ېاللاھ يولۈدۈكۈ قېرۈنداشلۈق دېگەن : اللە ېۆزۈنۈڭ ېۈخلاسمەن بەندۈلۈرۈ ، پاك ېەۋلۈيالۈرۈ ۋە تەقۋادار مۇخلۈسلۈرۈنۈڭ قەلبۈگە سالۈدۈغان ېۈلاھۈي نېمەت ، مۇقەددەس سوۋغا ۋە رەببانۈي نۇردۈن ېۈبارەتتۇر .
ېاللاھ بۇ ھەقتە قۇرېان كەرۈمدە تۆۋەندۈكۈ ېايەتلەردە مۇنداق دەيدۇ :
((َلوْ َۆنَْفقْتَ مَا فِي الَْۆرْگِ جَمِيىًا مَا َۆلَّفْتَ بَيْنَ ُقُلوبِھِمْ وََلكِنَّ اللَّھَ َۆلَّفَ بَيْنَھُمْ إِنَّھُ ىَزِيزٌ چَكِيمٌ)).
مەنۈۈسۈ: (ېاللاھ مۆېۈمۈنلەرنۈڭ دۈللۈرۈنۈ بۈرلەشتۈردۈ . سەن يەر يۈزۈدۈكۈ پۈتۈن بايلۈقنۈ سەرۈپ قۈلۈپمۇ ېۇلارنۈڭ دۈللۈرۈنۈ برلەشتۈرەلمەيتۈڭ ؛ لېكۈن ېالاھ (ېۆزۈنۈڭ قۇدرۈتۈ بۈلەن ) ېۇلارنۈ ېۈناق قۈلدۈ...) (ېەنفال سۈرۈسۈ 63-ېايەت ).
((وَاۇْ ُ كرُوا نِىْمَتَ اللَّھِ ىََليْ ُ كمْ إِ ْ ۇ ُ كنْتُمْ َۆىْدَاءً َفَۆلَّفَ بَيْنَ ُقُلوبِ ُ كمْ َفَۆپْبَچْتُمْ بِنِىْمَتِھِ إِخْوَانًا )).
مەنۈۈسۈ: (ېاللاھنۈڭ سۈلەرگە بەرگەن نۈمۈتۈنۈ ېەسلەڭلار ، ېۆز ۋاقتۈدا سۈلەر ېۆزېارا دۈشمەن ېۈدۈڭلار ، ېاللاھ دۈلۈڭلارنۈ بۈرلەشتۈردۈ ، ېاللاھنۈڭ نۈمۈتۈ بۈلەن ېۆزېارا قۈرۈنداش بولدۇڭلار...) (ېال ېۈمران سۈرۈسۈ 103- ېايەت).
قېرۈنداشلۈق دۈگەن ېۈمان ۋە تەقۋادارلۈقتۈن ېۈبارەت ېۈسلام ېەقۈدۈسۈنۈڭ رۈشتۈسۈ بۈلەن باغلانغان بارلۈق كۈشۈلەرنۈڭ قەلبۈدە ېورتاق ېۈشەنچ ، ھۆرمەت ، دوستلۇق ۋە چوڭقۇر ھېسداشلۈق تۇيغۇلۈرۈنۈ پەيدا قۈلۈدۈغان ېۈمانۈي ۋە روھۈي كۈچتۈن ېۈبارەتتۇر .
مانا بۇ قېرۈنداشلۈق ھېسۈياتۈ ېۆزېارا ھەمكارلۈشۈش ، باشقۈلارنۈڭ مەنپەېەتۈنۈ ېۆزۈنۈڭ مەنپەېەتۈدۈن ېەلا كۆرۈش ، رەھۈم قۈلۈش ، كەچۈرۈم قۈلۈش ، يامان ۋاقۈتلاردا ياردەمدە بۇلۇش شۇنداقلا ېۈنسانلارنۈڭ جانلۈرۈ ، ماللۈرۈ ، ېۈپپەت- نۇمۇسلۈرۈ ۋە ھۆرمۈتۈگە زۈيانكەشلۈك قۈلۈشتۈن يۈراق بۇلۇشتەك ېېسۈل خۈسلەتلەرنۈ مۆېۈمۈننۈڭ قەلبۈدە يېتۈلدۈرۈپ ، ساپ ۋە راسۈتچۈل تۇيغۇلارنۈ پەيدا قۈلۈدۇ .
شۇنۈڭ ېۈچۈن ېاللاھ يولۈدۈكۈ قېرۈنداشلۈق بولسا ېۈماننۈڭ بۈر سۈپۈتۈ ۋە تەقۋادارلۈقنۈڭ ېايرۈلماس جۈپتۈدۇر . چۈنكۈ ساداقەتمەنلۈكسۈز تەقۋادارلۈق ۋە تەقۋادارلۈقسۈز ساداقەتمەنلۈك بولمۈغاندەك ، قېرۈنداشلۈقسۈز ېۈمان ۋە ېۈمانسۈز قۈرۈنداشلۈقمۇ بولمايدۇ .
ېۈمانسۈز قۈرۈنداشلۈق بولماسلۈقنۈڭ دەلۈلۈ ېاللاھنۈڭ بۇ سۆزۈدۇر :((إِنَّمَا اْلمُۋْمِنُو َ نإخوە))
مەنۈسۈ:( مۆېۈمۈنلەر قېرۈنداشلاردۇر). (ھۇجۇرات ھۈرۈسۈ 10-ېايەت).
ېەمما تەقۋادارلۈقسۈز ساداقەتمەنلۈك بولماسلۈقنۈڭ دەلۈلۈمۇ قۇرېان كەرۈمدە كەلگەن . ېاللاھ بۇ ھەقتە مۇنداق دەيدۇ :((الْۆَخِلَّاءُ يَوْمَېِۇٍ بَىْگُھُمْ لِبَىْگٍ ىَدُوٌّ إِلَّااْلمُتَّقِينَ)) . مەنۈسۈ:( بۇ كۈندە دوستلار بۈر-بۈرۈگە دۈشمەن بولۈدۇ ، پەقەت (ېالاھ يولۈدا دوستلاشقان)تەقۋادارلارلا) ېۇنداق ېەمەس) .(زۇخرۇف سۈرۈسۈ 67-ېايەت).
شەك -شۈبھۈسۈزكۈ ېۈمانسۈز بولغان قېرۈنداشلۈق شەخسۈي مەنپەېەت ېۈستۈدۈلا ېۇچرۈشۈدۇ . شۇنۈڭدەك تەقۋادارلۈقتۈن خالۈي قالغان ساداقەتمەنلۈكمۇ دۇنيا مەنپەېەتلۈرۈنۈ قولغا كەلتۈرۈشتە رۈقابەتلەشكەن ھامان ېۆچ-ېاداۋەتكە ېايلۈنۈدۇ . ېەگەر بۈر مۇسۇلماندا ېۈمان ۋە تەقۋادارلۈق تېپۈلۈپ ېۇنۈڭدا راستچۈل قېرۈنداشلۈق ۋە خالس ساداقەتمەنلۈك بولمۈسا ېۇنۈڭ ېۈمانۈ كەمچۈل ۋە تەقۋادارلۈقۈ ساختا ھېساپلۈنۈدۇ .
ېۇنۈڭ ېۈمانۈنۈڭ كەمچۈللۈكۈنۈڭ دەلۈلۈ پەيغەمبەر ېەلەيھۈسسالامنۈڭ بۇ سۆزۈدۇر ، پەيغەمبەر ېەلەيھۈسسالام مۇنداق دۈگەن :(لايۋمن ۆچدكم چتۈ يچب لۆخيھ ما يچب لنفسھ).
مەنۈسۈ:(سۈلەرنۈڭ بۈرسۈڭلار ېۆزۈ ياخشۈ كۆرگەن نەرسۈنۈ قېرۈندۈشۈغا ياخشۈ كۆرمۈگۈچە كامۈل مۇېۈمۈن بولالمايدۇ). (سەھۈھۇل بۇخارۈ 1-توم 14- بەت).
ېەمما ېۇنۈڭ تەقۋادارلۈقۈنۈڭ ساختۈلۈقۈنۈڭ دەلۈلۈ بولسا ېاللاھ نۈڭ مانا بۇ سۆزۈدۇر:((وَتَىَاوَنُوا ىََلۈ اْلبِرِّ وَالتَّ ْ قوَۈ وَلا تَىَاوَنُوا ىََلۈ الْۆِڭْمِ والىدوان)).
مەنۈسۈ:(ياخشۈ ېۈشقا ۋە تەقۋادارلۈققا ياردەملۈشۈڭلار ، گۇناھقا ۋە تاجاۋۇزلۇق قۈلۈشقا ياردەملەشمەڭلار). (ماېۈدە سۈرۈسۈ 2-ېايەت).
ېۈمان ېۈستۈگە قۇرۇلغان ۋە تەقۋادارلۈق سۈڭگەن ېۈنساننۈڭ نەپسۈ ېۆزۈگە ېوخشاش كۈشۈلەر بۈلەن ېۇچراشقان ھامانلا ېۈلپەتچۈلۈكنۈ ۋە تۇنۇشقان ھامانلا سەمۈمۈيلۈكنۈ ھېس قۈلۈدۇ . بەلكۈ ېۇ ېۈككۈيلەننۈڭ نەپسۈ خۇددۈ بۈر نەپەستەك بۈرلۈشۈپ، ېۇلارنۈڭ قەلبۈمۇ خۇددۈ بۈر قەلبتەك سوقۈدۇ ، مانا بۇ ۋاقۈتتا قېرۈنداشلۈق مۇھەببۈتۈ ېۇلارنۈڭ قان تومۇرلۈرۈدا ھەرۈكەتلۈنۈپ، ېۇلارنۈڭ قانلۈرۈغا سۈڭۈپ ھەقۈقۈي دوستلۇق نۇرۈ ېۇلارنۈڭ يۈزلۈرۈدە لاۋۇلداشقا باشلاپ ، سەمۈمۈيلۈك باغچۈلۈرۈدا ۋاپادارلۈق مەيۈن شاماللۈرۈ بۈلەن نەپەسلۈنۈپ ، ېۇزۇن كەتكەن قېرۈنداشلۈقنۈڭ مۇھەببەت سايۈلۈرۈدا ھۇزۇرلۈنۈش ېۈچۈن مۈھرۈبانلۈق بۈلەن قولۇقلۈشۈپ ماڭۈدۇ .
ېۇلار بۈر - بۈرۈنۈڭ قولۈقۈغا: ۆنا ۆنت وۆنت ۆنا نچن روچان چللنا بدنا
مەنۈسۈ: مەن سەن ، سەن مەن . ېۈككۈمۈز بۈر بەدەنگە چۈشكەن ېۈككۈ روھمۈز . دېگەن ھەقۈقەتنۈ پۈچۈرلۈشۈدۇ .
ېەمما رەزۈللۈككە توشقان ۋە بۇزۇقلۇق بۈلەن ېۆزلۈشۈپ كەتكەن نەپس مۇېمۈن نەپس بۈلەن ېۇچراشقان مۈنۇتلاردا ېەسلۈ تۇنۇشمۈغانلۈق ، يولۈ ېوخشاش بولمۈغانلۈق ۋە روھۈ كۈلۈشمۈگەنلۈكتۈن ھەرگۈز چۈقۈشالمايدۇ .
مۇشۇ چوڭقۇر مەنالارغا پەيغەمبۈرۈمۈز مۇھەممەت ېەلەيھۈسسالام ېۈمام بۇخارۈ ۋە مۇسلۈم رۈۋايەت قۈلغان بۈر ھەدۈستە ېۈشارەت قۈلۈپ مۇنداق دۈگەن : (الناس مىادن كمىادن الۇھب والفگە، خيارھم فۈ الجاھليە خيارھم فۈ الإسلام إۇا فقھوا، والۆرواچ
جنود مجندە فما تىارف منھا اېتلف، وماتناكر منھا اختلف).
مەنۈسۈ: ( ېۈنسانلارنۈڭ تەبۈېۈتۈ ېالتۇن كۈمۈش مەدەنلۈرۈگە ېوخشاپ كېتۈدۇ ، ېۇلارنۈڭ جاھۈلۈيەتتە ياخشۈلۈرۈ دۈننۈ چۈشۈنۈپ ېۈسلامغا كۈرگەندۈن كۈيۈنمۇ ياخشۈلۈرۈدۇر ، ېۈنسانلارنۈڭ روھلۈرۈ بۈر-بۈرۈ بۈلەن تونۇشقانلۈرۈ چۈقۈشۈپ قالۈدۈغان تۇنۇشمۈغانلۈرۈ تۇتۇشۇپ قالۈدۈغان بۈر توپ قوشۇنغا ېوخشايدۇ ).
ېۈ ېۈمان دوستلۈرۈ! مانا بۇ ېاللاھ يولۈدۈكۈ قېرۈنداشلۈقنۈڭ ھەقۈقۈتدۇر .
بۇ قېرۈنداشلۈق ېاللاھ ېۆزۈنۈڭ ېۈخلاسمەن مۇېمۈن بەندۈلۈرۈنۈڭ قەلبۈگە سالۈدۈغان ېۈلاھۈي سوۋغاتتۇر .
بۇ قېرۈنداشلۈق ېۈمان بۈلەن بۈزەلگەن ۋە تەقۋادارلۈق بۈلەن سۈپەتلەنگەن نەپۈسلەرنۈ ېۆزېارا باغلايدۈغان ېۈمانۈي كۈچ - قۇۋۋەتتۇر .
بۇ قېرۈنداشلۈق مۇېمۈن كۈشۈنۈ باشقۈلارنۈ ياخشۈ كۆرۈش ، ېۇلارنۈڭ مەنپەېەتۈنۈ ېۆزۈنۈڭ مەنپەېەتۈدۈن ېەلا بۈلۈش ، ېۆزېارا رەھۈم- شەپقەت قۈلۈپ ھەمكارلۈشۈش ۋە قۈيۈنچۈلۈق ۋاقۈتلاردا ياردەمدە بولۇشتۈن ېۈبارەت ېۈجابۈي مەيدان تۇتۇشقا يېتەكلەيدۇ .
ېۈ يۈگۈتلەر ! سۈلەرنۈڭ كۆز ېالدۈڭلاردا ېۈسلامنۈڭ كۆرسەتمۈلۈرۈ نامايان بولغان ۋە ھەقۈقەتلەر روشەنلەشكەن بولسا ، پەيغەمبەر ېەلەيھۈسسالامنۈڭ ساھابۈلۈرۈدۈن ېۈبارەت ېاللاھ ماختاپ ېايەت چۈشۈرگەن ېۈلگۈرۈكۈ ېاۋانگۈرتلارغا ېەگۈشۈپ مۇېمۈنلەرگە رەھۈمدۈل ۋە مۇلايۈم ، دۈشمەنلەرگە قاتتۈق ۋە كۈچلۈك بولۇش ېۈچۈن ېاللاھ يولۈدۈكۈ قېرۈنداشلۈق دەرۋازۈسۈنۈ چېكۈڭلار ، قەلبۈڭلاردا بۇ قېرۈنداشلۈقنۈڭ مەنۈلۈرۈ ېەمەلۈيلەشسۇن ، نەپسۈڭلار ېوتۈدا تاۋلانسۇن .
((مُچَمَّدٌ رَسُو ُ ل اللَّھِ وَالَّۇِينَ مَىَھُ َۆشِدَّاءُ ىََلۈ الْ ُ كفَّارِ رُچَمَاءُ بَيْنَھُمْ )).
مەنۈسۈ: (مۇھەممەت ېاللاھنۈڭ رەسۇلۈدۇر ، ېۇنۈڭ بۈلەن بۈرگە بولغان مۇېمۈنلەر كۇففارلارغا قاتتۈقتۇر ، ېۆزېارا كۈيۈمچاندۇر...). (فەتھ سۈرۈسۈ 29-ېايەت).
