ناخشا ئۇيغۇرلارنىڭ دۇنيا نوپۇسىدىكى ئورنىئەپ

تارىخ

يانفۇن
2 R- e7 l' a1 @( _% K. ~دۇنيا نوپۇسى 68.2936 (يۈز مىليون ) ،

دۇنيا ئومۇمىي نوپۇسنىڭ شەھەرلىشىشى 50 % ،
" P+ D7 [3 O+ Cياشانغانلار ۋە بالىلار دۇنيا ئومۇمىي نوپۇسىنىڭ 35%--45% ،
4 v& g- y, I, D) J1 d# H5 k0 a( ~
9 ^) l! k$ C7 b0 }2009-12-2- كۈنى ، دۇنيا مېيىپلار كۈنىدىكى نوپۇس سىتاتىستىكا نەتىجىسى:
3 p" {# ]6 d! M# s/ c/ S, I
1 ^7 G" W' y- N4 ]3 O  ^مېيىپ ئاجىزەلەر 6.5 (يۈز مىليون) ، دۇنيا ئومۇمىي نوپۇسىنىڭ 9.56 % .

6 m4 c1 ?" L- k8 V) F- t- D: f

8 R9 j4 F+ J9 y0 F& E! Oدۇنيادا تەخمىنەن 2000 دىن ئارتۇق مىللەت بار . بۇلار226 دۆلەت ۋە رايونغا تارقالغان .بۇلار 195 دۆلەت 31 رايون .
1 R1 Q& g6 K  j7 S' B& Z; L
ئاسىيادا 1000 دىن ئارتۇق مىللەت بار ، دۇنيادىكى مىللەتلەر سانىنىڭ يېرىمىنى دىگىدەك ئىگەللەيدۇ، مىللەت ئەڭ كۆپ قىتئە . ياۋروپادا تەخمىنەن 170 مىللەت بولۇپ ، يەككە بىر مىللەتنى ئاساس قىلغان دۆلەتتىن 20 سى بار.

نوپۇسنىڭ كۆپ - ئازلىقىغا قاراپ ، نوپۇسى 100 مىليوندىن ئاشىدىغان مىللەتتىن 7- سى بار، ئۇلار : خەنزۇ ، ھىندى ، ئامىرىكان ، روس ، ياپون ، بىرازىلىئان ، بىنگاللاردىن ئىبارەت. نوپۇسى 10 مىليوندىن يۈز مىليونغىچە بولغان مىللەت 60 ، نوپۇسى بىر مىليوندىن 10 مىليونغىچە بولغان مىللەت 202 ، نوپۇسى 100 مىڭدىن بىر مىليونغىچە بولغان مىللەت 92 . نوپۇسى بىر مىليوندىن ئارتۇق مىللەت 200 دىن كۆپ ، بۇلار دۇنيا نوپۇسىنىڭ 96% تىن ئارتۇق ، قالدى 4% يەتمىگەن قىسىمىنى 1800دىن ئارتۇق مىللەت تەشكىل قىلىدۇ .

دۇنيادا 5 نوپۇس چوڭ دۆلىتى بار . ئۇلار جوڭگو 13.386(يۈز مىليون ) ، ھىندىستان 11.66 (يۈز مىليون ) ، ئامىرىكا 3.07 (يۈز مىليون) ، ھىندونوزىيە 2.14 (يۈز مىليون ) ، بىرازىلىيە 1.99 (يۈز مىليون) .
' _* Q( I+ q' s& k5 p( C; [6 k/ H
نوپۇسنىڭ ئېشىش سۈرئىتى ئەڭ تىز بولغان دۆلەت 7 . ھىندىستان ، جوڭگو ، پاكىستان ، نىگىرىيە ، بىنگال ، ھىندونوزىيە ، ئامىرىكا

نوپۇسى 100 مىليوندىن ئاشىدىغان دۆلەت 11 .
, Y' k3 E: e2 p' }6 w  Gجوڭگو ، ھىندىستان ، ئامىرىكا ، ھىندونوزىيە ، بىرازىلىيە ، پاكىستان ، روسىيە ، بىنگال ، نىگىرىيە ، ياپونىيە ، مېكسىكا
" G& e* M4 a9 O1 [3 e1 s
نوپۇسى 10 مىليوندىن 100 مىليونغىچە بولغان دۆلەت 70 . (نوپۇس سانىنى يېزىپ يۈرمىدىم )
1 c* Z. g% {" H! N( {
1. فىلىپپىن 2. گېرمانىيە 3. ۋېيتنام 4. مىسىر 5. ئىران 6. تۈركىيە 7. ئىفئوپىيە 8. تايلانىد 9.فىرانسىيە
10. ئەنگىلىيە 11.ئىتالىيە 12. كونگو 13. كورىيە 14. ئۇكرائىنىيە 15. جەنۇبىي ئافىرىقا 16. بېرما
17.كولومبىيە 18. ئىسپانىيە 19. ئارگىنتىنا 20. پولشا 21. سۇدان 22. تانزانىيە 23. ئالجىرىيە
7 y4 f# N0 g. _1 {24. كانادا 25. موناكو 26. كىنىيە 27. ئاففانىستان 28. پىرۇ 29. نىپال 30. ئۆزبېكىستان 31. ئۇگاندا
32. ئىراق 33. ۋېنسۇئېلا 34. سەئۇدىي ئەرەبىستان 35. مالايسىيا 36. جوڭگو تەيۋەن 37.چاۋشىيەن
38. رومىنىيە 39. گانا 40. سىرىلانكا 41. ئاۋىستىرالىيە 42. يەمەن 43. لىۋىيە 44. موزامبىك 45. ماداگاسكار (ماداغاسقار)
" d4 e0 i7 \$ P46. كوتىدىۋور 47. قازاقىستان 48. گوللاندىيە 49. كامىرون 50. چىلى 51. گۇۋاتمالا 52. ئىكۋادور
53. بۇگىنافاسو 54.كامبودژا 55.زىمبابۈۋى 56. مالاۋى 57. مالى 58. كۇبا 59. نىگىر 60. ئانگولا 61.گىرىتسىيە
, w% M7 g" \/ R, m( l) |: r/ J62. سېرۋىيە 63. سېنگال 64. بىلروسىيە 65. زامبىيە 66. بىلگىيە 67. چېخ 68. پورتوگالىيە 69. ۋىنگىرىيە (ھونگىرىيە) 70. تۇنىس
; j& g8 e# n$ [9 l& N- |4 B

' P* Y. i( J& O! m6 ~نوپۇسى 1 مىليوندىن 10مىليونغىچە بولغان دۆلەت 75. (نوپۇس سانىنى يېزىپ يۈرمىدىم )
1. چاد 2. گىنىيە 3. شىۋىتسىيە 4. دومىنىكا 5. بولىۋىيە 6. ئاۋىستىرىيە 7. سومالى 8. ئەزەربەيجان 9. لۇۋاندا
7 |; I) `& E- _! m, a5 D, J$ r10. بۇلغارىيە 13. شىۋىتسارىيە 15. تاجىكىستان 18. ئىسرائىلىيە 27. دانىيە 32. قىرغىزىستان 33. تۈركىمەنىستان
57. ئەرەب بىرلەشمە خەلپىلىكى 60. كۇۋەيىت 72. ماۋىرىتۇس 73 . سىۋىشلان 74. تىرىنىدا ۋە توباگو 75 شەرقىي تىمۇر

0 M# P  S: a5 x7 \+ t" G9 Qجوڭگودىكى مىللەتلەر : 1953 - يىلى مىللەتلەرنى تىزىمغا ئالغاندا تىزىمغا ئالدۇرۇلغان ئاز سانلىق مىللەت سانى 400 دىن ئارتۇق .
1949- 1954 - يىلغىچە بولغان بىرىنجى قېتىملىق تەكشۈرۈشتە ، ئىتىراپ قىلىنىپ تىزىمغا ئېلىنغىنى 38 .
1954-1964 - يىلغىچە بولغان ئىككىنجى قېتىملىق تەكشۈرۈشتە تىزىمغا ئېلىنغىنى 183 .
يېڭىدىن ئىتىراپ قىلىپ ، تىزىمغا ئېلىنغىنى 15 . 74 ئېتنىك ، قەبىلە ، ياكى ، مىللەت توپى ، 53 ئاز سانلىق مىللەت ئىچىگە قېتىۋېتىلگەن.
& T( @+ R5 r6 T6 Z+ s6 b( I9 [1965-1982 -يىلغىچە بولغان ئۈچىنجى قېتىملىق تەكشۈرۈشتە ، 1965- يىلى تىبەتتىكى لوبولار ۋە 1979- يىلى يۈننەندىكى جىنولار يېڭىدىن مىللەت دەپ ئىتراپ قىلىنىپ تىزىمغا ئېلىنغان. شۇنىڭ بىلەن 1979- يىلدىن كىيىن جوڭگودا 56 مىللەت بار بولغان . 1982- يىلدىن كىيىن 12 مىليون كىشىنىڭ مىللەت تەركىبى ئۆزگەرگەن.
& G% c5 s: k$ n3 T5 T9 f: j
ئۇيغۇرلار نوپۇس سانى جەھەتتىن دۇنيادا 67-ئورۇندا، جوڭگودا جۇڭگۇدا نوپۇسى 10مىلىيۇندىن ئاشىدىغان مىللەت ئالتە بولۇپ ، ئۇيغۇرلار جۇڭگۇدا خەنزۇ ، جۇاڭزۇ ، مانجۇ ، خۇيزۇ ، مىياۋزۇ مىللەتلىرىدىن كىيىنلا ئالتىنجى ئورۇندا تۇرىدۇ .
" l6 Z7 n1 Y) M2 l- w

ھىندىستاندا : نوپۇسى 20 مىليوندىن كۆپ بولغان مىللەت 11 ، ھۆكۈمەت تىلى قىلىنغان تىللار 27:
ئامىرىكىدا نوپۇسى مىليوندىن ئاشىدىغان 31 ئىرقىي ئېتنىك بار . نوپۇسى ئۇيغۇرلاردىن كۆپ بولغىنى2.
ھىندونوزىيە دە نوپۇسى 15 مىليوندىن ئاشىدىغان مىللەت 2 .
بىرازىلىيەدە نوپۇسى 15 مىليوندىن ئاشىدىغان مىللەت 3 .
6 p: h% `; b2 c  U  Uپاكىستاندا نوپۇسى 15 مىليوندىن ئاشىدىغان مىللەت 4
بىنگالدا نوپۇسى 15 مىليوندىن ئاشىدىغان مىللەت 1 ،

نىگىرىيەدە 250 دىن ئارتۇق مىللەت بار . نوپۇسى 15 مىليوندىن ئاشىدىغان مىللەت 3
" B! w2 S" ~8 k8 z  g: i3 w0 a* L2 Zروسىيەدە 176 مىللەت بار بولۇپ ، نوپۇسى 500 مىڭدىن ئاشقان ئاز سانلىق مىللەت 15 ، نوپۇسى ئەڭ كۆپ ئاز سانلىق مىللەت تاتارلار5 مىليون750مىڭ .
نوپۇسى 15 مىليوندىن ئاشىدىغان مىللەت 1
. ?; d0 e2 w, P' w2 wياپوندا نوپۇسى 15 مىليوندىن ئاشىدىغان مىللەت 1
- n; h2 f7 F& N$ G& ?' l) S/ Eمېكسىكىدا نوپۇسى 15 مىليوندىن ئاشىدىغان مىللەت 1
1 K" ~, k" }. i- v, Lفىلىپىن ۋە مالايسىيادا 15 مىليوندىن ئاشىدىغان مىللەت 1.
6 s: G3 M% B# _  ~ۋىيتنامدا 15 مىليوندىن ئاشىدىغان مىللەت 1.
1 r2 u  X; Q: {: K' x) Fگېرمانىيەدە 15 مىليوندىن ئاشىدىغان مىللەت 1.
) ~$ a- [0 Q! zمىسىردا 15 مىليوندىن ئاشىدىغان مىللەت 1.
) F5 g) a1 Y9 q) U; b+ C$ ]ئىفئوپىيەدە 15 مىليوندىن ئاشىدىغان مىللەت 1.
ئىران ، ئەزەربەيجان 15 مىليوندىن ئاشىدىغان مىللەت 2
تۈركىيە ئىراق 15 مىليوندىن ئاشىدىغان مىللەت 2

. A3 M& [. D; T+ R& s3 zتايلانىدتا 15 مىليوندىن ئاشىدىغان مىللەت 1.
كونگودا 15 مىليوندىن ئاشىدىغان مىللەت 1.

; z( @4 ?# s* w* |2 N+ C/ Fفىرانسىيەدە 15 مىليوندىن ئاشىدىغان مىللەت 1.
ئەنگىلىيەدە 15 مىليوندىن ئاشىدىغان مىللەت 1.
, ]# O. V+ N+ A+ aئىتالىيەدە 15 مىليوندىن ئاشىدىغان مىللەت 1.
8 y% T6 _( L1 x' b# Q: H" fبېرمىدا 15 مىليوندىن ئاشىدىغان مىللەت 1.
/ @! M) m: R* w2 @9 l3 t& rچاۋشىيەن ، كورىيە 15 مىليوندىن ئاشىدىغان مىللەت 1.

ئۇكرائىنىيە 15 مىليوندىن ئاشىدىغان مىللەت 1.
ئىسپانىيە 15 مىليوندىن ئاشىدىغان مىللەت 1.
پولشادا 15 مىليوندىن ئاشىدىغان مىللەت 1.
7 P6 @- h% Q) ?, r! mئالجىرىيە ، ئۇگاندا 15 مىليوندىن ئاشىدىغان مىللەت 1.
ئاففانىستان ، تاجىكىستان 15 مىليوندىن ئاشىدىغان مىللەت 1.
. j4 F8 C; q5 o! `
تۈركىمەنىستان 15 مىليوندىن ئاشىدىغان مىللەت 1.
+ o- x% s, ?- h2 A$ Cئۆزبېكىستان 15 مىليوندىن ئاشىدىغان مىللەت 1.
! w  A  s2 C( W+ L* dقازاقىستان 15 مىليوندىن ئاشىدىغان مىللەت 1.
ئەرەبلەر 1

# B: H* s6 B9 N2 e8 ~نوپۇسى 10 مىليوندىن ئاشىدىغان دۆلەت جەمئىي 81 . ئەمما بۇنىڭدا جەنۇبىي ۋە شىمالىي ئامىرىكىدىكى ، ئافىرىقىدىكى كۆپ دۆلەتلەرنىڭ نوپۇسى ئارلاشما قانلىق ، ھەم مىللەتلىك دۆلەتلەردىن بولغاچقا ، شۇ دۆلەتللەردىكى ئەڭ ئاساسلىق ئارلاشما قانلىقلار ھېسابقا ئېلىندى . پۈتكۈل 27 دۆلەتتكى ئەرەبلەر بىر ھېسابلاندى .
9 e: o4 Y" T% p3 L% Q
ئۇيغۇرلارنىڭ نوپۇسى ئۇيغۇر دىيارىدىكى 9.87 مىليون بولۇپ ، دۇنيادىكى ئومۇمىسى 12--14 مىليونغىچە دەپ تۋۆەن ھېسابلاپ ئۆلچەم قىلغاندا ، ئۇيغۇرلار ئومۇمىي نوپۇسى دۇنيادىكى 2000 دىن ئارتۇق مىللەت ئىچىدە 67- ئورۇندا تۇرىدۇ دەپ قارىدىم .
% J7 d  S8 y/ m: P5 s! oتۈركىي مىللەتلەر ئىچىدە تۈرك ، ئۆزبېك ، تۈركىمەن ، ئەزەر ، قازاقلاردىن كىيىن ئالتىنجى ئورۇندا تۇرىدۇ .
* j9 i: X/ `  o: Y: Rئۇيغۇر تىلى ئىشلىتىلىش نوپۇسى جەھەتتىن بولسا 67 نىڭ ئىچىدە ..
# ~; _5 u! D# h* g3 j$ c8 {3 B, Bبۇرۇنقى تور دۇنياسىدا يوللانغاندەك ئۇيغۇرلار نوپۇس جەھەتتىن دۇنيادا 98 ئورۇندا ياكى 198 ئورۇندا تۇرمايدۇ . ئۇيغۇر تىلىنىڭ ئىشلىتىلىش نوپۇسىمۇ ھەم شۇنداق . (ئۈستىدىكى سىتاتىستىكىدا ھەرقايسى دۆلەتلەردىكى نوپۇسى 15 مىليوندىن ئارتۇق بولغان مىللەتلەرنىڭ نوپۇسى يېزىلمىدى ۋە مىللەت نامىمۇ يېزىلمىدى . مېنىڭچە ئۇ ئانچە مۇھىم ئەمەس دەپ قارىدىم)

, l' x1 O5 q4 F  t
دۇنيادا تەخمىنەن 2000 دىن ئارتۇق مىللەت بار ،بۇلار مەدەنىيەت ئورتاقلىقى جەھەتتىن 61 چوڭ بۆلەككە بۆلۈنگەن .
) D* L" d- {4 y
6 ^2 F+ {# p% q$ a6 iبۇلار تۆۋەندىكىچە :
; D5 [4 U/ v8 I. o8 ?* v
; G0 z  k# X1 |. _9 u& x; G3 tنوپۇسنىڭ ئىرق بويىچە ئايرىلىشى : ئاق تەنلىكلەر دۇنيا نوپۇسىنىڭ تەخمىنەن 54 % ، سېرىق تەنلىكلەر 37 % ، قارا تەنلىكلەر 8.5% ، ئاسىيادا 59 % موڭغۇل تىپىدىكى نوپۇس ، 29% ياۋروپا تىپىدىكى نوپۇس ، 9 % نىگرو تىپىدىكى نوپۇس بار.

نوپۇسنىڭ دىنىي ئېتقاد بويىچە ئايرىلىشى : خىرىستىئان دىنى 19.66 (يۈز مىليون ) ، دۇنيا نوپۇسىنىڭ 33.15% ، ئىسلام دىنى 11.79 (يۈز مىليون ) ، دۇنيا نوپۇسىنىڭ 19.89% ، ھىندى دىنى 7.67 (يۈز مىليون ) ، دۇنيا نوپۇسىنىڭ 12.94% ، بۇددا دىنى 3.67 (يۈز مىليون ) ، دۇنيا نوپۇسىنىڭ 6.02 % ، يەھۇدىي دىنى 0.2% ، يەرلىك دىنلار 2.44 (يۈز مىليون ) ،دۇنيا نوپۇسىنىڭ 4.12 % ، دىنغا ئېتقاد قىلمايدىغانلار 7.767 (يۈز مىليون) ، دۇنيا نوپۇسىنىڭ 13.10% ،
2 Y" c+ ~! B4 a; o, i" r
" B5 Y) ^" S. ?; ?

دۇنيا نوپۇسىنىڭ ئۆز مەدەنىيەت دائىرىسى بويىچە ئايرىلىشى :

تۈركىي مىللەتلەر ئومۇمىي نوپۇسى تەخمىنەن 1.82 (يۈز مىليون) ،دۇنيا ئومۇمىي نوپۇسىنىڭ 2.66% . ئۇيغۇر دىيارىدىكى ئۇيغۇرلار 9.87 مىليون ،دۇنيادىكى 12--14 مىليون ، ئۇيغۇر دىيارى ئومۇمىي نوپۇسىنىڭ 46 % .
3 r, T9 J3 c9 Q8 V& ]0 }
ئۆزبېك ئۆزبېكىستاندا 20.95 مىليون ، دۇنيادىكى 27.65 مىليون . تۈرك تۈركىيەدە 62.12 مىليون ، دۇنيادا 63.9 مىليون ، ئەزەرلەر ئەزەربەيجاندا 7.79 مىليون ، دۇنيادا 25.58 مىليون ، تۈركىمەنلەر تۈركىمەنىستاندا 6.67 مىليون ، دۇنيادا 13.21 مىليون ، قازاقلار قازاقىستاندا 8.56 مىليون ، دۇنيادا 11.73 مىليون ،
# C: b5 j; K( U6 R; U
! l+ F/ V  S3 m9 hئەرەبلەر 27 دۆلەتنىڭ ئاساسىي ئاھالىسى ، ئومۇمىي نوپۇسى 2.712 (يۈز مىليون) ، پارىس تىللىق مىللەتلەر : پارىسلار ئىراندا 35.92 مىليون ، دۇنيادىكى پارىس تىللىق مىللەتلەر 1.321 مىليون ، خەنزۇ قان سېستىمىسىغا تەۋەلەر : جوڭگودىكى خەنزۇ 12.85 (يۈز مىليون ) ، دۇنيادىكى ئومۇمىي 15.02 (يۈز مىليون) ،

پۈتۈن دۇنيادىكى سىگانلار 2-3 مىليونغىچە ، ئىندىئانلار ئامىرىكا نوپۇسىنىڭ تەخمىنەن 1% نى تەشكىل قىلىدۇ ، دۇنيادىكى ئىندىئانلار 400 دىن ئارتۇق مىللەتنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ ، ئومۇمىي نوپۇسى 5-7مىليون ئەتىراپىدا . موڭغۇللار 11-12مىليون ئەتىراپىدا ، مانجۇلار دۇنيادىكى 10.8 مىليون ، يەھۇدىيلار 13 مىليون ئەتىراپىدا .
$ P; u' P, y: @8 X4 P- s
0 V7 ^4 ?& a. i1 B
7 w. r( K. e5 K' z( M# ?8 `2 F
3 j. x" J6 L1 [4 p; bدۇنيادىكى تىللار : فىرانسىيە پەنلەر ئاكادىمىيەسى دۇنيادا 2796 خىل تىل بارلىقىنى كۆرسەتكەن ، خەلقئارا جەمئىيەت بولسا 2500--3500 ئەتىراپىدا تىل بار دەپ كۆرسەتكەن .
( y) k5 T; A# z
. {  ^2 H7 ~. W: ^. g4 ~% D- s& c) Rدۇنيادىكى تىللار17 چوڭ تىل سېستىمىسىغا ئايرىلغان . 1. ھىندى -ياۋرو تىل سېستىمىسى 2. سام - ھام تىل سېستىمىسى 3. فىن ئۇگۇر تىل سېستىمىسى 4. ئالتاي تىل سېستىمىسى 5. خەن-زاڭ تىل سېستىمىسى 6. مالاي -پولنىزىيە تىل سېستىمىسى 7. ئامىرىكا قىتئەسىدىكى ئىندىئان تىللىرى 8. ....9.....
! E- M4 a/ V' w4 K, w
ھىندى -ياۋرو تىل سېستىمىسى 150 تىن ئارتۇق مىللەت ئىشلىتىدۇ ، ئىشلىتىش نوپۇسى ئەڭ كۆپ ، دۇنيا ئومۇمىي نوپۇسىنىڭ 45.5 % ئىگەللەيدۇ . خەن-زاڭ تىل سېستىمىسى ئىشلىتىش نوپۇسى جەھەتتىن ئىككىنجى ئورۇندا تۇرىدۇ .
3 s5 R8 P. ?( j, N" A2 \- j" i4 i/ [
ئالتاي تىل سېستىمىسى 60 تىن كۆپ تىلنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ . ئىشلىتىش نوپۇسى 2.5 (يۈز مىليون) .
! ]4 K& r7 y2 t# p' }9 _
ئالتاي تىل سېستىمىسى 1. بۇلغار تىل تارمىقى 2. شەرقىي تۈرك تىل تارمىقى 3. شىمالىي تۈرك تىل تارمىقى 4. جەنۇبىي تۈرك تىل تارمىقى 5. غەربىي تۈرك تىل تارمىقى 6. قەدىمىي تىللار

ئۇيغۇرتىلى شەرقىي تۈرك تىل تامىقىغا تەۋە ، ئىشلىتىش نوپۇسى ئۇيغۇر دىيارىدىكى 9.87 مىليون نوپۇس ، دۇنيادا 14 --12مىليون ئەتىراپىدىكى نوپۇس ئىشلىتىدۇ ، تۈرك تىلى جەنۇبىي تۈرك تىل تارمىقىغا تەۋە ، ئىشلىتىش نوپۇسى 63.9 مىليون .

ئىنگىلىزتىلى ئانا تىلى بولغانلارنى ھېسابلىغاندا دۇنيادىكى ئۈچىنجى چوڭ تىل ، ئالتە دۆلەتتىكى 4 يۈز مىليون نوپۇسنىڭ ئانا تىلى ، ئىشلىتىش نوپۇسىغا نىسبەتەن دۇنيادىكى ئىككىنجى چوڭ تىل 8.25 (يۈز مىليون ) نوپۇس ئىشلىتىدۇ ، ئەمەلىي قوللىىشچانلىقى دۇنيادا بىرىنجى ئورۇندا ، دۇنيادىكى ھۈججەت ، كىتاب ئۇچۇرلارنىڭ 60 % تى ئىنگىلىزتىلىدا يېزىلىىدۇ .

* s3 @& D0 _- X3 L; X. D2 j/ D3 uخەنزۇتىلى ئانا تىلى بولغانلار 15.02يۈز مىليون ، ئىشلىتىش نوپۇسى دۇنيادا بىرىنجى ئورۇندا ، دۇنيا نوپۇسىنىڭ 51 .

( _2 Z1 V/ u& `6 m" }+ kھىندى تىلى 5.41 (يۈز مىليون) نوپۇسنىڭ ئانا تىلى ،
" ]( Z. R, L9 w: Z/ Q, F$ _/ s2 c5 e7 N
گېرمان تىلى37 دۆلەتتە ئىشلىتىلىدۇ، ئانا تىلى بولغانلار 1.1 (يۈز مىليون ) ، گېرمان تىلىنىڭ ئىشلىتىش نوپۇسى 1.25 (يۈز مىليون) .
# n& a% b0 w! o/ i
ياپون تىلى پەقەت ياپونلارلا ئىشلىتىدۇ ، ئىشلىتىش نوپۇسى ياپونلار نوپۇسىنىڭ 99 % .

0 m7 W$ W1 j4 fئىسپان تىلى لاتىن ئامىرىكىسى دۆلەتلىرىدە كەڭ قوللىنىلىدىغان بولۇپ ، ئىشلىتىلىش نوپۇسى 3.52 (يۈز مىليون) .

ئىتالىيان تىلى 29 دۆلەتتە ئىشلىتىلىدۇ ، 5 دۆلەتنىڭ ھۆكۈمەت تىلى ،

4 l0 }8 \5 p; N5 Gفىرانسۇز تىلى 40 تىن ئارتۇق دۆلەت ۋە رايوندا ئىشلىتىلىدۇ ، ئافىرىقىدىلا 32 فىرانسۇز تىل ھۆكۈمەت تىلى بولغان دۆلەت بار . فىرانسۇز تىلى ئانا تىلى بولغانلار 87 مىليون ، ئىشلىتىلىش نوپۇسى 1.97 (يۈز مىليون ) .
, h6 L, w8 R, m" j& `# R
2 F+ U* G) u# X" d1 _# D  Pئەرەب تىلى 27 دۆلەت ۋە 4 خەلىقئارا تەشكىلاتنىڭ ھۆكۈمەت تىلى سۈپىتىدە ئىشلىتىلىدۇ ،ئەرەب تىلى ئانا تىلى بولغانلار 2.1 (يۈز مىليون ) ، ئىشلىتىش نوپۇسى 2.86(يۈز مىليون ) .

6 m! e! u+ k& [' j3 b  Hپارىس تىلى : پارىسلار ئىراندا 35.92 مىليون ، دۇنيادىكى پارىس تىللىق مىللەتلەر 1.321 يۈز مىليون

4 Y! P' Y- Q  A0 @9 O) ]- vروس تىلى سابىق سوۋىت ئىتىپاقى دۆلەتلىرىدە قوللىنىلىدىغان بولۇپ ، روسىيەدە97% ، بىلوروسىيەدە 75% ، قازاقىستاندا 41% ، ئۇكىرائىندا 25 % ، قىرغىزىستاندا 21 % ، ئەزەربەيجاندا 7 % ، گىرۇزىيەدە 5% ، ئەرمىنىيەدە 2% ، ئامىرىكىدا 3.5 --4 مىليون كىشى ئىشلىتىدۇ .

8 j" N. [; G" w3 g3 Vئىبىراي تىلى ... مىليون نوپۇس ئىلشىتىدۇ .

( Y6 F0 |' T5 W5 D8 T( L7 _تىبەت تىلى 6.15 مىليون نوپۇس ئىشلىتىدۇ .

$ l4 k6 f# a, k; ^( f
( c- l* q, b/ g0 m0 D

& z' f  |$ @4 ~, V8 |
: x, G$ l, {( L. N2 Lدۇنيادىكى ئىشلىتىش نوپۇسى ئەڭ كۆپ تىل :1. خەنزۇتىلى دۇنيا نوپۇسىنىڭ 23% (2) ئىنگىلىزتىلى دۇنيا نوپۇسىنىڭ12% (3) روس تىلى دۇنيا نوپۇسىنىڭ 6% (4) ئىسپان تىلى دۇنيا نوپۇسىنىڭ 5.12% (5) ئەرەب تىلى دۇنيا نوپۇسىنىڭ 3.97%

(6) فىرانسۇز تىلى دۇنيا نوپۇسىنىڭ 2.87 % (7) گېرمان تىلى دۇنيا نوپۇسىنىڭ 1.83 %
2 ^5 }6 |. J: F$ i$ Aئۇيغۇرتىلى دۇنيا نوپۇسىنىڭ 0.205%



& `- P/ m* d/ a. fنوپۇسى 50 مىليوندىن ئاشىدىغان دۆلەتلەرنىڭ شەھەرلىشىش ئەھۋالى :
0 h& ^# g! B* S& `% Dشەھەرلىشىش تەرەققىي قىلغان دۆلەتلەر : (7)
: Z9 i1 {0 e  z0 f' d2 Vئەنگىلىيە 90 % ، بىرازىلىيە 86% ، ئامىرىكا 82 % ، مېكسىكا 78 % ، فىرانسىيە 78% ، گېرمانىيە 74 % ، روسىيە 73 % .
# p6 p  Z5 d+ S2 K9 e& H
شەھەرلىشىش سۈرئىتى تىز تەرەققىي قىلىۋاتقان دۆلەتلەر : (14)
تۈركىيە 69 % ، ئىران 69 % ، ئىتالىيە 68 % ، ياپونىيە 67 % ، فىلىپىن 66% ، كورىيە 61 % ، ھىندىنوزىيە 53 % ، نىگىرىيە49%، جوڭگو 44 % ، مىسىر 43 % .......
' z2 q( f- B7 a
* ^2 Z, b# |0 E; f& B7 ?) iشەھەرلىشىش دەسلەپكى باسقۇچتا تۇرىۋاتقان دۆلەتلەر : (4)
ھىندىستان 30% ......

دۇنيادىكى ھەرقايسى دۆلەتلەرنىڭ يەر كۆلىمى
8 L/ N7 Y/ n. z* j# R5 L" F1. روسىيە 17.075 مىليون كىۋادىرات كىلومىتىر
2. كانادا 9.971
6 ~# b) f+ Y7 R# d3. جوڭگو 9.601
5 U: O5 T; I0 Q# a6 q) g4.ئامىرىكا 9.364
5. بىرازىلىيە 8.547
6. ئاۋىستىرالىيە 7.741
7.ھىندىستان 3.288
8. ئارگىنتىنا 2.780
9.قازاقىستان 2.717
% F. e* ^4 I* u10. سۇدان 2.506
11. ئالجىرىيە 2.382
12.كونگو 2.345
13. سەئۇدىي ئەرەبىستان 2.150
# H$ m0 n7 s8 k14. مىكسىكا 1.958
15.ھىندىنوزىيە 1.905
16.لىۋىيە 1.760
.......... ...... 1.66
17. ئىران 1.633
* t% e# y4 n- f* p18. موڭغولىيە 1.567
19.پىرۇ 1.285
: q3 ?" [: Y% ~7 @( H7 W& p, ^20. چاد 1.284
3 w7 K1 ]0 {) e38. تۈركىيە 0.7806
51. تۈركىمەن 0.488
55. ئۆزبېكىستان 0.447
84. قىرغىزىستان 0.0199
; T, j/ J* Y8 Y5 `2 W3 \" y$ ~110. ئەزەربەيجان 0.087

ھەرقايسى دۆلەتلەرنىڭ 2009 دىكى ئومۇمىي نوپۇس سانى : (بىرلىكى يۈز مىليون)
* z" Q# u& \+ j& y. ?7 j9 c& V* Y$ w
3 Z# H; A" r# M' E8 `* x

( _; b- L5 H, y0 ]) V/ \1. جوڭگو چوڭ قۇرۇقلۇقى 13.386

8 K8 @$ I) g$ B7 z9 h9 D2 M2 a2. ھىندىستان 11.66
) f+ w! x; s* ^; k8 g, S, C: f! O. I
2 a5 W# D, y2 ~6 i" A: d3. ئامىرىكا 3.07
1 `7 {6 u3 J1 }, e3 H  o4
8 [7 l2 m5 F; [( J6 u# t! c& H  I. ھىندىنوزىيە 2.14
& Z( l5 X$ Z4 z6 {& ~
+ W/ Y4 t& `6 @" C, b. I5.بىرازىلىيە 1.99

6.پاكىستان 1.76
2 V) P# B" e/ l  t; S' m& b/ {
' a0 I2 v* x: ?2 W( W7 Q& N; W/ }7.بېنگال 1.56
# L$ a) D1 @+ y! q2 ]4 v6 r) a
. c& Q: M- L! r. f9 E5 E; `$ m, C8.نىگىرىيە 1.49

9.روسىيە 1.4

; L3 l9 W' j, y: D8 d10.ياپونىيە 1.27
- P* W, [  i/ G. N: t* S
بىرلىكى (تۈمەن)

4 _; z- w8 W( R1 O' p4 P15. مىسىر 8308.3
, N0 x5 C7 O9 m  Q/ M; z2 w. B1 E2 @+ {
1 w" y9 V# l  ]+ {) s- i16.گېرمانىيە 8233
1 ^4 I5 l( y+ n
17.تۈركىيە 7780.6

( y) U  Q9 {' {4 U, L0 K1 M19. ئىران 6642.9
/ H' \( d: n; }# E4 ?$ w, P) X, l
21. فىرانسىيە 6442
! B0 }! E+ g! u8 P7 b
$ C, j- @8 Y  R6 }4 ~% Z& M22. ئەنگىلىيە 6156.5

23. ئىتالىيە 5812.6
4 b3 l2 L5 a+ B3 `+ \
" G8 H4 {. [4 L32. ئىسپانىيە 4052.5
% ^( B$ Z5 P* G$ A- P
; r9 G; Q  j7 @; a0 z) j7 s9 u' B/ ^37.ئاففانىستان 3361
4 F4 [- O: {% F( e4 _% F. N; P
41. ئىراق 2894.6

42. سەئۇدى ئەرەبىستان 2868.7

44. ئۆزبېكىستان 2760.6
+ B6 a; J2 H9 N9 p

! N/ m. c+ @0 r48.يەمەن 2382.3

8 ~+ h' }1 `& T7 A/ _: kرەتلىگۈچى : ئىلىخو
) b. @3 Q$ A1 O$ u

مەنبە:تارىمى تورى
رەسىم

 

                                                   كىرگۈزگۈچ ئايال بالا پەن ئىللىق

قاشتېشى

ئىنكاس يېزىپ قوللاپ قويايلى！