ناخشا تاڭ سۇلالىسىنىڭ قانۇن ئەمەلدارى - سۇيۈەنلىتەييارلىق

مەشھۇر

3d سۇيۈەنلى (  素元礼 ) تاڭ دەۋرىدىكى مەشھۇر ئۇيغۇر سانغۇن ھەم قانۇن ئىجىراچىسى .
* B% X+ b3 l0 ]  M3 ^« ئوكيانۇ » نىڭ 297 - بېتىدە سۇيۈەنلىنى ئۇيغۇر ( 胡人  ) دەپ تۇنۇشتۇرغاندىن باشقا ، ئۇنىڭ قانۇن ئەمەلدارى بولغانلىقىن ۋە جازانى قاتتىق يۈرگۈزىدىغانلىقى ئەسكەرتىپ ئۆتۈلگەن . « كونا تاڭنامە » بىلەن « يېڭى تاڭنامە » دىكى خاتىرىلەرگە قارىغاندا سۇيۈەنلىنىڭ ئەسلى يۇرتى ئىدىقۇت بولۇپ ، ئۇ كىچىك ۋاقىتلىرىدا ئىدىقۇتتىكى ئالى بىلىم يۇرتلىرىدا ئۇقىغان ھەم خۇشخەت ، رەسساملىق  بىلەن مەشغۇل بولغان .
1 O" B  }7 o& v) i2 @مىلادى 679 - يىلى  ئىدىقۇتلۇق بىر قىسىم دىن تارقاتقۇچىلار ، رەسساملار بىلەن بىللە چاڭئەنگە بارغان ھەم ئۇ جايدىكى ئۇيغۇر بۇددىسىتلار بىلەن بىللە پائالىيەت ئېلىپ بارغان . شاڭدا ئەپەندى يازغان « تاڭ دەۋرىدىكى چاڭئەن ۋە غەرىبى يۇرت مەدەنىيىتى » ( 唐代长安与西城文化 ) دىگەن كىتاۋىدىكى مەلۇماتلارغا قارىغاندا ، چاڭئەن شەھىرىدىكى ئۇيغۇرلارنىڭ سانى نەچچە مىڭ بولۇپ ، ( ئۇلارنىڭ مەخسۇس كوچا - مەھەلىلىرى ، ھەم دۇكان - ئاشپۇزۇللىرى بولغان ) سۇيۈەنلىمۇ ئەنە شۇ ئۇيغۇرلار قاتارىدا تاڭ سۇلالىسىنىڭ خىزمىتىگە جەلپ قىلىپ قاتناشتۇرۇلغان .
9 Y8 u6 N' g& i2 Q; N' D- o# Bۋۇزىتىيەن تەختتە ئولتۇرغان ۋاقىتلاردا ( مىلادى 690 - 705 - يىللار ) ئۇ سەييارە قۇشۇنلار سانغۇنى (  游击将军  ) بولۇپ تەيىنلەنگەن . كىيىن چاڭئەننى قوغداش ئۇرۇشى ۋە تاڭ سۇلالىسىگە قارىشى كۈچلەرنى بېسىقتۇرۇشتا خىزمەت كۆرسىتىپ ، لوياڭ شەھىرىدىكى جازا پىرقىسىدا مەنسەپكە قويۇلغان . ① بۇ ۋاقىتلاردا ئۇ تۇتۇلغان ۋە قولغا چۈشكەن ئوغرىلارنى ، تاڭ سۇلالىسىنىڭ قانۇنىغا ئىخلاپلىق قىلغان مۇشتۇمزورلارنى قاتتىق جازالاپ ، ھەربى جازالارنى ئىنتايىن قاتتىق يۈرگۈزگەچكە ، بىر ئادەمنى قامىسا نەچچە يۈز ئادەم چۈچىيدىغان ، بىر ئادەمنى ئۆلتۈرسە نەچچە مىڭ ئادەمنىڭ يۈرىگى پوكۇلدايدىغان بولۇپ كەتكەن . گەرچە ۋۇزىتىيەن مىلادىنىڭ 690 - يىلى تەخىتكە چىقىپلا ئۆزىنى مۇقەددەس خان ، دۆلەت نامىنى جۇ ، يىلنامىسى تىيەنشۈ دەپ ئاتاپ  ئوردا ئىمتاھان تۈزۈمىنى يولغا قويغان ھەم مەخسۇس قانۇن - تۈزۈملەرنى بىكىتكەن بولسىمۇ ، ئەمما يەنىلا دۆلەت ئىچىدىكى قالايمىقانچىلىق ئازايمىغان . ئۇ سۇيۈەنلىگە ئوخشاش جازا پىرقىسىنىڭ ئەمەلدارلىرىنىڭ كۈچىدىن ئۆنۈملۈك پايدىلىنىپ ، ئۆز ھۆكۈمرانلىقىنى ساقلاپ قېلىشقا تىرىشقان .
8 Z7 y8 X, a. x7 E  J$ D7 jسۇيۈەنلى لوياڭ شەھىرىدە تۇرغان مەزگىلىدە ، ۋۇزىتىيەننىڭ ئەمىر - پەرمانلىرىنى سادىقلىق بىلەن ئىجىرا قىلغاچقا ، ئوردىدىكى مەنسەپدارلارنىڭ دىققەت ئىتىبارىنى قوزغىغان . شۇنىڭدىن كىيىن ئۇ ۋۇزىتىيەننىڭ پەرمانىغا ئاساسەن چاڭئەن شەھىرىگە يۆتكىلىپ كىلىپ ، تاكى ئۆمۈرىنىڭ ئاخىرىغىچە خان ئوردىسىدا قانۇن يۈرگۈزۈش ۋە قانۇن ئەمەلدارلىرىغا مەسلىھەت بىرىش بىلەن ئالەمدىن ئۆتكەن . ئەپسۇسكى ، ئۇنىڭ قايسى يىلى تۇغۇلۇپ ، قايسى يىلى ۋاپات بولغانلىقى ھەققىدىكى تارىخى خاتىرىلەر بىزگىچە يىتىپ كىلەلمىگەچكە ، ئۇنىڭ ھايات - پائالىيىتى ھەققىدە كەڭ دائىرىلىك توختۇلۇش ئىمكانىيىتىگە ئىگە  ئەمەسبىز .

 

                                                   كىرگۈزگۈچ ئايال بالا پەن ئىللىق

abdirim`````

توغرا...توغرا.,..مەن ياقتۇردۇم