ئەھمەد نىجادتىن كېيىن

Naprat2009

	ئەھمەد نىجادتىن كېيىن ئاپتورى: مەھدى ھالاجى (ئامېرىكا) تەرجىمىدە:نەپرەت 2009 پرېزىدېنت مەھمۇد ئەھمىدى نىجادنىڭ ئەڭ مۇھىم ۋارىسى ئەسفاندىيار رەھىم مىشايى 6-ئاينىڭ 14-كۈنىدىكى سايلامغا قاتناشمايدۇ. سابىق پرېزىدېنتى رافسانجانىمۇ قاتناشمايدۇ. بىرلا ۋاقىتتا ئىككىسىنىڭ سايلام نامزاتلىقىغا قاتنىشىش سالاھىيىتىنى بىكار قىلىش ئايەتۇللاھ ئەلى ھۇسەيىن ھامىنىي بەرگەن كۈچلۈك سىگنال. قىسقىچە ئېيتقاندا، ھامىنىي ئۆز ھوقۇقىنىڭ ئاجىزلىشىشىغا سەۋرى قىلالمايدۇ ھەمدە سابىق پرېزىدېنت، بولۇپمۇ ئەھمەد نىجاد بىلەن قايتا زىددىيەتلىشىپ قېلىشتىن ساقلىنىش قارارىغا كەلدى. مىشايى ۋە رافسانجانىنىڭ سالاھىيىتىنىڭ بىكار قىلىنىشى ئىران ئەڭ ئالىي مەمۇرىي داھىيسى قوشۇمچە پرېزىدېنتنىڭ سىياسىي قۇرۇلمىسىنى ئېچىپ بەردى. ھامىنىي ئەھمەد نىجادنى 2009-يىلدىكى تالاش-تارتىشقا تولغان سايلامدا قايتا سايلىنىشىنى قوللىغان چاغدا، بۇ ئىككى ھوقۇقدارنىڭ كېيىن تارىختا كۆرۈلۈپ باقمىغان جىددىي مۇناسىۋەتكە پېتىپ قالىدىغانلىقىنى ھېچكىم پەرەز قىلىپ باقمىغان ئىدى. ئەمما ھەقىقەت ئەھمەد نىجادنى قوللاش ھامىنىي ۋە ئىران ئىسلام جۇمھۇرىيىتىنى  ئېغىر بەدەل تۆلەتكۈزگەنلىكىنى ئىسپاتلاپ بەردى. ئەھمەد نىجاد ئالدىن پەرەز قىلغاندىكىدەك ھامىنىي بىلەن بىرلەشمەي، ئەكسىچە مىللەتچىلىكنىڭ دىنغا قارشى پىلانىنى ئىلگىرى سۈرۈشنى باشلاپ، ھامىنىينىڭ بايلىقىدىن ئۈنۈملۈك پايدىلىنىڭ ئايەتۇللاھنىڭ ھوقۇقىغا خىرىس قىلدى، بىرلا ۋاقىتتا ئۆزىنىڭ تەسىر كۈچ دائىرىسى ۋە ئىقتىساد تورىنى قۇرۇپ چىقتى. ئۆتكەن 4 يىلدىن بۇيان، ئەھمەد نىجاد ھاكىمىيەت يۈرگۈزۈۋاتقان دىنىي ئەمەلدارلارنىڭ سىياسىي تەدبىر بەلگىلەشنى كونترول قىلىشىغا بۇزغۇنچىلىق قىلىشقا كۆپ قېتىم ئۇرۇندى. ئۇ 2011-يىلى ھامىنىينىڭ ئىتتىپاقدىشى، ئاخبارات مىنىستىر ھەيدەر مۇسلىھىنى ۋەزىپىسىدىن ئېلىپ تاشلىماقچى بولدى، ئەمما تېزلا رەت قىلىشقا ئۇچرىدى. ئۇ يەنە بەزى دىنىي ئورگانلارغا بېرىلىدىغان بايلىقنى ئازايتتى، باشقۇرۇشنى بوشىتىش ئارقىلىق ئۆز پارتىيىسىنىڭ شەخسىي بانكا قۇرۇشىغا ھەمدەمدە بولدى ھەمدە ئىراندىكى تەسىر كۈچى ئەڭ چوڭ بولغان ئىقتىساد ۋە ھەربىي ئورگان ئىسلام ئىنقىلابىي قوغدىنىش ئارمىيىسىنىڭ ئورنىغا گۇمانىنى ئوتتۇرىغا قويماقچى بولدى. ئەمما پرېزىدېنتنى قوللاش ھامىنىي ۋە ئەھمەد نىجاد ئارىسىدىكى ئازارلىقنىڭ كېڭىيىشىگە ئەگىشىپ زور دەرىجىدە تۆۋەنلىدى، ھەتتا دۆلەت ئىلكىدىكى مېدىيەلەرمۇ «ئاسىيلار» دېگەن سۆز بىلەن ئەھمەد نىجادقا سادىق كىشىلەرنى سۈپەتلىدى. بۇنىڭدىن سىرت، ئەھمەد نىجادنىڭ بىرىنچى قېتىم ۋەزىپىگە ئولتۇرغىنىغا ئوخشىمايدىغىنى، دۆلەت ئىلكىدە بولمىغان مېدىيەلەر ئەھمەد نىجادنىڭ ئىقتىسادىي ۋە سىياسىي پىلانلىرىنى ئاشكارا تەنقىد قىلىشقا باشلىدى. ئەھمەد نىجادنىڭ ئىككىنچى قېتىملىق ھەم ئەڭ ئاخىرقى قېتىملىق ۋەزىپە مۇددىتىنىڭ ئاخىرلىشىشغا ئەگىشىپ، قارشى ئېلىشقا سازاۋەر بولىمىغان ئەھمەد نىجاد قارىماققا ئىراننىڭ ھاكىمىيەت يۈرگۈزۈش تۈزۈلمىسى تەۋرىتىشتىن ۋاز كەچمەيدىغاندەك قىلىدۇ. ئەمەلىيەتتە، ئۇ مىشاينىڭ ۋارىس بولىدىغانلىقىنى بۇرۇنلا دارۋاڭ قىلىشقا باشلىدى، ئەمما ھامىنىي ئۇنىڭ قانۇنسىز تىرىشچانلىقىغا بۇزغۇنچىلىق قىلدى، ھازىر مىشايىنىڭ نامزاتلىق سالاھىيىتىنى كەسكىنلىك بىلەن بىكار قىلدى. مىشايى ئىراندا ئەڭ تالاش-تارتىش قوزغىغان شەخس، چۈنكى ئۇ دىنىي ھوقۇققا قارشى سۆزلەرنى تارتقاتقانلىقى ئۈچۈن تىل-ئاھانەتكە قالدى. ھامىنىي 2009-يىلى ئەھمەد نىجادنىڭ مىشايىنى بىرىنچى مۇئاۋىن پرېزىدېنتلىققا تەيىنلەش قارارىنى رەت قىلغاندىن كېيىن، ئەھمەد نىجادنىڭ ئۇنى تەپتارتماستىن باش قوماندانلىققا تەيىنلەش قىلمىشى ھامىنىينىڭ قاتتىق غەزىپىنى قوزغىدى. ئەھمەد نىجاد ئايەتۇللاھنىڭ ھوقۇقىغا خىرىس قىلغان تۇنجى يۇقىرى دەرىجىلىك ئەمەلدار ئەمەس. ئايەتۇللاھ ھۈسەيىن ئەلى مونتازارى ئىراننىڭ ئەڭ يۇقىرى دىنىي ئەمەلدارى، مۇبادا ئۇ ھۈمەينى ئۆلۈشتىن نەچچە ئاي ئىلگىرى چوڭ ئايەتۇللاھ، قوشۇمچە ئىران ئىسلام جۇمھۇرىيىتىنىڭ قۇرغۇچىسى ئايەتۇللاھ ھۈمەينى بىلەن تەتۈر قاراشمىغان بولسا، ئۆزى ئىراننىڭ ئايەتۇللاھسى بولۇپ قالاتتى. مونتازارى ئىران جۇمھۇرىيىتىنىڭ دەسلەپكى 10 يىلىدىكى تەسىر كۈچى ئەڭ زور شەخس ئىدى، كۆپلىگەن ئايەتۇللاھلار ئۇنى بىدئەت ئەڭ يۇقىرى داھىينىڭ مۇتلەق ھوقۇقىنى قەتئىي قوغدىغۇچى دەپ قارىغان. ئەمما ئۇ ئىران جۇمھۇرىيىتىنىڭ قاتتىق قول داھىيسىغا ناھايىتى تېزلا خىرىس قىلىشقا باشلىدى ھەمدە 2009-يىلى ئالەمدىن ئۆتكەنگە قەدەر چىڭ تۇردى. ئايەتۇللاھ مونتازارىنىڭ قولىدىكى دىنىي ھوقۇق ھامىنىيدىن يۇقىرى ئىدى ھەمدە ھامىنىي ئېلان قىلغان دىنىي ھۆكۈم ۋە ھۈمەينىنىڭ ئورنىغا ۋارىسلىق قىلىش سالاھىيىتىگە گۇمانىنى ئوتتۇرىغا قويدى. مونتازارى 6 يىل نەزەربەند قىلىندى؛ ئۇنى قوللاش ئۈچۈن ئۆتكۈزۈلگەن نامايىشلار باستۇرۇلدى؛ ئۇنىڭ كۆپلىگەن قېرىنداشلىرى ۋە يېقىن دوستلىرى تۈرمىگە قامالدى، قىيىن-قىستاققا ئېلىندى، زىيانكەشلىككە ئۇچرىدى ياكى قېچىشقا مەجبۇر بولدى. ئوخشاشلا، ئىران ئىسلام جۇمھۇرىيىتىنىڭ تۇنجى پرېزىدېنتى ئوبۇلھەسەن بانى سادىر ھوقۇق تەقسىملەش مەسىلىسى سەۋەبلىك ھۈمەينى بىلەن تەتۈر قارىشىپ قالدى. ئۇ تەختكە چىقىپ قىسقىغىنا بىر يىلدىن كېيىن، يەنى 1981-يىلى ئەيىبلەندى، كېيىن فرانسىيىگە قېچىپ كەتتى ھەمدە ئىزچىل شۇ يەردە تۇرۇپ قالدى. بانى سادىرنىڭ قوللىغۇچىلىرى ۋە ئۇنىڭغا قارشى تۇرغۇچىلارنىڭ كوچىلاردىكى زوراۋانلىق توقۇنۇشلىرى ئىككى تەرەپ خادىملىرىنىڭ ئۆلىشى ۋە يارىدار بولىشىنى كەلتۈرۈپ چىقاردى. ئەھمەد نىجادنىڭ ئىشلىرى نۇرغۇن جەھەتلەردىن بانى سادىر بىلەن ئىنتايىن ئوخشىشىپ كېتىدۇ. بۇ ئىككىسى پرېزىدېنت بولۇشتىن ئىلگىرى نامى يوق ئىدى؛ ئوخشاشلا چوڭ ئايەتۇللاھنى قوللاشقا تايىنىپ ھوقۇققا ئېرىشكەن؛ ئەھمەد نىجاد دىنىي خادىملار ۋە ئىران ئىنقىلابىي قوغدىنىش ئارمىيىسىنىڭ كۈچىنى ئاجىزلىتىش غەرىزىدە بولغاندىن كېيىن پەيدىنپەي قوللاشقا ئېرىشەلمىدى. ئەڭ مۇھىمى، ئۇلار ھۆكۈمەتنىڭ قوغدىشى ئۈنۈمىنى يوقاتقان ئەھۋالدا تايىنىشقا بولىدىغان سىرتقى تەشكىلات قۇرۇپ چىقالمىدى. ئەمەلىيەتتە، ئەھمەد نىجادنىڭ ئىككىنچى قېتىملىق ۋەزىپە مۇددىتىنى تاماملىشىغا رۇخسەت قىلىنىشى ھامىنىينىڭ ئىراننىڭ مۇقىم ۋەزىيىتىنى ساقلاشقا قانچىلىك ئەھمىيەت بەرگەنلىكىنى كۆرسىتىپ بەردى. ئەمما ھامىنىي ئەھمەد نىجادنىڭ مۇجمەللىك پەيدا قىلغان ئاقىۋەت ئارقىلىق بۇ مەقسىتىگە يەتكەنلىكىنى چوقۇم تولۇق ئويلىشىشى كېرەك. ئەڭ ئاخىرقى ھاياتىنى قۇتقازغۇچى پۇرسەتنى تۇتۇۋېلىش ئۈچۈن، ھېچنېمىسى يوق ئەھمەد نىجاد ئىسلام جۇمھۇرىيىتىنى ئاغدۇرۇۋېتىشنى قارار قىلىشى مۇمكىن. ئەمەلىيەتتە، ئاساسىي قانۇن نازارەتچىلىك كومىتېتى مىشيانىڭ نامزاتلىك سالاھىيىتىنى بىكار قىلغانلىقتىن، ئەھمەد نىجاد  سايلامنىڭ ئالدى-كەينىدە ھەر خىل قىلمىشلار ئارقىلىق ئۆزىنىڭ نارازىلىقىنى ئىپادىلىشى مۇمكىن، مەسىلەن يۇقىرى قاتلامنىڭ چىرىكلىك ئۇچۇرلىرىنى ئاشكارىلاش دېگەندەك. ئۇمۇ ۋەتەنپەرۋەر دىنىي ھوقۇققا قارشى زات سالاھىيىتىدە ھامىنىي بىلەن بىۋاستە قارشىلاشسا بولىدۇ. ئەمما مۇنداق قىلىش ئىنتايىن خەتەرلىك؛ ھەتتا ئەھمەد نىجاد ئۆلسە دەپنە قىلغۇدەك جايمۇ بولماسلىقى مۇمكىن. سايلامدىن كېيىن، ئىران سىياسىتىنىڭ ئۇزۇن مۇددەت پالەچ ھالغا چۈشۈپ قېلىشىنى كەلتۈرۈپ چىقارغان گۇرۇھلارنىڭ جېدەل-ماجىراسى داۋاملىشىش مۇمكىن. ئەمما ئىراننىڭ يادرو سىياسىتىدىكى قاتماللىق ئېغىر ئاقىۋەت پەيدا قىلىشى مۇمكىن. ئەمەلىيەتتە، ئورتاق تونۇش ھاسىل قىلالايدىغان قۇدرەتلىك بىرلىككە ھۆكۈمەتنىڭ كەمچىل بولۇشى ھەتتا ھامىنىينىمۇ يۆلىنىشىنى ئۆزگەرتىشكە ئامالسىز قېلىشىنى كەلتۈرۈپ چىقىرىشى مۇمكىن ھەمدە بۇ سەۋەبلىك ئىراننىڭ باشقا تاللىشى يوق، پەقەت غەرب بىلەن دېپلوماتىيەدە داۋاملىق قاتمال ھالەتتە تۇرۇشنى تاللىشىنى كەلتۈرۈپ چىقىرىشى مۇمكىن. مەنبە: ئوكيان تورى؛ ئاپتورى مەھدى ھالاجى ۋاشىنگىتون يېقىن شەرق سىياسىتى تەتقىقات ئورگىنىنىڭ يۇقىرى دەرىجىلىك تەتقىقاتچىسى. نەپرەت 2009 تەرجىمە قىلدى.

sabdax678

	ئەھۋالدىن قارىغاندا ئەخمەتجانمۇ ئانچە ئتتىك بويسۇنمىغۇدەك . لىكىن مەن مۇشۇ دولەتنى ئانچە چۇشەنمەيمەن بەك يىپىق دولەتمىكىن دەيمەن. يەنىلا بۇ دولەتتە ئانچە ئەركىنلىك يوق بەزى قىلمىشلىرى بىزنىڭ باشلىقلارغا ئوخشاپ قالامدىكىن دەپ ئويلاپ قالىمەن بەزىدە

ئەرتۇرا

	مەن :ۋىنسۇئىلا زۇڭتۇڭى خىرىستان چاۋىس ئۆلگەندە، نىجاد ئۇنىڭ ئۆلۈم نامىزىغا قاتنىشىپ، ئانىسى بىلەن قۇچاقلىشىپ كۆرۈشۈپ كاپىر چاۋىسنى ( جەننەتكە كىرىدۇ) دىگەندىلام ئەخمىدى نىجادتتىن كۆڭلۈم قالغان مىنىڭ! ....

بانكىر

	ئەخمىتاننىڭ يىنىدا تۇرغىنى زۇڭتۇڭ بولسام بولاتتى دەپ غەلۋە قىلغىنى شۇكەندە. ئەجەپ ئەخمىتان بىلەن قوشكىزەك ئوخشايدىكەنيا! سىنچىلاپ قاراپ بىقىڭلار مۇنبەرداشلار! يۇشۇرۇن بىرەر سىر بايقىلامدۇ تىخى. ئەخمىتاخۇن ئۆزىنى كىلونلىۋالمىغان بولىغىيدى ھە!

xaxmas

	ئۇلارنىڭ ئىككى قۇلىنى چىقارغىنى نىمە بەلگە ئەمدى

HAKANXUKUR

	سىياسى سەھنە دىگەن ئاجايىپ دە،ئاددى كاللا بىلەن بىلىپ بولغىلى بولمايدىكەن

zapar

	دۇنيا سىياسى سەھنىسنى بىر مەزگىل قالتىس قىزتتى بۇ ئەھمىدى.

faruh193

	ئىككى قولنىڭ بەلگىسى نىمدۇ ؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟

مەھزۇن

	ئەرتۇرا يوللىغان ۋاقتى  2013-6-1 12:23 AM مەن :ۋىنسۇئىلا زۇڭتۇڭى خىرىستان چاۋىس ئۆلگەندە، نىجاد  ... راس شۇنداق بوپتىكەنمۇ؟