىقى شىمال كولومبىيە ئورمانلىقىدىكى كادىيە ئىندىئانلىرى ئۆزلىرى ئاچقان ئالتۇن كاننىڭ ئىگىلىك ھوقۇقىنى مۇستەملىكىچىلەرگە ئۆتكۈزۈپ بېرىشنى خالىمىغاچقا ،مۇستەملىكىچىلەر تەرىپىدىن ئوزۇق-تۈلۈك جەھەتتە قامال قىلىنىپ،سىل كېسىلى بولۇپ قىرىلىپ تۈگىدى.برازىلىيە ئىسسىق بەلۋاغ ئورمانلىقىدىكى ئىندىئانلار مۇستەملىكىچىلەر قەستەن يۇقتۇرغان قىزىل كېسىلى بىلەن يۇقۇملىنىپ قىرىلىپ كەتتى. باشقا نۇرغۇن جايلاردىكى ئىندىئانلارمۇ مۇستەملىكىچىلەر «ئىئانە»قىلغان ،يۇقۇملۇق كېسەلگە گىرىپتار بولغۇچىلار كىيىپ تاشلىۋەتكەن كىيىملەرنى كىيىپ،يۇقۇملىنىپ قىرىلىپ كەتتى .بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @) L) c* } y0 e# p+ f- o
بەزى مۇستەملىكىچى كاتتىۋاشلىرى«ئەيسا خرىستىئان دىنىغا بايلىق ياراتقۇچىلارنى قوللايدۇ»دېگەندەك دىنى نىقابقا ئورىنىۋېلىپ ،ئاشكارا ھالدا «ئىندىئانلار ئىنسانلارنىڭ نەسلى ئەمەس كۆيدۈرۈش ،پارتلىتىش ئارقىلىق ئۇلارنى قۇرۇتۇۋېتىش كېرەك»دەپ جار سالدى .ھەتتا ،مۇستەملىكىچىلەر ۋىنېسۇئىلا،ئامازۇن دەريا ۋادىلىرىدىكى،كارىت دېڭىزى ساھىلىدىكى ئىدىئانلارنى ئەمگەككە سېلىش باھانىسىدە يىرتقۇچ ھايۋان ،زەھەرلىك ئېلان ،تىمساھ،كىت،كۆپ جايلارغا باشلاپ بېرىپ يىرتقۇچ جانلىقلارغا يەمچۈك قىلىپ يوقىتىۋەتتى .مۇشۇنداق رەزىل ۋاسىتىلەر ئالدىدا 40مىليون نوپۇسلۇق ئىندىئان خەلقىدىن ھازىر قالغىنى بىر مىليوندىن سەل ئاشىدۇ.بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @; a0 L, }' t- P+ w
9. خەلقئارا مەۋجۇتلۇق ئىنتېرناتسىئونالنىڭ خىتابى
بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @: o, t# [$ { i–قالدۇق ئىندىئانلارنىڭ باھارى 1969-يىلى لوندوندا خەلقئارا مەۋجۇتلۇق ئىنتېرناتسىئونالنىڭ قۇرۇلۇشى مۇستەملىكە ئاستىدا يوقىلىشقا يۈزلىنىۋاتقان ئىندىئانلارغا باھار شامىلى ئىلىپ كەلدى.مەۋجۇتلۇق ئىنتېرناتسىئونالى «بىز ئەڭ ئەقەللىي ھوقۇقنى –مىللەتلەرنىڭ ئەلمىساقتىن ياشاپ كەلگەن ئۆز زېمىنىدا ھاقارەتلەنمەي ئاچ –يالىڭاچ قالماي ئەركىن ياشاش ھوقۇقىنى قوغداش ئۈچۈن كۆرۈشىمىز»دېگەن بۇرچنى ئۆزىگە قىبلىنامە قىلغان .80—يىللاردا پانامادىكى «قىزىلتاغ»ۋادىسىدا لوندوندىكى بىر شىركەت 22مىليارد دوللار مەبلەغ سېلىش بەدىلىگە دۇنيادىكى ئەڭ چوڭ مىس كان ئاچماقچى بولغان ۋە بۇ جايدىكى بىر مىليوندىن ئارتۇق ئىندىئان خەلقىنى سىرتقا قوغلىغان چاغدا،ئىنتىرناتسۇنال «يەرلىك خەلقنىڭ ئۆز مۇھىتىدىن ئايرىلغانلىقى ئۇلارنىڭ ھالاك بولغانلىقىنى كۆرسىتىدۇ»،«يەرلىك ئاھالە ئەتراپقا كۆچسە ئۇلار ئوتتۇرىسىدىكى ئىنسانىي مۇناسىۋەت تورى بۇزۇلۇپ ،غۇرۇرى دەپسەندە بولىدۇ…
بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @6 Y% j$ s+ e+ {( R" T* j3 X! qيەرلىك خەلقنىڭ مەۋجۇتلۇق ھوقۇقىنى قوغدايلى،ئۇلارغا ئۆزىنى قوغداش تاكتىكىلىرىنى ئۆگىتەيلى،مەدەنىيەتلىك جەمئىيەتنىڭ ئۇلارغا بولغان زىيىنىنى ئازايتايلى»دەپ ئېتىراز بىلدۈردى. ئامېرىكىلىق ئىنسانشۇناس يوھان لېندېن ھۆكۈمەتنىڭ «ئېچىش »سىياسىتىنىڭ تەسىرىدە ئىندىئانلارنىڭ نەسلى قۇرۇپ كېتىشىگە يۈزلەنگەنلىكىنى ،بىر نەچچە ئون يىل ئىچىدىلا برازىلىيىدىكى 270ئىندىئان قەبىلىسىنىڭ 90نەچچىسىنىڭ يوقىلىپ كەتكەنلىكىنى ئۈچتىن ئىككى قىسىم قەبىلىنىڭ ئادەم سانىنىڭ مىڭىغىمۇ يەتمەيدىغانلىقىنى ئاشكارىلىغاندىن كىيىن ،برازىلىيىلىك ئىنسانشۇناس داھى رىبلو ماقالە ئېلان قىلىپ «پەقەت قىلچە ئىقتىسادىي قىممىتى يوق دەپ قارالغان جايلاردىلا ئىندىئانلار پۇت قويغۇدەك زېمىنغا ئېرىشەلەۋاتىدۇ،قەيەردە بايلىق بارلىقى سېزىلگەن كۈندىن باشلاپ شۇ جايدىكى ئىندىئانلارغا قىيامەت باشلىنىدۇ»دەپ نارازىلىق بىلدۈردى.مەۋجۇتلۇق ئىنتېرناتسىئونالنىڭ ئەزاسى بىنتېرى ئامېرىكا ھۆكۈمىتىگە باياناتنامە تاپشۇرۇپ «بىز ھۆكۈمەتتىن ئاچماسلىق…نى تەلەپ قىلمايمىز، بىز پەقەت ھۆكۈمەتتىن ئېچىش پىلانى تۈزىدىغان چاغدا يەرلىك مىللەتلەرگە قانچىلىك ئاۋارىچىلىك كەلتۈرىدىغانلىقنى ئويلىنىشنى، ئۇلارنىڭ كېيىنكى تەقدىرىنىمۇ پىلانغا كىرگۈزۈشنى تەلەپ قىلىمىز»دەپ تەلەپ قويغان.بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @* T+ R2 Z4 m' j# G9 V) w
ئىنسانشۇناسلار ھازىر دۇنيادا ئەڭ ئىلغار دەپ قارىلىۋاتقان تۇغۇت چەكلەش دورىسىنىڭ ئىندىئانلارنىڭ مىڭ يىللار ئىلگىرىكى ئىجادىيىتى ئىكەنلىكنى، ئامېرىكا ئارمىيىسىنىڭ پارس قولتۇقى ئۇرۇشىدا ئىندىئانلار مىلادىدىن ئىلگىرى ئىجاد قىلغان دورىلارنى ئىشلەتكەنلىكىنى ئاشكارىلاش ئارقىلىق، ئىندىئانلارنىڭ ئەنئەنىۋى ئىگىلىك شەكلىنىڭ، قول ھۈنەرۋەنچىلىكىنىڭ،ئاڭ سىستېمىسىنىڭ قىممىتىنى تەشۋىق قىلدى .شۇنىڭدىن كىيىن بىر مۇنچە ئالىملار «بىلىمىنى ساقلاپ قېلىشنىڭ ياخشى چارىسى ئۇنى ئۆزى پەيدا بولغان زېمىندا ئىزچىللىققا ئىگە قىلىش ئىندىئانلارنى ئىقتىسادىي ئۈنۈمگە قىزىقتۇرۇش يولى ئارقىلىق ئۇلارنىڭ ئەنئەنىۋى ئىگىلىك شەكلىنى داۋاملاشتۇرۇشنى قولغا كەلتۈرۈش كېرەك »دەپ ھېسابلىغاندىن كىيىن ،مەۋجۇتلۇق ئىنتېرناتسىئونالنىڭ ئامېرىكا شۆبىسى ئامازۇن ۋادىسىدا «مەدىنى مىراسلارنى قوغداش ئورنى »قۇرۇپ، ئامازۇن ھاۋزىسىدا چىقىدىغان ھەر خىل مېۋە ئۆسۈملۈك مېيى ۋە دورا ئۆسۈملۈكلىرىنى گۈل-گىياھ جەۋھەرلىرىنى خەلقئارا بازارغا سالغان مەسئۇل خادىملارنىڭ مۆلچەرلىشىچە بۇ ئورۇن 20يىلدا 15مىليارد ئامېرىكا دوللىرىلىق ساپ پايدا يارىتىلغان، بۇ جايدىكى ئىندىئانلار يىلىغا بىر مىليارد ئامېرىكا دوللىرىغا ئېرىشىدىكەن ،ئۇلار بۇ پۇل ئارقىلىق مەكتەپ ،دوختۇرخانا ، مىللىي كارخانىلارنى قۇرىدىكەن. 1989-يىلى كالىفورنىيىدە «شامان دورىلىرى»شىركىتى ئېچىلغان . بۇ شىركەتمۇ ئىندىئانلارغا زور مىقداردا پايدا يارىتىپ بەرگەن.
بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @/ n# h* a% k9 i# J$ lنىيو-يۇرك ئۆسۈملۈك تەتقىقات ئورنىنىڭ باشلىقى بېلىك ئۆزىنىڭ پەقەت ئىندىئانلارلا تېرىشنى بىلىدىغان زىرائەتلەر ئىچىدىن راك ۋە ئەيدىز كېسەللىكلىرىگە شىپا بولىدىغان ماددىنى دەسلەپكى قەدەمدە بايقىغانلىقىنى تەتقىقاتى مۇۋەپپەقىيەت قازانسا ئىندىئانلارنىڭ نۇرغۇن پايدىغا ئېرىشىدىغانلىقنى ئېلان قىلغان. يېڭى گۋېنىيەگە تۇنجى قېتىم بارغان ئاۋسترالىيىلىك پېتربات 70-يىللاردا بۇ جايدا بىر ساياھەت ئورنى ئاچقان ،ھەر يىلى ئون مىڭدىن ئارتۇق ساياھەتچىنى كۈتۈۋالغان ھەم بۇ جايدا ئېرىشكەن پايدىنىڭ كۆپ قىسمىنى يەرلىك ئىپتىدائىي مىللەتلەرگە ئىئانە قىلىۋەتكەن .بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @4 _9 U ~, Z$ i+ [
يېقىنقى يىللاردا ئىندىئان يېزىلىرىغا بارغان ساياھەتچىلەر ھەر بىر ئىندىئان ئاقساقىلىنىڭ ئەتراپىغا 2-3يۈز ياشنىڭ توپلىشىپ قەدىمكى مەدەنىيەت ئەنئەنىلىرىنى ،ئاڭ-چۈشەنچىلىرىنى ئۆگىنىۋاتقانلىقىنى، بۇرۇن شەھەرلەرگە قېچىپ كەتكەن ئىندىئان ياشلىرىنىڭمۇ ئارقا-ئارقىدىن ئۆز يۇرتلىرىغا قايتىۋاتقانلىقىنى كۆرگەن.
بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @) [" k( c7 N- U' ?, eمەنبە:ساقلىۋالغانلىرىمبۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @/ f* C0 f" P7 v. k. Z# v$ [
بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @" P$ d1 B6 t; P2 M+ a1 E
|
 |
 |
 |
 |
|
يوللىغان ۋاقتى 2013-12-23 06:04:49 PM
يوللىغان ۋاقتى 2013-12-23 09:28:21 PM
