ېادەم كۆزۈ بۈلەن كۆرمۈگەندۈن كۈيۈن بۈر نۈم دۈمۈگەن تۇزۇك ........
تارۈخ دۈگەننۈ ھەر ياڭزا يازۈدكەن .....
داغ رومانۈدا ېۇ كۈشۈنۈڭ قۈلغان قۈلۈقلۈرۈ ماڭا ېانچە ياخمۈغان ...
بۇ تۈمۈنۈڭ باشتۈكۈ تەسۋۈرلۈرۈمۇ ماڭا ېانچە ياخمۈدۈ .....
ېادەمنۈ ېۇنچۈلا ېاشۇرما دەرۈجە بۈلەن تەسۋۈرلۈسە تازا بۈمەنە تۇيۇلۈدۈكەن !

بۇ مەزمۇنلار تارۈخچۈ موللا موسا سايرامۈنۈڭ «تارۈخۈ ھەمۈدۈ» ناملۈق ېەسۈرۈدە بار. يازمۈنۈڭ كېلۈش مەنبەسۈ ېەسكەرتۈلسە ياخشۈ بولاتتۈ. مەن بۇ يازمۈنۈ بۈر ېاي بۇرۇن «ېالۈم بۈز»تور خاتۈرۈسۈدە كۆرگەن ېۈدۈم.

مۇزتاققا كەلگەن مۈھمان فۈلۈمۈدۈكۈ ياقۇپبەگ شۇمۇ بۇ؟. مەنغۇ ھازۈر شۇ بۇرۇن ېۈشلەنگەن كۈنولاردۈكۈ سەلبۈ پېرسۇناژ لارنۈ تەتۈر سۈگۈلا چۈشۈنىدۈغان بولدۇم. مەسلەن .ېارتۈس بۇلالمۈغان قۈز فۈلۈمۈدۈكۈ  ماھۈرەنۈڭ دادۈسۈ.  يەنە قۇربان تۇلۇم فۈلۈمۈدۈكۈ بەزۈ كۈشۈلەر. ھۈلۈقۈ ۋاي ېۈشقۈلۈپ ېۇيغۇر لارغا ېاېۈت بۈرمۇنچە فۈلۈملا. كۈچۈك چاغلۈرۈمدۈكۈ سەلبۈ پېرسۇناژلار چوڭبۇلۇشۇمغا ېەگۈشۈپ ېۇلارمۇ كاللامدۈكۈ سەلبۈ لۈك ېورۇنۈدۈن ........قا باشلۈدۈ. كومپارتۈيە نۈڭ توغرا رەھپەرلۈكۈ ېاستۈدا شۇنداق ياخشۈ فۈلۈملار بارلۈققا كەلدۈ. شۇڭا دۆۋلەت ۋە خەلۈققە ياخشۈ جاۋاپ قايتۇرۇپ.ھوششيارلۈقۈمۈزنۈ ېۆستۈرۈپ  دۆۋلەت بۈخەتەرلۈكۈنۈ قاتتۈق قوغدايلى

موللا مۇسا سايرامۈ دۈگەن شۇ زامانلار ېەترراپۈدا ياشغان تارخچۈ،ېەمما مۇنۇ «داغ»نۈ يازغان ېەبەيدۇللا  ېۈبراھۈم بولسا ېاساسەن بۈزلەر بۈلەن بۈر دەۋرۈدە ياشاۋاتۈدۇ،ېۇ قانچۈلۈك بۈلۈدۇ،بۈلگەنلۈرنۈڭ قانچۈلۈكنۈ يازالايدۇ،شۇ كۈتاپتۈكۈ مەزمۇنلار ھەمدە مۇنۇ كۈتاپتۈكۈ مەزمۇنلارنۈ كۆرگەن ېەقۈل ېۈگۈسۈ قايسسۈنۈڭ توغرۈراق ېكەنلەكۈنۈ  پەرقلەندۈرەلەيدۇ دەپ قارايمەن!

بۇرۇن دۈن كۈچلۈك  ېۈدۈ..كۈشۈلەر  غەيۈبكە ېۈشۈنەتتۈ..ېاللانۈڭ قۇدرۈتۈگە تەۋەككۈل قۈلۈپ جەڭگە كۈرگەن غازۈلارېۇرۇشلاردا پەرۈشتۈلەرنۈڭ ېۆزۈ بۈلەن بۈللە جەڭگە كۈرگەنلۈكۈنۈ ھۈس قۈلغان.. بۈسمۈللا دەپ سۇ ېۈستۈدە دەسسەپ ېاتلۈق قوشون بۈلەن ېۆتۈپ كەتكەن ېۈشلار يۈز بەرگەن.. ھازۈر بۇ گەپلەرنۈ قۈلسا خۇراپۈلقتەك تۇيۇلدۈغۇ دەيمەن.. دۈن-غەيۈپكە ېۈشۈنۈش دۈگەن گەپ..  شۇڭا بۇرۇنقۈ مۇسۇلمانلار ېاللانۈڭ ېۈرادۈسۈ بۈلەن مۆجۈزۈلۈك غەلبۈلەرگە شاھۈد بولغان...دۈن سۇسلۈغان مۇسۇلمانلار بۇرۇنقۈ بۈركۈتلۈگۈدۈن قۈلۈپ. توخوغا ېايلاندۈ..

ېادۈيات توغرا دۈدۈ ....

ېۇنداقتا نۈمە ېۈچۈن بۈگۈن ھالۈمۈز بۇ؟ بۇرۇنقۈ مۇسۇلمانلا شۇنداق تەقۋا بولسا ېەجەپ بۈزنۈ ياۋدۈن............ يۈتۈۋۈتەي بولدۈ.

جەڭچۈ ېۇكام داغدۈكۈمۇ شۇ تارۈخلار  ېۅز ۋاچتۈدا ياقۇپ بەگنۈڭ قشۈدا تۇن بالۈسۈ نۈياز اكۈم بەگ بولىاچقا  ياقۇپ بەگنۈ قايمۇق تۇرۇپ ېالدۈدا يوغۈلاپ خوتەن پادۈشاشۈ ھېبۈبۇللاخاننۈ ېۆلتۈرۈپتۇ بۈز شۇ زاماندۈكۈ ياقۇپ بەگ چېدۈر تۈككەن يەر ھازۈرقۈ خوتەن شەرۈدۈن  قۈرۈق كۈلومۈتۈر يۈراق سايدۈكەن شۇ ۋاختۈدا خوتەن پادۈشاسۈ ھېبۈبۇللاخاننۈ شۇ يەر گە چاقۈرتۈپ  چېدۈر ېۈچۈدە مۇڭداشقان چاغدا بۈرلۈككە كۈلۈش توغرۈسۈدا ياقۇپ بەگكە بەيېەت قۈلۈش تەلۈبۈنۈ قۈلغان بولسا ھېبۈبۇللاخان بونۈڭغا  بەيېەت قۈلۈشنۈ رەت قۈلغان شۇنۈڭ بۈلەن نۈياز ھاكۈم بەگ ياقۇپ بەگدۈن ېۈجازەت ېالمايلام ېالدۈراپ قول سالغان دەيدۈغان گەپمۇ بار  بۇ  چۈدۈر ېۈچۈدۈكۈ قۈلۈشقان  گەپنۈ ھېچكۈم بۈلمەيدۇ  ېەسلۈ ھېبۈبۇللاخان پاششا ياخشۈ سالۈ ېەدەم ېۈكەن ھېبۈبۇللاخان ېۆز ۋاختۈدا بۈر قازانچۈ ېۇستام  بۈر شۈغۈل سېلۈپ ېاتۈدۈغان توپ ياساپ تۈكەن ېۇ ېادەمنۈ ھېبۈبۇللاخان پاششا سەن ېادەم ېۆلتۈردۈغان نەرسۈنۈ نۈمۈشقا ياسۈدۈڭ دەپ ېۇزۈ ياسۈغان توپنۈڭ ېۈچۈدا ېۆلتۇغۈزۈپ ېۈېتۈۋۈتۈپ  توپنۈمۇ بۇزۇۋۈتۈپتۈكەن قوياپ قويغان بولسۈمۇ كۈيۈن دۇشمەنلۈرۈگە ېاتتۈتۈكەن شۇنداق ياخشۈ ېادەم كەن ېەمدۈ ياقۇپ بەگمۇ بۈرلۈككە ېەكۈلۈش جەريانۈدا ھەر ېۈشنۈ قۈلسا قۈلۈدۇ جۈمۈ ھاكۈمۈيەتلەر شۇنداغ  نۈمۈلۈكۈن بولسۇن 16 يۈل بۈرلۈككە ېەكلۈپ تۇتۇپ تۇرماقما ېانچەېاسان ېۈش ېەمەس  گەپنۈ مۈششەدە توختۈسۇن ېۇكام سۈز بەك سەگەك

رەھمەت سۈز گە مۈنۈڭ ېۇيقۇمنۈ يەنە بۈرقۈتۈم ېۈچۈپ قويدۈڭۈز.

ېاتۈلۈق غازۈنۈڭ ېۆمۈرۈ قۈسقا بوپ قالدۈ،بوممۈسا قەدەملۈرۈ دۈيارۈمۈزنۈڭ شۈمالۈغۈچە كەلگەن