|
مائارىپ
مەشھۇر شەخسلەر! z1 S& ~0 E# y
مەھمۇدقەشقەرى (1008-1105 )# L7 F9 R1 {7 D6 x
بۈيۈك ئالىم،تىلشۇناس.شاھانە ئەسەر «تۈركى تىللا دىۋانى»نىڭ مۇئەللىپى،ئۇ خان جەمەتى ئائىلىسىدە دۇنياغا كىلىپ،بىر ئۆمۇر ئىجادىيەت بىلەن شۇغۇللىنىشتىن سىرت قەشقەردە مەدرىسە ئېچىپ مۇدەرىسلىكم قىلغان ئۇنىڭ ئۇنىڭ يەنە باشقا ; D' Q( V8 \- u' |
ئەسەرلىرى بارلىقىقى مەلۇم بولسىمۇ،زامانىمىزغىچە يېتىپ كېلەلمىگەن ئالىمنىڭ تۇغۇلغان ۋە ۋاپات بولغان ۋاقتى ھەقىقدەئېنىق مەلۇمات يوق ئەمما97يىل ئۆمۇر
( B/ B7 K+ k$ B1 _7 y6 f% w; yكۆرۇپ ئوپالغا دەپنە قىلىنغانلىقى مەلۇم
3 d3 {$ _" L7 Z' T8 B. L* q2-يۇسۇپ خاس ھاجىپ (1018-1085)& t. _5 {3 `9 R1 U0 i$ U5 z
قارا خانىيلار دەۋرىدە(مىلادىيە880-1212-يىللار)مەيدانغا چىقىپ ئۆزىنىڭ «قۇتاتقۇ بىلىك؛(«بەخىت-سائادەتكە ئېرىشتۈر گۈچى بىلىم)ناملىق زورھەجىملىك داستانى ئارقىلىق ئۇيغۇر ئەدەبىياتىدا بۈيۈك بىر ئابىدە تىكلىگەن شائىر.ئۇنىڭ بۇدىداكتىك داستانى ئۆز ئىچىگە ئالغان غايەت زور بىلىم مەنبەسى ئارقىلىق كۆپلىگەن خەلىقلەرنىڭ تىللىرىغا تەرجىمە قىلىنىپ ،دۇنيا مەدەنىيەت خەزىنىسىدىن تىگىشلىك ئۇرۇنئالغان.
7 I4 ?/ e) a5 Q m) N: G$ o5 o3-فارابى (870-950) ) \7 i2 t9 V9 @5 c" C& Y" x% P
«شەرىق ئارستوتېلى»نامى بىلەن تۇنۇلغان ئۇيغۇرقارلۇق ئالىمى ئەبۇ ناسىر فارابى پۈتكۈل ھاياتىنى،بارلىق زېھىن-قۇۋۋىتىىنى ئلىم-پەن ئىشلىرىغا بېغىشلىغان.ئۇ ئۆزىنىڭ نادىر،مول ۋە ئېچىش خاراكتىيلىك تۆھپىلىرى بىلەن ئوتتۇرا ئەسىر جاھان ئىلىم-پەن مەدەنىيەت تارىخىدا ئۆچمەس ئىز قالدۇرۇپ كەتكەن.ئۇنىڭ تەلىماتلىرى2 S, W+ a% }$ U# |* s
ئوتتۇرا ئەسىردە شەرق دۇنياسىنىڭ ئىلىم-پەن تەرەققىياتىدا مۇھىم رول ئويناپلا6 b Y& T& n) i% v$ }6 G
قالماي،بەلكى غەرىپ دۇنياسىنىڭ ئىلىم –پەن تەرەققىياتىغىمۇ سالماق تەسىر U- j* f) ~5 A6 j5 b
كۆرسەتكەن.
; d' F' X8 w( i5 D) X4-ئەلىشىر نەۋائى (1441-1504)
" Y7 g+ D+ ?8 o" t9 oشەرىق شىئىرىيىتىنىڭ ئاجايىپ جىلۋىدار گۈلتاجى بولغان،ئىجادى بىەن جاھانغا
% T. `) [# u! @, @1 \ A, Kتۇنۇلغان ئۇيغۇر ئەدەبىياتى تارىخنىڭ شاللىق ئىپتىخارى ئۇلۇخ مۇتەپەككۇر6 U+ m# ^1 M9 `1 z5 h
شائىر ئەلىشىر ناۋائى ھىراتتا تۇغۇلغان ۋە يەتتە يېشىدىن باشلاپ شىئىر يېزىشقا# A" A9 ?5 U, P, j( C1 G7 [
كىرىشكەن.ئەلىشىر ناۋائىنىڭ ئەسەرلىرى ناھايىتى كۆپ بولۇپ،بۇلارنىڭ ئىچىدە
2 M3 x* ~) M7 e+ w- o0 N# H. a«خازائىنۇل مەئانى»ناملىق دىۋانى بىلەن«خەمسە»داستانلار توپلىمى ئالاھىدە
2 h$ X7 t5 `3 V3 w4 x$ C" `ئورۇن تۇتىدۇ.! u* W1 ?, j* A6 r
" ^* N6 u& f9 [5 | d
5-سولتان سەئىدخان (1490-1533)& p$ Q0 J' J8 |4 i i
يەكەن سەئىدىيە خانلىقىنىڭ قۇرغۇچىسى،شائىر سولتان سەئىدخان ئىستىداتلىق ،
+ U. W: t3 u2 rمەرىپەتپەرۋەر مۇتەپەككۇر كىشى بولغانلىقتىن،يەكەن خانلىقىدائەدەبىيات ۋە سەنئەت ئىشلىرى جۇش ئۇرۇپ راۋاجلىنىپ زور نەتىجىلەر قولغا كەلگەن.سولتان سەئىدخانمۇ ئۇيغۇر ۋە پارىس تىللىرىدا نۇرغۇن شىئىرلارنى يازغان،ئەمما دەۋرىمىزگە كۆپ
! k( g2 g" h( z8 Rيىتىپ كېلەلمىگەن.سولتان سەئىدخان تىبەتكە قىلىنغان بىر قېتىملىق ھەربىي يۈرۈشتە 43 يېشىدا ۋاپات بولغان.! W( o$ i% {# f* O+ q% I8 c
6-ئۆمەر ھەييام (1040-1123)
/ K% y6 P/ O- _نىشاپۇردا تۇغۇلغان،خۇراسان ۋە ماۋەرائۇننەھرە پائالىيەت ئېلىپ بارغان مۇتپەككۇر،شائىر ۋە ئاستروننۇم ئىدى.ئۇ سالجۇق تۈرك شاھلىرىدىن مالىك شاھ ھۇزۇرىدا،- k8 r4 K6 S( Q- o) u u, g
ۋەزىر نىزامىمۇلىك ھامىيلىقىدا«مالىك شاھ ئاسترونۇمىيلىك جەدۋىلى»نى ئىشلەپ،سالجۇقىلار كالىندارىنى تۈزگەن.ئۇ«ھېسااپ مەسىللىرىنىڭ يېشىلىشى ۋە ئىسپاتى»،«ئارفىمىتىكىدىكى قىيىن مەسسىلىلەرنى»...قەتارلىق ئەسەرلەرنى ۋە كۆپلىگەن; B4 y( H- ]* V& }
ئۆتكۈر پىكىرلىك رۇبائىيلارنى يېزىپ،خەلق قەلبىدىن مۇناسىپ ئورۇن ئالغان.: d" G# S5 S" v" K; {: y
7-سەئىدى (1203-1292)
0 h) `! }+ k$ R7 Bئوتتۇرا ئەسىردە ياشىغان مەشھۇر پارس شائىرى.ئۇ«بوستان»ۋە«گۈلىستان»ناملىق ئۆلمەس ئەسەرلىرى بىلەن دۇنياغا جامائەتچىلىكىگە تۇنۇشلۇق.سەئىدى ئۈچ ياشلارغا كىرگەندە ئاتىسىدىن يىتىم قېلىپ نامراتلىق ئىچىدە چوڭ بولغان ۋە دەرۋىش" g, Y& E- i% k: a& s( X* u5 @; Z
بولۇپ،يىگىرمە يىللىق سەرگەردانلىق ھاياتىنى باشتىن كەچۈرگەن.سەئىدى ئاخىرقى ئۆمرىدە شىراز شەھىرىنىڭ ئەتراپىدىكى ئاددى بىر كەپىدە تۇرمۇش كەچۇرگەن ھەم ۋاپات بولغاندىن كېيىن شۇ يەرگە دەپنە قىلىنغان.
# _+ I2 S# F# m6 y$ z; L8-برونى (973-1044)
F [( N5 f- R" g" x5 l7 Tئەبۇ رەيھان ئەل برۇنى خارازمدە تۇغۇلغان،كېيىن غەزنىگە كۆچۈپ بارغان ھەمدە كۆپ يىل ھېندىستاندا مۇھاجىر بولۇپ تۇرغان.«ھېندىستان تەزكىرىسى»،«; W! i) S: s" }+ L" x# G1 J
قەدىمكى يادىكارلار»،«مەسئۇدى ئاسترونومىيىسىۋە مۇنەججىمىشۇناسلىقى قائىدىلىرى»...قاتارلىق ئەسەرلەر يازغان.ئۇ ئوتتۇرا ئەسىردە يەرشارىنىڭ مىرودىئان ۋە پاراللىل گرادۇسلىرىنى ھەممىدىن ئاۋال توغرا ئۆلچەپ چىققان ئالىم بولۇپ قالغان.
0 ~1 R9 K4 Z7 S H* Z 9-زەلىلى (1672ــــ1745)- c* _+ M7 b7 B" g
تىلىنىڭ گۈزەللىكى،پىكىرلېرىنىڭ چوڭقۇرلۇقى،ئوخشىتىشلېرىنىڭ چىرايلىقلىقى بىلەن ئۆزىگەخاس ئالاھىدە ئۇسلۇپ ياراتقان شائىر مۇھەممەت سىدىق زەلىلى ئۇيغۇر ئەدەبىياتىنىڭ تۇنۇلغان نامايەندىلىرىدىن بىرى.شائىرنىڭ بەزى مىسرالېرىدىن ئۇنى تەخمىنەنⅦⅩئەسىرنىڭ 70-يىللىرى يەكەندە تۇغۇلغان دەپ ئېيتىشقا بۇلىدۇ،ئەمما شائىرنىڭ قانچىلىك ئۆمۈر كۈرۈپ قاچان ۋاپات بولغانلىقى ھەققىدە ئىنىق مەلۇمات يوق .«سەپەرنامە»داستانى شائىرنىڭ ۋەكىل خارەكتىرگە ئىگە ئەسىرىدۇر.* r* u( d9 H3 ~
10-خاراباتى(1638ــــ1730) 6 I) ~; j" z* _+ l
شائىر مۇھەممەت بىننى ئابدۇللا خاراباتى ئاقسۇدا ياشىغان ۋە ھاياتىنىڭ ئاخىردا بارلىق مال-مۈلۈكىنى كەمبەغەللەرگە بۆلۈپ بېرىپ ئاشىق سۈپەت كۈن ئۆتكۈزگەن ھەمدە ئۆزىنىڭ جاھالەتلىك دەۋرانغا قارشى شىكايەتنامىسى بولغان «كوللىيات مەسنەۋى خاراباتى »ناملىق توپلىمىنى ئىشلەپ چىققان . شائىر ۋاپات بولغاندىن كىيىن خەلىق ئۇنى ھۆرمەتلەپ ھەيۋەتلىك «ھاجى خاراباتى مەقبەرىسى»ۋە«ھاجى خاراباتى خانىقاسى»نى بىنا قىلىپ،ئۇنى داۋاملىق ئەسلەپ تۇرغان
; B% F) N [) f$ M% l( l11-نىزامى (1141ـــ1209)/ x6 U) X$ q! J4 C' }; m
كىيىنكى دەۋىرلەردىكى ئوتتۇرا ئاسىيا ئىپىك داستانلىرىنىڭ تەرەققىي قىلىشىغا
% j+ ^) F7 B6 i: ^1 kچوڭقۇر تەسىر كۆرسەتكەن شائىر نىزامى گەنجىۋى ئوتتۇرا ئاسىيانىڭ گەنج , T: ?# r5 I' t c' U0 K+ S
شەھىرىدە تۇغۇلغان.ئۇ ئسلام مەدرىسىدە بىر نەچچە يىل مۇدەررىسلىك قىلغاندىن سىرت،كۆپ ۋاقىتنى ئىجادىيەتكە سەرپ قىلغان.ئۇ يېزىپ چىققان «خەمسە»شەرقنىڭ ئەڭ قىممەتلىك داستانلىرىنىڭ بىرى بۇلۇپ،شائىر ئەلشىر ناۋائىمۇ ئۇنىڭ كۈچلۈك تەسىرىگە ئۇچرىغان.
' }; H* n9 Q5 R- _
9 I3 v( h+ r# [7 v12-فىردەۋسى (934-1020)6 i$ J1 H% h6 p' b; C m( r3 j
«شاھنامە»ناملىق شاھانە ئەسەرنىڭ مۇئەللىپى،مەشھۇرئىران شائىرى،
2 L+ d. a: w- g& F1 {. a+ O! Rتۇلۇق ئىسمى ئۇبۇلقاسىم فىردەۋىسى.ئۇ بۈگۈنكى ئىران چىگىرسى ئىچىدىكى خۇراسان ئوبلاستىدا دۇنياغا كەلگەن.فىردەۋسىنى ھۆكۈمرانلار
5 C: y- Y, Y8 K& u' {سىنىپى ئۆز يېرىدە پاتقۇزمىغان بولسىمۇ،ئۇخەلىق قەلبىدىن چوڭقۇر ئۇرۇن ئالغان،خەلقىنىڭ قەدىرلىشىگە ئېرىشكەن.«شاھنامە»نىڭ ھەرخىل
" M. x4 F) V. v u0 wنۇسىخىلىرى ۋە پارچىلىرى ھەرقايسى مۇسۇلمان مەملىكەتلىرى ۋە
& b% J: q# {2 r2 T, g# k* `مىللەتلىرىنىڭ تىللىرىغا تەرجىمە قىلىنغان.2 ]0 z" z1 r$ n
- ]+ Y( J3 ~6 d5 [: ~- m0 z
13-تەجەللى (1850-1930)/ D) R' n( F# i. M2 [
ئەدەبىيات تارىخىمىزدىكى ئىككى دەۋىرنى،يەنى ئۇيغۇر كىلاسسىك ئەدەبىياتى بىلەن ھازىرقى زامان ئەدەبىياتىنى بىر-بىرىگە باغلاپ تۇرغۇچى مەرىپەتپەرۋەر شائىر ھۈسەيىنخان تەجەللى ھەزرەت قاغىلىق" d) J5 |3 B- m/ W2 Z: h
ناھىيىسىدە تۇغۇلغان ۋە شۇيەردە80يېشىداۋاپات بولغان.تەجەللى يىتىلگەن شائىر ۋە تىۋىپ بۇلۇش سۈپۈتى بىلەن خەلىق ئارىسىدا چوڭقۇر
% g$ H, y4 n- ]+ }5 Q8 C% Q; hھۆرمەت ۋە ئىناۋەتكە ئىگە بولغان.ئۇ كۆپ تىللىق شائىربۇلۇپ،ئۇيغۇرتىلىدىلائەمەس،پارىس،ئەرەب،ھىندى تىللىرىدىمۇ
4 |. K- P- J) i: G4 h$ Uشېئىر يېزىپ پۈتكۈل ئوتتۇرا ئاسىياغا تۇنۇلغان.
- c) b9 {1 `' o- W2 H1 e
0 F' g) u' G7 U3 s p/ d14-ئابدۇرېھىم ئۆتكۈر (1923-1995) $ q$ y% Q* ^; C! a
* l- G, F* c' y6 X6 m6 D0 Z: E$ S
«ئىز»،«ئويغانغان زىمىن»قاتارلىق ئۆلمەس ئەسەرلىرى بىلەن ئۇيغۇرئەدەبىياتىنىڭ يۈكسەك پەللىسىنى ياراتقان مەشھۇر ئالىم،يازغۇچى ،تارىخچى ۋە تىلشۇناس ئابدۇرېھىم ئۆتكۈر ئەپەندى خەلىق قەلبىدىن
8 V; i4 D; O/ [% i! _3 ~چوڭقۇر ئۇرۇن ئالغان ئەدىبلەرنىڭ بىرىدۇر.ئۇھاياتىدا ناھايتى كۆپ دىشۋارچىلىقلارغا دۇچاربولغان بولسىمۇ،ئىگىلمەس-سۇنماس روھى بىلەن
# A$ W( Q* m: ~* ?2 o, T bئۇڭۇشسىزلىقلار ئۈستىدىن غالىب كىلىپ،ناھايتى ئىسىل مىراسلارنى قالدۇرۇپ كەتتى.. j" a8 d! P' ], a. t3 I K6 H
/ ?/ K& J. d: @2 ]; O
15-ئابدۇقادىر داموللام 1862-1924
1 T5 d& U# Q2 L( ^. D6 c+ O مەرىپەتپەرۋەر ئالىم،تەرەققىيپەرۋەر زات،تۇنۇلغان ئىجتىمائىي پائالىيەتچى ،شائىر ئابدۇقادىر بىننى ئابدۇۋارىس قەشقىرى(تەخەللۇسى غازى)ئاتۇشنىڭ مەشھەد يېزىسىدا دۇنياغا كەلگەن.ئۇ يىڭى ئىلىم-پەن ئارقىلىق خەلىقنى نادانلىق،جاھالەتتىن قۇتقۇزۇش يولىدا ئۆمۈر بويى
) i! U6 p& U8 L. m+ j: pكۈرەش قىلغان.شۇدەۋىرنىڭ ئىھتىياجىغا ئاساسەن ناھايتى كۆپ دەرىسلىكلەرنى تۈزگەن.نەتىجىدە مۇتەئەسسىپ كۈچلەرنىڭ دۈشمەنلىكى
7 x! [( Y& w5 T. kساتقىنلارنىڭ قول سېلىشى بىلەن ئۆزكۇتۇپخانىسىدا ئېچىنىشلىق ھالدا ئۆلتۈرۈلگەن.
: e' C6 u( i, W! I; Z& _16-ئابدىشكۇر مۇھەممەتئىمىن(1933-1955) ; _4 @& I0 \$ r3 g
«غەربى يۇرت تاشكېمىرسەنئىتى»،«قەدىمىمەركىزى ئاسىيا»...قاتارلىق ئىلمى ئەسەرلەرنىڭ مۇئەللىپى ئالىم ئابدىشكۇر مۇھەممەتئىمىن ئاتۇشنىڭ مەشھەد يېزىسىداتۇغۇلغان ئۇ ئۆز ئۆمرىدە ناھايتى كۆپ ئەسەرلەرنى يازغان بۇلۇپ ھېلىھەم ئېلان قىلنىشتىنى كۇتۇپ تۇرغان ئەسەرلىرى ئاز ئەمەس ئابدىشكۇر مۇھەممەت ئىمىن خەلىقئاراغا تۇنۇشلۇق ئالىم بۇلۇپ،بىلىمخۇمار ئەۋلادلىرى قەلبىدە مەڭگۇ يادلىنىدۇ،, S' a# F4 Y5 e: Z/ @
17-مەمىتىلې ئەپەندى(1901-1937)
7 b/ ?: ~" o. U) _ ?8 z ئۇيغۇر يىڭى مائارىپچىسىنىڭ بايراقدارى،ھازىرقى زامان ئەدەبىياتىنىڭ تۇنۇلغان ۋەكىلى،ئوت يۇرەك شائىر مەمتېلى توختاجى(تەخەللۇسى تەۋپىق)ئاتۇشنىڭ بويامەت يېزىسىدا دۇنياغا كەلگەن ئۇقىسقىغىنە 36-يىل ھاياتىدا ئۆز خەلقىنىڭ مائارىپى ئۇچۇن،ئەدەبىياتى ئۇچۇنئۆچمەس ئىز قالدۇرغان.ناھايتى كۆپ بىلىملىك زىيالىيلارنىڭ بېشىغا چىققان قانخور جاللات شىڭ شىسەي مەمتېلى ئەپەندىنىڭ ئىلغار ئىدىيىسىدىن ئەنسىرەپ.ئۇنى كۆيدۇرۇپ ئۆلتۇرۋەتكەن
& |8 M' h: c; A! t- a3 h8 }18-«لۇتپۇللا مۇتەللىپ»(1922-1945)
- S' r W5 m& t$ Zئوت يۇرەك شائىر،ئنىقلابى جەڭچى .«يىللارغا جاۋاپ»،«خىيالچان تىلەك»قاتارلىق ئۆلمەس شىئىرلارنىڭ مۇئەللىپى ئۇيغۇر خەلقىنىڭ قەھرىمانى ئوغلانى لۇتپۇللا مۇتەللىپ (تەخەللۇسى قاينام ئۆركىشى)ئۆزىنىڭ قىسقىغىنە 23يىللىق ھاياتىداپەقەت 9يىل ئەدەبى ئىجادىيەت بىلەن شۇغۇللانغان بولسىمۇ ئاز بولمىغان قىممەتلىك ئەسەرلەرنى يېزىپ،ۋەتىنى خەلقىگە قالدۇرۇپ كەتتى.ئۇ ئاشۇ مىراسلىرى بىلەن ئۇيغۇر ھازىرقى زامان ئەدەبىياتىنىڭ ئاساسچىلىرىدىن بىرى ھېسابلىنىدۇ.' V8 M: G" C" |% V* [5 }% Q U
19-موللا زەيدىن(1815-1881)
3 G4 p6 L; q/ @: L2 Eمەشھۇر خەلىق قىززىقچىسى موللا زەيدىن لۈكچىۈندە تۇغۇلغان.ئۇنىڭ چاقچاقىلىرىنىڭ تىغ ئۇچى ۋاڭ،غوجىلارغا قارىتىلغان بولغاچقا ئوردىدىن سەككىزقېتىم قوغلانغان ئەپسۇ ئۇ ھەجىۋى قوشاق چاقچاقلىرى ئارقىلىق فازىكالانلاردىن ۋاڭ-غوجىلارغچە ئالدامچى سوپىلادىن چالا موللىلارغىچە پاش قىلىپ ئەمگەكچى خەلىقنىڭ چوڭقۇر ياخشى كۇرۇشى7 K- D, |1 ^, I/ W' L9 L7 m, ?
گە ئېرىشكەن.موللا زەيدىن چاقچاقلرى بىلەن خەلىقىمز ئارىسددا چوڭقۇر تەسىر قالدۇرغان, w& d1 |. b# s" x
20-زوردۇن سابىر (1937-1998), ]6 r8 b+ M( z: s; G6 L
«ئانا يۇرت»«ئىزدىنىش»«ئۇنتۇمايمەن گۇلسارى»«ئاۋرال شاماللىرى»«ئاتا»«خېرە دەرىزە »«دولان ياشلىرى»قاتارلىق ئەسەرلىرىنڭ مۇئەللىپى مول ھۇسۇللۇق يازغۇچى زوردۇن سابىر ئۇيغۇرلارنىڭ ئۆزىگە خاس مىللى پىسخىكىسىنى قېزىشقا،قۇيۇق مىللى تۇرمۇش پۇرىقىنى چىقىرىشقا ماھىر بۇلۇش سۈپىتى بىلەن بۇگۇنقى دەۋر2 T: w* |+ ^4 [9 e; b6 Y0 V7 E5 |# q, ~
ئۇيغير پروزىچىلىقىدا ئالاھىدە ئۇرۇن تۇتۇدۇ.0 I" D! f: {, I' _
21-ئابلىز نازىرى(1925-1994)0 W" P# v. ?- u# i0 I# H
تۇرپان شەھرىدە تۇغۇلغان 1945-يىلى«شىنجاڭ گېزىتى»دە ئېلان قىلىنغان «سىڭلىمغا» ناملىق شىئىرى بىلەن ئىجادىيەتكە كىرىشكەن شۇنىڭدىن كىين «كۆڭلۇم سەندىدۇر»«ئالتاي پارتىزانلىرى خاتىرىسى»«مۇجۇلغان يۇرەكلەر»«مۇڭلۇق ئالچۇق»«چېچەك پەسلى قاتارلىق كۆپلىگەن ئەسەرلەرنى ئېلان قىلغان ئۇ ئەدەبى سەنئەت قۇشۇنىنى تەشكىللەش،تەربىيلەش،ئىتتىپاقلاشتۇرۇش قاتارلىق جەھەتلەردە ئۇنتۇلماس خىزمەتلەرنى ئىشلىگەن
6 ?/ Q$ X+ Z y0 I, B4 {) F22-ئابلىز ھاجى(1911-1987)
) V* @4 W. Q: ~; O8 kيېرىم ئەسىردىن كۆپرەك ئۆمرىنى سەنئەت ئىشلىرىغا بېغىشلىغان پېشقەدەم ئارتىس ۋە رېژىسسو رئابلىزھاجى.قەشقە رشەھرىدە تۇغۇلغان بۇلۇپ ئۇ1942-يىلى«سامساق ئاكاڭ قاينايدۇ»«قانلىق داغ»
1 \& L( c+ d5 F& z# Z«غېرىب سەنەم»قاتارلىق سەھنە ئەسەرلىرىگە رىژىىسسورلۇق قىلىپ ۋە ئۈزى رول ئېلىپ زور شۆھرەت قازانغان.ئۇنىڭ بىر ئۆمۈر سەنئەت
* F _! k2 W3 y3 h( f- h/ p( Zئۈچۈن ئۆزىنى بېغىشلاش روھى ۋە قازانغان نەتىجىلىرى سەنئەتخۇمارلار
2 A0 j- z. E, G7 G( \قەلبىدە مەڭگۈ ئەسلىنىدۇ.
7 L% H/ `* p7 U% A, X5 h, G$ z23-رائىلە خانىم(1860-1917)
" Q: [1 F* s/ N9 P3 U pئۇيغۇر يېڭىچە مائارىپ تارىخىدىكى تۇنجى مۇئەللىمە-ئاتۇش«ھۈسەينىيە»مەكتىپىنىڭ مۇئەللىمەسى رائىلە خانىم-موللا ئاچا«ھۈسەينىيە مەكتىپى»32يىل ئوقۇتقۇچىلىق قىلىپ ئىزچىل تۈردە قىزلارنى تەربىلەش بىلەن يىڭى مەكتەپ مائارىپىدا بىردىنبىر تۇنجى ئايال ئوقۇتقۇچى بولۇپ كەلگەن.ئۇ مائارىپنى ھاياتىنىڭ مەزمۇنى قىلغان.مائارىپنى كەڭ ئاياللارغا يۈزلەندۈرۈشنى ئۆزىنىڭ ئالى غايىسى قىلىپ،بىر ئۆمىر ئەجىر سىڭدۈرگەن.* T; C$ ~; s+ m6 ]
24-ئەبراباي(1860-1938)
1 b9 j* e/ k2 d# j w4 q: p) V1930-يىللارنىڭ بېشىداقەشقەر شەھىرىدە 12سىنىپلىق دارىلئېتام مەكتىپى سېلىپ سەككىز سىنىپقا يىتىم ئۇغۇلارنى،تۆت سىنىپقا يىتىم قىزلارنى قۇبۇل قىلىپ ،بالىلارنىڭ بارلىق چىقىمىنى ئۆز ئۈستىگە ئالغان يېتىملارنىڭ غەمگۈزارى پۈتۈن شىنجاڭغا نامى تارالغان مەرىپەتپەرۋەر زات ئەبراباي ‹يۇقسىلارنى يىغىپ قوزغۇلاڭ قىلماقچى ›دىگەن بەتنام بىلەن قولغا ئېلىنىپ شېڭ شىسەې تەرپىدىن مەخپىي ئۆلتۈرۈۋېتىلدى . % B K$ } m; _
25-ئەخمەتجان قاسىمى(1914-1949)
. t8 n* A/ L! R9 k«ئۈچ ۋىلايەت مىللىي ئىنقىلابى»نىڭ ئاتاقلىق رەھبىرى.زۇلۇمغا،ئىزىلىشكە
' k. n/ w& ^1 Iقارشى كۆكرەك كېرىپ مەيدانغا چىققان ئەزىمەت ئوغلان ئەخمەتجان قاسىمى. \9 W# I. a0 @, R9 C* F4 k6 ]
شىنجاڭنىڭ يېقىنقى زامان تارىخىدا ئۆتكەن قورقماس جەڭچىلەرنىڭ سەركىس
: n( j# J5 h) g7 ^. V& f9 iىدۇر.ئۇ پۈتۈن ھاياتىنى خەلىقنىڭ بەخىت سائادىتى،مائارىپى ئۈچۈن ئاتىۋە: W: ~1 h8 O6 o2 U
تكەن بۇلۇپ،كىيىنكى ئەۋلادلارنىڭ قەلبىدە مەڭگۈ يادلىنىدۇ.
, m. H0 _" u5 x2 b. @26-ئەلقەم ئەخمەت(1922-1995)" B: w7 j# A: D3 I! X
شائىر ئەلقەم ئەختەم ئۇيغۇر ھازىرقى زامان ئەدەبىياتىنىڭ ئاساسچىلىرىدىن بىرى ئۇنىڭ«ئۈمىد دولقىنلىرى»،«كۈرەش دولقىنلىرى»،«يېڭىش دولقىنلىرى»قاتارلىق شېئرلارتوپلاملىرى ئىلان قىلىنغان بۇلۇپ،تىلنىڭ يىنىكلىككى ،رىتىمنىڭ جۇشقۇنلۇقى بىلەن قەلىبلەرگە ئىشەنىچ بېغىشلاپ بىزنى يۈرەكلىك ئالغا بېسىشقائۈندەيدۇ.
: N _' Q( m! ?9 B27-ئەلائىددىن خوتەنى(1150-1222)8 l4 D9 Z$ d8 I2 }* N: e) U: z+ _* g: D6 J
قاراخانىيلار خانلىقى دەۋىرىدىكى بۈيۈك تىببىي ئالىملارقاتارىدابارلىقىنى ئۇيغۇر يىبابىتىگەۋە ئۇنىڭ تەرەققىياتىغا بېغىشلىغان تىببىي ئۇستاز ئەللامەئەلەئىددىن مۇھەممەت خوتەنى ئۆز دەۋىرىدە نامى تارىم ۋادىسىدىن ھالقىپ چەت ئەللەرگە قەدەر تارقالغان سەخىس بۇلۇپ ،ناھايتى كۆپ تىببىي ئەسەرلەر يېزىپ قالدۇرغان .ئۇموڭغۇل خانى كۈچلۈك تەرىپىدىن قەتل قىلىنغان بۇلۇپ ،ھازىرغىچە ئەۋلادلىرى تەرىپىدىن چوڭقۇرياد ئېتىلمەكتە.
" u7 R3 g. k$ F- b: M28-ئەمەت ئۆمەر(1916-1987)7 Y2 p3 w2 k2 D9 a) ]1 S& I0 R
ئۇيغۇر تىياتىر سەنئىتنڭ تەرەققىياتى ئۈچۈن بىر ئۆمۈر جان كۆيدۈرۈپ ئىشلەپ كۆزگە كۆرۈنەرلىك تۆھپە ياراتقان ئاتاقلىق خەلىق سەنئەتكارى ئەمەت ئۆمەر ئۆزىنىڭ قىسقىغىنا ھاياتىدا ئۇيغۇر تىياتىرچىلىقىدىكى نادىر تىياتىرلارغا رىژىسسورلۇق قىلىپ ۋە ئۆزى رول ئېلىپ خەلىق ئاممىسىنىڭ بۇجەھەتتىكى ئىھتىياجىنى قاندۇرۇپ بۈگۈنكى دەۋىر ئۇيغۇر تىياتىر چىلىقىدا مۇستەھكەم ئاساس سېلىپ بەرگەن .7 V! f3 @6 n6 l8 k/ Q9 @
ئىزدە
كىرگۈزگۈچ
ئايال
بالا
پەن
ئىللىق | 
ئاپشاركا كارتا
قىزغىنلىق
تۆھپە
تىللا
جەۋھەر
ۋاقتى: 2014-4-8 14:05:01
يەل كارتا
چۇقا كارتا
سۈكۈت كارتا
变色卡
دېۋان تالىشىش
显身卡
ئىگىسى