9- مۇسۇلمانلارنۈ نابۇت قۈلغان شېرۈكمۇرۈد: ېۇزۇن يۈللاردۈن بۇيان دۈيارۈمۈزدا يېتەرلۈك دۈنۈ تەلۈم- تەربۈيە ېېلۈپ بېرۈلالمۈغانلۈقۈ، ھەتتا بەزۈدە دۈنۈ تەلۈم- تەربۈيە ېېلۈش ېۈمكانۈيۈتۈ بولمۈغانلۈقۈ تۈپەيلۈدۈن ېۆلۈمالۈرۈمۈز بەزۈدە خاتا ېۈشلارنۈ قۈلۈپ سېلۈشۈ مۇمكۈن. سۈزمۇ بۈلۈسۈز: 1924- يۈلۈ شەرۈېەت ېەمەلدۈن قالدۇرۇلدۈ. پۈتۈن قانۇنلار غەربتۈن ېېلۈندۈ. بۈر زامانلار دۈنۈ تەلۈم – تەربۈيە تامامەن چەكلەندۈ… !
بايۈندۈر: بارلۈق گۇناھنۈ باشقۈلارنۈڭ ېۈستۈگە يۈكلەپ قويۇپ، ېۆزۈڭۈزنۈ چەتكە تارتماقچۈ بولۇۋاتۈسۈز، شۇنداقمۇ؟ نېمۈدېگەن ېاسان قۇتۇلۇش يولۈ- ھە! يەتمۈش يۈل ېۈلگۈرۈكۈ شەرت-شاراېۈتلار ېۆزلۈكۈدۈن ېوتتۇرۈغا چۈقتۈمۇ؟ ېۈسلام دۇنياسۈ بۈرۈنچۈ دۇنيا ېۇرۇشۈدا نېمە ېۈچۈن غەربلۈكلەرگە مەغلۇب بولدۈ؟
مۇرۈد: بۇنۈڭ سۈياسۈي، ېۈجتۈماېۈي، ېۈقتۈسادۈي ۋە ېەسكۈرۈي جەھەتتۈن نۇرغۇن سەۋەبلۈرۈ بار. ېەمدۈ سەن بۇلارنۈمۇ تەرۈقەتلەرگە دۆڭگەمسەن؟
بايۈندۈر: بۇنۈ تەرۈقەتلەرگە دۆڭگەش ېۈشتۈن ېاسانلا قۇتۇلۇشقا تۈرۈشقانلۈق بولۈدۇ. بۇ مەغلۇبۈيەتنۈڭ سۈياسۈي، ېۈجتۈماېۈي، ېۈقتۈسادۈي ۋە ېەسكۈرۈي سەۋەبلۈرۈنۈ بۇ ېۈشنۈڭ مۇتەخەسسۈسلۈرۈگە قويۇپ بېرەيلۈ. بۈز بۇ يەردە قۇرېانغا بويسۇنۇشنۈڭ ېورنۈغا قۇرېاننۈ ېۆزۈمۈزگە بويسۇندۇرغانلقۈمۈز ھەققۈدە پاراڭلۈشايلۈ.
قۇرېانغا تۈپتۈن زۈت بولغان نۇرغۇن سۆزلەر ھەدۈس، يەنۈ پەيغەمبەر ېەلەيھۈسسالامنۈڭ سۆزۈ دەپ ېوتتۇرۈغا چۈقۈرۈلۈپ، مۇسۇلمانلار ېارۈسۈدا قوبۇل قۈلۈنغان. مۇنۇ سۆز ېۇلارنۈڭ بۈرۈدۇر:
«ېۈشلۈرۈڭلاردا نېمە قۈلۈشۈڭلارنۈ بۈلەلمەي قالغان چېغۈڭلاردا قەبرۈلەردۈكۈ ېۆلۈكلەردۈن ياردەم سوراڭلار»
[1].
بۇ سۆزنۈ ھەدۈس دەپ ېوتتۇرۈغا چۈقارغان كۈشۈ ياۋۇز سۇلتان سەلۈمنۈڭ مەشھۇر شەيخۇلېۈسلامۈ ېۈبنۈ كامالدۇر. ېۇ بۇنۈڭ بۈلەنلا كۇپايە قۈلماي، ېۇنۈڭ توغرۈلۈقۈنۈ ېۈسپاتلاش ېۈچۈن پەلسەپۈۋۈ ېۈزاھلارغا باش ېۇرغان. شۇڭا مەسۈلە ناھايۈتۈ ېېغۈر. بۇ «ېۆلۈكلەردۈن ياردەم تۈلەش» تە چۈشەندۈرۈلگەنۈدۈ.
ېۈسلام دۇنياسۈ قۇرېاندۈن يۈراقلۈشۈپ كەتكۈلۈ ېەسۈرلەر بولۇپ قالدۈ. ېۈشانلارغا ېوخشاش مەزھەپ ېۈماملۈرۈمۇ مۇقەددەسلەشتۈرۈلدۈ، ېۇلارنۈڭ سۆزلۈرۈ قۇرېان ۋە ھەدۈسنۈڭ ېورنۈنۈ ېالدۈ، مۇسۇلمانلار قۇرېان ۋە سۈننەت نۇرۈ ېاستۈدا يېڭۈ كۆزقاراشلارنۈ ېوتتۇرۈغا قويۇشنۈ چوڭ گۇناھلاردۈن ھېسابلايدۈغان بولدۈ. ېاخۈرقۈ بۆلۈمدە «قۇرېانغا قايتۈش» ماۋزۇسۈ ېاستۈدا بۇ مەسۈلە ېۈستۈدۈمۇ توختۈلۈمۈز.
بۈرۈنچۈ دۇنيا ېۇرۇشۈدۈكۈ ېېغۈر مەغلۇبۈيەت بۈر باشلۈنۈش ېەمەس، بەلكۈدە بۈر نەتۈجۈدۇر. سۈلەر يەتمۈش يۈللۈق ېۈجراېات دەپ تەنقۈد قۈلغان ېۈشلارمۇ بۈر نەتۈجۈدۇر. بۈرۈنچۈ دۇنيا ېۇرۇشۈدۈكۈ مەغلۇبۈيەتنۈ بۈر ېەسكۈرۈي مەغلۇبۈيەت دەپ ھېساپلاش ېاسان، لېكۈن ېەسلۈدە ېۇ ېۆزۈگە بولغان ېۈشەنچۈسۈنۈ يوقاتقان بۈر جەمېۈيەتنۈڭ مەغلۇبۈيۈتۈدۇر.
مۇرۈد: سەن «ېۆزۈگە بولغان ېۈشەنچ»تە نېمۈنۈ كۆزدە تۇتماقچۈ؟ مۇسۇلمان ېۆزۈگە ېەمەس، ېاللاھقا ېۈشۈنۈدۇ.
بايۈندۈر: ېۆزۈگە ېۈشەنمەك، ېۆزۈ ېۈشەنگەن تەۋەررۈكلەرگە ېۈشەنمەكتۇر. ېۆزۈ ېۈشەنگەن تەۋەررۈكلەرگە ېۈشەنمۈگەن كۈشۈنۈڭ ېۈمانۈمۇ بولمايدۇ.
مۇرۈد: بۇنۈ بۈرېاز ېوچۇقراق چۈشەندۈرەمسەن؟
بايۈندۈر: قاراڭ، مۇھەممەد ېەلەيھۈسسالام ېۆزۈنۈڭ ېاللاھنۈڭ ېەلچۈسۈ ېۈكەنلۈكۈنۈ ېېلان قۈلغاندا ېۇنۈ مەسخۈرە قۈلغانلار، ساراڭ دېگەنلەر، سۈھۈرگەر دېگەنلەر، ېۇنۈ مازاق قۈلغانلار ۋە ھاقارەت قۈلغانلار… بولغان ېۈدۈ. ېەگەر بۇ مۇېامۈلۈلەر ېۇنۈڭ ېۈشەنگەن تەۋەررۈكۈگە بولغان ېۈشەنچۈسۈنۈ تەۋرەتكەن بولسا، ېۇ بۇنۈڭ تەسۈرۈ بۈلەن «ېەگەر بۇ كۈشۈلەرنۈڭ ھەقلۈق بولسۈچۇ؟» دېگەن بولسا ېۈدۈ، خەلقنۈڭ ېالدۈغا چۈقۈپ بۈر ېۈش قۈلالامتۈ؟ ېاللاھ تەېالا مۇنداق دەيدۇ:
{فَلَىَلَّكَ تَارِكٌ بَىْگَ مَا يُوچَۈ إِلَيْكَ وَگَژېِقٌ بِھِ پَدْرُكَ ۆَن يَقُولُواْ لَوْلاَ ۆُنزِلَ ىَلَيْھِ كَنزٌ ۆَوْ جَاء مَىَھُ مَلَكٌ إِنَّمَا ۆَنتَ نَۇِيرٌ وَاللّھُ ىَلَۈ كُلِّ شَيْءٍ وَكِيلٌ} ھود12
«ېۈ مۇھەممەد! مۇشرۈكلار سېنۈڭ ھەققۈڭدە: <نېمۈشقا ېۇنۈڭغا بۈر خەزۈنە چۈشۈرۈلمۈدۈ، ياكۈ نېمۈشقا ېۇنۈڭ بۈلەن بۈللە بۈر پەرۈشتە كەلمۈدۈ؟> دېگەنلۈكۈ ېۈچۈن ساڭا ۋەھۈي قۈلۈنغان ېايەتلەرنۈڭ بۈر قۈسمۈنۈ تەرك ېېتۈدۈغاندەك قۈلۈسەن، ېۇنۈڭ بۈلەن يۈرۈكۈڭ سۈقۈلۈدۈغاندەك قۈلۈدۇ. شۈبھۈسۈزكۈ، سەن بۈر ېاگاھلاندۇرغۇچۈسەن. ېاللاھ ھەر نەرسۈنۈ باشقۇرغۇچۈدۇر»- ھۇد 11/12.
مۇھەممەد ېەلەيھۈسسالامنۈڭ ېۈشەنگەن تەۋەررۈكلۈرۈگە ېۈشۈنۈشۈ ۋە ېاللاھنۈڭ ېەلچۈسۈ ېۈكەنلۈكۈدۈن شۈبھۈلەنمەسلۈكۈ ېۈچۈن نۇرغۇن ېايەت نازۈل بولغان. ېۇلاردۈن بۈر قۈسمۈ تۆۋەندۈكۈچە:
«يس (1) وَالْقُرْژَنِ الْچَكِيمِ (2) إِنَّكَ لَمِنَ الْمُرْسَلِينَ (3) ىَلَۈ پِرَاطٍ مُسْتَقِيمٍ (4)» يس
«ياسۈن. ېۈ مۇھەممەد! ھېكمەتلۈك قۇرېان بۈلەن قەسەمكۈ، سەن ېەلۋەتتە ېەلچۈ قۈلۈپ ېەۋەتۈلگۈچۈلەردۈنسەن. توغرا يولدۈسەن»- ياسۈن 36/1-4.
«فَۇَكِّرْ فَمَا ۆَنْتَ بِنِىْمَەِ رَبِّكَ بِكَاھِنٍ وَلَا مَجْنُونٍ (29) ۆَمْ يَقُولُونَ شَاىِرٌ نَتَرَبَّپُ بِھِ رَيْبَ الْمَنُونِ (30) قُلْ تَرَبَّپُوا فَإِنِّي مَىَكُمْ مِنَ الْمُتَرَبِّپِينَ (31) ۆَمْ تَۆْمُرُھُمْ ۆَچْلَامُھُمْ بِھَۇَا ۆَمْ ھُمْ قَوْمٌ طَاغُونَ (32) ۆَمْ يَقُولُونَ تَقَوَّلَھُ بَلْ لَا يُۋْمِنُونَ (33) فَلْيَۆْتُوا بِچَدِيڭٍ مِڭْلِھِ إِنْ كَانُوا پَادِقِينَ (34)» الطور
«ېۈ مۇھەممەد! قۇرېان بۈلەن نەسۈھەت قۈل. سەن رەببۈڭنۈڭ نېمۈتۈ بۈلەن رەممالمۇ ېەمەس، جۈن چاپلۈشۈۋالغان ېادەممۇ ېەمەس.
ياكۈ ېۇلار سەن توغرۇلۇق: «ېۇ بۈر شاېۈردۇر، ېۇنۈڭ زاماننۈڭ ھادۈسۈلۈرۈگە يولۇقۈشۈنۈ كۈتۈۋاتۈمۈز» دەمدۇ؟
ېېيتقۈنكۈ: «كۈتۈڭلار، مەنمۇ سۈلەر بۈلەن بۈرلۈكتە كۈتكۈچۈلەردۈنمەن».
ياكۈ ېۇلارنۈ بۇنۈڭغا ېۇلارنۈڭ ېەقۈللۈرۈ بۇيرۇۋاتامدۇ؟ ياكۈ ېۇلار ھەددۈدۈن ېاشقۇچۈ قەۋممۇ؟
ياكۈ ېۇلار: «قۇرېاننۈ مۇھەممەد ېۆزۈ توقۇدۈ» دەمدۇ؟ ياق، ېۇلار ېۈشەنمەيدۇ.
ېۇنداق بولسا، ېۇلار قۇرېانغا ېوخشاش بۈر سۆز كەلتۈرۈپ باقسۇن! ېەگەر راستچۈل بولسا»- تۇر 52/29-34.
«ن وَالْقَلَمِ وَمَا يَسْطُرُونَ (1) مَا ۆَنْتَ بِنِىْمَەِ رَبِّكَ بِمَجْنُونٍ (2) وَإِنَّ لَكَ لَۆَجْرًا غَيْرَ مَمْنُونٍ (3) وَإِنَّكَ لَىَلۈ خُلُقٍ ىَئِيمٍ (4) فَسَتُبْپِرُ وَيُبْپِرُونَ (5) بِۆَيِّيكُمُ الْمَفْتُونُ (6) إِنَّ رَبَّكَ ھُوَ ۆَىْلَمُ بِمَنْ گَلَّ ىَنْ سَبِيلِھِ وَھُوَ ۆَىْلَمُ بِالْمُھْتَدِينَ (7) فَلَا تُطِىِ الْمُكَۇِّبِينَ (8) وَدُّوا لَوْ تُدْھِنُ فَيُدْھِنُونَ (9)» ن
«نۇن. ېۈ مۇھەممەد! قەلەم ۋە ېۇلار يازۈدۈغان نەرسۈلەر بۈلەن قەسەمكۈ، سەن رەببۈڭنۈڭ نېمۈتۈ بۈلەن جۈن چاپلۈشۈۋالغان ېادەم ېەمەسسەن. ساڭا پۈتمەس-تۈگۈمەس ېەجۈر بار. شۈبھۈسۈزكۈ، سەن بۈيۈك ېەخلاق ېۈستۈدۈسەن. يېقۈندا كۆرۈسەن، ېۇلارمۇ كۆرۈدۇ: قايسۈڭلارنۈڭ ېەقلۈ يوقلۈقۈنۈ.
شۈبھۈسۈزكۈ، رەببۈڭ ېۆزۈنۈڭ يولۈدۈن ېېزۈپ كەتكەنلەرنۈ ېوبدان بۈلۈدۇ، توغرا يولغا كەلگۈچۈلەرنۈمۇ ېوبدان بۈلۈدۇ. ېۇ ھالدا راستنۈ يالغان دېگۈچۈلەرگە ېۈتاېەت قۈلما.
ېۇلار سېنۈڭ ياغلامچۈلۈق قۈلۈشۈڭنۈ، ېاندۈن ېۆزلۈرۈنۈڭ ياغلامچۈلۈق قۈلۈشۈنۈ ېارزۇ قۈلۈدۇ.»- نۇن 68/1-9.
«فَاپْبِرْ لِچُكْمِ رَبِّكَ وَلَا تَكُنْ كَپَاچِبِ الْچُوتِ إِۇْ نَادَۈ وَھُوَ مَكْئُومٌ (48) لَوْلَا ۆَنْ تَدَارَكَھُ نِىْمَەٌ مِنْ رَبِّھِ لَنُبِۇَ بِالْىَرَاءِ وَھُوَ مَۇْمُومٌ (49) فَاجْتَبَاھُ رَبُّھُ فَجَىَلَھُ مِنَ الپَّالِچِينَ (50) وَإِنْ يَكَادُ الَّۇِينَ كَفَرُوا لَيُزْلِقُونَكَ بِۆَبْپَارِھِمْ لَمَّا سَمِىُوا الۇِّكْرَ وَيَقُولُونَ إِنَّھُ لَمَجْنُونٌ (51) وَمَا ھُوَ إِلَّا ۇِكْرٌ لِلْىَالَمِينَ (52)» ن
«سەن رەببۈڭنۈڭ ھۆكمۈگە سەۋر قۈل، بېلۈقنۈڭ ھەمراھۈدەك بولما، ېۆز ۋاقتۈدا ېۇ دەردۈنۈ يۇتقان ھالدا رەببۈگە نۈدا قۈلغان ېۈدۈ. ېەگەر ېۇنۈڭغا رەببۈدۈن بۈر نۈمەت يېتۈشمۈگەن بولسا ېۈدۈ، ېۇ ېەيۈبلەنگەن ھالدا دەرەخسۈز جايغا ېېتۈلغان بولاتتۈ. لېكۈن رەببۈ ېۇنۈ تاللاپ ياخشۈلاردۈن قۈلدۈ.
كاپۈرلار قۇرېاننۈ ېاڭلۈغان چاغلۈرۈدا سېنۈ كۆزلۈرۈ بۈلەن يۈقۈتۈۋەتكۈلۈ تاس قالۈدۇ ۋە سېنۈڭ ھەققۈڭدە: «ېۇ ھەقۈقەتەن جۈن چاپلۈشۈۋالغان ېادەمدۇر» دەيدۇ. ھالبۇكۈ، قۇرېان ېالەملەر ېۈچۈن بۈر ېەسلۈتۈشتۈنلا ېۈبارەتتۇر»- نۇن 68/48-52.
بۇ ېايەتلەر پەيغەمبەر ېەلەيھۈسسالامنۈڭ ېۈشەنچۈسۈنۈ كۈچەيتەتتۈ. بۇ مەزمۇندا كۆپ ېايەت بار. ېاللاھ تەېالا ېۈلگۈرۈكۈ پەيغەمبەرلەرنۈڭ تارتقان قۈيۈنچۈلۈقلۈرۈنۈ بايان قۈلۈش ېارقۈلۈقمۇ ېۇنۈڭغا تەسەللۈي قۈلاتتۈ. بولمۈسا ېۇ كاتتا ۋەزۈپۈنۈ قانداق ېورۇندۈيالايتتۈ؟
مۇسۇلمانلار ھەرېان ېۆزگۈرۈدۈغان ۋە بۈر باسقۇچتۈن يەنە بۈر باسقۇچقا ېۆتۈدۈغان ۋەقە-ھادۈسۈلەر ېالدۈدا ېۆزلۈرۈگە ۋە دۈنۈغا بولغان ېۈشەنچۈسۈنۈ جانلۈق تۇتۇش ېۈچۈن قۇرېاننۈ چۈشۈنۈپ ېۇقۇشۈ كېرەك. ېۇلار بۇنداق قۈلمۈغانلۈقۈ ېۈچۈن ېۆز تەۋەررۈكلۈرۈگە بولغان ېۈشەنچۈلۈرۈ تۆۋەنلەپ، نەپسۈلۈرۈنۈ ېۈسلاھ قۈلۈش نامۈ ېاسۈتۈدا ېۆزلۈرۈنۈ كۈچۈك كۆرۈپ، بەزۈ كۈشۈلەرنۈ ېادەتتۈن تاشقۈرۈ كاتتا كۆرۈشكە ۋە ېۇلار ېۈچۈن خۈيالۈ ماقام – مەۋقەلەر ېويدۇرۇشقا كۈرۈشكەن.
ېاندۈن كېيۈن بۇ كۈشۈلەرنۈڭ ېۆزلۈرۈگە مەنۈۋۈي جەھەتتۈن ياردەم قۈلۈدۈغانلۈقۈغا ېۈشەنگەن. بۇ ېېتۈقاد جەمېۈيەتكە راك كېسۈلۈگە ېوخشاش تارقالغان بولۇپ، بۈرۈنچۈ دۇنيا ېۇرۇشۈدا ېۇ كاتتا گەۋدە تارۈخقا كۆمۈلۈپ كەتكەن. كېيۈنكۈلەر مەزكۇر خاتا ېېتۈقادنۈ تەركەتمۈگەن. ېاللاھ تەېالا مۇنداق دەيدۇ:
{إِنَّ اللّھَ لاَ يُغَيِّرُ مَا بِقَوْمٍ چَتَّۈ يُغَيِّرُواْ مَا بِۆَنْفُسِھِمْ وَإِۇَا ۆَرَادَ اللّھُ بِقَوْمٍ سُوءاً فَلاَ مَرَدَّ لَھُ وَمَا لَھُم مِّن دُونِھِ مِن وَالٍ} الرىد 11
«بۈر مۈللەت ېۆزۈدە بولغان نەرسۈنۈ ېۆزگەرتمۈگۈچە ېاللاھ ېۇلاردا بولغان نەرسۈنۈ ېۆزگەرتمەيدۇ. ېاللاھ بۈر مۈللەتنۈ جازالۈماقچۈ بولسا، ېۇنۈڭغا قارشۈ تۇرغۈلۈ بولمايدۇ. ېەمەلۈيەت شۇكۈ، ېۇلارنۈڭ ېاللاھدۈن باشقا بۈر قوغدۈغۇچۈسۈمۇ يوقتۇر»- رەېد 13/11.
مۇرۈد: ېۈش بېشۈدۈكۈلەردە بۇزۇلۇشنۈڭ بولغانلۈقۈ توغرا.
بايۈندۈر: مېنۈڭچە ېەسلۈ گۇناھ ېۆلۈمالاردا. ېۇلار قۇرېانغا يۈزلۈنۈشنۈڭ ېورنۈغا ېۈلگۈرۈكۈ ېۆلۈمالارنۈڭ ېەسەرلۈرۈگە ېېسۈلۈۋالغان. ېەگەر ېۇلار قۇرېان كەرۈمنۈ چۈشۈنۈشكە تۈرۈشقان بولسا، ھەدۈسلەرنۈمۇ چۈشۈنۈشكە مەجبۇر بولاتتۈ. چۈنكۈ ھەدۈسلەر قۇرېاننۈڭ ېۈزاھلۈرۈدۇر. ېۈزاھلۈغۇچۈ بۈلەن ېۈزاھلانغۇچۈنۈ بۈرلۈكتە مۇلاھۈزە قۈلۈش مەسۈلۈنۈ توغرا چۈشۈنۈشكە ېېلۈپ بارۈدۇ. شۇنداق بولغاندا ېۈلگۈرۈكۈ ېالۈملار توغرا تونۇلاتتۈ ۋە ېەسەرلۈرۈ زېھۈن ېاچقۇچۈ بولاتتۈ. زاماننۈ قۇرېانغا بويسۇندۇرماقچۈ بولغانلاردۈن ېۈلگە، قۇرېاننۈ زامانغا بويسۇندۇرماقچۈ بولغانلاردۈن ېۈبرەت ېېلۈناتتۈ.
ۋەقە-ھادۈسۈلەرنۈ قۇرېانغا توغرۈلاپ چۈشۈنۈشنۈڭ زۆرۈرلۈكۈنۈ ھېس قۈلۈدۈغان ېالۈم ھەر خۈل يېڭۈلۈقلارنۈ قوبۇل قۈلالايدۈغان بولۈدۇ، ېۈلمۈي ۋە ېۈجتۈماېۈي تەرەققۈياتلارنۈ توغرا تەھلۈل قۈلۈدۇ. شۇنۈڭ بۈلەن مۇسۇلمانلار باشقا بۈر ېۈزدۈنۈشتە بولمايدۇ. ېەمما ېۇلار قۇرېانغا، ھەدۈسكە، شۇنداقلا ېەتراپۈدۈكۈ ېۆزگۈرۈشلەرگە قۇلاق يوپۇرۇپ، زاماننۈڭ ېارقۈسۈدا قالغان بۈر ېۈلۈم چۈشەنچۈسۈ بۈلەن ېۆزلۈرۈنۈ ھالاكەتكە تەييارلۈغان.
سۇلتان 2- ېابدۇلھەمۈدنۈڭ بۇ ھەقتۈكۈ ېۈنتايۈن ېېچۈنۈشلۈق خاتۈرۈلۈرۈ نەقۈل قۈلۈنۈدۇ:
ياپونۈيە ېۈمپېرۈيۈسۈ بۈر شاھزادە ېۈمپېراتورنۈڭ خۇسۇسۈي بۈر خېتۈنۈ ېېلۈپ سۇلتان ېابدۇلھەمۈدنۈ زۈيارەت قۈلغۈلۈ كېلۈدۇ ۋە ېۇنۈڭدۈن ېۈسلام دۈنۈنۈڭ ېاساسۈ مەزمۇنلۈرۈنۈ، ېۈمان ېاساسلۈرۈنۈ، غايۈسۈنۈ، پەلسەپۈسۈنۈ، ېۈبادەت قاېۈدۈلۈرۈنۈ چۈشەندۈرەلەيدۈغان قابۈلۈيەتتۈكۈ ېالۈملاردۈن تەشكۈل تاپقان بۈر ھەيېەت تەلەپ قۈلۈدۇ. سۇلتان ياپونۈيەدە ېۈسلام دۈنۈنۈڭ تارقۈلۈشۈ ېۈچۈن ماددۈي جەھەتتۈن قولۈدۈن كېلۈشۈچە ياردەم قۈلۈدۇ. لېكۈن شاھزادە تەلەپ قۈلغان ھەيېەتنۈ ېەۋەتەلمەيدۇ. بۇ سۇلتاننۈڭ يۈرۈكۈنۈ مۇجۇپ كەلگەن بۈر ېەسلۈمۈدۇر. ېۇ بۇنۈڭ سەۋەبۈنۈ تۆۋەندۈكۈ جۈملۈلەر بۈلەن ېۈپادۈلەيدۇ:
«ېويلۈدۈمكۈ، ياپونۈيە ېۈمپېراتورۈ تەلەپ قۈلغان مۇسۇلمان دۈنۈ ېالۈملار ېۆز دۆلۈتۈمۈزدە بولغان بولسا ۋە مەن ېۇلارنۈ تاپالۈغان بولسام، ياپونلاردۈن بۇرۇن ېۆز خەلقۈمنۈڭ ۋە خەلۈپە بولۇش سۈپۈتۈم بۈلەن بارلۈق ېۈسلام دۇنياسۈنۈڭ خۈزمۈتۈگە سالغان بولاتتۈم…»
پادۈشاھنۈڭ كۆز قارۈشۈدا ېۇ ېالۈملارنۈڭ ېۈلمۈي قابۈلۈيەتلۈرۈ ۋە دۇنياقاراشلۈرۈ ېۈسلامنۈڭ كەلگۈسۈ توغرۇلۇق مۇھۈم رول ېوينايدۈغان بۈر مەسۈلۈنۈ تەتقۈق قۈلۈشقا ۋە نەتۈجۈلەندۈرۈشكە ېۇيغۇن ېەمەس ېۈدۈ. ېۇ بۇنۈڭ سەۋەبۈنۈ مۇنداق بايان قۈلۈدۇ:
«ياپونۈيە ېېمپېراتورۈ تەلەپ قۈلغان مۇسۇلمان دۈنۈ ېالۈملارنۈ يېتۈشتۈرۈپ چۈقۈدۈغان سېخۈي مەنبەلەر ېەمدۈ يوق ېۈدۈ. مەدرۈسلۈرۈمۈز ېۈلۈم-بۈلۈم بۇلۈقۈ بولۇشتۈن مەھرۇم ېۈدۈ»
[2].
مۇرۈد: ېۇنداقتا تەرۈقەتلەرنۈ بۇنچۈۋالا قارۈلاش توغرا بولمايدۇ. ېالۈملار قۇرېاندۈن يۈراقلاشقان يەردە، تەرۈقەت مەنسۇپلۈرۈنۈڭ خاتالۈقلۈرۈغا كۆز يۇمۇشقا بولۈدۇ.
بايۈندۈر: ېاللاھ قوبۇل قۈلمايدۈغان ېۆزرۈنۈ بۈز قوبۇل قۈلالمايمۈز. چۈنكۈ ېالۈم بولسۇن، جاھۈل بولسۇن ھەر كۈشۈ قۇرېانغا زۈت قۈلمۈشلۈرۈنۈڭ ھېساۋۈنۈ ېاللاھقا بېرۈدۇ. ېەمما ېالۈملارنۈڭ ھېسابۈ تېخۈمۇ ېېغۈر بولۈدۇ. ېاللاھ تەېالا مۇنداق دەيدۇ:
«إِنَّ الَّۇِينَ يَكْتُمُونَ مَا ۆَنْزَلْنَا مِنَ الْبَيِّنَاتِ وَالْھُدَۈ مِنْ بَىْدِ مَا بَيَّنَّاھُ لِلنَّاسِ فِي الْكِتَابِ ۆُولَېِكَ يَلْىَنُھُمُ اللَّھُ وَيَلْىَنُھُمُ اللَّاىِنُونَ (159) إِلَّا الَّۇِينَ تَابُوا وَۆَپْلَچُوا وَبَيَّنُوا فَۆُولَېِكَ ۆَتُوبُ ىَلَيْھِمْ وَۆَنَا التَّوَّابُ الرَّچِيمُ (160) إِنَّ الَّۇِينَ كَفَرُوا وَمَاتُوا وَھُمْ كُفَّارٌ ۆُولَېِكَ ىَلَيْھِمْ لَىْنَەُ اللَّھِ وَالْمَلَاېِكَەِ وَالنَّاسِ ۆَجْمَىِينَ (161) خَالِدِينَ فِيھَا لَا يُخَفَّفُ ىَنْھُمُ الْىَۇَابُ وَلَا ھُمْ يُنْئَرُونَ (162)» البقرە
«بۈز نازۈل قۈلغان ېوچۇق ېايەتلەرنۈ ۋە توغرا يولنۈ، بۈز كۈتابتا ېۈنسانلارغا بايان قۈلغاندۈن كېيۈن يوشۇرۈدۈغانلار بارغۇ، ېەنە شۇلار ېاللاھنۈڭ لەنۈتۈگە قالۈدۇ ھەمدە پۈتكۈل لەنەت ېوقۇغۇچۈلارنۈڭ لەنۈتۈگە قالۈدۇ.
لېكۈن ېۇلارنۈڭ ېۈچۈدۈن تەۋبە قۈلۈپ ېۆزۈنۈ تۈزەتكەن ۋە ھەقۈقەتنۈ ېوتتۇرۈغا قويغانلار ېۇنداق بولمايدۇ. مەن ېۇلارنۈڭ تەۋبۈسۈنۈ قوبۇل قۈلۈمەن. چۈنكۈ مەن تەۋبۈلەرنۈ قوبۇل قۈلۈمەن، كۆپ ېۈنېام قۈلۈمەن.
ېايەتلۈرۈمۈزنۈ ېۈنكار قۈلغان ۋە ېۈنكار قۈلغان پېتۈ ېۆلگەنلەرگە كەلسەك، ېەنە شۇلارغا ېاللاھنۈڭ، پەرۈشتۈلەرنۈڭ ۋە پۈتكۈل ېۈنسانلارنۈڭ لەنۈتۈ ياغۈدۇ.
ېۇلار ېۇ لەنەتنۈڭ ېاستۈدا مەڭگۈ قالۈدۇ. ېۇلاردۈن ېازاب يېنۈكلۈتۈلمەيدۇ، ېۇلارغا مۆھلەتمۇ بېرۈلمەيدۇ»- بەقەرە 2/159-162.
خۇراپات خۇددۈ تاماكۈغا ېوخشايدۇ. ېۇنۈڭغا ېادەتلۈنۈپ قالغان كۈشۈ يامانلۈقۈنۈ بۈلۈدۇ، لېكۈن ېۇنۈڭدۈن ۋاز كېچەلمەيدۇ. قۇرېاندۈن يۈراقلۈشۈش ېالۈملارنۈ خۇراپات بەڭگۈسۈ قۈلۈپ قويغان ۋە ېۇلارنۈڭ قۇرېانغا تۈپتۈن زۈت بولغان نۇرغۇن ېۈشلارنۈ نورمال كۆرۈشلۈرۈگە سەۋەپ بولغان. بۇنۈڭغا مۇنۇ دۈققەت چەككۈچۈ مۈسالنۈ بېرەيلۈ:
ېوسمانۈي دۆلۈتۈنۈڭ بۈرۈنچۈ دۇنيا ېۇرۇشۈغا كۈرۈشۈگە مۇناسۈۋەتلۈك رەسمۈي ھۆججەتلەردە، ېۇرۇشتا غەلۈبە قۈلۈش ېۈچۈن مۇھەممەد ېەلەيھۈسسالامنۈڭ ياردەم بېرۈدۈغانلۈقۈ ېوتتۇرۈغا قويۇلۈدۇ. گويا ېۇ ېاللاھنۈڭ ېەلچۈسۈ ېەمەس، ېاللاھنۈڭ يېنۈدا ېۈككۈنچۈ بۈر تەڭرۈدۇر (نەېۇزۇبۈللاھ). گويا ېۇ ېۆلمۈگەن، تۈرۈكتۇر. گويا ېۇ ېۆزۈگە قۈلۈنغان دۇېالارنۈ ېاڭلايدۇ، ۋەقە يۈز بەرگەن يەرنۈ كۆرۈدۇ، كېلۈدۇ ۋە خالۈغۈنۈغا خالۈغان ياردەمنۈ قۈلۈدۇ. گويا ېۇ كۈنكۈ ېالۈملارغا ۋە قوماندانلارغا بۇ ھەقتە ۋەدە بەرگەن
[3].
ېاللاھ تەېالا بۇنۈ ېەڭ چوڭ ېازغۇنلۇق ھېسابلايدۇ. ېۇ مۇنداق دەيدۇ:
{وَمَنْ ۆَگَلُّ مِمَّن يَدْىُو مِن دُونِ اللَّھِ مَن لَّا يَسْتَجِيبُ لَھُ إِلَۈ يَومِ الْقِيَامَەِ وَھُمْ ىَن دُىَاېِھِمْ غَافِلُونَ} الۆچقاف 5
«ېاللاھنۈڭ دۇنۈدۈن
[4] قۈيامەتكۈچە دۇېاسۈنۈ ېۈجابەت قۈلالمايدۈغان كۈشۈلەرگە دۇېا قۈلۈدۈغان ېادەمدۈنمۇ ېازغۇن ېادەم بارمۇ؟ ھالبۇكۈ، ېۇ كۈشۈلەر بۇلارنۈڭ دۇېاسۈدۈن خەۋەرسۈزلەردۇر.» -ېەھقاف 45/5.
ېەمدۈ ھۆججەت ېارخۈپلۈرۈدۈكۈ ېۈپادۈلەرگە قۈسقۈچە قاراپ چۈقايلۈ:
ېا- سۇلتان رەشادنۈڭ ېۇرۇش ېېلان قۈلغانلۈقۈغا داېۈر باياننامۈسۈنۈڭ ېاخۈرقۈ قۈسمۈدا مۇنداق دېيۈلۈدۇ:«…ھەق ۋە ېادالەت بۈزدە، زۇلۇم ۋە ېۇدۋان دۈشمەنلۈرۈمۈزدە بولغانلۈقتۈن دۈشمەنلۈرۈمۈزنۈ قەھرەتمەك ېۈچۈن جانابۈ ېادۈلۈ مۇتلەقنۈڭ ېۈنايۈتۈ سەمەدانۈيۈسۈنۈڭ ۋە پەيغەمبۈرۈ زۈشانۈمۈزنۈڭ ېۈمدادۈ مەنۈۋۈيۈسۈنۈڭ بۈزگە يار ۋە ياۋەر بولۈدۈغانلۈقۈدا شەك يوق…»
[5].
يەشمۈسۈ:
«بۈز ھەقلۈق ۋە دۇرۇس، دۈشمەنلۈرۈمۈز زالۈم ۋە تاجاۋۇزچۈ بولغانلۈقتۈن دۈشمەنلۈرۈمۈزنۈ يەر بۈلەن يەكسان قۈلۈش ېۈچۈن مۇتلەق ېادۈل بولغان ېاللاھنۈڭ بۈيۈك ېۈلتۈپاتۈنۈڭ ۋە شانلۈق پەيغەمبۈرۈمۈزنۈڭ مەنۈۋۈ ياردۈمۈنۈڭ بۈزگە ھەمراھ ۋە ياردەمچۈ بولۈدۈغانلۈقۈدا شەك يوق».
ب- باش قوماندان ۋەكۈلۈ[6] ېەنۋەر پاشانۈڭ باياننامۈسۈ مۇنۇ ېۈپادۈلەر بۈلەن باشلۈنۈدۇ: «ېاللاھنۈڭ ېۈنايۈتۈ، پەيغەمبۈرۈمۈزنۈڭ روھانۈي ياردۈمۈ ۋە مۇبارەك پادۈشاھۈمۈزنۈڭ ياخشۈ دۇېاسۈ بۈلەن قوشۇنۈمۈز دۈشمەنلۈرۈمۈزنۈ يوق قۈلۈدۇ»باياناتنۈڭ ېوتتۇرۈلۈردا شۇ ېۈپادۈلەر بار:«…ھەممۈمۈز ېويلۈشۈمۈز كېرەككۈ، ېۈستۈمۈزدۈلا پەيغەمبۈرۈمۈزنۈڭ ۋە ساھابۈلەرنۈڭ روھلۈرۈ ېۇچۇشۇپ يۈرۈدۇ…»
[7].
ج- ېۈسلام دۆلەتلۈرۈنۈ جۈھادقا چاقۈرۈش باياننامۈسۈ:بۇ باياننامۈنۈ مەجلۈسۈ ېالۈيە ېۈلمۈيە (ېالۈي ېۈلۈم مەجلۈسۈ) ھازۈرلۈغان، سۇلتان رەشاد خەلۈپۈلۈك سۈپۈتۈ بۈلەن ېۈمزالۈغان. باياننامۈدا ېەڭ يۇقۈرۈ دەرۈجۈلۈك 34 ېالۈمنۈڭمۇ ېۈمزاسۈ بار. بۇلارنۈڭ ېارۈسۈدا ېۈچۈ سابۈق، بۈرۈ ۋەزۈپە ېۆتەۋاتقان تۆت شەيخۇلېۈسالام ۋە پەتۈۋا ېەمۈنۈ ېەلۈ ھەيدەر ېەپەندۈمۇ بار.
باياناتنۈڭ تۆتۈنچۈ ېابزاسۈ مۇنۇ ېۈپادۈلەر بۈلەن ېاخۈرلۈشۈدۇ:
«دۈنۈ مۇبۈينۈ ېۈلاھۈييۈسۈ نامۈغا جۈھادقا شۈتابان بولغان مۇسلۈمۈننۈ ھەر بۈر خۇسۇستا مەزھەرۈ فەۋز ۋە نۇسرەت ېاتا قۈلۈدۈغان ېۈنايەت ۋە ېەلتافۈ جەلۈلەېۈ سەمەدانۈيدۈن مەۋېۇد ۋە شەرۈېەتۈ غەرراېۈ ېەھمەدۈينۈڭ ېۈېلاېۈ شانۈ ېۈچۈن فەداېۈ جان ۋە مال ېەيلۈگەن ېۇممەتۈ ناجۈيەسۈگە زاھۈر ۋە دەستۈگۈر بولۇش ېۈچۈن روھانۈيۈتۈ مۇقەددەسەېۈ نەبەۋۈييە ھازۈر ۋە مەۋجۇتدۇر»
يەشمۈسۈ:
«ېاللاھ ېۆزۈنۈڭ روشەن دۈنۈنۈ دەپ جۈھادقا ېالدۈراپ چۈققان مۇسۇلمانلارنۈ ھەر جەھەتتۈن مۇۋەپپەقۈيەتلۈك قۈلۈپ ېۇلارغا ياردەم قۈلۈدۈغانلۈقۈغا ۋەدە بەرگەن. ېەھمەد
[8]نۈڭ نۇرلۇق شەرۈېۈتۈنۈ ېۈستۈن قۈلۈش ېۈچۈن جېنۈنۈ ۋە مېلۈنۈ پۈدا قۈلغان ېۈممۈتۈ ناجۈيۈسۈگە
[9] ياردەمچۈ بولۇپ قولۈدۈن تۇتۇش ېۈچۈن پەيغەمبەرنۈڭ مۇقەددس روھۈ ھازۈر ۋە مەجۇتتۇر»
[10].
باياناتنۈڭ ېاخۈرقۈ ېابزاسۈ مۇنداق ېاخۈرلۈشۈدۇ:
«ېەي مۇجاھۈدۈنۈ ېۈسلام! جانابۈ ھەقنۈڭ نۇسرەت ۋە ېۈنايۈتۈ، نەبۈييۈ مۇھتەرەمۈمۈزنۈڭ مەدەدۈ رۇھانۈيەتۈيلە ېەېداېۈ دۈننۈ قەھر ۋە تەدمۈر، قۇلۇبۈ مۇسلۈمۈنۈي سەرمەدۈي ساېادەتلەرلە تەېسۈير ېەيلۈشۈڭلار ۋەېدۈ جەلۈيلۈ ېۈلاھۈي ېۈلە مۇېەييەد ۋە مۇبەششەردۇر»
[11].
يەشمۈسۈ:
«ېۈ ېۈسلام مۇجاھۈدلۈرۈ! جانابۈ ېاللاھنۈڭ نۇسرەت ۋە ېۈنايۈتۈ، ھۆرمەتلۈك پەيغەمبۈرۈمۈزنۈڭ روھانۈي ياردۈمۈ بۈلەن دۈن دۈشمەنلۈرۈنۈ يۈلتۈزۈدۈن قۇرۇتۇپ ھالاكەتكە دۇچار قۈلۈشۈڭلار ۋە مۇسۇلمانلارنۈڭ يۈرەكلۈرۈنۈ ېەبەدۈي بەخت-ساېادەتلەر بۈلەن سۆيۈندۈرۈشۈڭلار ېاللاھنۈڭ ۋەدۈسۈ بۈلەن تەكۈتلەنگەن ۋە خۇش خەۋەر بېرۈلگەن ېۈشتۇر»
[12].
مۇرۈد: مۇسۇلمانلار كاپۈرلارغا قارشۈ جۈھادقا ېاتلۈنۈدۇ. بۇ پەيغەمبەر ېەلەيھۈسسالامنۈ سۆيۈندۈرۈدۈغان بۈر ھەرۈكەتتۇر. ېەلۋەتتە ېۇ روھانۈيۈتۈ بۈلەن مۇسۇلمانلارغا ياردەم قۈلۈدۇ. ېۇنۈڭ مۇنەۋۋەر ساھابۈلۈرۈنۈڭ روھلۈرۈنۈڭ مۇسۇلمانلارنۈڭ ېۈستۈدە ېۇچۇشۈدۈن ېەجەبلەنمەسلۈك كېرەك. چۈنكۈ ساھابۈلەرمۇ بۇ ېۇرۇشقا قاتۈنۈشۈشنۈ خالايدۇ- دە!
بايۈندۈر: ېەگەر مۇھەممەد ېەلەيھۈسسالام ۋە ېۇنۈڭ مۇنەۋۋەر ساھابۈلۈرۈ ھايات بولغان بولسا ېۈدۈ، ېەلۋەتتە بۇنۈڭدۈن ېۈنتايۈن خۇرسەن بولغان ۋە مۇسۇلمانلارنۈڭ غەلۈبە قۈلۈشۈ ېۈچۈن قوللۈرۈدۈن كەلگەننۈ قۈلغان بولاتتۈ. لېكۈن ېۇلار ۋاپات بولۇپ كەتكەن. بۈزنۈڭ قۈلۈشۈمۈز كېرەك بولغان ېۈش خۈياللۈرۈمۈزغا ېەمەس، مۇھەممەد ېەلەيھۈسسالام ېېلۈپ كەلگەن قۇرېانغا بويسۇنۇشتۇر. ېاللاھ تەېالا ېۆزۈدۈن باشقۈسۈنۈڭ ياردەمگە چاقۈرۈلۈشۈنۈ قۇرېاندا شېرۈك ھېساپلۈغان. ېۇ مۇنداق دەيدۇ:
{ۇَلِكَ بِۆَنَّ اللَّھَ ھُوَ الْچَقُّ وَۆَنَّ مَا يَدْىُونَ مِن دُونِھِ ھُوَ الْبَاطِلُ وَۆَنَّ اللَّھَ ھُوَ الْىَلِيُّ الْكَبِيرُ} الچج 62
«بۇ مۇشۇنداقتۇر. چۈنكۈ ېاللاھ ھەقتۇر، مۇشرۈكلارنۈڭ ېاللاھنۈ قويۇپ دۇېا قۈلۈۋاتقان نەرسۈلۈرۈ باتۈلدۇر. ېاللاھ ېۇلۇغدۇر، بۈيۈكتۇر»- ھەج 22/62.
ېەمۈليەتتۈمۇ ېاللاھتۈن باشقا ياردەمگە چاقۈرۈلغان كۈشۈ كۈم بولسا بولسۇن ھېچ نەرسۈگە كۈچۈ يەتمەيدۇ. ېاللاھ تەېالا مۇنداق دەيدۇ:
«يُولِجُ اللَّيْلَ فِي النَّھَارِ وَيُولِجُ النَّھَارَ فِي اللَّيْلِ وَسَخَّرَ الشَّمْسَ وَالْقَمَرَ كُلٌّ يَجْرِي لِۆَجَلٍ مُسَمًّۈ ۇَلِكُمُ اللَّھُ رَبُّكُمْ لَھُ الْمُلْكُ وَالَّۇِينَ تَدْىُونَ مِنْ دُونِھِ مَا يَمْلِكُونَ مِنْ قِطْمِيرٍ (13) إِنْ تَدْىُوھُمْ لَا يَسْمَىُوا دُىَاءَكُمْ وَلَوْ سَمِىُوا مَا اسْتَجَابُوا لَكُمْ وَيَوْمَ الْقِيَامَەِ يَكْفُرُونَ بِشِرْكِكُمْ وَلَا يُنَبِّېُكَ مِڭْلُ خَبِيرٍ (14)» فاطر
«ېاللاھ كېچۈنۈ كۈندۈزگە قېتۈپ كۈندۈزنۈ ېۇزارتۈدۇ، كۈندۈزنۈ كېچۈگە قېتۈپ كېچۈنۈ ېۇزارتۈدۇ. ېاللاھ كۈننۈ ۋە ېاينۈ بويسۇندۇرغان. ېۇلارنۈڭ ھەر بۈرۈ بەلگۈلەنگەن بۈر مۇددەتكە قەدەر ېۆز ېوربېتۈسۈدا ھەرۈكەت قۈلۈدۇ. ېەنە شۇ ېاللاھتۇر، سۈلەرنۈڭ رەببۈڭلاردۇر، ھەر نەرسۈنۈڭ ېۈگۈسۈدۇر. سۈلەرنۈڭ ېاللاھنۈ قويۇپ دۇېا قۈلۈۋاتقان زاتلۈرۈڭلار قۈلچۈلۈك نەرسۈگۈمۇ ېۈگە ېەمەس.
ېۇلارغا دۇېا قۈلساڭلار دۇېايۈڭلارنۈ ېاڭلۈمايدۇ، ېاڭلۈغان تەقدۈردۈمۇ ېۈجابەت قۈلالمايدۇ. ېۇلار قۈيامەت كۈنۈ سۈلەرنۈڭ ېۇلارنۈ ېاللاھقا شېرۈك قۈلغانلۈقۈڭلارنۈ رەت قۈلۈدۇ. ھېچكۈم ساڭا ھەر نەرسۈدۈن خەۋەردار زاتتەك خەۋەر بېرەلمەيدۇ»- فاتۈر 35/13-14.
ېاللاھدۈن باشقۈسۈنۈ ېادەتتۈن تاشقۈرۈ يوللار بۈلەن ياردەمگە چاقۈرۈش شېرۈكتۇر. ېاللاھ ېۇنداق كۈشۈلەرگە ياردەم قۈلمايدۇ. ېۇ مۇنداق دەيدۇ:
{الَّۇِينَ ژمَنُواْ وَلَمْ يَلْبِسُواْ إِيمَانَھُم بِئُلْمٍ ۆُوْلَـېِكَ لَھُمُ الۆَمْنُ وَھُم مُّھْتَدُونَ} الۆنىام 82
«ېۈمان ېېيتقان ۋە ېۈمانغا شېرۈكنۈ
[13] ېارۈلاشتۇرمۈغانلار بارغۇ، خاتۈرجەملۈك ېەنە شۇلارنۈڭ ھەققۈدۇر.توغرا يولنۈ تۇتقانلار ېۇلاردۇر»- ېەنېام 6/82.
بۈرۈنچۈ دۇنيا ېۇرۇشۈدا مۇسۇلمانلار بۈلەن ېۇرۇشقان ېەنگۈلۈيەلۈك، فرانسۈيەلۈك، ېۈتالۈيەلۈك ۋە گۈرۈتسۈيەلۈكلەرمۇ غەلۈبە قۈلۈش ېۈچۈن ېاللاھقا دۇېا قۈلغان ېەمەسمۈدۈ؟ لېكۈن ېۇلار خرۈستۈېان بولغانلۈقلۈرۈ ېۈچۈن ېاللاھ بۈلەن بۈرلۈكتە ېۈيساغۈمۇ دۇېا قۈلاتتۈ. ېۇنۈڭ ېۈستۈگە ېۇلارنۈڭ مۇقەددەس كۈتابۈ بۇنۈ تەشۋۈق قۈلۈدۇ.
مەتتا ېۈنجۈلۈدا دېيۈلۈشۈچە ېۈيسا كۈرۈستكە مۈخلۈنۈپ دەپنە قۈلۈنغاندۈن ېۈچ كۈن كېيۈن قەبرۈسۈدۈن چۈققان، ېون بۈر شاگۈرتۈغا كۆرۈنگەن ۋە مۇنداق دېگەن:
«ېەرشتە ۋە يەر يۈزۈدە پۈتۈن ھوقۇق ماڭا بېرۈلدۈ. 19 شۇنۈڭ ېۈچۈن بېرۈپ پۈتكۈل مۈللەتلەرنۈ مېنۈڭ شاگۈرتلۈرۈم قۈلۈپ يېتۈشتۈرۈڭلار. ېۇلارنۈ خۇداېاتا، ېۇنۈڭ ېوغلۈ ۋە مۇقەددەس روھنۈڭ نامۈ بۈلەن چۆمۈلدۈرۈپ، 20 ېۇلارغا مەن سۈلەرگە بۇيرۇغان بارلۈق ېەمەللەرگە ېەمەل قۈلۈشنۈ ېۆگۈتۈڭلار. مەن ھەقۈقەتمۇ زامان ېاخۈرۈغۈچە ھەر داېۈم سۈلەر بۈلەن بۈللە بولۈمەن»- مەتتا 28/19-20.
قۇرېانغا ېاساسەن ېاللاھدۈن باشقۈسۈنۈ بۇ شەكۈلدە ياردەمگە چاقۈرۈش شېرۈكتۇر. يۇقۈرۈدا مەسۈلە بۈلەن مۇناسۈۋەتلۈك نۇرغۇن ېايەتلەر ېۆتتۈ. تۆۋەندۈكۈ ېايەت ېاللاھتۈن باشقۈسۈنۈ ياردەمگە چاقۈرۈشنۈ توغرا يولغا كۈرۈپ بولۇپ كەينۈگە يېنۈۋالغانلۈق ۋە تۈپتۈز بۈر يەردە تېڭۈرقۈغانلۈق دەپ چۈشەندۈرۈدۇ. ېاللاھ تەېالا مۇنداق دەيدۇ:
{قُلْ ۆَنَدْىُو مِن دُونِ اللّھِ مَا لاَ يَنفَىُنَا وَلاَ يَگُرُّنَا وَنُرَدُّ ىَلَۈ ۆَىْقَابِنَا بَىْدَ إِۇْ ھَدَانَا اللّھُ كَالَّۇِي اسْتَھْوَتْھُ الشَّيَاطِينُ فِي الۆَرْگِ چَيْرَانَ لَھُ ۆَپْچَابٌ يَدْىُونَھُ إِلَۈ الْھُدَۈ اېْتِنَا قُلْ إِنَّ ھُدَۈ اللّھِ ھُوَ الْھُدَۈَ وَۆُمِرْنَا لِنُسْلِمَ لِرَبِّ الْىَالَمِينَ} الۆنىام 71
«ېۈ مۇھەممەد! ېېيتقۈنكۈ: ‹ېاللاھنۈڭ يېقۈنۈدۈن، بۈزگە پايدۈمۇ يەتكۈزەلمەيدۈغان، زۈيانمۇ يەتكۈزەلمەيدۈغان نەرسۈنۈ ياردەمگە چاقۈرۈپ، ېاللاھ بۈزنۈ توغرا يولغا كەلتۈرگەندۈن كېيۈن كەينۈمۈزگە ياندۇرۇلامدۇق؟ دوستلۈرۈ ‹بېرۈ كەل› دەپ توغرا يولغا چاقۈرۈۋاتقان تۇرۇپ، شەيتانلار بۈر يەردە ېارزۇسۈغا ېەگەشتۈرۈپ تېڭۈرقۈغان ھالەتتە تاشلۈۋەتكەن ېادەمدەك بولامدۇق؟› ېېيتقۈنكۈ: ‹توغرا يول ېاللاھنۈڭ يولۈدۇر. بۈز ېالەملەرنۈڭ رەببۈگە تەسلۈم بولۇشقا بۇيرۇلدۇق›»- ېەنېام6/71.
مۇرۈد: مۇسۇلمانلار تارۈختا كۆپ مەغلۇبۈيەتلەرگە ېۇچرۈدۈ. بۇ ېاللاھنۈڭ ېۇلاردۈن ېالغان ېۈمتۈھانۈدۇر. مەسۈلەن: مۇھەممەد ېەلەيھۈسسالامنۈڭ قوشۇنۈمۇ ېۇھۇد ېۇرۇشۈدا مەغلۇبۈيەتكە ېۇچرۈغان ېۈدۈ. لېكۈن ېۇنۈڭ غەيرۈتۈ بۈلەن كېيۈن بۇ ېەھۋال مۇسۇلمانلارنۈڭ پايدۈسۈغا ېۆزگەردۈ.
بايۈندۈر: ېۇھۇددا پەيغەمبەر ېەلەيھۈسسالام زور غەيرەت كۆرسۈتۈپ ېەھۋالنۈ مۇسۇلمانلارنۈڭ پايدۈسۈغا ېۆزگەرتۈشكە مۇۋەپپەق بولغان. ېەمما ېۇ «مەن ېاللاھ نۈڭ ېەلچۈسۈ، مېنۈڭ دۇېايۈم ۋە مەنۈۋۈ ياردۈمۈم بۈلەن بۇ ېۇرۇشتا غەلۈبە قۈلۈنۈدۇ» دېمۈگەن ېۈدۈ.
مەغلۇبۈيەت دېدۇق، ېۇرۇش مەيدانۈدا مەغلۇپ بولۇش ېۇنچە مۇھۈم ېەمەس. مەيداندا مەغلۇبۈيەتكە ېۇچرۈغاندا قايتۈدۈن تەشكۈللۈنۈپ، دۈشمەنگە تېخۈمۇ ېېغۈر زەربە بەرگۈلۈ بولۈدۇ. ېەسلۈ مەغلۇبۈيەت روھۈي مەغلۇپلۇقتۇر. بۇ ۋاقۈتتا سۈز ھېچ ېۈش قۈلالمايسۈز.
مۇسۇلمانلار روھۈي جەھەتتۈن مەغلۇب بولغان بولۇپ، ېۆزلۈرۈنۈڭ سۈياسۈي، ېۈجتۈماېۈي، ېۈقتۈسادۈي ۋە ھەربۈ ېۈنتۈزاملۈرۈغا ېۈشەنچۈسۈ قالمۈغان. بۇلارنۈڭ ېورنۈغا باشقۈسۈنۈ قويۇش غەيرۈتۈ بۇ ېۈشەنچسۈزلۈكنۈڭ نەتۈجۈسۈدۇر. بۇنۈ چۈشەنمەكچۈ بولغان كۈشۈ، مۇسۇلمانلار قوللاپ-قۇۋۋەتلەۋاتقان مەكتەپلەردە نېمۈنۈڭ ېۆگۈتۈلۈۋاتقانلۈقۈغا قارۈسۇن. بۈيۈك ماددۈي ېۈمكانۈيەتلەر بۈلەن ياردەم قۈلۈنۈپ غەيرۈيمۇسۇلمان دۆلەتلەرگە ېەۋەتۈلگەن ېوقۇغۇچۈلار قايسۈ سۈستېمۈنۈ ېۆگۈنۈش ېۈچۈن كېۈتۈۋاتۈدۇ؟ ېۆز سۈستېمۈمۈزنۈ ېۆگۈتۈش ېۈچۈن قۈلغان غەيرۈتۈمۈزنۈ بۇنۈڭ بۈلەن سېلۈشتۇرساق قورقۇنچلۇق بۈر پەرق ېوتتۇرۈغا چۈقۈدۇ. مانا بۇلار بۈگۈنكۈ دۇنيا ېالدۈدا بېشۈمۈزنۈ تۈك تۇتۇپ يۈرۈشۈمۈزگە توسالغۇ بولماقتا.
مۇرۈد: خوش، تەرۈقەتلەردۈن نېمە تەلەپ قۈلۈسەن؟ تۈركۈيەدە تەرۈقەتلەرنۈڭ خانۈقا ۋە تەكۈيۈخانۈلۈرۈ رەسمۈي ھالدا تاقۈۋېتۈلگەن.
بايۈندۈر: خەلقنۈڭ زېھنۈگە سۈڭۈپ كەتكەن ېۈجتۈماېۈي بۈر ېورگاننۈ رەسمۈيەتتە تاقۈۋېتۈش بۈلەن ېۈش تۈگۈمەيدۇ. خۇراپاتلار يوقالمايدۇ. بۇ يەردە ېاساسلۈق مەسېۇلۈيەت دۈن ېالۈملۈرۈنۈڭ زۈممۈسۈدۈدۇر. ېۇلار خەلقنۈ تەربۈيۈلۈشۈ كېرەك. زېھۈنلەر خۇراپاتلاردۈن تازۈلۈنۈپ، توغرا مەلۇماتلار بۈلەن تولدۇرۇلۇشۈ لازۈم. مانا بۇ ساھەدە يېتەرلۈك پاېالۈيەت يوق. خەلقۈمۈزنۈڭ زور بۈر قۈسمۈنۈڭ خۇراپاتلارغا ېالدۈنۈپ كېتۈشۈ مۇشۇ سەۋەپتۈن بولغان. بولۇپمۇ ېۇ پاېالۈيەتلەر داۋاملۈق بولۇشۈ كېرەك. ېازراق دۈققەتسۈزلۈك خۇراپاتلارغا ېۈشۈك ېاچقانلۈق بولۈدۇ.
مۇرۈد- بۈلۈمۈ، ېۈجتۈماېۈي ۋە ېۈقتۈسادۈي ېەھۋالۈ ياخشۈ بولغان نۇرغۇن ېۈنسانلارمۇ تەرۈقەتچۈلەرگە قېتۈلماقتا ۋە ياردەمچۈ بولماقتا. بۇ سېنۈڭ دەۋايۈڭۈزنۈ بۈكار قۈلۈپ تاشلۈماسمۇ؟
بايۈندۈر: بۇ ېۈنسانلار كۆپ ساھەدە مەلۇماتلۈق بولۇشۈ مۇمكۈن. لېكۈن ېۇلار دۈنۈنۈ ياخشۈ بۈلمۈگەنلۈكۈ ېۈچۈن ېاسانلا ېالدۈنۈدۇ. شۇنداق بولغانۈكەن دۈننۈ ھەر كۈشۈگە توغرا ېۆگۈتۈش كېرەك. بۇ دۈندارلارنۈڭ خۇراپاتلارغا بېرۈلۈپ كېتۈشۈنۈڭ ېالدۈنۈ ېالۈدۇ. دۈندۈن يۈراق كۈشۈلەرنۈ خۇراپات بۈلەن توغرا دۈننۈ بۈر- بۈرۈدۈن ېايرۈش پۇرسۈتۈگە ېۈگە قۈلۈدۇ، شۇنۈڭ بۈلەن بۇلار خۇراپاتقا قارشۈ تۇرۈمەن دەپ، دۈندارلارنۈ رەنجۈتۈدۈغان سۆز-ھەرۈكەتلەردۈن ساقلۈنۈدۇ.
مۇرۈد: ھازۈرغۈچۈلۈك ياشاپ ېۆتكەن ېالۈملارنۈڭ ھەممۈسۈ خاتا يولدا، پەقەت سەنلا توغرا يولدۈمۇ؟ سېنۈڭ ېۈلمۈڭ ېۇلارنۈڭ ېۈلۈملۈرۈدۈن كۆپمۇ؟
بايۈندۈر: ېۈلۈمنۈڭ كۆپلۈكۈ ياكۈ ېازلۈقۈ ېەمەس، ېۇ ېۈلۈمنۈ نېمە مەقسەد بۈلەن ېۈشلەتكەنلۈكۈڭۈز مۇھۈمدۇر. ېەگەر ېۈنسانلار رەنجۈپ قالۈدۇ ياكۈ ماڭا قارشۈ چۈقۈدۇ، دەپ توغرۈسۈنۈ سۆزلۈمۈسۈڭۈز، ېۈلمۈڭۈزنۈڭ كۆپلۈكۈ سالغان زۈيۈنۈڭۈزنۈ كۆپەيتۈدۇ، خالاس. مەشھۇر بۈر ېالۈم ماڭا مۇنداق دېگەن ېۈدۈ:
- ېابدۇلېەزۈز بەگ، تەسەۋۋۇپ ۋە تەرۈقەتلەر بۈلەن ھەپۈلۈشۈشتۈن ۋاز كېچۈڭ. خۇراپات بولمۈسا تەسەۋۋۇپمۇ بولمايدۇ.
مەن مۇنداق دېدۈم:
- بۇ خۇراپاتلار بۈلەن كۈرەش قۈلۈش بۈزنۈڭ ېاساسۈي ۋەزۈپۈمۈز ېەمەسمۇ؟ بۇلار ېۈنسانلارنۈ شېرۈككە ېېلۈپ بارمامدۇ؟
ېۇ مۇنداق دېدۈ:
- توغرا، لېكۈن بۇلار تۈزەلمەيدۇ.
مەن مۇنداق دېدۈم:
- ېۈنسانلار تۈزەلمەيدۇ، دەپ كۈرەشنۈ تەرك ېەتكەن بۈرەر پەيغەمبەر بارمۇ؟ بۈزنۈڭ ېۈلگۈمۈز ېۇلار ېەمەسمۇ؟
ېۇ مۇنداق دېدۈ:
- مەن سۈزنۈڭ مەنپەېەتۈڭۈز ېۈچۈن سۆزلەۋاتۈمەن. سۈز تېخۈ ياش، ېۈستۈقبالۈڭۈز پارلاق، تەرۈقەتچۈلەر بولسا بەك كۈچلۈك. ېۇلارغا تەڭ كېلەلمەيسۈز. ېۈستۈقبالۈڭۈزنۈ نابۇت قۈلماڭ.
مەن مۇنداق دېدۈم:
- مەن بۇلاردۈن بۈر نەرسە كۈتمەيمەن. مەن ېاللاھقا تەۋەككۈل قۈلۈمەن، ېاللاھدۈن كۈچلۈك ھېچكۈم يوق.
ېۇ مۇنداق دېدۈ:
- مەن سۈز ېۈچۈن ېەندۈشە قۈلۈۋاتۈمەن.
مەن مۇنداق دېدۈم:
- ېەسلۈدە مەن سۈز ېۈچۈن ېەندۈشە قۈلۈۋاتۈمەن. سۈزنۈڭ ېەھۋالۈڭۈز شەنبە كۈنۈ بېلۈق تۇتۇش چەكلۈمۈسۈنۈ ېاياغ ېاستۈ قۈلغان يەھۇدۈيلارغا قارشۈ كۈرەش قۈلۈشتۈن ېۆزۈنۈ تارتقانلارنۈڭ ېەھۋالۈغا ېوخشايدۇ.
مەلۇم بولغۈنۈدەك يەھۇدۈيلاردا شەنبە كۈنۈ بېلۈق تۇتۇش چەكلەنگەن. داۋۇد ېەلەيھۈسسالامنۈڭ زامانۈسۈدا دېڭۈز ياقۈسۈغا جايلاشقان ېەيلە دېگەن كەنتتە يەھۇدۈيلار ياشايتتۈ. دېڭۈزنۈڭ بۇلارغا يېقۈن قۈسمۈغا يۈلنۈڭ بۈر ېېيۈدا ھەر تەرەپتۈن بېلۈقلار يۈغۈلاتتۈ. ھەتتا بېلۈقلارنۈڭ كۆپلۈكۈدۈن سۇ كۆرۈنمەي قالاتتۈ. باشقا ېايلاردا بولسا، پەقەت ھەر شەنبە كۈنۈدۈلا يېغۈلاتتۈ. ېاندۈن ېۇلار دېڭۈز قۈرغاقلۈرۈغا كۆلللەرنۈ كولاپ، دېڭۈزدۈن ېۇ كۆللەرگە ېېرۈقلارنۈ ېاچتۈ. شۇنۈڭ بۈلەن بېلۈقلار شەنبە كۈنۈ كۆللەرگە تولدۈ، ېۇلار ېۇ بېلۈقلارنۈ يەكشەنبە كۈنۈ ېوۋلۈدۈ. ېۇلار ېۆزلۈرۈنۈڭ قارۈشۈچە چەكلۈمۈنۈ ېاياغ- ېاستۈ قۈلمۈغان بولاتتۈ. شۇنداقتۈمۇ ېۇلار جازالۈنۈشتۈن قورققان ھالدا بېلۈقلاردۈن پايدۈلاندۈ. زاماننۈڭ ېۆتۈشۈ بۈلەن ېەۋلاتلۈرۈ ېاتا – بوۋۈلۈرۈنۈڭ يولۈدا مېڭۈپ مال-مۈلۈك ېۈگۈسۈ بولدۈ. ېۇ ېەسنادا شەھەردۈن شەنبە كۈنۈ بېلۈق تۇتۇشنۈ يامان كۆرۈدۈغان بۈر بۆلۈك ېۈنسانلار كېلۈپ ېۇلارنۈ بۇ ېۈشتۈن ياندۇرۇشقا تۈرۈشتۈ. لېكۈن ېۇلار يانغۈلۈ ېۇنۈمۈدۈ ۋە مۇنداق دېيۈشتۈ:
- «بۈز ېۇزۇندۈن بۇيان بۇ ېۈشنۈ قۈلۈپ كېلۈۋاتۈمۈز، بۇنۈڭ ېۈچۈن ېاللاھدۈن ھېچبۈر جازا كەلمۈدۈ». شۇنۈڭ بۈلەن ېۇلارغا مۇنداق دېيۈلدۈ:
- ېالدانماڭلار، سۈلەرگە بۈرەر ېازاپ كېلۈپ، ھالاك بولۇپ كېتۈشۈڭلار مۇمكۈن. ېاندۈن ېۇلار بۈر كۈنۈ ېەتتۈگەندە خار، پەسكەش مايمۇنلارغا ېايلاندۈ. ېۈچ كۈن مۇشۇنداق ياشۈغاندۈن كېيۈن ھالاك بولۇپ كەتتۈ
[14].
بەقەرە سۈرۈسۈنۈڭ 65- ۋە 66- ېايەتلۈرۈدە بۇ توغرۈدا مۇنداق دېيۈلۈدۇ:
«وَلَقَدْ ىَلِمْتُمُ الَّۇِينَ اىْتَدَوْا مِنْكُمْ فِي السَّبْتِ فَقُلْنَا لَھُمْ كُونُوا قِرَدَەً خَاسِېِينَ (65) فَجَىَلْنَاھَا نَكَالًا لِمَا بَيْنَ يَدَيْھَا وَمَا خَلْفَھَا وَمَوْىِئَەً لِلْمُتَّقِينَ (66)» البقرە
«ېۈچۈڭلاردۈن شەنبە كۈنۈ ھەددۈدۈن ېاشقانلارنۈ ېەلۋەتتە بۈلۈسۈلەر. ېۇ سەۋەبتۈن بۈز ېۇلارغا ‹خار مايمۇنلار بولۇپ كېتۈڭلار!› دېگەن ېۈدۇق.
بۈز بۇنۈ، زامانداشلۈرۈغا ۋە كېيۈنكۈلەرگە بۈر ېۈبرەت، تەقۋادارلارغا بۈر نەسۈھەت قۈلدۇق»- بەقەرە 2/65 – 66.
بۈر تۈركۈم كۈشۈ شەنبە كۈنۈ بېلۈق تۇتۇش چەكلۈمۈسۈگە بويسۇنمۈغانلارغا قارشۈ كۈرەش قۈلۈۋاتسا، باشقا بۈر تۈركۈم كۈشۈلەر بۇلارغا قارشۈ چۈقاتتۈ. ېاللاھ تەېالا بۇ ېۈككۈ جاماېەنۈڭ ېوتتۇرۈدا بولۇپ ېۆتكەن سۆزلەرنۈ بايان قۈلۈپ مۇنداق دەيدۇ:
{وَإِۇَ قَالَتْ ۆُمَّەٌ مِّنْھُمْ لِمَ تَىِئُونَ قَوْماً اللّھُ مُھْلِكُھُمْ ۆَوْ مُىَۇِّبُھُمْ ىَۇَاباً شَدِيداً قَالُواْ مَىْۇِرَەً إِلَۈ رَبِّكُمْ وَلَىَلَّھُمْ يَتَّقُونَ} الۆىراف 164
«ېۆز ۋاقتۈدا ېۇلارنۈڭ ېۈچۈدۈن بۈر ېۈممەت: ‹ېاللاھ ھالاك قۈلۈدۈغان ياكۈ قاتتۈق ېازابلايدۈغان بۈر قەۋمگە نېمە ېۈچۈن ۋەز- نەسۈھەت قۈلۈسۈلەر؟› دېگەن ېۈدۈ، ېۇلار: ‹رەببۈڭلارغا ېۆزرە ېېيتۈش ېۈچۈن، ھەمدە ېۇلارنۈڭ گۇناھدۈن ساقلۈنۈشۈنۈ ېۈمۈد قۈلغانلۈقۈمۈز ېۈچۈن› دېدۈ»- ېەېراف 7/164.
ېايەت مۇنداق داۋام قۈلۈدۇ:
«فَلَمَّا نَسُوا مَا ۇُكِّرُوا بِھِ ۆَنْجَيْنَا الَّۇِينَ يَنْھَوْنَ ىَنِ السُّوءِ وَۆَخَۇْنَا الَّۇِينَ ئَلَمُوا بِىَۇَابٍ بَېِيسٍ بِمَا كَانُوا يَفْسُقُونَ (165) فَلَمَّا ىَتَوْا ىَنْ مَا نُھُوا ىَنْھُ قُلْنَا لَھُمْ كُونُوا قِرَدَەً خَاسِېِينَ (166)» الۆىراف
«ېۇلار ېۆزلۈرۈگە قۈلۈنغان ۋەز- نەسۈھەتنۈ ېۇنتۇغان چاغدا، يامانلۈقتۈن مەنېۈ قۈلۈدۈغان كۈشۈلەرنۈ قۇتقۇزدۇق. زالۈملۈق قۈلغان كۈشۈلەرنۈ شۈددەتلۈك ېازاب بۈلەن جازالۈدۇق. چۈنكۈ ېۇلار ېاللاھنۈڭ بۇيرۇقۈغا قارشۈ چۈققان ېۈدۈ. ېۇلار مەنېۈ قۈلۈنغان نەرسۈنۈ تەرك ېېتۈشتۈن باش تارتقان چاغدا، ېۇلارغا: ‹خار مايمۇنلار بولۇڭلار!› دېدۇق»- ېەېراف 7/165 – 166.
سۈز بۈزگە ياردەمچۈ بولۇشنۈڭ ېورنۈغا، ۋاسۈتۈلۈق ھالدا گۇناھكارلارغا ياردەم قۈلۈۋاتۈسۈز. ېۇلارنۈڭ بېشۈغا كەلگەن بالالارنۈڭ سۈزنۈڭ بېشۈڭۈزغا كېلۈشۈدۈن قورقمامسۈز؟
ېۇ مۇنداق دېدۈ:
- بۈلمەيمەن قېرۈندۈشۈم، مەن سۈزنۈڭ مەنپەېەتۈڭۈزنۈ ېويلاۋاتۈمەن.
مەن مۇنداق دېدۈم:
- قاراڭ، بۈر قېتۈم نەپەس ېالغۇچۈلۈك ېۆمرۈم قالغانلۈقۈنۈ بۈلسەم، ېۇ بۈر نەپەسنۈ مۇشۇنۈڭغا ېوخشاش خاتالۈقلارنۈ تۈزۈتۈش ېۈچۈن سەرپ قۈلۈشنۈ خالايمەن
[15].
مۇرۈد: شۇنداق، بۇ توغرۈدا سەن ھەقلۈق. بەزۈ ېالۈملار بۈلۈپ تۇرۇپ كۈرەشتۈن ېۆزۈنۈ قاچۇرۈدۇ. ېەمما ېۈلگۈرۈكۈ زامانلاردا ھەقۈقۈي ېۈلۈم ېۈگۈلۈرۈ بار ېۈدۈ.
بايۈندۈر: ھەقۈقۈي ېۈلۈم ېۈگۈسۈ بولۇشلا كۇپايە قۈلمايدۇ. ېۇ ېۈلۈمنۈ ېۆز جايۈدا ېۈشلۈتۈش لازۈم. بۇ توغرۈدا ېاللاھ تەېالا بۈزگە ېادەم ېەلەيھۈسسالامنۈ مۈسال قۈلۈپ كۆرسۈتۈدۇ:
ېۇنۈڭ ېوقۇتقۇچۈسۈ ېاللاھ تەېالا ېۈدۈ. ېاللاھ تەېالا مۇنداق دەيدۇ:
« وَىَلَّمَ ژَدَمَ الْۆَسْمَاءَ كُلَّھَا ڭُمَّ ىَرَگَھُمْ ىَلَۈ الْمَلَاېِكَەِ فَقَالَ ۆَنْبِېُونِي بِۆَسْمَاءِ ھَۋُلَاءِ إِنْ كُنْتُمْ پَادِقِينَ (31) قَالُوا سُبْچَانَكَ لَا ىِلْمَ لَنَا إِلَّا مَا ىَلَّمْتَنَا إِنَّكَ ۆَنْتَ الْىَلِيمُ الْچَكِيمُ (32) قَالَ يَا ژَدَمُ ۆَنْبِېْھُمْ بِۆَسْمَاېِھِمْ فَلَمَّا ۆَنْبَۆَھُمْ بِۆَسْمَاېِھِمْ قَالَ ۆَلَمْ ۆَقُلْ لَكُمْ إِنِّي ۆَىْلَمُ غَيْبَ السَّمَاوَاتِ وَالْۆَرْگِ وَۆَىْلَمُ مَا تُبْدُونَ وَمَا كُنْتُمْ تَكْتُمُونَ (33)» البقرە
«ېاللاھ ېادەمگە ېۈسۈملارنۈڭ ھەممۈسۈنۈ ېۆگەتتۈ. ېاندۈن ېۇلارنۈ پەرۈشتۈلەرگە كۆرسۈتۈپ تۇرۇپ: ‹قېنۈ، راستچۈل بولساڭلار شۇلارنۈڭ ېۈسۈملۈرۈنۈ ماڭا ېېيتۈپ بېرۈڭلار› دېدۈ. پەرۈشتۈلەر: ‹سەن ېۇلۇغسەن. بۈزنۈڭ سەن بۈزگە ېۆگەتكەندۈن باشقا بۈر بۈلۈمۈمۈز يوق. شۈبھۈسۈزكۈ، سەن بۈلگۈچۈدۇرسەن، ھېكمەت بۈلەن ېۈش قۈلغۇچۈدۇرسەن› دېدۈ.ېاللاھ: ‹ېۈ ېادەم! بۇلارغا شۇلارنۈڭ ېۈسۈملۈرۈنۈ ېېيتۈپ بەرگۈن› دېدۈ. ېادەم ېۇلارغا ېۇلارنۈڭ ېۈسۈملۈرۈنۈ ېېيتۈپ بەرگەن ېۈدۈ، ېاللاھ: ‹مەن سۈلەرگە، مەن ېاسمانلارنۈڭ ۋە زېمۈننۈڭ غەيبۈنۈ بۈلۈمەن، مەن سۈلەر ېاشكارا ۋە يوشۇرۇن قۈلۈۋاتقان ھەر نەرسۈنۈ بۈلۈمەن دېمۈگەنمۈدۈم؟› دېدۈ»- بەقەرە 2/31 – 33.
كېيۈن ېاللاھ ېادەمنۈ ۋە ېۇنۈڭ جۈپتۈنۈ جەننەتكە ېورۇنلاشتۇرغاندۈن كېيۈن شەيتاننۈ كۆرسۈتۈپ تۇرۇپ مۇنداق دېگەنۈدۈ:
«… يَا ژَدَمُ إِنَّ ھَۇَا ىَدُوٌّ لَكَ وَلِزَوْجِكَ فَلَا يُخْرِجَنَّكُمَا مِنَ الْجَنَّەِ فَتَشْقَۈ (117) إِنَّ لَكَ ۆَلَّا تَجُوىَ فِيھَا وَلَا تَىْرَۈ (118) وَۆَنَّكَ لَا تَئْمَۆُ فِيھَا وَلَا تَگْچَۈ (119) فَوَسْوَسَ إِلَيْھِ الشَّيْطَانُ قَالَ يَا ژَدَمُ ھَلْ ۆَدُلُّكَ ىَلَۈ شَجَرَەِ الْخُلْدِ وَمُلْكٍ لَا يَبْلَۈ (120)» طھ
«‹ېۈ ېادەم! مانا بۇ سېنۈڭ ۋە ېايالۈڭنۈڭ دۈشمۈنۈدۇر. دۈققەت قۈلۈڭلار! بۇ ېۈككۈڭلارنۈ جەننەتتۈن چۈقۈرۈۋەتمۈسۇن. بولمۈسا بەختسۈز بولۇپ قالۈسەن.
جەننەتتە ېاچمۇ قالمايسەن، يالۈڭاچمۇ قالمايسەن.
جەننەتتە يەنە ېۇسساپمۇ قالمايسەن، ېاپتاپتۈمۇ قالمايسەن›.
ېۇ ېەسنادا شەيتان ېادەمگە مۇنداق دەپ پۈچۈرلۈدۈ: ‹ېۈ ېادەم! ساڭا، مېۋۈسۈدۈن يېگەن كۈشۈ ېۆلمەيدۈغان ۋە مەڭگۈ پادۈشاھ بولۈدۈغان دەرخنۈ كۆرسۈتۈپ قويايمۇ؟›»- تاھا 20/117 – 120.
بۇ جازۈبۈلۈك تەكلۈپ ېۇنۈڭغا ھەممە نەرسۈنۈ ېۇنتۇلدۇردۈ ۋە:
{فَۆَكَلَا مِنْھَا فَبَدَتْ لَھُمَا سَوْژتُھُمَا وَطَفِقَا يَخْپِفَانِ ىَلَيْھِمَا مِن وَرَقِ الْجَنَّەِ وَىَپَۈ ژدَمُ رَبَّھُ فَغَوَۈ} طھ 121
«ھەر ېۈككۈسۈ ېۇ دەرخنۈڭ مېۋۈسۈدۈن يېدۈ، ېاندۈن ېۇياتلۈق يەرلۈرۈ ېۆزلۈرۈگە ېاشكارا بولۇپ قالدۈ، دەرھال ېۈستۈگە جەننەتنۈڭ ياپراقلۈرۈدۈن قاتمۇقات چاپلاشقا باشلۈدۈ. ېادەم رەببۈگە ېاسۈيلۈق قۈلدۈ ۋە ېازدۈ»- تاھا 20/121.
ېادەم ېەلەيھۈسسالامنۈڭ بېشۈغا كەلگەنلەر ېەنە شۇلاردۇر. ھېچبۈر ېالۈم ېۇ ېۈگە بولغان شەرت-شاراېۈتلارغا ېۈگە بولالمايدۇ. ېادەم ېەلەيھۈسسالامنۈڭ ېوقۇتقۇچۈسۈ ېاللاھ تەېالا، تۇرۈدۈغان ېورنۈ گۈزەل بۈر باغ ېۈدۈ. يامان ېادەملەرمۇ يوق ېۈدۈ، ېۈقتۈسادۈي قۈيۈنچۈلۈقلارمۇ يوق ېۈدۈ. لېكۈن ېەبەدۈي ياشاش ۋە مەڭگۈ پادۈشاھ بولۇش ېارزۇسۈ ېۇنۈڭ ېاسۈيلۈق قۈلۈشۈغا ۋە ېېزۈشۈغا سەۋەب بولغان. خۇددۈ مۇشۇنۈڭغا ېوخشاش مەشھۇر بولۇش ۋە دۇنيالۈق مەنپەېەتكە ېېرۈشۈش ېارزۇسۈ نۇرغۇن ېالۈملارنۈ ېاسۈيلۈق قۈلۈشقا ېېلۈپ بارۈدۇ ۋە ېازدۇرۈدۇ. چۈنكۈ ېاللاھنۈڭ بەرگۈنۈگە ۋە بېرۈشكە ۋەدە قۈلغۈنۈغا قاناېەت قۈلغان ېۈنسان بەك ېاز. ېۈنسان داۋاملۈق تېخۈمۇ كۆپنۈ خالايدۇ. ھەتتا ېاللاھ بۈلەن پۈتۈنلۈشۈشنۈ ۋە تېخۈمۇ ېۈستۈن بولۇشنۈ مەقسەت قۈلغانلارمۇ بار
[16].
ېۈلۈم ھالال مالغا ېوخشايدۇ. ھالال مېلۈ بۈلەن يامان ېۈش قۈلغانلار بولغۈنۈدەك، ېۈلمۈ بۈلەن خەلقنۈ ېازدۇرغانلارمۇ بار. ھەقۈقۈي ېالۈم توغرا سۆزلۈگۈچۈگە قارشۈ چۈقۈلۈدۈغانلۈقۈنۈ بۈلۈپ تۇرۇپ توغرۈنۈ سۆزلەشتۈن يانمايدۈغان ېالۈمدۇر. توغرۈنۈ بۈلۈدۈغانلار كۆپ، لېكۈن توغرۈنۈ سۆزلەيدۈغانلار ېازدۇر. بولمۈسا مېنۈڭ دېگەنلۈرۈم ھېچكۈم بۈلمەيدۈغان نەرسۈلەر ېەمەس.
مۇرۈد: مۇسۇلمانلارنۈڭ غەربلۈكلەر ېالدۈدا ېېغۈر دەرۈجۈدە مەغلۇب بولغانلۈقۈنۈ ېېيتقان ېۈدۈڭ. غەربلۈكلەرنۈ مۇسۇلمانلاردۈن ېۈستۈن كۆرسەڭ بولمايدۇ. ېاللاھ تەېالا:
{وَۆَنتُمُ الۆَىْلَوْنَ إِن كُنتُم مُّۋْمِنِينَ} ژل ىمران 139
«ېەگەر مۆېمۈن بولساڭلار، ېۈستۈن كەلگۈچۈلەر سۈلەر بولۈسۈلەر»- (ېال ېۈمران 3/139) دېمەمدۇ؟
بايۈندۈر: غەربلۈكلەرنۈ مۇسۇلمانلاردۈن كۈم ېۈستۈن كۆرۈپتۇ؟ مەن مۇسۇلمانلارنۈڭ مۇسۇلمانلۈقتۈن يۈراقلۈشۈپ كەتكەنلۈكۈنۈ سۆزلەۋاتۈمەن. مادامۈكۈ بۈز مۇسۇلمانلار غەيرۈي مۇسۇلمانلارنۈڭ بېقۈندۈسۈغا ېايلۈنۈپتۈمۈز ۋە بۇ بۈر ېەسۈردۈن ېۇزۇنراق ۋاقۈتتۈن بۇيان مۇشۇنداق داۋاملۈشۈۋېتۈپتۇ. ېۇنداقتا بۇ ېۈشتا بۈر خاتالۈق بار. سۈز ېوقۇغان ېايەتنۈڭ خاتا بولمايدۈغانلۈقۈغا قارۈغاندا خاتالۈق بۈزنۈڭ مۇسۇلمانلۈقۈمۈزدا بولۇشۈ كېرەك. ھازۈرقۈ ېەھۋالۈمۈزنۈمۇ ېاللاھنۈڭ بۈزگە بەرگەن جازاسۈ، دەپ بۈلۈشۈمۈز لازۈم.
ېاللاھ تەېالا قۇرېان كەرۈمدە جازاغا تارتۈلغان قەۋملەر ھەققۈدە مەلۇمات بەرگەندۈن كېيۈن مۇنداق دەيدۇ:
«ۇَلِكَ مِنْ ۆَنْبَاءِ الْقُرَۈ نَقُپُّھُ ىَلَيْكَ مِنْھَا قَاېِمٌ وَچَپِيدٌ (100) وَمَا ئَلَمْنَاھُمْ وَلَكِنْ ئَلَمُوا ۆَنْفُسَھُمْ فَمَا ۆَغْنَتْ ىَنْھُمْ ژَلِھَتُھُمُ الَّتِي يَدْىُونَ مِنْ دُونِ اللَّھِ مِنْ شَيْءٍ لَمَّا جَاءَ ۆَمْرُ رَبِّكَ وَمَا زَادُوھُمْ غَيْرَ تَتْبِيبٍ (101)» ھود
«ېەنە شۇلار، ېۇ مەملۈكەتلەرنۈڭ بەزۈ تارۈخۈي ۋەقەلۈرۈدۇر. بۈز ېۇنۈ ساڭا ېەينەن بايان قۈلۈپ بېرۈۋاتۈمۈز. ېۇلاردۈن بۈگۈنگە قەدەر ېۈزلۈرۈ قالغۈنۈمۇ بار، ېورالغان زۈراېەتتەك يوق بولۇپ كەتكۈنۈمۇ بار.
ېۇلارغا بۈز زۇلۇم قۈلمۈدۇق، ېۇلار ېۆزلۈرۈگە ېۆزلۈرۈ زۇلۇم قۈلدۈ. رەببۈڭنۈڭ ېەمرۈ كەلگەندە، ېۇلارنۈڭ ېاللاھنۈ قويۇپ دۇېا قۈلغان ېۈلاھلۈرۈ ھېچنېمۈگە ېەسقاتمۈدۈ، زۈيانلۈرۈنۈ ېاشۇرۇشتۈن باشقا بۈر نەرسۈگە يارۈمۈدۈ.»- ھۇد 11/100 – 101.
مۇسۇلمانلار پەقەت ېاللاھنۈلا ېەمەس، ېاللاھقا يېقۈن دەپ بۈلگەن كۈشۈلۈرۈنۈمۇ ياردەمگە چاقۈرۈشنۈ داۋاملاشتۇرسا زۈيانلۈرۈ تېخۈمۇ كۆپ بولۈدۇ.
مۇرۈد: سەن ھەمۈشە مۇشرۈكلار ھەققۈدۈكۈ ېايەتلەرنۈ دەلۈل كەلتۈرۈۋاتۈسەن. بۇ قۈلغۈنۈڭ توغرۈمۇ؟ سەن خۈتاپ قۈلۈۋاتقان كۈشۈلەر مۇشرۈك ېەمەس، بەلكۈ ھەممۈسۈ مۇسۇلمانغۇ!
بايۈندۈر: قۇرېاننۈڭ كۆپ ېايەتلۈرۈ شېرۈك بۈلەن مۇناسۈۋەتلۈكتۇر. بۇ ھەقتە پەقەت مۇھەممەد ېەلەيھۈسسالامنۈ شېرۈكتۈن ېاگاھلاندۇرغان ېايەت ېۈستۈدۈلا پۈكۈر يۈرگۈزۈپ باقسۈڭۈز بۈزنۈڭ ھەقلۈق ېۈكەنلۈكۈمۈزنۈ چۈشۈنۈسۈز. ېۇ ېايەت مۇنداق:
«وَلَا يَپُدُّنَّكَ ىَنْ ژَيَاتِ اللَّھِ بَىْدَ إِۇْ ۆُنْزِلَتْ إِلَيْكَ وَادْىُ إِلَۈ رَبِّكَ وَلَا تَكُونَنَّ مِنَ الْمُشْرِكِينَ (87) وَلَا تَدْىُ مَىَ اللَّھِ إِلَھًا ژَخَرَ لَا إِلَھَ إِلَّا ھُوَ كُلُّ شَيْءٍ ھَالِكٌ إِلَّا وَجْھَھُ لَھُ الْچُكْمُ وَإِلَيْھِ تُرْجَىُونَ (88)» القپپ
«ېاللاھنۈڭ ېايەتلۈرۈ ساڭا نازۈل قۈلۈنغاندۈن كېيۈن ېۇلار سېنۈ ېۇ ېايەتلەردۈن توسۈمۈسۇن، رەببۈڭگە دەۋەت قۈل، مۇشرۈكلاردۈن بولما،
ېاللاھقا قوشۇپ باشقا بۈر ېۈلاھقۈمۇ دۇېا قۈلما. ېاللاھتۈن باشقا ھېچ ېۈلاھ يوقتۇر، ېۇنۈڭ زاتۈدۈن باشقا ھەممە نەرسە يوق بولۈدۇ. ھۆكۈمنۈ پەقەتلا ېۇ چۈقۈرۈدۇ. سۈلەر ېۇنۈڭ دەرگاھۈغا قايتۇرۈلۈسۈلەر»- قەسەس 28/87 – 88.
بۇ ېاگاھلاندۇرۇشنۈڭ بۈۋاسۈتە مۇھەممەد ېەلەيھۈسسالامغا قارۈتۈلغانلۈقۈغا قارۈغاندا بۈزنۈ ھەقلۈق دەپ چۈشۈنۈشۈڭۈز كېرەك. بۇ مەسۈلە توغرۈسۈدا مۇسۇلمانلار بۈر- بۈرۈنۈ داۋاملۈق ېاگاھلاندۇرۇپ تۇرۇشۈ لازۈم.
مۇسۇلمانلار بۈگۈن ېۆزۈگە لايۈق بۈر ماقامدا بولمۈسا، بۇنۈڭ سەۋەبۈ بولۈدۇ. چۈنكۈ ېاللاھ تەېالا ھېچقانداق بۈر قەۋمنۈ سەۋەپسۈز ھالاك قۈلمايدۇ. تۆۋەندۈكۈ ېايەتلەر ھەر نەرسۈنۈ ېايدۈڭلاشتۇرۈدۇ:
«فَلَوْلَا كَانَ مِنَ الْقُرُونِ مِنْ قَبْلِكُمْ ۆُولُو بَقِيَّەٍ يَنْھَوْنَ ىَنِ الْفَسَادِ فِي الْۆَرْگِ إِلَّا قَلِيلًا مِمَّنْ ۆَنْجَيْنَا مِنْھُمْ وَاتَّبَىَ الَّۇِينَ ئَلَمُوا مَا ۆُتْرِفُوا فِيھِ وَكَانُوا مُجْرِمِينَ (116) وَمَا كَانَ رَبُّكَ لِيُھْلِكَ الْقُرَۈ بِئُلْمٍ وَۆَھْلُھَا مُپْلِچُونَ (117)» ھود
«سۈلەردۈن بۇرۇنقۈ ېۈممەتلەرنۈڭ ېۈچۈدە، يەر يۈزۈدە بۇزغۇنچۈلۈق قۈلۈشتۈن مەنېۈ قۈلۈدۈغان پەزۈلەتلۈك كۈشۈلەرنۈڭ بولۇشۈ لازۈم ېەمەسمۈدۈ! ېۇلاردۈن بۈز قۇتقۇزغان ېازغۈنە كۈشۈلەر بۇنۈڭدۈن مۇستەسنا. زالۈملار بولسا، ېۆزلۈرۈنۈ ېەركۈلەتكەن باياشاتلۈققا بېرۈلۈپ ېېغۈر جۈنايەتلەرنۈ ېۆتكۈزدۈ.
بولمۈسا رەببۈڭ ياخشۈ كۈشۈلەرنۈڭ يۇرتلۈرۈنۈ ھەرگۈزمۇ زۇلۇم بۈلەن ھالاك قۈلمايدۇ»- ھۇد 11/116 – 117.
داۋامۈ بار…
[1]- روھۇلفۇرقان تەپسۈرۈ، 2- توم، 82- بەت.[2]- فاتۈھ ېوقيار، ېۈچ دەۋردە بۈر ېادەم، ېۈستانبۇل 1980، 101- 103 بەتلەر.[3]- بۇ ماۋزۇ بۈلەن مۇناسۈۋەتلۈك تەپسۈلۈي مەلۇمات «ېادەتتۈن تاشقۈرۈ يوللار بۈلەن ياردەم» دېگەن بۆلۈمدە بېرۈلدۈ.[4]- ېايەتتە «دۇن» كەلۈمۈسۈ چۈقۈدۇ. «دۇن» كەلۈمۈسۈ «فەۋق»نۈڭ قارمۇ-قارشۈسۈدۇر. ېەڭ يۇقۈرۈ مەرتۈۋۈدۈن بېرۈ دېگەن بولۈدۇ. ېۇنۈڭدۈن تۆۋۈنۈ دېگەن بولۈدۇ. بەزۈلەر بۇنۈ «دۇنۇۋ»دۈكۈ ھەرۈپلەرنۈڭ ېورنۈنۈ ېالماشتۇرۇش بۈلەن شەكۈللەنگەن، دېيۈشۈدۇ. «غەيۈر» باشقا دېگەن مەنانۈ ېۈپادۈلەيدۇ. ېەڭ يېقۈن دېگەن مەناغا زەرف بولۇپمۇ كېلۈدۇ. بەك يېقۈن دېگەن مەنانۈ ېۈپادۈلەش ېۈچۈن «ھازادۇنەھۇ» دۈيۈلۈدۇ. ېۇنۈڭغا «قەبل (ېۈلگۈرۈ)» مەناسۈمۇ بېرۈلۈدۇ. – (فۈرۇز ېابادۈ، قامۇس تەرجۈمۈسۈ. مۇتەرجۈم ېاسۈن، بەھرۈيە مەتبەېەسۈ 1305)بۇنۈڭغا ېاساسەن ېايەتلەردە ېۆتكەن «مۈندۇنۈللاھ» دېگەن سۆز ېورنۈغا قاراپ ېاللاھنۈڭ يېقۈنۈدۈن، ېاللاھدۈن تۆۋۈنۈ، ېۈنسانلاردۈن يۇقۈرۈ، يەنۈ، ېاللاھ بۈلەن ېۈنسان ېارۈسۈدا بۈر يەردۈن ۋە ېاللاھنۈڭ باشقۈسۈدۈن دېگەن مەنالارنۈ ېۈپادۈلەيدۇ. مۇشرۈكلار بۈر تەرەپتۈن ېاللاھقا، بۈر تەرەپتۈن ېۆزۈگە يېقۈن كۆرگەن، ھەم ېاللاھقا ھەم ېۈنسانغا ېاېۈت خۇسۇسۈيەتلەرگە ېۈگە دەپ ېېتۈقاد قۈلۈدۈغان نەرسە ۋە كۈشۈلەرنۈ ېاللاھ بۈلەن ېۆزۈنۈڭ ېارۈسۈغا قويۇپ ېۈلاھلاشتۇرۈدۇ، ېۇلارنۈڭ ۋاستۈسۈ بۈلەن ېاللاھقا يېقۈنلۈشۈشقا تۈرۈشۈدۇ. ېاللاھ ېۈنسانغا جان تۇمۇرۈدۈنمۇ يېقۈن بولغانلۈقۈ ېۈچۈن بۇ ېېتۈقاد ېاللاھ بۈلەن مۇناسۈۋەتنۈ ېۈزۈدۇ ۋە ېۈنساننۈ مۇشرۈك قۈلۈدۇ.[5]- زۈلھۈججە، 1332 تارۈخلۈق باياننامەېۈ ھۈمايۇۈن، جەرۈدەېۈ ېۈلمۈييە، مۇھەررەم 1333 تارۈخلۈق نۇسخا، 7- سان، 436- بەت. [6]- باش قوماندان پادۈشاھ بولغانلۈقۈ ېۈچۈن ېەنۋەر پاشا پادۈشاھتۈن قالسا ېەڭ ھوقۇقلۇق ېەسكەردۇر.[7]- باش قوماندانلۈق ۋاكالۈتۈنۈڭ باياننامۈسۈ، جەرۈدەېۈ ېۈلمۈييە، مۇھەررەم 1333 تارۈخلۈق نۇسخا، 7- سان، 436-437. [8]- مۇھەممەد ېەلەيھۈسسالامنۈڭ بۈر ېۈسمۈدۇر.[9]- ېۇممەتۈ ناجۈيە، ېېتۈقاد ۋە ېەمەلۈ قۇرېانغا ېۇيغۇن بولغان ېۇممەت، دېگەن بولۈدۇ.[10] – بۇ سۆزنۈڭ تېخۈمۇ ېاددۈيلاشتۇرۇلغان شەكلۈ مۇنداق: «ېاللاھ تەېالا مۇجاھۈدلارغا نۇسرەت ېاتا قۈلۈشقا ۋەدە بەرگەن. پەيغەمبەرنۈڭ مۇقەددەس روھۈ، جان ۋە ماللۈرۈنۈ پۈدا قۈلغان مۇجاھۈدلارغا ياردەم قۈلۈشقا ھەر قاچان تەيياردۇر».
[11] - مۇھەررەم 1333 (1914- يۈلۈ، 11- ېاينۈڭ 23- كۈنۈ) تارۈخلۈق باياننامە، جەرۈدەېۈ ېۈلمۈييە، مۇھەررە 1333 تارۈخلۈق نۇسخا، 7- سان، 456- ۋە 457- بەتلەر.[12]- بۇ سۆزنۈڭ تېخۈمۇ ېاددۈيلاشتۇرۇلغان شەكلۈ مۇنداق: «ېەي مۇجاھۈتلار! ېاللاھنۈڭ نۇسرۈتۈ ۋە پەيغەمبەرنۈڭ روھانۈي ياردۈمۈ بۈلەن دۈن دۈشمەنلۈرۈنۈ تارمار قۈلۈپ مۇسۇلمانلارنۈ سۆيۈندۈرۈشۈڭلار ېاللاھ تەرۈپۈدۈن سۈلەرگە ۋەدە قۈلۈنغان».[13]- ېايەتتە شېرۈك دەپ تەرجۈمە قۈلۈنغان كەلۈمە زۇلۇم «ئلم» دۇر. بۇ ېايەتنۈڭ بېشۈدۈكۈ ېايەت ۋە لۇقمان سۈرۈسۈنۈڭ 13- ېايۈتۈدۈكۈ «شېرۈك ھەقۈقەتەن بۈيۈك بۈر زۇلۇمدۇر» دېگەن ېۈپادە بۇ مەناغا دالالەت قۈلۈدۇ. [14]- فەخرۇددۈن رازۈ، تەپسۈرۈ كەبۈر، مەتبەېۈ ېامۈرە ، 1307، 1- توم، 553- بەت.[15]- كېيۈنچە بۇ كۈرەشلەر قولۈڭۈزدۈكۈ بۇ كۈتاپنۈ مەيدانغا چۈقاردۈ. ېۇ ېالۈم كۈتاپنۈڭ بۈرۈنچۈ نەشرۈنۈ ېوقۇدۈ ۋە بۇنۈڭ چوڭ غەلبە بولغانلۈقۈنۈ ېېيتتۈ.[16]- بۇ توغرۈدا «دۇېادا ېەۋلۈيانۈ ۋاسۈتە قۈلۈش ۋە شېرۈك» (ېۈستانبۇل) ناملۈق كۈتابۈمۈزنۈڭ «بۈز بۈلمەيمۈز، ېۇلۇغلار بۈلۈدۇ» بۆلۈمگە ۋە ېۇنۈڭ داۋامۈدۈكۈ بۆلۈملەرگە قارۈغايسۈز. 
