مومامنۈڭ شۈپالۈق دورۈلۈرۈ (2)


تۇخۇم


تۇخۇمنۈڭ ېۈنسان ېۈچۈن قانچۈلۈك مۇھۈم ېەھمۈيەتكە ېۈگە ېۈكەنلۈكۈنۈ چوڭ – كۈچۈكنۈڭ ھەممۈسۈ بۈلۈدۇ. ېەمما ېۇنۈڭ شۈپالۈق خۇسۇسۈيۈتۈنۈڭ بارلۈقۈنۈ ھەممە ېادەم بۈلۈۋەرمۈسە كېرەك، دەپ ېويلايمەن.
تۇخۇم پەقەت مومام مەريەمخان ېۈشلەتكەن دورا ېەمەس. ېومۇمەن ھەممە ېۈشلۈتۈپ يۈرگەن نەرسە. مەسۈلەن، بالۈلۈق ېانۈلار يۈراق سەپەرگە ماڭسا، بۈر تۇخۇمنۈڭ سېرۈقۈنۈ قەغەزگە تۆكۈپ، نارەسۈدۈنۈڭ بېشۈنۈ چېكۈلەيدۇ. بۇ بالۈنۈڭ مېڭۈسۈ چايقۈلۈپ كەتمۈسۇن، دېگەنلۈك. ياكۈ بالا يۈقۈلۈپ چۈشسۈمۇ تەجرۈبۈلۈك ېانۈلار بالۈسۈنۈڭ بېشۈنۈ تۇخۇم بۈلەن چېكۈلەيدۇ. چۈنكۈ بۇمۇ بالا مېڭۈسۈنۈڭ چايقۈلۈپ كېتۈشۈگە قارشۈ دورا، ھەممۈسۈ توغرا. بۇلارنۈڭ بۈرۈنۈمۇ ېۈنكار قۈلالمايمۈز ھەم زۈيۈنۈ يوق ېادەتلەر.
ياكۈ مەسۈلەن، بەزۈدە ېۆزۈڭۈز بۈپەرۋالۈق قۈلۈپ پۇتۈڭۈزغا قايناق سۇنۈ تۆكۈۋالدۈڭۈز دەيلۈ. ېۇنۈ دەرھال داۋالۈغۇدەك دورۈمۇ يوق، شۇنداقتا نېمە قۈلۈش كېرەك؟ دەررۇ بۈر تۇخۇم چېقۈپ ېۇنۈڭ ېېقۈنۈ ساقۈتۈۋېتۈپ، سېرۈقۈنۈ كۆيگەن يەرگە سۈركەڭ. ېاغرۈق چاپسان بېسۈلۈدۇ ۋە چاپسان ساقۈيۈدۇ.
باش ېاغرۈقۈ دەيمۈز. ېۇنۈڭ سەۋەبلۈرۈنۈ سۈرۈشتۈرۈپ ېولتۇرمايلا ېانالگۈن ياكۈ تسۈترامون ېۈزدەيمۈز. بۇ توغرا ېەمەس. باش ېاغرۈغاندا، ېۇنۈڭ تېگۈ – تەكتۈنۈ ېۈزدەپ تېپۈش لازۈم. بەزۈدە باش قان بېسۈمۈنۈڭ يۇقۈرۈلۈقۈدۈن ېاغرۈشۈ ېېھتۈمال. دوختۇرغا بارسۈڭۈز ېۇنۈ بۈردەمدۈلا ېېيتۈپ بېرۈدۇ. بۇ يەردە تەجرۈبۈدۈن ېۆتكەن مۇنداق بۈر ېەھۋالنۈ سۆزلەپ بېرەي. ېۇيغۇرلار ياشايدۈغان يېزۈلارنۈڭ بۈرۈگە بارسام، خېلۈلا ياشانغان بۈر ېادەمنۈ قاتتۈق ېاغرۈۋاتۈدۇ دېيۈشتۈ. سالام بەرگەچ ھالۈدۈن خەۋەر ېالاي، دەپ ېۆيۈگە باردۈم. قان بېسۈمۈ 220گە يېتۈپ، دوختۇرخانۈدا يۈقۈلغۈلۈ تاستاماس قاپتۇ. ېوكۇل سالدۇرۇپ، ېۆيۈگە تېخۈ يېڭۈلا كېلۈپ ياتقانۈكەن.
- تۇخۇم بارمۇ؟ - دەپ سورۈدۈم بۈرۈدۈن.


- بۈزنۈڭ ېۆيدە ېۇنداق نەرسە يوق. ېۆيدۈكۈلەرنۈڭ چۈشلۈك تاماققا كېلۈدۈغان ۋاقتۈ بولۇپ قالدۈ. شۇ كەلگەندە قوشنۈلاردۈن ېېلۈپ چۈقمۈسا، - دېدۈ ېۇ. شۇ گەپلەرنۈ ېېيتۈشنۈڭ ېۆزۈ ېۇنۈڭ ېۈچۈن نەقەدەر مۈشكۈل بولۇۋاتقانلۈقۈ چۈرايۈدۈنلا كۆرۈنۈپ تۇراتتۈ. مەن ېورنۈدۈن قوزغالماسلۈقۈنۈ ېۆتۈندۈم. مەن ېالدۈرۈماي ھەممۈنۈ چۈشەندۈرۈۋاتقاندا ېاغۈنۈنۈڭ ېايالۈ چۈشلۈك تاماققا كېلۈپ قالدۈ. ېۇنۈڭغا ېېيتتۈم.
- كەڭلۈكۈ تۆت – بەش سانتۈمېتۈر، ېۇزۇنلۇقۈ باش ېورۈغۈدەك لاتا ېېلۈڭدە، بۈر تۇخۇمنۈڭ سېرۈقۈنۈ شۇنۈڭغا سۈركەڭ، دۇكاننۈڭكۈگە قارۈغاندا، ېۆينۈڭ تۇخۇمۈ ياخشۈراق. ېاندۈن لاتۈنۈ مانا مۇنداق: قاشنۈڭ ېۈستۈدۈن باشلاپ باشقا ېوراڭ. بۈر قېتۈمدۈلا قان بېسۈمۈ تۆۋەنلەپ، باش ېاغرۈقۈ توختايدۇ. ېەمما ېۇنۈ ېۈچ كۈن ېۇدا تەكرارلاش كېرەك.
ېارۈدۈن ېۈككۈ – ېۈچ ېاي ېۆتۈپ، بۇ يېزۈغا يەنە يولۇم چۈشۈپ قالدۈ – دە، ېاغۈنۈنۈڭ ھالۈدۈن خەۋەر ېېلۈش مەقسۈتۈدە ېۇنۈڭ ېۆيۈگە يەنە بېرۈشقا توغرا كەلدۈ.
- مەسلۈھەتۈڭگە ېاپۈرۈن، - دېدۈ ېۇ.
- نېمە بولدۈ؟
- شۇ كۈنۈگۈچە بۈز ېەخمەقلەر تۇخۇمنۈڭ قۇدرۈتۈگە كۆز يۇمۇپ يۈرۈپتۈمۈز، - دېدۈ ېۇ مۈيۈقۈدا كۈلۈپ، - ېۇنۈ پەقەت ېوزۇق قاتارۈدا بۈلۈپ، شۈپالۈق خۇسۇسۈيۈتۈ يوق، دەپ يۈرۈپتۈمۈز. سەن دېگەندەك بۈرۈنچۈ كۈننۈڭ ېەتۈسۈلا ېەسلۈمگە كەلدۈم. شۇنۈڭدۈن بۇيان مانا ېۈككۈ ېايدۈن ېوشۇقراق ۋاقۈت ېۆتتۈ. قان بېسۈمۈم ېۆرلۈمۈدۈ. خۇدايۈم، بۈر جېنۈڭغا مۈڭ جان بەرسۇن.


بۇ تاسادۈپۈي نەرسە ېەمەس. چۈنكۈ بۇ ېۇسۇل بۈلەن نۇرغۇنلۈغان كۈشۈلەر ېۆز جېنۈغا ېارام تاپتۈ.
تۇخۇم توغرۈسۈدا سۆزلۈگەندە خېلۈ گەپ قۈلۈشقا توغرا كېلۈدۇ. بەزۈلەر، ېېغۈر يۈك كۆتۈرۈپ، بېلۈنۈ چۈم قۈلۈۋالغاندۈمۇ تۇخۇم سېرۈقۈ ياردەم بېرۈدۇ. بەزۈلەر تەرتۈزنۈ ھاۋانچۈدا سوقۇپ تالقانلاپ، بۈر قوشۇق تالقاننۈ بۈر تۇخۇم سېرۈقۈ بۈلەن ېارۈلاشتۇرۇپ بەلگە چاپلايدۇ. بەزۈلەر قارۈمۇچ بۈلەن ھەسەل، تۇخۇم ېۈچۈنۈ ېارۈلاشتۇرۇپ ېۈشلۈتۈدۈكەن. قارۈمۇچ بۈلەن تۇخۇم سېرۈقۈ ېارۈلاشتۇرۇپ بەلگە چاپلۈغاندا، يۇقۈرۈ ېۈنۈمگە ېۈگە بولدۇم. ېۇنۈڭ ېۇسۇلۈ مۇنداق: تۇخۇم سېرۈقۈ، قارۈمۇچ(چوڭ قوشۇقتا سۈيپاپ بۈر قوشۇق) ھەسەل(بۈر قوشۇق) بۈلەن ېارۈلاشمۈسۈنۈ تۆت قاتلانغان قول ياغلۈققا مايلاپ، بەلنۈڭ دەل ېاغرۈيدۈغان يېرۈگە قويۈمۈز ۋە ېۈستۈنۈ بۈر نەرسە بۈلەن تارتۈپ باغلۈۋالۈمۈز. بۇ ېۇسۇل كېچۈسۈ يېتۈش ېالدۈدا ېۈشلۈتۈلۈدۇ. ېەتۈگەنلۈكۈ ېۈشقا ماڭغاندا ېۇنۈ ېېلۈۋېتۈمۈز. دەسلەپكۈ ېۈچ كۈننۈڭ ېۆزۈدۈلا ېادەم ېۆزۈنۈ تېتۈك ھېس قۈلۈشقا باشلايدۇ. مېنۈڭچە بولغاندا داۋالاشنۈ ېۈزۈلدۈرمەي بۈر ھەپتە قۈلغان ياخشۈ. بۇ يەردە شۇنۈمۇ ېېيتۈپ كېتۈش كېرەككۈ، داۋالانغان ېادەم بۈر ېاي ېۆزۈنۈ ېېغۈر ېۈشلاردۈن تارتمۈقۈ لازۈم.
تۇخۇم يېغۈ. ېۇيغۇرلارنۈڭ تۇرمۇش تۈرۈكچۈلۈكۈدە غاز، ېۆردەككە قارۈغاندا، توخۇ ېاساسلۈق ېورۇندا تۇرۈدۇ. شۇڭا تېبابۈتۈمۈزدە كۆپرەك توخۇ تۇخۇمۈ ېۈشلۈتۈلۈدۇ. تۇخۇم يېغۈمۇ مانا شۇ توخۇ تۇخۇمۈنۈڭ سېرۈقۈدۈن چۈقۈرۈلۈدۇ. ېۇنۈ مومام مەريەمخاننۈڭ ياساۋاتقۈنۈنۈ تالاي قېتۈم كۆرگەنمەن. ھېلۈمۇ يادۈمدا، تۇخۇم يېغۈ چۈقۈرۈش ېۇسۇلۈ: تۇخۇمنۈ پۈتۈن پېتۈ قاينۈتۈپ پۈشۇرۇپ ېاندۈن تازۈلۈنۈپ سېرۈقۈ ېېلۈنۈدۇ. ېاندۈن ېۇنۈ ېاستا كۆيۈۋاتقان ېوتقا قويسا ېېرۈپ، مايغا ېايلۈنۈدۇ. ېۇ كۆيگەن يەرگە، ھۆل تەمرەتكۈگە داۋا.
ھېلۈمۇ يادۈمدا، مومام رەھمۈتۈ ېالدۈغا قورسۈقۈ ېاغرۈپ، ېۈچۈ توختۈماي ماغدۇرۈ ېۈزۈلگەن بالۈنۈ ېېلۈپ كەلسە، بۈر پارچە كۈگۈزگە(تولۈراق قارا قوينۈڭ كۈگۈزۈ ېۈشلۈتۈلەتتۈ) بۈر تال تۇخۇمنۈ چېقۈپ قۇيۇپ، ېاغرۈق نارەسۈدۈنۈڭ ېۈشتۈنۈنۈ يەشكۈزۈپ شۇنۈڭغا ېولتۇرغۇزاتتۈ. 10-15 مۈنۇتتۈن كېيۈن بالۈنۈ كۆتۈرۈپ ېالاتتۈ. شۇندا قارۈغۇدەك بولسۈڭۈز، تۇخۇمنۈڭ ياكۈ سېرۈقۈ، ياكۈ ېېقۈ يوق بولۇپ چۈقاتتۈ. مەن ھەيران بولۇپ بۈردەم كۈگۈزگە، بۈردەم مومامغا قارايتتۈم.
- بۇنۈڭ ېەجەبلۈنۈدۈغان ھېچ نېمۈسۈ يوق، - دەپ چۈشەندۈرەتتۈ مومام، - مۇبادا نارەسۈدۈنۈڭ قورسۈقۈ سوغۇقتۈن ېاغرۈسا، تۇخۇمنۈڭ سېرۈقۈنۈ، ېۈسسۈقتۈن ېاغرۈسا، ېېقۈنۈ بالۈنۈڭ ېۈچۈ شۈمۈرۈۋالۈدۇ ۋە ېۇ داۋا تاپۈدۇ. مانا كۆردۈڭمۇ، تۇخۇمنۈڭ سېرۈقۈ يوق، دېمەك بالۈنۈڭ ېۈچۈ سوغۇقتۈن ېاغرۈغان.
تۇخۇمدا نارەسۈدۈنۈ قانچە كۈن ېولتۇرغۇزۈدۈغانلۈقۈمۇ يادۈمدا، ېۈچ كۈن ېاخشۈمۈ ېولتۇرغۇزۇلۈدۇ. شۇندۈلا بالۈنۈڭ ېۈچۈ ېۆتۈش توختايتتۈ. ېانۈلار مومامغا سوۋغا – سالاملۈرۈنۈ ېېلۈپ كېلەتتۈ.
نارەسۈدۈلەر ېارۈسۈدۈكۈ مۇنداق قورساق ېاغرۈقلۈرۈنۈ داۋالاشتۈكۈ بۇ ېاددۈي ېۇسۇل ھازۈر تامامەن ېەستۈن كۆتۈرۈلۈپ ېەمەلدۈن قالغان. مۇبادا بالۈمۈزنۈڭ ېۈچۈ ېۆتۈپ قالسا، دەررۇ دوختۇرغا يۈگۈرەيمۈز. دوختۇرلارنۈڭ دورۈسۈ بولسۈغۇ كاشكۈ. دوختۇردا بەزۈلەرنۈڭ ېۈچۈ ېۆتۈش توختۈسا، بەزۈلەرگە ھېچنەرسە كار قۈلمايدۇ. ېۇنۈ ېۆز پەرزەنتلۈرۈم، نەۋرۈلۈرۈم ۋە بەزۈ تونۇشلارنۈڭ بالۈلۈرۈدۈنمۇ كۆرۈپ، ېۆز دورامنۈ ياساشقا مەجبۇر بولغانمەن.
بۇ يەردە تەجرۈبۈدۈن ېۆتكەن مۇنداق بۈر ېەھۋالنۈمۇ ېەسلەپ ېۆتمەي مۇمكۈن ېەمەس ېوخشايدۇ. مۇبادا گېموروي تېشۈغا چۈقۈۋالسا، ېۈچ كۈن ېۇدا، ھەر كۈنۈ ېاخشۈمۈ ېۈككۈ دانە توخۇ تۇخۇمۈنۈ چېقۈپ، بۈر پاكۈز لاتۈغا قويۇڭ – دە، ېۈستۈدە 10-15 مۈنۇت ېولتۇرۇڭ. يارا ېۈچ كۈندە ېۈچۈگە كۈرۈپ كېتۈدۇ. شۇنۈڭدۈن كېيۈن توخۇ يېغۈدا بەش كۈن داكا بۈلەن تېڭۈڭ..


　

يۈلان



بۇنۈڭدۈن خېلۈ يۈللار ېۈلگۈرۈ ېۆزبېك تۈلۈدا چۈقۈدۈغان «ساېادەت» ژۇرنۈلۈدۈمۇ ياكۈ «پەن ۋە تۇرمۇش» ژۇرنۈلۈدۈمۇ بۈر ېالۈمنۈڭ يۈلان توغرۈسۈدۈكۈ ماقالۈسۈنۈ ېوقۇغانۈدۈم. ېالۈم ماقالۈسۈدە يۈلاننۈڭ شۈپالۈق خۇسۇسۈيتۈ بارلۈقۈ توغرۈسۈدۈكۈ رۈۋايەتلەرنۈ «بۈمەنە گەپ»دەپ،يوققا چۈقۈرۈدۇ. مەن شۇندا ېۇ ېالۈمنۈڭ ېۆزۈنۈ بۈمەنە گەپ قۈلۈدۈغان ېادەم ېۈكەن دېدۈم. چۈنكۈ مەن ېۇ توغرۈسۈدا سەل كېيۈنرەك ھېكايە قۈلۈمەن. يۈلاننۈڭ شۈپالۈق خۇسۇسۈيتۈنۈ ېۆز كۆزۈ بۈلەن كۆرگەن ېادەممەن.كېيۈنكۈ يۈللۈرۈ تۇغقان يوقلاش مەقسۈتۈدە شۈنجاڭ ېۇيغۇر ېاپتونوم رايۇنۈغا بارغۈنۈمدا ېۈرۈمچۈ،ېاقسۇ،قەشقەر ۋە خوتەن بازارلۈرۈدا تۈرۈك،قۇرۇتۇلغان،بوتۇلكۈلارغا قاچۈلانغان يۈلانلارنۈمۇ(ېەپسۇس بۇ جانۈۋارنۈڭ قانداق ېاغرۈقلارغا قوللۈنۈلۈدۈغانلۈقۈنۈ سۈرۈشتۈرمەپتۈمەن)ېۆز كۆزۈم بۈلەن كۆردۈم.بۇ پاكۈتلار ېۇيغۇر تېبابۈتۈدە يۈلاننۈڭمۇ ېۆزۈگە خاس ېورنۈ بارلۈقۈنۈ ېۈسپاتلۈسا كېرەك.
تەپسۈلاتقا بېرۈلمەي،ېېنۈق پاكۈتلارغا تايۈنۈپ كۆرەيلۈ.
1946-يۈلۈ ېالدۈدا ېۈسسۈق قوتۇرغا مۇپتۈلا بولغانۈدۈم.كۈيۈن ېۇ تۇرۇپلا سوغ قوتۇرغا ېايلۈنۈپ كەتتۈ.پۇت-قوللۈرۈمنۈڭ بارماقلۈرۈ ېارۈسۈدۈمۇ،پۈتكۈل بەدۈنۈمدۈمۇ شەلۋەرەپ،قۈچۈشۈپ ېارامۈمنۈ قويمۈدۈ.ېولتۇرۇپ-قوپۇش مېنۈڭ ېۈچۈن مۈشكۈل ېۈش بولدۈ. ېۆزۈمۈز يۈپ ېېگۈرۈپ توقۇپ، كۈيۈۋالغان ېۈشتان-كۆڭلەككە چاپلۈشۈپ قالاتتۈ-دە،ېورنۇمدۈن تۇرساملا جېنۈم قاقشاپ كېتەتتۈ.چۈنكۈ بۈر پارچە يەرنۈڭ تېرۈسۈ سويۇلۇپ چۈقاتتۈ.دوختۇرغا كۆرۈنۈۋۈدۈم.سېسۈقتۈن-سېسۈق دورا بەردۈ.قانچە ېۈخلاس قۈلۈپ ېۈشلەتسەممۇ،ېۇنۈڭدۈن بۈر تۈيۈنلۈق پايدا بولمۈدۈ.


ېولتۇرۇش ېۈمكانۈيۈتۈ بولمۈغانلۈقتۈن دەرستە پارتۈغا جەينەك تۈرەپ ېولتۇرسام،رۇس تۈلۈ مۇېەللۈمۈ ېولتۇر،دەپ بۇيرۇق بەردۈ.ېولتۇرۈۋاتۈمەن،مۇېەللۈم،دېدۈم.لېكۈن ېۇ ماڭا مۈختەك قادۈلۈپ تۇرۈۋالدۈ.ساۋاقداشلار ېالدۈدا ھەممۈنۈ ېوچۇق ېېيتۈش مۇمكۈن ېەمەستە.چۈنكۈ سەككۈزۈنچۈ سۈنۈپتا ېۆزۈمنۈ يۈگۈت ھېسابلاپ يۈرگەن بالۈلارنۈڭ بۈرۈمەن.سۈنۈپتا قۈزلار ېولتۇرۈدۇ.شۇڭا خۇددۈ سوغۇق سۇدا يۇغۇرۇلغان خام ناندەك بېزۈرۈپ تۇرۈۋالدۈم.مۇېەللۈم مېنۈ سۈنۈپتۈن چۈق دېدۈ. ېۈلاج قانچە،چۈقۈشقا توغرا كەلدۈ.تەنەپپۇستا بالۈلار مېنۈ ېۈلمۈي مۇدۈرنۈڭ ېۈزدەۋاتقانلۈقۈ توغرۈسۈدۈكۈ خەۋەرنۈ يەتكۈزدۈ.رۇس تۈلۈ مۇېەللۈمۈ دەرستۈن كېيۈن ېۈلمۈي مۇدۈرغا مېنۈڭ «تەرتۈپسۈزلۈكۈمنۈ» ېېيتۈپ شۈكايەت قۈلغانۈكەن. ېۇمۇ ېەر، مەنمۇ ېەر بولغانلۈقۈمۈز ېۈچۈن ھېچ نەرسۈنۈ يوشۇرماي ېوچۇق ېېيتتۈم.
- بۇ يامان بوپتۇغۇ، - دېدۈ ېۇ مېنۈڭ ھالۈمنۈ ېاڭلۈغاندۈن كېيۈن، - بۈرەر موماي، بوۋايلاردۈن مەسلۈھەت سوراپ كۆرمۈدۈڭمۇ؟ مۇنداق يۈرگۈنۈڭ بولمايدۇ. ېۆزۈڭگە نېمۈشقا ېۈچۈڭ ېاغرۈمايدۇ، - دېدۈ ېۈلمۈي مۇدۈر.
شۇ دەقۈقۈدە بۈردۈن بوۋام رەھمۈتۈ ھايات چاغدا ېارۈلۈشۈپ يۈرگەن ېاپېاق ساقۈلۈ تۆشۈنۈ يېپۈپ تۇرۈدۈغان ېەرشۈدۈن ېۈسۈملۈك بوۋاي يادۈمغا كەلدۈ، ېۇ كۈشۈ چوڭ ېاقسۇ يېزۈسۈدۈكۈ شۇ يۈللاردۈكۈ چوڭ گۆش دۇكۈنۈنۈ تۇتاتتۈ. يەنە بۈر تەرەپتۈن ېۇنۈڭ ېۆيۈ مەكتەپ ياتاقخانۈسۈغا يېقۈن ېۈدۈ. شۇ بوۋاينۈڭ ېالدۈغا كۈردۈم ۋە ېەھۋالۈمنۈ ېېيتتۈم. بۇ ياز ېايلۈرۈنۈڭ باشلۈرۈ ېۈدۈ.
- ېوغلۇم، بۈر يۈلان تۇتقۈن – دە، بېشۈنۈ كېسۈۋال، بوتۇلكۈغا قاچۈلاپ يەرگە كۆم. ېون كۈن بولغاندا ېاچساڭ، يۈلان ېېرۈپ مايغا ېايلۈنۈدۇ، شۇ مايدا بەدۈنۈڭنۈ ېۇدا بەش كۈن مايلاپ، ېاندۈن مۇنچۈغا چۈش، ېاغرۈقۈڭ مۇنچۈدا قالۈدۇ، - دەپ مەسلۈھەت بەردۈ ېەرشۈدۈن بوۋاي. يۈلان ېېرۈپ چۈققان ماي سېسۈق بولغۈنۈ ېۈچۈن دەرستۈن كېيۈن ياتاقخانۈمۈز نېرۈسۈدۈكۈ ېەسكۈ تام ېۈچۈگە كۈرەتتۈم – دە، پۈتكۈل كۈيۈم – كېچۈكۈمنۈ يېشۈۋېتۈپ مايلايتتۈم ۋە دەرس تەييارلاپ ېولتۇراتتۈم.
ېالتۈنچۈ كۈنۈ كەچ مۇنچۈغا بېرۈپ يۇيۇنۇپ قايتتۈم. ېەتۈسۈ قارۈسام بەدۈنۈمدە بۈېارام قۈلغۇدەك نەرسە قالماپتۇ.
قۈسقۈسۈ،شۇنۈڭ بۈلەن قوتۇردۈن مەڭگۈ خوشلاشتۈم. ېەرشۈدۈن بوۋاينۈڭ ياتقان جايۈ ېۈلاھۈم جەننەتتە بولسۇن! يېقۈندا قوشنۈمۈز مەخسۇت دېگەن كۈشۈ كۈرۈپ كەپتۇ. چاي ېۈستۈدە قۈلمۈغان گېپۈمۈز قالمۈدۈ. مەن ېەرشۈدۈن بوۋاينۈڭ دورۈسۈ بۈلەن قانداق ساقايغانلۈقۈمنۈ سۆزلەپ بەردۈم.
- توغرا ېېيتۈسۈز،-دېدۈ ېۇ بۈردۈن سۆزۈمنۈ قۇۋۋەتلەپ،- بۇنۈڭدۈن خۈلۈ يۈل ېۈلگۈرۈ ېاغرۈقخانۈغا چۈشۈپ قالدۈم. مېنۈ ېورۇنلاشتۇرغان بۆلمۈدە چوڭ ياشتۈكۈ بۈر كۈشۈمۇ بار ېۈكەن. ېۇ كۈشۈنۈڭ بەدۈنۈدە تەمرەتكۈدەك قۈچۈشقاق يارا بار ېۈكەن. ېوكۇل ېۈستۈگە ېوكۇل، دورا ېۈستۈگە دورا ېېلۈۋاتۈمۈز. بۈراق، قۈلغان دورۈلار ېۇ كۈشۈگە ھېچ تەسۈر قۈلمۈدۈ. مېنۈ ېاغرۈقخانۈدۈن چۈقۈرۈدۈغان بولدۈ. شۇندا ھېلۈقۈ كۈشۈ:
- ېۇكا، سەن ېۆيۈڭگە چۈقۈپ كېتۈپ بارۈسەن، گېپۈڭگە قارۈغاندا يېزا بۈلەن ېالاقەڭ خېلۈ چۈڭ ېوخشايدۇ. ېوغۇل بالۈلۈق قۈلۈپ، ماڭا ېۈككۈ تال يۈلان تېپۈپ بەرگۈن. خۈزمۈتۈڭ بۈكارغا كەتمەيدۇ، ماڭا ېوخشاش ېاغرۈقۈ بار بۈر كۈشۈ بۇ كاساپەت كېسەلدۈن شۇ يۈلاننۈڭ گۆشۈنۈ يەپ ساقۈيۈپ كېتۈپتۇ، - دەپ نالە قۈلۈپ تۇرۈۋالدۈ. مەن ېاتام دېمەتلۈك بۇ چوڭ ياشلۈق كۈشۈنۈڭ گېپۈنۈ يۈرالمۈدۈم. رەھمۈتۈ تا ھاياتۈنۈڭ ېاخۈرۈغۈچە كۆرگەنلا يەردە رەھمەت ېېيتۈپ، مۈرەمگە قاقاتتۈ. چۈنكۈ يارۈسۈ شۇ يۈلان گۆشۈنۈ يېگەندۈن كېيۈن ساقۈيۈپ كېتۈپتۇ.
يۈلاننۈڭ پەقەت مېيۈلا ېەمەس، شۇنداقلا گۆشۈنۈڭ قۈچۈشقاققا شۈپالۈق ېۈكەنلۈكۈنۈ مۇشۇ ېۈككۈ پاكۈت ېۈسپاتلاپ تۇرسۈمۇ، دەرد تارتۈۋاتقانلار ېاڭلاپ قالسۇن، دېگەن ېويدا يەنە بەزۈ نەرسۈلەرنۈ سۆزلەپ بېرۈشكە قارار قۈلدۈم.


بەزۈلەر يۈلاننۈ تۈرۈكلا بوتۇلكۈغا سولاپ، ېاغزۈنۈ ھۈم ېېتۈپ ياز بويۈ ېاپتاپقا قاقلاپ قويۈدۈكەن. جانلۈق نەرسە بولغۈنۈ ېۈچۈن يۈلان بوتۇلكا ېۈچۈدە ھاۋا يېتۈشمەي، ېالدۈدا كۆپۈپ، ېاندۈن يېرۈلۈدۈكەن. شۇنۈڭ بۈلەن ېۇ قۇياش نۇرۈدا پەيدۈنپەي ېېرۈپ ماي ھاسۈل بولۈدۈكەن. يۈلاننۈڭ بۇ مېيۈ ېاساسۈەن بەل ېاغرۈقلۈرۈغا ېۈشلۈتۈلۈدۈكەن. يۈلاننۈڭ بېشۈ كېسۈلمۈگەنلۈكتۈن ماي زەھەرلۈك بولۇپ، ېېچۈشتۇرۇش خۇسۇسۈيۈتۈگە ېۈگە. شۇنۈڭ ېۈچۈن پەلكۈچ ياساپ، ېۇنۈ قويۇق سۈركۈمەي، بەلكۈ ېۈككۈ ياكۈ ېۈچ سۈزۈقچە تارتۈپ قويۇشنۈڭ ېۆزۈ كۇپايە ېۈكەن. ېادەم چۈدالماي قالۈدۇ، دەيدۇ بۈلگەنلەر. چونجا ېاپتوبۇس پاركۈ شوپۇرلۈرۈنۈڭ بۈرۈ بۈلەن يولدا يولداش بولۇپ قالدۈم. ېۇ ماڭا تۆۋەندۈكۈلەرنۈ ھېكايە قۈلۈپ بەردۈ.
ېۇنۈڭ 8- سۈنۈپتا ېوقۇۋاتقان ېۈنۈسۈ زۈققا بۈلەن ېاغرۈپتۇ. ېوقۇشنۈمۇ تاشلاپتۇ. ياتمۈغان ېاغرۈقخانۈسۈ، يېمۈگەن دورۈسۈ، سالمۈغان ېوكۇلۈ قالمۈغان. ېاخۈر ېۇ مېنۈڭ ېەرشۈدۈن بۈر ېاقساقال بۈلەن ېۇچرۈشۈپ قاپتۇ – دە، سۆزۈدۈن سۆز چۈقۈپ قېرۈندۈشۈنۈڭ ېەھۋالۈنۈ سۆزلەپ بېرۈپتۇ.
- بۈر پارچە يېڭۈ كالا گۆشۈنۈ تاپ، - دەپتۇ ېۇ، -ېۇنۈ بۈر تال يۈلان گۆشۈگە ېارۈلاشتۇرۇپ، راسا چاناپ، بۈر ېاپقۇر چۆچۈرە ېەتكۈزۈپ ېۈنۈڭغا ېۈچكۈز. ېۇنۈڭغا بۇنۈڭدۈن ېېسۈل دورۈنۈ تاپالمايسەن. شوپۇر بۇرادەر بوۋاينۈڭ دېگۈنۈنۈ ېۈشلەپتۇ. شۇ كېچۈسۈ ېۈنۈسۈ دۇنيادۈن بۈغەم ېۇخلاپتۇ. راسا تەرلۈگەن بولسا كېرەك. ېەتۈسۈ يۆتەلمۇ كەسكۈن ېازۈيۈپتۇ. بالا ېۈچۈنچۈ كۈنۈ ېۆزۈنۈ ېوبدانلا ھېس قۈلۈپتۇ. كۈيۈن بۈمار ېاكۈسۈدۈن نېمە بەرگۈننۈ سوراپتۇ.ېاكۈسۈ «گۆشكە بۈر موللا بوۋايغا دۇېا قۈلدۇرغانۈدۈم،خالاس»دەپ تۈرەجەپ تۇرۈۋاپتۇ. ېەمما،بۇ جاۋاب بالۈنۈ قاناېەتلەندۈرەلمەپتۇ:
- ېاكا،سەن ېوچۇقۈنۈ ېېيتقۈن،جېنۈمغا ېارام بېرۈۋاتۈدۇ.ېۇنۈڭدۈن يۈرگەنگۈنۈم يوق؟قورقما!-دەپتۇ بۈمار. بۈمار ېەتۈسۈ قوشنۈسۈنۈڭ ېېشۈكۈنۈ سوراپ مۈنۈپ،باھار يېزۈسۈ تەرەپكە بېرۈپ،ېۆز قولۈ بۈلەن يەنە بۈر يۈلان تۇتۇپ چۆچۈرە ېەتكۈزۈپ يەپتۇ.
- شۇنۈڭ بۈلەن ېۈنۈم سەللۈمازا ساقايدۈ.ېوتتۇرا مەكتەپنۈمۇ تۈگەتتۈ.ېارمۈيگۈمۇ بېرۈپ قايتتۈ.مۇشۇ كۈنلەردە ېۇ ېۈككۈ پەرزەنتنۈڭ ېاتۈسۈ،-دەپ شوپۇر ھېكايۈسۈنۈ ېاياغلاشتۇردۈ.


مۇشۇلارنۈ ھېكايە قۈلۈۋاتقاندا خۈيالۈمغا رېېاللۈققا يېقۈن بۈر رۈۋايەت كەلدۈ.ېۇنۈ قاچان،كۈمدۈن ېاڭلۈغۈنۈم ېېسۈمدە يوق.بۈر كۈشۈنۈڭ يالغۇز ېوغلۈ بولۇپ،ېۇ زۈققا بۈلەن ېاغرۈۋاتقان ېۈكەن.ېاتۈنۈڭ ېوغلۈنۈ ېاپارمۈغان يېرۈ قالمۈغان بولسا كېرەك.يېقۈنلۈرۈدۈن بۈرۈ پالانچۈ مەھەللۈدە قالتۈس بۈر تېۋۈپ باركەن.ېۇ زۈققۈنۈ ېاسانلا ساقايتار ېۈمۈش،دەپتۇ.ېاتھارۋۈنۈ قوشۇپتۇ-دە،سەپەرگە چۈقۈپتۇ.ېاتا-بالا ېۇزاق يول مېڭۈپتۇ.بۈر يەرگە كەلگەندە،كۈن ېولتۇرۇشقا يېقۈنلۈشۈپتۇ.يول چۆلدۈن ېۆتۈدۈكەن.يول بويۈدا يالغۇز ېۆي بولۇپ،ېۇنۈڭدا بۈر بوۋاي ياشايدۈكەن.بوۋاي مېھمانلارنۈ ېۈللۈق قارشۈ ېېلۈپ،ېۆيۈگە باشلاپتۇ.
ساھۈبخان كۆپنۈ كۆرگەن ېادەم ېۈكەن.‹كەلگۈچە مېھمان،كەلگەندۈن كېيۈن ېۆي ېۈگۈسۈ ېۇيۈلۈدۇ›غۇ.ساھۈبخان قەدۈر ېەھۋال ياشايدۈكەن.مېھمانلارنۈڭ ېالدۈغا قويغۇدەك ھېچنەرسۈسۈ يوق.دۇنيالۈقتا يالغۇز ېۆچكۈسۈ ېۈكەن.ېۇنۈ سويماي دېسە،مۇنۇ مېھمانلار ېالدۈدا سەت،سوياي دېسە،ېۇ قورسۈقۈنۈ شۇ ېۆچكۈنۈڭ سۈتۈ بۈلەن بېقۈۋاتقانلۈقۈنۈ ېويلاپتۇ.ساھۈبخان ېاخۈر مېھمانلارنۈڭ دۇېاسۈنۈ ېاپتۇ-دە،تۈرۈكچۈلۈكتۈكۈ يالغۇز ېۆچكۈسۈنۈ سويۇپ،پارچۈلاپ قازانغا ساپتۇ. بوۋاينۈڭ ېۆيۈ ېالدۈدا بۈر تۈپ چېقۈر جۈجەم دەرۈخۈ بولۇپ،ېوچاق شۇنۈڭ ېاستۈدا ېۈكەن.ېۆچكە گۆشۈ خۇددۈ شۇ ېوچاقتۈكۈ قازاندا قاينايدۇ.ساھۈبخان قازان قاينۈغاندا،ېۈستۈدۈكۈ كۆپۈكنۈ ېېلۈپ،تۇۋاقنۈ قۈيا ېوچۇق قويۇپ مېھمانلۈرۈ ېالدۈغا كۈرۈدۇ.گۆشنۈ قازاندۈن ېۇسۇش مەقسۈتۈدە ېاخۈرقۈ قېتۈم چۈقۈپ تۇۋاقنۈ شۇنداقلا كۆتۈرسە،قازان ېۈچۈدە ېارغامچا كېسۈمۈ ياتقۇدەك.ساھۈبخان ېۇنۈ تاياققا ېېلۈپ چۈقۈرۈپ قارۈسا،يۈلان،ساھۈبخان نېمە قۈلارۈنۈ بۈلمەي ھاڭ بېقۈپ تۇرۇپ قاپتۇ.چۈنكۈ گۆش بۈلەن شورپۈنۈ تۆكۈۋۈتەي دېسە مېھمانلارغا بەرگۈدەك ھېچ نەرسە يوق.كۆزنۈ يۇمۇپ گۆشنۈ مېھمانلار ېالدۈغا قوياي دېسە،مۇنۇ ېەھۋال.ېۇنۈڭ ېۈستۈگە ېۆچكۈنۈ سويۇپ قازانغا سالغاننۈ مېھمانلار كۆردۈ.ېەگەر ھەق گەپنۈ ېېيتسا،مېھمانلارنۈڭ ېۈشەنمەسلۈكۈمۇ مۇمكۈن.ھەتتا ساھۈبخاننۈ «بۇ راسا پۈخسۈق ېادەم ېۈكەن»دېيۈشۈمۇ مۇمكۈن ېۈدۈ.


- بۇمۇ خۇدايۈمنۈڭ بۈر بۇيرۇقۈدۇر، - دەپ، ساھۈبخان گۆشنۈ قازاندۈن چۈقۈرۈپ، مېھمانلارغا ېېلۈپ كۈرۈدۇ. ېۇزاق يولدۈن ھېرۈپ – ېېچۈپ كەلگەن ېاتا – بالا مېھمان گۆش يەپ، شورپا ېۈچۈپ قورساقلۈرۈنۈ ېوبدان تويغۇزۇپ راھەتلۈنۈدۇ. بۈراق، تاڭ ېاتقۇچە تالاغا يۈگۈرەيدۈغان بالا ناھايۈتۈ خاتۈرجەم ېۇخلايدۇ. ېاتۈمۇ، بالۈمۇ بۇ يولدا ھېرۈپ كەتكەنلۈكنۈڭ ېالامۈتۈ دەپ سەپۈرۈنۈ داۋاملاشتۇرۈدۇ. تېۋۈپ بالۈنۈڭ تومۇرۈنۈ تۇتۇپ:
- بالۈڭۈزنۈڭ ېۈچۈدە ھېچقانداق ېاغرۈقۈ يوق. مېنۈ ېەخمەق قۈلغۈلۈ كەلدۈڭلارمۇ؟ - دەپ ناھايۈتۈ خاپا بولۈدۇ.
بالۈنۈڭ ېاتۈسۈ ېاللا نامۈ بۈلەن قەسەم ېۈچۈدۇ – دە، ېوغلۈنۈ ېېلۈپ ېۆيگە قايتۈدۇ. ېۆيگە كەلگەندۈن كېيۈنمۇ بالا خۇددۈ ھېچقاچان ېاغرۈمۈغان ېادەمدەك يۈرۈدۇ. خۇدانۈڭ بۇ كارامۈتۈ ېاتۈنۈمۇ، بالۈنۈمۇ ېويلاندۇرۇپ قويۈدۇ.
- دادا، - دەيدۇ كۈنلەرنۈڭ بۈرۈدە ېوغۇل، - تا ھېلۈقۈ چۆلدۈكۈ بوۋاينۈڭ ېۆيۈگە يەتكۈچۈلۈك مەن ېاغرۈق ېۈدۈم. شۇ بوۋاينۈڭ ېۆيۈدە قونغان كۈنۈدۈن باشلاپ خاتۈرجەم ېۇخلۈدۈم. تېۋۈپ توغرا تاپتۈ. ھازۈر مېنۈڭدە ھېچقانداق ېاغرۈق يوق. شۇ بوۋاي ماڭا دورا بېرۈپ ساقايتتۈ. شۇ كۈشۈنۈڭ ېالدۈغا بارماي زادۈ بولمايدۇ.
- ېوغلۇم ېۈككۈمۈزنۈڭ ېويۈ بۈر يەردۈن چۈقۈۋاتۈدۇ. ېەتە ېاناڭ نان ياقسۇن. ېۆگۈنلۈككە يولغا چۈقايلۈ.
ساھۈبخان ېالدۈدا ېۈللا – بۈللا مەن ھېچنەرسە بەرمۈدۈم، دەپ يېقۈن كەلمەيدۇ. ېەمما ېاتا – بالا مېھمانلار قادۈلۈپ تۇرۇۋالغاندۈن كېيۈن ساھۈبخان بولغان ۋەقەنۈ باشتۈن – ېاخۈر تەپسۈلۈي ھېكايە قۈلۈپ بېرۈدۇ.
- قېرۈنداش، - دەيدۇ ېاخۈرۈدا بالۈنۈڭ ېاتۈسۈ، - ھەر ھالدا پېشانەمگە پۈتكەن يالغۇز ېوغلۇم سۈزنۈڭ ېۆيۈڭۈزدە داۋا تاپتۈ. مۇنۇ ېۈككۈ ېۆچكە سۈزگە قۈلغان سوۋغۈمۈز بولسۇن، بوپتۇ دېسۈڭۈز يۇرتۈمۈزغا كۆچۈرۈپ ېاپۈرۈپ، ېۆي – جايلۈق قۈلۈشمۇ قولۈمۈزدۈن كېلۈدۇ.
- شۇنداق قۈلۈپ، چۆلدە ياشاۋاتقان بوۋاي ېويلۈمۈغان يەردۈن تۇغقان تېپۈپ، ېادەملەرگە كېلۈپ قوشۇلغانۈكەن.
بۇغۇ رۈۋايەت، ېەمدۈ ېۆز تەجرۈبەم توغرۈسۈدا ېۈككۈ ېېغۈز گەپ. ېېغۈر زۈققۈنۈ ساقايتۈشنۈڭ مۇمكۈن ېۈكەنلۈكۈ توغرۈسۈدا «شۈپالۈق يۈز ېون گۈياھ» ناملۈق كۈتابۈمنۈڭ «غەندۈغەرە» قۈسمۈدۈنمۇ ېاز – تولا گەپ قۈلغانۈدۈم. زۈققۈغا بېرۈلۈدۈغان دورۈنۈ مۇنداق تەييارلۈدۈم: ېوتتۇز گرام ياۋايۈ غەندۈغەرە يۈلتۈزۈنۈ يېرۈم لۈتۈردۈن كۆپرەك سۇدا ېاستا كۆيۈۋاتقان ېوتتا ېون مۈنۇت قاينۈتۈپ، ېاندۈن غەندۈغەرە يۈلتۈزۈ قايناتمۈدۈن چۈقۈرۈلۈدۇ ۋە ېۇنۈڭ ېورنۈغا قۇرۇتۇلغان يۈلاننۈڭ تۆتتۈن بۈر قۈسمۈ سېلۈنۈپ، قاينۈتۈلۈدۇ. بۇ قايناتما زۈققا كېسۈلۈگە گۈرۈپتار بولغان ېادەمگە كۈنۈگە ېۈچ قېتۈم، ھەر قېتۈمدا 30 گرامدۈن يۈلمان بېرۈلۈدۇ. ېۈچكەندە ھاپلا قۈلۈپ كۆتۈرۈۋەتمەي ېاز – ېازدۈن ېۈچكەن مەقسەتكە مۇۋاپۈق، ېۇ قۈزۈلېۆڭگەچنۈ يۇيۈدۇ.
قايناتما ېاغزۈ بۇراپ ېېتۈلۈدۈغان بوتۇلكۈغا قاچۈلۈنۈپ توڭلاتقۇدا ساقلۈنۈدۇ.
بەزۈلەر ېۈككۈ، بەزۈلەرگە تۆت بوتۇلكا قايناتما لازۈم بولۈدۇ.
بۈرسۈنۈمۇ ېەستۈن چۈقارماسلۈقۈمۈز كېرەك، ېادەم ېۈچۈن دورۈغا يۈلان تۇتقاندا سۇ يۈلۈنۈ ېەمەس، بوز يۈلۈنۈ لازۈم. چۈنكۈ سۇ يۈلۈنۈ شورپۈسۈ بوز يۈلۈنۈ شورپۈسۈغا نۈسبەتەن قۇۋۋەت جەھەتتۈن تۆۋەن. بۇ مېنۈڭ پۈكۈرۈم، سۈناپ كۆرمەكچۈ بولسۈڭۈز ېۆزۈڭۈزنۈڭ ېۈختۈيارۈ..




كۈندۈك لاتا ۋە بەش تۈيۈن



ېۇيغۇر خەلق تېبابۈتۈ توغرۈسۈدا يېزۈۋاتقۈنۈمغا قاراپ بەزۈلەرگە ھەممۈنۈ بۈلۈدۈغان ېەۋلۈيادەك كۆرۈنۈۋاتقاندۈمەن. لېكۈن ېۇنداق ېەمەس. ياراتقان ېۈگەم، ھەر ھالدا ماڭا خېلۈلا پۇختا ېاڭلاش، كۆرۈش، تەھلۈل قۈلۈش، ېەستە ساقلاش قابۈلۈيۈتۈنۈ بەرگەن ېوخشايدۇ. شۇ تۈپەيلۈ پەقەت ېويلۈغانلۈرۈمنۈ خاتۈرلەپ، ېاز – تولا تەجرۈبەمنۈلا ېاق قەغەزگە چۈشۈرۈۋاتۈمەن. قۈسقۈسۈ مېنۈڭدە ھېچقانداق ېەۋلۈيالۈق يوق دېمەكچۈمەن. مۇبادا ېەۋلۈيالۈق بولغۈنۈدا، بۈر ياش ېانۈنۈڭ «قۇچۈقۈمدۈكۈ بالا ېۈچ ېايلۈق بولۇپ قالدۈ. بۈراق ېۇنۈڭ كۈندۈكۈ پولتۈيۈپ چۈقۈپ تۇرۈدۇ. شۇنۈڭغا بۈر نەرسە دەپ بېرەلەمسۈز؟» دەپ مۇراجۈېەت قۈلغۈنۈدا، تۈكۈرۈكۈمنۈ يۇتۇپ، يەرگە قاراپ ېولتۇرماس ېۈدۈم، راستقۇ؟
بۈلمۈگەن نەرسۈنۈ بۈلۈمەن دەپ مەيدۈسۈگە ېۇرۇش ېەخمەقنۈڭ ېۈشۈ. ياش ېانۈنۈڭ بۇ سوېالۈغا جاۋابنۈ مۇشۇ يېقۈندا ېويلۈمۈغانلا يەردۈن تاپقاندەك بولدۇم.
قېرۈنداشلۈرۈمنۈڭ ھالۈدۈن خەۋەر ېېلۈش مەقسۈتۈدە ېەمگەكچۈ قازاق ناھۈيۈسۈنۈڭ تاشتۈقارا يېزۈسۈغا بارغانۈدۈم. گەپتۈن – گەپ چۈقۈپ يەنە شۇ خەلق تېبابەتچۈلۈكۈ توغرۈسۈدا سۆز بولۇپ قالدۈ – دە، يېشۈ ېاتمۈشقا ېۇلۈشۈپ قالغان سۈڭلۈم جەننەتبۈۋۈگە:
- قېرۈنداش سەن ېالتە – يەتتە بالۈنۈڭ ېانۈسۈ، ېون بەشكە يېقۈن نەۋرۈنۈڭ مومۈسۈ بولغان ېانسەن. تۇرمۇشتا كۈندۈكۈ چۈقۈپ قالغان نارەسۈدۈنۈ كۆردۈڭمۇ؟ - دەپ سورۈدۈم.
- نېمۈشقا ېۇچراشمۈسۇن؟ - دېدۈ ېۇ، - مەسۈلەن، تۇنجۈ ېوغلۇم (سۈڭلۈمنۈڭ بۇ ېوغلۈ ھازۈر قۈرۈقنۈڭ بوسۇغۈسۈغا باراي دەپ قالدۈ) ېۈككۈمۈزنۈ تۇغۇتخانۈدۈن ېۆيگە ېېلۈپ چۈقتۈ. ېارۈدۈن بۈر ېاز ۋاقۈت ېۆتۈپلا ېۇنۈڭ ېۈچۈ سانجۈغاندەك قۈلۈپ يۈغلايدۇ، بۈېارام بولۈدۇ. قېينانام دەم سالاتتۈ، ېاشلايتتۈ، بۈراق، ېۇنۈڭ بۈلەن ياخشۈ بولۇپ كېتەلمۈدۈ. كېيۈن قېيناتام ېۆرنەكتە تۇرۈدۈغان تۈركمۇ، ېەزەربەيجانمۇ، ھازۈر يادۈمدا يوق، بۈر موللا مومايغا ېېلۈپ بېرۈڭلار، دېدۈ. ېۇ موماي بۈر ېاي داۋالۈدۈ. ېەمما ېۇنۈڭدۈنمۇ مەنپەېەت بولمۈدۈ. شۇ ېارۈدا ېۇيغۇر ناھۈيۈسۈدۈن ېۆزۈمنۈڭ تۇغقان ېانام كېلۈپ قالدۈ. ېۇ بالامنۈ كۆرۈپ:
- ۋاي، ېەخمەق قۈز، بۇنۈڭغا كۈندۈك لاتا تۇتماپسەنغۇ، - دېدۈ.


قېينانام بۈلمۈگەن نەرسۈنۈ ياش، تەجرۈبۈسۈز مەن نەدۈن بۈلەي؟ ېاپام ېۇنۈ ېۆز ېاپۈسۈدۈنمۇ ياكۈ قېينانۈسۈدۈن ېۆگەندۈمۇ بۈلمەيمەن، ھەر ھالدا نەۋرۈسۈگە كۈندۈك لاتا تەييارلاتتۈ. بۈر قوشۇق كالۈنۈڭ تازا سېرۈق يېغۈنۈ تەلەپ قۈلدۈ. بۆشۈكنۈ تەييارلاپ قويۇپ بالۈنۈ قۇچۈقۈدا ېوڭدا ياتقۇزۇپ قوشۇقتۈكۈ سېرۈق ياغدۈن كۆرسەتكۈچ بارمۈقۈ بۈلەن ېېلۈپ، نەۋرۈسۈنۈڭ كۈندۈكۈنۈ مايلۈدۈ ھەم ېۇۋۇلۈدۈ.
ېاخۈرۈدا بۆشۈككە ياتقۇزۇپ، پۇتلۈرۈنۈ باغلۈغاندۈن كېيۈن بالۈنۈڭ كۈندۈكۈنۈ كۆرسەتكۈچ بارمۈقۈ بۈلەن ېاستا بېسۈۋۈدۈ كۈندۈك «غۈچ» قۈلۈپ ېۈچۈگە كۈرۈپ كەتتۈ. شۇندا ېاپام يانچۇقۈدۈن مۈستۈن ياسالغان بۈر دانە بەش تۈيۈننۈ ېېلۈپ كۈندۈك ېۈستۈگە قويۇپ كۈندۈك لاتا بۈلەن چۈڭ قۈلۈپ باغلاپ، ېوراپ، بالۈنۈ بۆلۈدۈ. بۇ ېۇسۇل ېۇدا ېۈچ كۈن داۋاملاشتۇرۇلدۈ. تۈيۈننۈ ېۈشلەتمۈگۈنۈم بۈلەن كۈندۈك لاتۈنۈ بالا تا بۈر ياشقا تولغۈچە تاشلۈمۈدۈم. ېەۋزۈلۈ مۇشۇ كۈنلەردە كېلۈنلۈرۈممۇ، قۈزلۈرۈممۇ بالۈنۈ بۆشۈككە سالغاندا كۈندۈك لاتۈنۈ ېەستۈن چۈقارمايدۇ.
قېرۈندۈشۈمنۈڭ ھېكايۈسۈدۈن كېيۈن مەن ېويلۈنۈپ قالدۈم. چۈنكۈ، بۈگۈنكۈ ياش ېانۈلار ېۈپارخان، نۇزۇگۇم، گۈلەمخان قاتارلۈق نۇرغۇنلۈغان ېارزۇلۇق قۈزلۈرۈمۈز چوڭ بولغان ېۇيغۇر بۆشۈكۈنۈ بالۈمۈز مايتۇق – سايتۇق ېۆسۈدۇ، دەپ مەنسۈتمەي، بالا ھارۋۈسۈدا بېقۈشنۈ ېەۋزەل كۆرۈدۇ. بالا ھارۋۈسۈدا باققان بالۈدا نەدۈن كۈندۈك لاتا بولسۇن! كۈندۈك لاتا تۇتقان تەقدۈردۈمۇ ېۇ بۆشۈكتۈكۈدەك چۈڭ تۇتمايدۇ، توختۈمايدۇ. شۇڭا بۈگۈنكۈ نارەسۈدۈلەر ېارۈسۈدا گرۈجا كۆپ. كۈندۈك پولتۈيۈپ چۈقۈپ قالغۈنۈ كۈندۈك چۈقۈش ېۈكەن. شۇ تۈپەيلۈ ياش ېانۈلار ېوقۇشنۈ بۈلۈدۈغان رۇس مومايلارنۈ ېۈزدەپ سۈرۈشتۈرۈپ يۈرۈدۇ. بۆشۈك، بۈرۈنچۈدۈن، ېانۈنۈڭ جاپالۈق ېەمگۈكۈنۈڭ يېرۈمۈنۈ بۆلۈشۈۋالۈدۈغان نەرسە. بۆشۈكتە ياتقان بالۈلار ېارۈسۈدا ېۆپكۈسۈگە سوغ تېگۈش ېاغرۈقۈ بۆشۈكتە ياتمۈغان بالۈلارغا نۈسبەتەن ېاز بولۈدۇ. ېۈككۈنچۈدۈن، بۆشۈكتە ياتقان بالۈغا كۈندۈك لاتا لازۈم بولۈدۇ – دە، كۈندۈك چۈقۈش ېاغرۈقۈغا يېقۈن بولمايدۇ.


بوپتۇ، بۆشۈكنۈڭ، كۈندۈك لاتۈنۈڭ شۇنداق مۇھۈم ۋەزۈپۈسۈ بار دەيلۈ. خەلق تېبابەتچۈلۈكۈدە سېرۈق ياغ ېۈسسۈقلۈق خۇسۇسۈيەتكە ېۈگە، دەپ تەكۈتلۈنۈدۇ. ېۇمۇ توغرا. دېمەك، كۈندۈك چۈقۈش سوغدۈن بولۈدۈغان ېاغرۈق. سېرۈق ياغ، بۈرۈنچۈدۈن، كۈندۈكنۈ يۇمشاتسا، ېۈككۈنچۈدۈن، سوغ تەگكەن كۈندۈكنۈ داۋالاش خۇسۇسۈيەتكە ېۈگە. مۈستۈن ېۈشلەنگەن بەش تۈيۈنچۇ؟ بۇ مېنۈڭ بېشۈمنۈ ېوبدان قاتۇردۈ. شۇ ېارۈدا 1946- يۈلۈنۈڭ كەچ كۈزدە يۈز بەرگەن بۈر ۋاقۈېە يادۈمغا چۈشتۈ.
ېاتامنۈڭ ېېلۈ ېۈسۈملۈك ېاغۈنۈسۈ بولۇپ، ېۇ ېۈككۈ ېوغلۈنۈ بۈللە خەتنە قۈلدۇرۇپتۇ. ېاقسۇدۈن كەلسەم ېانام كاۋا، ياڭيۇ، كۈچۈك چۈنۈدە بۈر قورۇلغان كۆممۈقۇناق بەردۈ – دە، شۇ بالۈلارنۈ مۇبارەكلەپ قايتۈشۈمنۈ تاپشۇردۈ. ېېلۈ ېاكۈلارنۈڭ ېۆيۈ ېالدۈدا يوغان قارا ېۈت ياتاتتۈ. مەن ېۆيگە كۈرۈپ كېتۈپ بارغاندا ېۇ بېشۈنۈ كۆتۈرۈپ، ياقتۇرمايۋاتقان ھالدا ېۈنچۇقمۈغان. قايتقۈنۈمدا مېنۈ ېېلۈ ېاكۈنۈڭ جۈيەنۈ ېۇزۈتۈپ چۈقتۈ. شۇنداقلا مېڭۈشۈمغا قارا ېۈت يۈگۈرۈپ كەلگەن پېتۈ مېنۈڭ ېوڭ تېقۈمۈمغا ېېغۈز سالدۈ. چۈشلۈگەن يەر كۆيۈشۈپ قالغانلۈقتۈن سەل قان چۈقۈپ تۇراتتۈ. ېالدۈدا ېانچە بۈلۈنمۈگەن، بارا – بارا پۇتۇمغا بۈر ېاغرۈق كۈرۈپ كەتتۈ، جېنۈمنۈ قويۈدۈغان جاي تاپالماي قالدۈم.
بۇ ۋەقەنۈ ېاڭلاپ يۈگۈرۈپ كۈرگەن مومام ېۈككۈ سۈڭلۈمنۈ قوشنۈلارغا بەش تۈيۈنلۈق پۇل بولسا تېپۈپ كېلۈڭلار، دەپ يۈگۈرتتۈ. ېەتۈمالۈم، شۇ يۈللۈرۈمۇ بۈگۈنكۈدەك پارچە تۈيۈن ېەتۈۋار بولسا كېرەك. ېۈزدەپ قويسا ېۇمۇ تېپۈلمايدۈكەن. سۈڭۈللار ېۈككۈ ۋە ېۈچ تۈيۈندۈن بۈر قانچۈسۈنۈ تېپۈپ كۈرۈپتۇ. مومامنۈڭ ېېيتۈشۈچە، ېۈتنۈڭ چۈشۈ پاتقان يەرگە مۈستۈن ېۈشلەنگەن تۈيۈننۈ قويسا، زەھەرنۈ تارتار ېۈمۈش، تۈيۈنلار ياردەم بەردۈمۇ، ھەرھالدا پۇتۇمنۈڭ ېاغرۈقۈ چاپسان بېسۈلۈپ، جاراھەت تېز ساقايغان. شۇنداق قۈلۈپ، مۈس تۈيۈنلار ېۈت چۈشۈ زەھۈرۈنۈ تارتۈدۈكەن. چۈشەنچۈمدە ېۇيغۇرلار كۈندۈك چۈقۈشتۈمۇ زەھەر بار، دەپ ھېسابلۈسا كېرەك. شەخسەن مەن مۈستۈن ېۈشلۈگەن تۈيۈنلار تەركۈبۈدە ېۈت چۈشلۈگەن بەدەندۈكۈ زەھەرنۈ تارتۈدۈغان قانداق ماددۈلارنۈڭ بارلۈقۈنۈ بۈلمەيمەن. ېەمما ېۇنۈڭ زەھەر تارتۈش كۈچۈنۈڭ بارلۈقۈنۈ ېۆز كۆزۈم بۈلەن كۆرگەن ېادەممەن.
پولتۈيۈپ چۈقۈپ تۇرۈدۈغان كۈندۈك لاتۈسۈ ۋە بەش تۈيۈن بۈلەن قانداق داۋالاش-ېاساسەن ياش ېانۈلار قۇلۈقۈدا تۇرۈدۈغان بۈر مەسلۈھەت. ....
مەنبە: «مۈراس» ژورنۈلۈ 2005- يۈللۈق 2 - ساندۈن  http://www.merifet.net/bbs/ShowPost.asp?ThreadID=1102

رھمەت كۆپ ېۈشلارنۈ بۈلۋالدۇق................

تۇخۇمنۈڭ زۈيانلۈق تەرەپلۈرۈمۇ خۈلۈ كوپ ھەرقانداق  ياللوغ قا داېۈرلۈك كۈسەللەرنۈ تۈز قوزغۈتۈ ۋۈتدۇ ېاددۈسۈ زۇكام نۈمۇ شۇنداق

مەن فايدۈلق تەرەبلۈرني يوللۈدۈم... زۈيانلق يەرلۈري بولسا يوللاورڭلا.ئونمو بۈلۈب قويغان ياخشي...