ئەسسالامۇئەلەيكۇم ؟
مەن يىقىندائككى  قىتىم خەتمە قۇرئانغا(يەنى ئۆيدە قۇرئان ئوقۇتۇش )قاتناشتىم ،لىكىن قۇرئان ئاڭلاپ ھوزۇر ئالالمىدىم،
چۇنكى ئككىلى قىتىمدا تۆت-بەش ئادەم تەڭ ئوقۇپ ئادەمگە باشقىچە تۇيغۇ بىرىدىكەن،مەن خەتمە قۇرئان قىلغاندا
 بىر  ئادەم (قارى)خەتمە قۇرئان قلسا قالغانلار ئاڭلايدۇ دەپ ئويلايتتم،لىكىن ئۇنداق ئەمەسكەن،جامائەتنىڭ  قۇرئان
بىلەن ھەدىستىن دەلىل ئارقىلىق مۇشۇنداق خەتمە قۇرئان  قلسا قانداق بولىدىغانلىقىنى(توغىرىمۇ-خاتامۇ) ماڭاچۇشەندۇرىپ
قويۇشۇڭلارنى ئۇلۇغ ئاللادىن تىلەيمەن؟

ۋەئەلەيكۇم ئەسسالام ، كەرىملىك ئاللاھىنىڭ رەھمىتى ۋە مەغفىرىتى ھەممىمىزگە بولسۇن ،
بەلكىم كۆزدە تۇتۇۋاتقىنىڭىز  قۇرئان تامام بولغاندا ئۇقۇلىدىغان خەتمە دۇئاسى بولماي ،بىر ئادەم ئاغرىپ قالسا ياكى مۇسىبەت ، خۇشاللىق يەتسە  تۆت -بەش ئادەم يېغىلىپ تاش ساناپ قىلدىغان <خەتمە >بولسا كىرەك ..مەنمۇ شۇنداق بىر -ئىككى <خەتمە>گە قاتناشقان ئۇلارنىڭ ئۆز پارىڭدا تاش ساناپ ئولتۇرغانلىقىنى كۆرۇپ بەكلا ھەيران قالغانتىم ، ھەتتا قان ئەۋەزەل دەپ قوي -توخۇ ئۆلتۇرۇشكە بويرۇغىنىنىمۇ كۆرگەنتىم ، مانا ھېلىھەم يەيدىغاننى يەپ يەنە پۇل ئېلىپ كېتىۋاتقانلىقىنى كۆرۇۋاتىمەن ..
مۇسۇلمانلار تورىدا بو توغىرىسدا مۇنداق دىيلىپتۇ:
   كىچىك خەتمە دېگەن نېمە؟ چوڭ خەتمە دېگەنچۇ؟ خەتمە ئوقۇشنىڭ دىنىمىزدىكى ئاساسى نېمە؟ خەتمىنىڭ قانداق پايدىسى بار؟ ئاللاھ ئىلمىڭلارنى زىيادە قىلسۇن.

جاۋاب:

    بىرقانچە كىشى بىر يەرگە جەم بولۇپ، قۇرئان كەرىمدىن بىر قانچە سۈرە ۋە بىرقانچە ئايەت تاللاپ، بۇنىڭغا ئەرەبچە، پارىسچە ۋە كونا ئۇيغۇرچە بولۇپ بىرقانچە سۆزنى قوشۇپ، بۇلارنىڭ ھەر بىرىنى بىر كىشىنىڭ رىياسەتچىلىكىدە مەلۇم بىر ساندا ئوقۇپ ئادەت بولۇپ كەلگەن نەرسىلەرنى، شۇ ئادەت بويىچە بىرقانچە كىشىنىڭ بىر يەرگە يىغىلىپ بىر قېتىم ئوقۇشى بىر خەتمە دېيىلىدۇ. يەتتە قېتىم ئوقۇشى كىچىك خەتمە ھېسابلىنىدۇ. بۇنىڭغا بىر كەپتەر ياكى بىر توخۇ قان قىلىنىدۇ.

    ئەگەر ئۇلار ئۇ نەرسىلەرنى 11 قېتىم ئوقۇسا چوڭ خەتمە ئوقۇشقان بولىدۇ. بۇنىڭغا بىر قوي ياكى بىر ئۆچكە قان قىلىنىدۇ. بەزىدە بۇنى ئوقۇغۇچىلارنىڭ ياكى قاتناشقۇچىلارنىڭ سانىغا قاراپ كالىمۇ قان قىلىنىدۇ.

    قان قىلىنغان مالنىڭ گۆشى پىشۇرۇلۇپ شۇ خەتمىنى ئوقۇغۇچىلارغا ۋە شۇ سورۇنغا ھازىر بولغۇچىلارغا يېگۈزۈلىدۇ.

    بۇ خەتمىنى ئوقۇشقا قاتناشقانلارنىڭ بەزىسى گۆش يېگۈسى كېلىپ قالسا، "قان قىلايلى، قان قىلىدىغان يېرىگە كېپقالدى" دەپ، خەتمە ئوقۇتقۇچىنى قان قىلىشقا ئالدىرىتىدىغان ئىشلارمۇ بولىدۇ. بۇلارنىڭ نىيىتىنىڭ گۆش يېيىش ئىكەنلىكىنى بايقاپ قالغانلارنىڭ ئارىسىدا مۇنداق بىر سۆزمۇ بار:

    خەتمە ئوقۇغان موللامنىڭ قولىدا بار شېغىل تاش،
    ئەمما ئۇنىڭ مەقسىتى گۆش بېسىلغان پولۇ ئاش.

    خەتمە ئوقۇشنىڭ دىنىمىزدا ھېچقانداق ئاساسى يوق. خەتمىنىڭ ئىچىدە ئىنساننى مۇشرىك قىلىۋىتىدىغان سۆزلەرمۇ بار. مەسىلەن:
    
    1ـ يا ھەزرەتى سەييىدى شەيخ مۇھيىددىن، مۈشكىل كۇشايى بىلخەيرى ئەلمەدەد!
بۇ سۆزنىڭ ئۇيغۇرچىسى، ئى مۇھيىددىن ئىسىملىك ھۆرمەتلىك خوجايىن! مۈشكۈلۈمنى ياخشىلىق بىلەن ھەل قىلىپ بەر! ئۇلار مۇھيىددىن ئىسىملىك بىر ئىشاننى ياردەمگە چاقىرىشىدۇ.

     2 - يا ھەزرەتى غەۋس ئەغىسنا!
تەرجىمىسى، ئى ياردەم قىلغۇچى، بىزگە ياردەم قىل. ئۇلار بۇ يەردىكى ياردەم قىلغۇچىدىن ئابدۇلقادىر جىيلانى دەپ ئاتىلىدىغان بىر كىشىنى مەقسەت قىلىشىدۇ.

      مانا بۇنداق سۆزلەرنى سۆزلەش ئاللاھقا ئوچۇق - ئاشكارا شېرىك كەلتۈرگەنلىك بولىدۇ.

      ئۇيغۇر مۇسۇلمانلىرىنىڭ ئارىسىدا بۇنىڭدىن باشقا رەدنامە ئوقۇش، قەسىدە ئوقۇش... دېگەندەك بىرقانچە تۈرلۈك "ئوقۇش" لار بار. بۇلارنىڭ ھەممىسى بىدئەت ئىشلار بولۇپ، مۇسۇلمانلارنىڭ ئۇلاردىن يىراق تۇرۇشى كېرەك.

      خەتمىنىڭ پايدىسىغا كەلسەك، ئوقۇتقۇچىغا زىيان بار: قان قىلىمەن دەپ بىر توخۇسىدىن ياكى بىر قويىدىن ئايرىلىپ كېتىدۇ؛ بۇنىڭ بىرلەن بىرلىكتە ئۇنىڭ ھېلىقى شېرىك سۆزلەرنى قىلىش ۋە قىلىشقا ياردەملىشىش تۈپەيلىدىن ئىمانىغا دەخلى يېتىدۇ.

ئوقۇغۇچىغا پايدىسى بار: مۇشۇ باھانە بىلەن گۆش يەۋىلىش ۋە بىر مىقدار پۇلغا "دۇئا قىلىش"

      مەن ئوقۇغۇچى ۋاقىتلىرىمدا شۇنداق خەتمە ئوقۇپ جان ساقلايدىغان بىرقانچە كىشىنىڭ ئاغزىدىن مۇنداق سۆزلەرنى ناھايىتى كۆپ ئاڭلايتتىم:

     نەچچە يىل قىلدىم موللىلىق، ھېچ كەلمدى بىر ياغلىق،
     بىر كۈن قىلدىم ئىشانلىق، قوچقار كەلدى ھەم ساغلىق.

     ئۇلار ئۆزلىرىنىڭ كىشىلەرگە خەتمە ئوقۇپ بېرىپ، ئۇلاردىن بىر نەرسە دۇئا قىلىۋېلىشقانلىقىنى ئىشانلىق قىلدۇق دەپ بىلەتتى. ئىماملىق، خەتىبلىق ۋە مۇدەررىسلىك قىلىشقانلىقىنى موللىلىق قىلدۇق دەپ چۈشىنەتتى.
    
    ئۇلارنىڭ بەزى ئىنساپلىقلىرى ئىشانلىق قىلىشنى ئېسىل ھابداللىق دەپ بىلەتتى ۋە ئۆزلىرىنىڭ بۇ يوللارغا چۈشۈپ قالغانلىقىلىرىدىن نومۇس قىلىشاتتى. مەن بۇنداقلاردىن

     مەدىكارنىڭ ئېسىلى ياغاچچى بىلەن تامچى
    ھابدالنىڭ ئېسىلى ئىشان بىلەن پالچى،

دېگەن سۆزلەرنى ئاڭلايتتىم.

    مانا بۇلارمۇ بەزى خەتمىخانلار نىيىتىنى بىزگە كۆرسىتىپ بېرىدۇ.

ئاللاھ مۇسۇلمانلارنى شېرىك، بىدئەت ۋە خۇراپاتتىن ساقلىسۇن!

مەنبە:

مۇسۇلمانلار تورى

ئادەتتە بىزنىڭ بۇ يەرلەردىمۇ بار قۇرئان ئوقۇش ئەمما بىزنىڭ بۇيەرلەردە ئۇنداق تاش سنايدىغان يەنە يا ھەزرەتى سەييىدى شەيخ مۇھيىددىن، مۈشكىل كۇشايى بىلخەيرى ئەلمەدەد! بۇنداق گەپلەرنى دەيدىغان ئىش يوق پارە قۇرئان بار بىر پارىسى بىر كىتاپ شۇنى ئوقۇيمىز 30 پارىنى تولۇق ئوقۇپ تاماملايمىز باشقا ھېچ قانداق نەرسە ئوقۇلمايدۇ

    بىرقانچە كىشى بىر يەرگە جەم بولۇپ، قۇرئان كەرىمدىن بىر قانچە سۈرە ۋە بىرقانچە ئايەت تاللاپ، بۇنىڭغا ئەرەبچە، پارىسچە ۋە كونا ئۇيغۇرچە بولۇپ بىرقانچە سۆزنى قوشۇپ، بۇلارنىڭ ھەر بىرىنى بىر كىشىنىڭ رىياسەتچىلىكىدە مەلۇم بىر ساندا ئوقۇپ ئادەت بولۇپ كەلگەن نەرسىلەرنى، شۇ ئادەت بويىچە بىرقانچە كىشىنىڭ بىر يەرگە يىغىلىپ بىر قېتىم ئوقۇشى بىر خەتمە دېيىلىدۇ. يەتتە قېتىم ئوقۇشى كىچىك خەتمە ھېسابلىنىدۇ. بۇنىڭغا بىر كەپتەر ياكى بىر توخۇ قان قىلىنىدۇ.

    ئەگەر ئۇلار ئۇ نەرسىلەرنى 11 قېتىم ئوقۇسا چوڭ خەتمە ئوقۇشقان بولىدۇ. بۇنىڭغا بىر قوي ياكى بىر ئۆچكە قان قىلىنىدۇ. بەزىدە بۇنى ئوقۇغۇچىلارنىڭ ياكى قاتناشقۇچىلارنىڭ سانىغا قاراپ كالىمۇ قان قىلىنىدۇ.

    قان قىلىنغان مالنىڭ گۆشى پىشۇرۇلۇپ شۇ خەتمىنى ئوقۇغۇچىلارغا ۋە شۇ سورۇنغا ھازىر بولغۇچىلارغا يېگۈزۈلىدۇ.

    بۇ خەتمىنى ئوقۇشقا قاتناشقانلارنىڭ بەزىسى گۆش يېگۈسى كېلىپ قالسا، "قان قىلايلى، قان قىلىدىغان يېرىگە كېپقالدى" دەپ، خەتمە ئوقۇتقۇچىنى قان قىلىشقا ئالدىرىتىدىغان ئىشلارمۇ بولىدۇ. بۇلارنىڭ نىيىتىنىڭ گۆش يېيىش ئىكەنلىكىنى بايقاپ قالغانلارنىڭ ئارىسىدا مۇنداق بىر سۆزمۇ بار:

    خەتمە ئوقۇغان موللامنىڭ قولىدا بار شېغىل تاش،
    ئەمما ئۇنىڭ مەقسىتى گۆش بېسىلغان پولۇ ئاش.

    خەتمە ئوقۇشنىڭ دىنىمىزدا ھېچقانداق ئاساسى يوق. خەتمىنىڭ ئىچىدە ئىنساننى مۇشرىك قىلىۋىتىدىغان سۆزلەرمۇ بار. مەسىلەن:
    
    1ـ يا ھەزرەتى سەييىدى شەيخ مۇھيىددىن، مۈشكىل كۇشايى بىلخەيرى ئەلمەدەد!
بۇ سۆزنىڭ ئۇيغۇرچىسى، ئى مۇھيىددىن ئىسىملىك ھۆرمەتلىك خوجايىن! مۈشكۈلۈمنى ياخشىلىق بىلەن ھەل قىلىپ بەر! ئۇلار مۇھيىددىن ئىسىملىك بىر ئىشاننى ياردەمگە چاقىرىشىدۇ.

     2 - يا ھەزرەتى غەۋس ئەغىسنا!
تەرجىمىسى، ئى ياردەم قىلغۇچى، بىزگە ياردەم قىل. ئۇلار بۇ يەردىكى ياردەم قىلغۇچىدىن ئابدۇلقادىر جىيلانى دەپ ئاتىلىدىغان بىر كىشىنى مەقسەت قىلىشىدۇ.

      مانا بۇنداق سۆزلەرنى سۆزلەش ئاللاھقا ئوچۇق - ئاشكارا شېرىك كەلتۈرگەنلىك بولىدۇ.

      ئۇيغۇر مۇسۇلمانلىرىنىڭ ئارىسىدا بۇنىڭدىن باشقا رەدنامە ئوقۇش، قەسىدە ئوقۇش... دېگەندەك بىرقانچە تۈرلۈك "ئوقۇش" لار بار. بۇلارنىڭ ھەممىسى بىدئەت ئىشلار بولۇپ، مۇسۇلمانلارنىڭ ئۇلاردىن يىراق تۇرۇشى كېرەك.

      خەتمىنىڭ پايدىسىغا كەلسەك، ئوقۇتقۇچىغا زىيان بار: قان قىلىمەن دەپ بىر توخۇسىدىن ياكى بىر قويىدىن ئايرىلىپ كېتىدۇ؛ بۇنىڭ بىرلەن بىرلىكتە ئۇنىڭ ھېلىقى شېرىك سۆزلەرنى قىلىش ۋە قىلىشقا ياردەملىشىش تۈپەيلىدىن ئىمانىغا دەخلى يېتىدۇ.

ئوقۇغۇچىغا پايدىسى بار: مۇشۇ باھانە بىلەن گۆش يەۋىلىش ۋە بىر مىقدار پۇلغا "دۇئا قىلىش"

      مەن ئوقۇغۇچى ۋاقىتلىرىمدا شۇنداق خەتمە ئوقۇپ جان ساقلايدىغان بىرقانچە كىشىنىڭ ئاغزىدىن مۇنداق سۆزلەرنى ناھايىتى كۆپ ئاڭلايتتىم:

     نەچچە يىل قىلدىم موللىلىق، ھېچ كەلمدى بىر ياغلىق،
     بىر كۈن قىلدىم ئىشانلىق، قوچقار كەلدى ھەم ساغلىق.

     ئۇلار ئۆزلىرىنىڭ كىشىلەرگە خەتمە ئوقۇپ بېرىپ، ئۇلاردىن بىر نەرسە دۇئا قىلىۋېلىشقانلىقىنى ئىشانلىق قىلدۇق دەپ بىلەتتى. ئىماملىق، خەتىبلىق ۋە مۇدەررىسلىك قىلىشقانلىقىنى موللىلىق قىلدۇق دەپ چۈشىنەتتى.
    
    ئۇلارنىڭ بەزى ئىنساپلىقلىرى ئىشانلىق قىلىشنى ئېسىل ھابداللىق دەپ بىلەتتى ۋە ئۆزلىرىنىڭ بۇ يوللارغا چۈشۈپ قالغانلىقىلىرىدىن نومۇس قىلىشاتتى. مەن بۇنداقلاردىن

     مەدىكارنىڭ ئېسىلى ياغاچچى بىلەن تامچى
    ھابدالنىڭ ئېسىلى ئىشان بىلەن پالچى،

دېگەن سۆزلەرنى ئاڭلايتتىم.

    مانا بۇلارمۇ بەزى خەتمىخانلار نىيىتىنى بىزگە كۆرسىتىپ بېرىدۇ.

ئاللاھ مۇسۇلمانلارنى شېرىك، بىدئەت ۋە خۇراپاتتىن ساقلىسۇن!

مەنبە:

مۇسۇلمانلار تورى


......................................................
مەن قەشقەردە شۇنداق كۆپ خەتمە قۇرئانلارغا قاتناشقان ھىچ بىرىدە بۇنداق سۆزلەرنى ئاڭلاپ باقمىدىم ،
بۇ قائىدىلەر قايسى يۇرتتا باركىنتاڭ .

بۇ يەردە خەتمە قۇرئاندا ئوننەچچە ئادەم ھەر بىرى ئىككى ئۈچ پارىدىن ئوقۇپ تامام قىلىدۇ ،ئاندىن
مەسىلە مەرۇپ قىلىدۇ ،ئاندىن مەۋلۇت ئوقۇيدۇ قايتىدۇ .
ئەگەر شۇنداق خەتمە قۇرئان ئۆلۇميىتىم سەۋەپلىك ئەھلى ئىلىملىرىمىز خەلق بىلەن ئۇچراشمىسا
ئۇچرىشىشقا نەدىكى شارايىت ،خەتمە قۇرئاننى ئالدىراپ بىدئەت دىۋەتمەي شۇ ئارقىلىق ئەھلى
ئىلىملىرىمىز بىلەن خەلقنىڭ ئۇچرىشىشىنى كۆپەيتەيلى.
                                      ئۆز پىكرىم...........

خەتمە قۇرئان قىلسا توغرا، مۇززەممىل سۈرىسى 4-ئايەت بۇنىڭغا دەلىل. دەلىلى بولۇشى شۇ جەھەتتىنكى، ئايەت قۇرئاننى تەرتىل قىلىپ ئوقۇشقا بۇيرىغان. قۇرئاننى يالغۇز ھالەتتە بولسۇن، كۆپلۈك ھالەتتە بولسۇن ئوقۇسا بولىدۇ، باشقىلار ئۇنى ئاڭلاش شەرت ئەمەس.

كۆپچىلىك  بۇ يەردە دىيىلىۋاتقىنى «خەتمە ئوقۇش» ئەمەس، بەلكى  «خەتمە قۇرئان». مۇسۇلمانلار تورىدىن كۆچۈرۈپ كېلىنگەن جاۋاپ بولسا «خەتمە ئوقۇش» ھەققىدە ئىكەن. شۇڭا ئىككى ئۇقۇمنى ئارىلاشتۇرىۋەتمەسەك.
بەزى ئۆيلەردە بولغان «خەتمە قۇرئان» ھەقىقەتەن كىشىنىڭ كۆڭلىنى غەش قىىلىدۇ. يەنى  5-10 ئادەم ياكى كىچىك بالا  ئۆز ئالدىغا «قۇرئان»نى ئاۋازلىق يا ئاۋازسىز ئوقۇشىدۇ. بەزىسى تىز، بەزىسى ئاستا، بەزىسى توغرا، بەزىسى چالا ئوقۇشىدۇ، كىمنىڭ قانچىلىك، قانداق  ئوقۇغىنىنى بىر ئاللاھ بىر ئۆزى بىلىدۇ.  تىڭشايدىغان ئادەم يوق. ئۆي ئىگىلىرى بولسا ئۆز ئىشى بىلەن ياكى تاماق تەييارلاش بىلەن ئاۋارە. بۇ يەردە  پەقەت «ئوقۇش»لا بار ، مەنپەئەتلىنىش يوق، ھەتتا بەزىدە  يېتىپ ئوقۇش، گەپ ئارىلاشتۇرۇپ ئوقۇش، كۆلۈشۈپ ئولتۇرۇش،  ئاغزىدا قۇرئان ئوقىسىمۇ كۆزى، خىيالى باشقا يەردە بولۇش قاتارلىق «قۇرئان»غا ھۆرمەتسىزلىك  قىلىش ئەھۋاللىرىمى بولۇپ قالىدۇ.
تېما ئىگىسىنىڭ دىمەكچى بولغىنى دەل مۇشۇلار،  بىزمۇ  مۇشۇ ھەقتىكى توغرا بولغان جاۋاپقا مۇھتاج.

خەتمە قۇرئان ئوقۇش بىدئەت دەيدىغان گەپ يوق، مەسىلىنىڭ ئىسمىدىنلا چىقىپ تۇرىدۇكى خەتمە قۇرئان دىمەك قۇرئاننى تاماملاپ چىقىش دىمەكلىك، بۇ پائالىيەتنىڭ ئەمەلىيتىمۇ ئىسمى بىلەن بىردەك بولۇپ يەنى بىر جامائەنىڭ قۇرئاننى ئوقۇپ قىسقا ۋاقىت ئىچىدە قۇرئاننى تاماملىشىنى كۆرسىتىدۇ، شۇنداقلا قۇرئان كەرىم زىكىرلەرنىڭ ئەڭ ئەۋزىلى ھىسابلىنىدۇ، ئاللاھ ئۆزىنىڭ زىكرى بولۇنغان سورۇننى رەھمىتى بىلەن ئورىغىنى كەبى قۇرئان ئۇقۇلغان شۇ ئائىلىگىمۇ رەھمىتىنى ياغدۇرىدۇ، ئارقىدا قىلىنغان  دۇئا-تىلاۋەتلەر دەل ئاشۇ رەھمەت ئورۇلۇپ تۇرۇلغان پەيتتە قىلىنغىنى ئۇچۈن دۇئانىڭ ئىجابەت بولىشىنى تىزلىتىدۇ، دىمەك بۇ پائالىيەتتە ئالدىنقى ئىنكاسلاردا كەلگەندەك قۇرئان ۋە ھەدىس زىكىرلىرىدىن خالى شۇبھىلىك ۋە قۇرئان ۋە سۈننەتتىن ئاساسى يوق بولغان ئاساسسىز دۇئا ۋە سىغىنىشلار ئارلاشمىسىلا بۇ پائالىيەتنىڭ ياخشى ئەمەل بولىشىدا شەك يوق، ئەمدى قۇرئان ئوقۇۋاتقانلارنىڭ بەزى بىر قۇرئان ئوقۇش جەريانىدىكى ئەدەپسىزلىكلىرى پائالىيەتتىكى مەسىلە ئەمەس، بەلكى شۇ قۇرئان ئۇقۇۋاتقان كىشىلەرنىڭ ئۆزىدىكى ئىللەت، ئۇلارنىڭ بۇ قىلمىشىنى دەپ خەيرلىك ئەمەللەرنى توختۇتۇپ قويۇش، ياكى ئۇنى بىدئەتكە چىقىرۋتىش ئۆتە يۈزەكىلىك، بەلكى بۇيەردە قىلىش زۆرۈر بولغىنى ئاشۇنداق ئىخلاسسىز قۇرئان ئوقۇۋاتقانلارنى ئىخلاس بىلەن ئوقۇشقا دەۋەت قىلىش، ۋە ئاشۇنداق پائالىيەتلەرنى ئامال بار ئىخلاس ئەھلى بولغان ۋە قۇرئاننى توغرا ئوقۇيالايدىغان دۇرۇست ئادەملەر بىلەن ئۆتكۈزگەن ئەۋزەل، شۇڭا ياخشى ئەمەللەرنى قىلغاندا ئۇنىڭ شەكلىگىلا ئىسلىۋالماي روھىغىمۇ دىققەت قىلىش لازىم. شۇڭا تېما ئىگىسى ئارتۇقچە گۇماندا بولمىسىمۇ بولىدۇ، يەنە كىلىپ خەتمە قۇرئان قىلىش نەچچە ئادەمنى قۇرئان ئوقۇتۇپ قويۇپ خۇددى ھەممە سازنى ئارلاشتۇرۇپ چىلىنىدىغان ئوركىستىر مۇزىكىلىرنى چالدۇرۇپ قويۇپ ئارلاشما سازدىن چىققان مۇزىكىدىن ھۇزۇر ئالغانغا ئوخشاش مەخسۇس قۇرئان ئوقۇشنى بىلمەيدىغانلارنىڭ ھوزۇرلىنىۋلىشى ئۈچۈن  ئوقۇلىدىغان كوللىكتىپ قىرائەت ئەمەس، شۇنىڭدەك بۇ پائالىيەتنىڭ ھوزۇرى كوللىكتىپ ئوقۇلۇۋاتقان تىلاۋەتلەردىن ئاڭلىنىدىغان سادا دا ھەم ئەمەس بەلكى ئاشۇ ئوقۇلغان قۇرئان ۋە زىكىرلەرنىڭ سەۋەبلىك قولغا كىلىدىغان ئۇنىڭ ساۋابىدا. قۇرئان تىلاۋىتىدىن ھوزۇرلانغىسى بارلار  نى نى ئىسىل قارىلارنىڭ پىلاستىنكىلىرى تۇرۇپتۇ، شۇ ئارقىلىق ياكى توردىن چۈشۈرۈپ يالغۇز قويۇپ قويۇپ ئاڭلاپ ھوزۇر ئالسا بولىلىرىدۇ، لىكىن شەرئى جەھەتتىن يوللۇق مەسىللەرگە ھىسىيات ئارلاشتۇرۇپ ئۆزىگە تىتىمىسىلا ئۇنىڭدىن شۈبھىلىنىشمۇ يەڭىلتەكلىك بولىدۇ، شۇڭا قۇرئان ئوقۇشنىڭ ئۆزى بىر ئىبادەت، بۇنىڭ ئىبادەت ئىكەنلىكىدىمۇ ھېچكىم ئىختىلاپ قىلغان ئەمەس، شۇنىڭدەك  قۇرئاننىڭ زىكىر ئىكەنلىكىمۇ ئايەتلەر بىلەن ئىسپاتلانغان، ھەم قۇرئان ناملىرىنىڭ بىرىمۇ زىكىردۇر، ھەمدە قۇرئاننىڭ ئۆزى زىكىر بولغان ئىكەن بىراۋ ئۇنى مەيلى يالغۇز  ئوقىسۇن، ياكى جامائەت ئىچىدە ئوقۇسۇن ساۋابىنى ئاللاھ بىرىپ تۇرىدۇ،  تىخى مۇنۇ ھەدىسنىڭ دەلىلى بىلەن  جامائەت بىلەن ئوقۇشنىڭ مۇستەھەبلىك ھۆكۈمىنى چىقىرىپ ئېلىش ھەم مومكىن.ئىمام مۇسلىم رىۋايەت قىلغان ھەدىسلەردىن بىرىدە پەيغەمبەر ئەلەيھىسسالام مۇنداق دىگەن: «قايسى بىر قوۋم ئاللا تائالانىڭ زىكرى بىلەن مەشغۇل بولۇپ بىر جايدا ئولتۇرىدىكەن، ئۇلارنى پەرىشتىلەر ئورىۋالىدۇ ۋە ئۇلارغا ئاللاھ تائالانىڭ رەھمىتى ياغىدۇ. ئۇلارنىڭ دىللىرىغا خاتىرجەملىك ئورۇنلىشىدۇ. ئۇلارنى ئاللاھ تائالا ئۆز دەرگاھىدىكى پەرىشتىلەرگە بايان قىلىدۇ».

ئەسسالامۇ ئەلەيكۈم قېرىنداشلار!. ھەممىڭلارغا ئاللاھنىڭ پاك سالىمى،رەھمىتى ۋە بەركەتلىرى بولسۇن!
قۇرئانى كەرىمنى ئەڭ ياخشىسى بىر ئادەم ئوقۇسا، باشقىلار ئاڭلاپ، مەزمۇنىنى تەپەككۈر قىلىپ، دىققەت بېلەن ئاڭلىغىنى ياخشى.
بۇنىڭغا ( قۇرئانى كەرىمدىكى) بۇ ئايەت دەلىل "{ قۇرئان ئوقۇلغان چاغدا ئۇنى دىققەت بىلەن ئاڭلاڭلار،ۋە جىم تۇرۇڭلار}

(سۆرە ئەئراف 204-ئايەت)
ئەگەر بۇ  ھۆكۈمگە سەل قاراپ، ھەممە ئادەم ئۆز ئالدىغا قۇرئان ئۇقۇپ، ھىچكىم قۇلاق سالمىسا، يۇقارقى ئايەتنىڭ ھۆكىمىگە خىلاپ بۇلۇپ، گۇناھكار بۇلۇپ قېلىش خەۋپى بار......

مۇپەسسىرلەر بۇ ئايەتنى قانداق تەپسىرلىگەن؟بۇ ئايەت ناماز ئۈچۈن دىيىلگەنمۇ ياكى ھەر قانداق ۋاقىتتا شۇنداقمۇ؟
بۇ تۇغۇرسىدىكى ئالىملارنىڭ بايانىنى كەلتۈرگەيسىز

كۆكئاي بۇرادەر ئىييىتقاندەك ئايەتنىڭ تەپسىرىنى ياخشى كۈزىتىڭ، بىرلا ئەياتكە يەنە كىلىپ زاھىرگىلا ئىسلىۋالماي كەڭ دائىردا چۈشۈنۈپ پىكىر قىلسىڭىز، مەسىلەن بىر مەزمۇندا كەلگەن ھەممە ئايەت ۋە ھەدىسلەرنى جەملەپ ۋە ھەممە ئايەت ۋە ھەدىسكە ئۆز ھەققىنى بىرىپ مۇئامىلە قىلسىڭىزكەن. يۇقۇرقىسى خەتمە قۇرئاننى خاتاغا چىقىرىشقا دەلىل بولالمايدۇ، دىگەنلىرىڭىزنىڭ ھەممسى ئايەتنى ئىلىۋەتسەك ماندالا ئىيتىلغان پەرەز بوپتۇ پەقەت.